1.TEMAT: ANABIOZA FAUNY MCHÓW (Anabioza fauny mchów na skutek odwodnienia)

Materiał: wysuszony mech, parowniczka porcelanowa, woda wyjałowiona, pipetka,,

szkiełka podstawowe i nakrywkowe, mikroskop

Warunki i przebieg: do mchu w parowniczce wlewamy ok. 30 cm3 wody (objętość nie musi być odmierzona dokładnie), aby cały mech był nią zalany. Po 5-10 min i po ok. 90 min. sporządza się preparat mikroskopowy bezpośredni (kropla wody na szkiełko podstawowe + szkiełko nakrywkowe). Preparaty oglądamy pod mikroskopem 100, 400 lub 600 x poszukując poruszając się organizmów.

Wyniki: Preparaty:

- po 5-10 min.: brak poruszających się organizmów

- po ok. 90 min.: orzęski (są zawsze), mogą być nicienie, wrotki

Wniosek: Wysuszony mech zawiera mikroorganizmy będące w stanie anabiozy. Dodanie wody przywraca warunki korzystne dla życia tych organizmów i powoduje ich wyjście ze stanu anabiozy. 90 min. to czas wystarczający, aby organizmy – dzięki dostępowi do wody – przeszły ze stanu anabiozy = vita minima (brak ruchu) do stanu pełni życia (ruch).

2.TEMAT: OCENA WRAŻLIWOŚCI PARAMECIUM SP. NA WYCIĄG Z GRZYBNI

ASPERGILLUS FLAVUS

Materiał: wyciąg z grzybni Aspergillus flavus, hodowla sianowa Paramecium sp., woda, pipety, lupa, próbówki, szkiełka z łezką, mikroskop

Warunki i przebieg: 2 szkiełka z łezką:

1. = próba badana: kropla hodowli z Paramecium sp. pobrana z górnej warstwy pożywki sianowej (geotaksja ujemna) (pod lupą obejrzeć poruszające się pierwotniaki) + 1 kropla wyciągu z grzybni Aspergillus flavus = oglądać pod lupą i ustalić po jakim czasie przestaną się poruszać

2. = próba kontrolna: kropla hodowli z Paramecium sp. (pod lupą obejrzeć poruszające się pierwotniaki) + 1 kropla wody wodociągowej = oglądać pod lupą i sprawdzić, czy się poruszają .

Za kryterium śmierci przyjmujemy brak ruchu pantofelków.

Wyniki:

1. = próba badana: pantofelki przestały się poruszać np. po 27 sekundach

2. = próba kontrolna: pantofelki poruszają się cały czas

Wniosek: w wyciągu z grzybni Aspergillus flavus znajdują się mikotoksyny, które mają właściwości bójcze (trujące) wobec organizmów. Wyciąg był bardzo silnie toksyczny, gdyż pantofelki przestały się poruszać przed upływem 3 min. W tej próbie kryterium oceny siły działania mikotoksyn jest czas, po którym przestają się poruszać pantofelki.

3.TEMAT: OCENA STOPNIA ZANIECZYSZCZENIA BIOLOGICZNEGO POWIETRZA (Analiza mikrobiologiczna powietrza metodą sedymentacyjną Kocha)

Materiał: jałowa płytka Petriego z pożywką bakteriologiczną, cieplarka

Warunki i przebieg: otwartą płytkę pozostawiamy na 30 min. w pomieszczeniu zamkniętym lub na terenie otwartym. Następnie płytkę zamykamy i inkubujemy 24 godz.

- 1/10 -

w 37°C w cieplarce. Po tym czasie liczymy, ile kolonii drobnoustrojów wyrosło na szalce i obliczamy biologiczny indeks zanieczyszczeń: A = 530 a ⁄ r2

a – liczba kolonii wyrosłych r – promień płytki (=5 cm)

Wyniki:

pomieszczenie zamknięte: a = np. 3 , więc A = (obliczyć)

powietrze atmosferyczne: a = np. 27, więc A = (obliczyć)

Wniosek: Powietrze w pomieszczeniu zamkniętym jest – najczęściej – mniej zanieczyszczone drobnoustrojami niż powietrze atmosferyczne.

