Opóźnienie rozwoju mowy (synonimy: niemota, alalia prolongata, niedorozwój mowy, mowa opóźniona w rozwoju, opóźnienie w nabywaniu kompetencji językowych i w rozwoju sprawności realizacyjnych, opóźniony rozwój języka)- to najogólniejszy termin służący określaniu zjawiska wolniejszego wykształcania się zdolności percepcyjnych lub/i ekspresyjnych danego dziecka w porównaniu z jego rówieśnikami, które powoduje, że dynamika rozwoju tych zdolności jest odmienna od normalnej. Zjawisko to może być wywołane różnymi czynnikami.

Prawidłowy rozwój mowy

• Gaworzenie pojawiać się powinno w 6 miesiącu życia, pojedyncze słowa na pierwsze urodziny dziecka. Proste zdanie powinno być wypowiadane w czasie drugich urodzin, a na czwarte urodziny dziecko powinno umieć opowiedzieć krótką bajkę. (Zaleski 1992)

• Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy.

• Półroczne różnice nie wywołują niepokoju, gdy natomiast minie 3 rok życia, a dziecko wypowiada tylko kilka słów, jest to sygnał ostrzegawczy, który powinien spowodować badanie foniatryczne czy logopedyczne.

Analiza ORM

Zjawisko ORM jest analizowane pod kątem:

• Objawów: moment pojawienia się kolejnych stadiów rozwojowych, jaki jest przedział czasowy między poszczególnymi etapami kształtowania i rozwoju mowy, jaki jest stopień opanowania języka na wszystkich jego poziomach, które poziomy i jakie aspekty mowy rozwijają się z opoźnieniem, jaki jest poziom sprawności komunikacyjnej.

• Przyczyn: zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne, tempo dojrzewania układu nerwowego lub zaburzenia rozwojowe, przyczyny mające podłoże psychiczne lub somatyczne oraz będące następstwem patogennych czynników (biologicznych lub psychospołecznych).

• Patomechanizmu i pochodzenia: czy zaburzenie jest pierwotne czy wtórne, na jakim tle opóźnienie powstało i jakie ma konsekwencje dla dalszego rozwoju jednostki, czy jest następstwem zaburzenia czy zakłócenia rozwoju i jaki jest jego wpływ na funkcjonowanie poznawcze i społeczno-emocjonalne dziecka.

Co świadczy o ORM?

• Liczba i jakość wymawianych dźwięków mowy;

• Formy realizacji dźwięków ( czy dźwięki są realizowane prawidowo, czy występują elizje, substytucje, deformacje);

• Wymowa głosek w różnych sąsiedztwach fonetycznych i pozycjach w wyrazie,

• Zasób słownictwa czynnego i biernego,

• Dobór właściwego słownictwa,

• Umiejętność stosowania słów zastępczych

• Budowa wypowiedzi, struktura zdania i posługiwanie się formami gramatycznymi,

• Rozumienie przez dziecko wypowiedzi innych osób,

• Rozumienie mowy dziecka przez otoczenie.

Jak ustalić stopień ORM?

• Ustalenie stopnia opóźnienia rozwoju mowy konieczne jest dla celów diagnostycznych. Głębokość opóźnienia ustala się na podstawie badań testowych, wywiadu i obserwacji. Według wskaźników opracowanych przez H. Spionek należy przyjąć, że poważny stopień ORM jest wtedy, gdy mowa dziecka:
  - rocznego jest na poziomie dziecka półrocznego (dziecko jedynie gaworzy),
  - 2-letnie jest na poziomie mowy dziecka rocznego (wymania kilka słów),
  - 3-letniego jest na poziomie mowy dziecka 1,5 rocznego (tworzy jedynie równoważniki zdań, a słownictwo jest na poziomie dziecka 1,5 rocznego),
  - 4-letniego jest na poziomie mowy dziecka 2-letniego (formułuje zdania proste, słownictwo czynne jest na poziomie dziecka 2-letniego, tj. około 300 słów),
  - 5-letniego jest na poziomie mowy dziecka 2,5-letniego (nadal zdania proste, słownictwo na poziomie dziecka w wieku 2,5 lat),
  - 6-letniego jest na poziomie dziecka 3-letniego (pojawiają się zdania złożone, dziecko wymawia 1000-1500 słów),
  - 7-letniego jest na poziomie mowy dziecka 3,5-etniego.
  Lżejszy stopień opóźnionego rozwoju mowy jest wtedy, gdy występuje mniejsze odchylenie czasowe w pojawianiu się kolejnych stadiów rozwojowych mowy. Wg H. Spionek lekki stopień opóźnienia rozwoju mowy można stwierdzić wówczas, gdy mowa dziecka 2-letniego jest na poziomie rozwoju dziecka 1,5 rocznego lub gdy u 7-8-latka rozwój mowy jest charakterystyczny jak u dzieci 5-6-letnich.

Podział ORM

• 0