4.TEMAT: OCENA PARAZYTOLOGICZNA GLEBY

Materiał: próbka gleby próchniczej, nasycony roztwór NaCl, cylinder miarowy, parowniczka, bagietka, szczypczyki, szkiełka podstawkowe i nakrywkowe, mikroskop, Warunki i przebieg: do gleby w parowniczce wlewamy ok. 30 cm3 nasyconego roztworu NaCl (objętość nie musi być odmierzona dokładnie), dokładnie mieszamy bagietką, na powierzchnię zawiesiny kładziemy szkiełka nakrywkowe i całość pozostawiamy na minimum 30 min. Następnie szczypczykami zdejmujemy szkiełko nakrywkowe i przenosimy je na szkiełko podstawowe. Preparat oglądamy pod mikroskopem 100, 400 lub 600x poszukując jaj pasożytów.

Wyniki: jajo glisty ludzkiej Ascaris lumbricoides .

Wniosek: gleba jest zanieczyszczona formami rozwojowymi pasożyta, które mogą być inwazyjne dla człowieka. (W przypadku gdy nie zaobserwujemy pasożytów: próba jest fałszywie ujemna, należy przeprowadzić ją ponownie)

5.TEMAT: PRÓBA MASTERA

Materiał: stopnie wysokości 23 cm, stoper, metronom, tabela zależności: płeć – wiek –

masa ciała a tempo wysiłku fizycznego

Warunki i przebieg:

- pomiar tętna spoczynkowego = przed wysiłkiem (czas 0),

- wysiłek fizyczny = zgodnie z tempem wyznaczanym przez metronom wchodzenie i schodzenie po stopniach przez 90 sekund (1-postawienie jednej stopy na stopniu, 2- dostawienie drugiej stopy, 3-wejście pierwszej stopy na drugi stopień, 4-dostawienie drugiej stopy). Im badany jest lżejszy, tym szybciej musi poruszać się po stopniach.

- pomiar tętna bezpośrednio po wysiłku (czas 90 sekund=1,5 min.),

- pomiar tętna po 2 min. odpoczynku (czas 3,5 min.),

- pomiar tętna po 6 min. odpoczynku (czas 7,5 min.).

Wyniki:

Wykres zależności między czasem a wartością tętna:

oś X = czas: 0, 1,5 min., 3,5 min., 7,5 min. oś Y = wartość tętna

Wniosek:

- po 2 minutach odpoczynku tętno powróciło do wartości spoczynkowej, więc układ krążenia jest sprawny,

- po 2 minutach odpoczynku tętno nie powróciło do wartości spoczynkowej, więc układ

krążenia jest niesprawny i nieprzystosowany do wysiłku.

- 2/10 -

6.TEMAT: PRÓBA RUFFIERA Materiał: stoper

Warunki i przebieg:

- pomiar tętna spoczynkowego = przed wysiłkiem (p),

- wysiłek fizyczny = 30 przysiadów w ciągu 30 sekund

- pomiar tętna bezpośrednio po wysiłku (p1),

- pomiar tętna po 1 min. odpoczynku (p2),

Wyniki: p =... p1 =... p2 =...

wskaźnik Ruffiera: IR=[(p+p1+p2)-200]:10

IR: do 5 = ocena dobra

IR: 5-10 = ocena dostateczna IR: 10-15 = ocena słaba Wniosek: zależy od wartości IR

7.TEMAT: WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWE SUROWICY KRWI

Materiał: surowica końska rozcieńczona 0,9% NaCl w stosunku 1:10, roztwór 0,9% NaCl, roztwór 0,002M H2SO4, czerwień metylowa (wskaźnik=zmiana barwy z żółtej na czerwoną przy pH = 6,2), biureta, zlewki, cylindry miarowe

Warunki i przebieg:

próba badana: 2,5 cm3 surowicy + 2 krople czerwieni metylowej, próba kontrolna: 2,5 cm3 0,9% NaCl + 2 krople czerwieni metylowej,

każdą próbę miareczkuje się roztworem H2SO4 do uzyskania barwy czerwonej.

Wyniki:

próba badana: zużyto np. 8,7 cm3 roztworu H2SO4

próba kontrolna: zużyto np. 0,9 cm3 roztworu H2SO4

Wniosek:

Surowica końska ma większą pojemność buforową od 0,9% roztworu NaCl. Surowica – w przeciwieństwie do roztworu 0,9% NaCl – zawiera układy buforowe (najważniejszy jest wodorowęglanowy), dlatego do zmiany jej pH z 7,4 do 6,4 potrzebna jest większa objętość roztworu H2SO4 niż w przypadku roztworu 0,9% NaCl (takie samo pH jak surowica).

8.TEMAT: KOMÓRKA TRAUBEGO

Materiał: 5 % roztwór CuSO4, zlepek kryształków żelazocyjanku potasu, cylinder miarowy, preparat Fucus sp

Warunki i przebieg: do cylindra wlać około 30 cm3 (objętość nie musi być odmierzona dokładnie), wrzucić zlepek kryształków i obserwować zmiany zachodzące w cylindrze. Porównać z preparatem Fucus sp.

Wyniki: W cylindrze powstaje struktura podobna do morszczynu – jest to wynik reakcji

zachodzącej między CuSO4 a żelazocyjankiem potasu, czyli powstawania żelazocyjanku miedzi, który ma postać błony półprzepuszczalnej. Na koniec struktura uległa rozpadowi. Wniosek: komórka Traubego jest strukturą niebiologiczną, która imituje budowę i wzrost struktury biologicznej, czyli morszczynu, ale morszczyn jest układem regulacji stabilnym opartym na sprzężeniu zwrotnym ujemnym, a komórka Traubego układem niestabilnym opartym na sprzężeniu zwrotnym dodatnim.

- 3/10 -

9.TEMAT: WYKRYWANIE FENYLOKETONURII – PRÓBA MOCZOWA (Analiza moczu w kierunku wykrywania fenyloketonurii)

Materiały: mocz osoby podejrzanej o fenyloketonurię, mocz osoby zdrowej, roztwór

FeCl3

Warunki i przebieg: do każdej próbki moczu dodać po 1 kropli roztworu FeCl3 i obserwować barwę moczu

Wy n i k i : m o c z o s o b y p o d e j r z a n e j o f e n y l o k e t o n u r i ę z m i e n i a b a r w ę n a ciemnozielononiebieską / szmaragdową odbiór kolorów jest sprawą indywidualną

mocz osoby zdrowej nie zmienia swej barwy

Wnioski: zmiana zabarwienia mocz osoby podejrzanej o fenyloketonurię jest wynikiem reakcji między znajdującymi się w moczu kwasem fenylopirogronowym (nieprawidłowy metabolit fenyloalaniny) a FeCl3. Obecność tego kwasu wskazuje na to, że osoba jest chora na fenyloketonurię. Reakcja jest dodatnia dopiero w 3-4 tygodniu życia noworodka

– nie ma zatem znaczenia w diagnostyce fenyloketonurii.

10.TEMAT: WYKRYWANIE „PAŁECZKI DOBOSZA”

Materiały: jednorazowy, jałowy nożyk, spirytus salicylowy, wata, rękawiczki, szkiełka podstawowe, szkiełko podstawkowe o zeszlifowanym brzegu, wanienka do barwienia, roztwór May-Grunwalda, woda destylowana, barwnik Giemsy, mikroskop, olejek imersyjny

Warunki i przebieg:

1. założyć rękawiczki, spirytusem zdezynfekować i odtłuścić opuszkę palca, nożykiem przekłuć opuszkę, pierwszą kroplę krwi wytrzeć watą, druga kroplę krwi umieścić na brzegu szkiełka podstawowego i zrobić cienki rozmaz: szkiełko podstawowe o szlifowanym brzegu po kątem 45° umieścić w kropli krwi – wtedy krew rozlewa się wzdłuż tego brzegu i przesuwając szkiełko od siebie rozciągnąć kroplę krwi jak najdalej.

2. preparat z rozmazem krwi położyć na wanience i wysuszyć, a potem barwić:

- roztwór May-Grunwalda (=utrwalacz i barwnik): 3 min., spłukać wodą destylowaną

- barwnik Giemzy: 30 min., spłukać woda destylowaną

- preparat osuszyć, oglądać pod pow. 1000 x immersja olejowa, znaleźć „pałeczkę dobosza” = grudka chromatyna na nitce odchodzącej od jądra granulocytu obojętnochłonnego

Wyniki: znaleziono „pałeczkę dobosza”, ewentualnie narysować ją

Wnioski: „pałeczkę dobosza” można wykryć w jądrze granulocytu obojętnochłonnego osoby ma minimum 2 chromosomy płciowe X, np. 46,XX (kobieta) lub 47,XXY (mężczyzna z zespołem Klinefeltera)

11.TEMAT: AGLUTYNACJA ERYTROCYTÓW LUDZKICH SUROWICĄ KOŃSKĄ Materiały: 5 % zawiesina erytrocytów człowieka dowolnej grupy w układzie ABO, surowica końska, roztwór 0,85 % NaCl, szkiełka z łezką, pipetki, komora wilgotna, lupa

Warunki i przebieg: szkiełko z łezką + kropla zawiesiny erytrocytów +

- preparat kontrolny: kropla roztworu 0,85 % NaCl

- preparat badany: kropla surowicy końskiej

- 4/10 -

Każde szkiełko należy delikatnie poruszyć, aby krople się wymieszały, a następnie włożyć do komory wilgotnej na 10-15 min. w temperaturze pokojowej. Po tym czasie należy sprawdzić okiem nieuzbrojonym i pod lupą na którym szkiełku zaszła aglutynacja erytrocytów. W celu odróżnienie aglutynacji od agregacji należny delikatnie poruszyć szkiełkiem.

Wyniki: aglutynacja (trwałe zlepienie erytrocytów) zaszła w preparacie badanym, zaś w preparacie kontrolnym zaszła agregacja (nietrwałe połączenie erytrocytów)

Wnioski: surowica końska zawiera przeciwciała – aglutyniny, które łączą się z antygenami erytrocytów człowieka powodując aglutynację erytrocytów.

12.TEMAT: FITOAGLUTYNINY – OZNACZANIE GRUPY A1

Materiały: 5 % zawiesina erytrocytów człowieka grupy krwi A1, 5 % zawiesina erytrocytów człowieka grupy krwi A2, roztwór 0,85 % NaCl, szkiełka z łezką, pipetki, Dolichotest, komora wilgotna, lupa

Warunki i przebieg:

Przygotować 4 preparaty:

1. szkiełko z łezką + kropla zawiesiny erytrocytów grupy krwi A1 +

a) preparat kontrolny: kropla roztworu 0,85 % NaCl b) preparat badany: odczynnika „Dolichotest”

2. szkiełko z łezką + kropla zawiesiny erytrocytów grupy krwi A2 +

a) preparat kontrolny: kropla roztworu 0,85 % NaCl b) preparat badany: odczynnika „Dolichotest”

Każde szkiełko należy delikatnie poruszyć, aby krople się wymieszały, a następnie

inkubować w komorze wilgotnej przez 10-15 min., w temperaturze pokojowej. Po tym czasie należy sprawdzić okiem nieuzbrojonym i pod lupą na którym szkiełku zaszła aglutynacja erytrocytów. W celu odróżnienie aglutynacji od agregacji należny delikatnie poruszyć szkiełkiem.

Wyniki: silna aglutynacja (trwałe zlepienie erytrocytów) zaszła w preparacie badanym z erytrocytami grupy krwi A1, zaś w preparacie badanym z erytrocytami grupy krwi A2 zaszła bardzo słaba aglutynacja lub nie zaszła wcale. Na żadnym szkiełku kontrolnym aglutynacja nie zaszła – wystąpiła agregacja (nietrwałe połączenie erytrocytów). Wnioski: „Dolichotest” to preparat zawierający fitohemaglutyniny z rośliny Dolichos biflorus. Są to przeciwciała o charakterze aglutynin, które łączą się z antygenem A z układu ABO. Silna aglutynacja w przypadku erytrocytów grupy A1 jest wynikiem dużych ilości antygenu A na erytrocycie, a słaba w przypadku erytrocytów grupy A2 jest wynikiem małych/bardzo małych ilości antygenu A na erytrocycie.

14.TEMAT: WYKONANIE WŁASNEGO MORFOGRAMU

Materiał: centymetr, cyrkiel kabłąkowy duży, przyrząd do pomiaru wzrostu, siatka morfogramu właściwa dla płci osoby wykonującej morfogram, papier milimetrowy Warunki i przebieg: należy wykonać 5 pomiarów zgodnie z wymogami antropometrii.

A – wysokość ciała = wzrost [cm], przyrząd do pomiaru wzrostu, basis – vertex;

basis = podstawa,

- 5/10 -

vertex = najwyższy punkt na szczycie głowy, gdy jest ona ustawiona w poziomej frankfurckiej (linia łącząca górny brzeg otworu słuchowego zewnętrznego z dolnym brzegiem oczodołu musi być równoległa do podłoża).

B – długość kończyny dolnej [mm]. centymetr, basis - trochanterion basis = podstawa

trochanterion = najwyższy punkt krętarza większego kości udowej

C – szerokość barków [mm], cyrkiel kabłąkowy, mierzymy od tyłu, acromion - acromion acromion = najbardziej bocznie i ku górze położony punkt na zewnętrznej. krawędzi wyrostka barkowego łopatki

D – szerokość międzykrętarzowa [mm], cyrkiel kabłąkowy od przodu, trochanterion -

trochanterion.

E – obwód klatki piersiowej [mm], na bezdechu, centymetr powinien przebiegać przez punkt xiphion

xiphion = w linii pośrodkowej, punkt na powierzchni mostka, w miejscu połączenia trzonu mostka z wyrostkiem mieczykowatym

Wyniki: A =... cm B =... mm C =... mm D=... mm E =... mm najlepiej na papierze milimetrowym (poprosić): na przerysowanej właściwej siatce morfogramu (jest na każdym stole) zaznaczyć wartości swoich pomiarów i połączyć wszystkie uzyskane punkty i napisać: mój morfogram.

Wniosek: morfogram konkretnej osoby wykreślony na siatce właściwej dla jaj płci nigdy nie jest linia prostą. Morfogram danej osoby jest zmienny w czasie.

15.TEMAT: ROZKŁAD CZĘSTOŚCI ZDARZEŃ PRZYPADKOWYCH – KRZYWA ROZKŁADU KULEK W APARACIE GALTONA

Materiał: aparat Galtona, 205 kulek, szkiełko podstawowe

Warunki i przebieg: Kulki należy umieścić w - zamkniętej przez szkiełko podstawowe - komorze trójkątnej aparatu Galtona. Po usunięcie szkiełka kulki powinny losowo wpaść do 11 komór aparatu Galtona. Należy policzyć kulki w każdej z tych komór.

Wyniki: komora: 1= np. 0 kulek 2 = np.2 kulki i tak do 11= np. 1 kulka

W tym samym układzie współrzędnych 2 wykresy (papier milimetrowy – poprosić):

1. krzywa Galtona (doświadczalna):

oś X = nr (1 –11) komory aparatu Galtona oś Y = liczba kulek w danej komorze

2. krzywa Gaussa (teoretyczna przybliżona)

oś X = nr (1 –11) komory aparatu Galtona

oś Y = współczynniki 10 rzędu trójkąta Pascala podzielone przez 5 (są na tablicy:0 2 9

24 42 51 42 24 9 20)

Uwaga: suma 11 współczynników z 10 rzędu trójkąta Pascala wynosi 1024 - tyle kulek powinno być umieszczonych w aparacie. Aby ułatwić liczenie wykorzystuje się w przybliżeniu 1/5, w konsekwencji czego każdy ze współczynników trójkąta musi być podzielony przez pięć aby krzywe Gaussa i Galtona były podobnej wielkości.

Wniosek: badanie rozkładu kulek w aparacie Galtona to model badania rozkładu w populacji natężenia cech wieloczynnikowych ilościowych; gwoździe w aparacie symbolizują wpływ czynników środowiska na wykształcenie się określonego natężenia cechy. Krzywa Galtona jest zbliżona do krzywej Gaussa.

- 6/10 -

16.TEMAT: OCENA WŁASNEGO DERMATOGLIFU

Materiał: płytka pokryta pasta daktyloskopową, linijka, lupa, kartka papieru, spirytus salicylowy, watka, ściereczka

Warunki i przebieg: opuszkę (najpierw czyścimy watką nasączoną spirytusem potem wycieramy ściereczką) wybranego palca zanurzamy w paście tak, aby cała była nią pokryta. Wykonujemy odbitkę na papierze, czyli daktylogram (czyścimy palec watką ze spirytusem, myjemy ręce). Określamy typ wzoru linii papilarnych, wyznaczamy deltę i obliczamy indeks RC.

delta: typowa – rozchylenie dwóch listewek biegnących obok siebie rozwidlona –

rozdwojenie listewki pojedynczej

wzory: łukowy (bezdeltowy), pętlicowy (jednodeltowy), wirowy (dwudeltowy) linia Galtona – linia łącząca środek delty ze środkiem wzoru papilarnego. indeks RC – liczba linii papilarnych przeciętych przez linię Galtona

Wyniki: piękny daktylogram: wyraźnie widoczne wszystkie linie i delta opis: np. palec wskazujący lewy, wzór wirowy, RC1 = ...

kciuk, wzór pętlicowy, RC2 = ...

Wniosek: wzór linii papilarnych dziedziczy się jako cecha jakościowa, a indeks TRC ( =

suma indeksów RC) jako cecha ilościowa.

17.TEMAT: OBLICZANIE POJEMNOŚCI CZASZKI METODĄ BROC’A Materiał: czaszka, kasza, cylinder, lejek, tablica kategorii pojemności czaszek

Warunki i przebieg: do czaszki (zakryte wszystkie otwory naturalne) wsypujemy kaszę aż do jej całkowitego wypełnienia. Wysypujemy kaszę i mierzymy jej objętość. Objętość wysypanej kaszy jest miarą pojemności czaszki.

Wyniki: objętość kaszy wynosi np. 1340 cm3 i taka jest pojemność czaszki

Wniosek: według kategorii pojemności czaszki (jest na każdym stole) np. badaną

czaszkę charakteryzuje małogłowie.

18.TEMAT: OBLICZANIE POJEMNOŚCI GŁOWY METODĄ LEE-PERSONA

Materiał: cyrkiel kabłąkowy, przyrząd do pomiaru wzrostu, tabela z klasyfikacją

pojemności głowy

Warunki i przebieg:

1. cyrklem mierzymy:

a) szerokość głowy: eu-eu;

euryon - punkt położony na czaszce najbardziej bocznie od linii środkowej (na kości ciemieniowej, rzadziej skroniowej)

b) długość głowy: opr-gla;

opisthocranion - punkt położony w miejscu najdalej wysuniętym ku tyłowi czaszki na kości potylicznej w linii środkowej

glabella - punkt leżący w miejscu najbardziej wysuniętym ku przodowi kości czołowej, między łukami brwiowymi, nad nasadą nosa, w linii środkowej

2. przy użyciu przyrządu do pomiaru wzrostu mierzymy:

c) wysokość głowy (b-v)-(b-tr); (b-v) = wzrost b - basis

v - vertex- najwyżej położony punkt na głowie ustawionej w płaszczyźnie frankfurckiej

będący górną granicą wzrostu osobnika tr - tragion - punkt położony na górnej krawędzi guzka ucha

Wyniki:np. S = 140 mm W = 130 mm D =170 mm obliczenie pojemności ze wzoru zależnie od płci – jest na tablicy

Wniosek: klasyfikacja własnej głowy – zależnie od wyniku i płci – jest na każdym stole

19.TEMAT: OBLICZANIE POJEMNOŚCI CZASZKI M E T O D Ą L E E PEARSONA

Materiał: czaszka, cyrkiel kabłąkowy, tabela z klasyfikacją pojemności czaszki

Warunki i przebieg: Cyrklem mierzymy:

a) szerokość czaszki (S): eu-eu;

euryon - punkt położony na czaszce najbardziej bocznie od linii środkowej, najczęściej na kości ciemieniowej, rzadziej na kości skroniowej

b) długość czaszki (D): opr-gla;

opisthocranion - punkt położony w miejscu najdalej wysuniętym ku tyłowi czaszki na kości potylicznej w linii środkowej

glabella - punkt leżący w miejscu najbardziej wysuniętym ku przodowi kości czołowej, między łukami brwiowymi, nad nasadą nosa, w linii środkowej

c) wysokość czaszki (W) basion-bregma

basion - punkt leżący na przednim brzegu kości potylicznej w linii środkowej

bregma - połączenie szwu wieńcowego ze strzałkowym w linii środkowej

Wyniki: np. S = 140 mm W = 130 mm D =170 mm obliczenie pojemności ze wzorów dla płci żeńskiej i męskiej – są na tablicy

Wniosek: klasyfikacja czaszki – zależnie od wyniku i płci – jest na każdym stole

20.TEMAT: OBLICZANIE WSKAŹNIKA SZEROKOŚCIOWO - DŁUGOŚCIOWEGO WŁASNEJ CZASZKI

Materiały: czaszka, cyrkiel kabłąkowy, tabela z klasyfikacją czaszek

Warunki i przebieg: Cyrklem mierzymy:

- szerokość czaszki (S): eu-eu;

euryon - punkt położony na czaszce najbardziej bocznie od linii środkowej

- długość czaszki (D): opr-gla;

opisthocranion - punkt położony w miejscu najdalej wysuniętym ku tyłowi czaszki na kości potylicznej w linii środkowej

glabella - punkt leżący w miejscu najbardziej wysuniętym ku przodowi kości czołowej,

między łukami brwiowymi, nad nasadą nosa, w linii środkowej

Obliczamy wskaźnik szerokościowo - długościowy: W = S/D x 100

Wyniki: np. S = 14 cm D = 17 cm W = 82,35

Wnioski: klasyfikacja (jest na każdym stole) na podstawie wartości wskaźnika zależy od płci osoby, od której pochodzi czaszka. W tym przypadku, niezależnie od płci, której nie znamy, osoba była krótkogłowa. Ewolucja sprawiła, ze współcześni ludzie są właśnie głównie krótkogłowi i nadkrótkogłowi.

21.TEMAT: OBLICZANIE POWIERZCHNI WŁASNEGO CIAŁA Materiały: waga, przyrząd do pomiaru wzrostu, tabela z klasyfikacją

Warunki i przebieg: Ważymy się, czyli określamy swoja masę ciała. Mierzymy swoją

wysokość przy użyciu przyrządu do pomiaru wzrostu wzrost = (b –v)

b - basis = podstawa

v – vertex - najwyżej położony punkt na szczycie głowie ustawionej w płaszczyźnie frankfurckiej będący górną granicą wzrostu osobnika.

Wskaźnik powierzchni ciała: PC = (P + dH) : 100 + 1

P – masa ciała [kg]

dH – różnica wysokości ciała w stosunku do 160 cm

Wyniki: P = 61 kg dH = 176 -160 = 16 cm PC = 1,77

Wnioski: Moja powierzchnia ciała – klasyfikacja zależna od płci - bardzo duża.

22.TEMAT: OBLICZANIE WSKAŹNIKA ROHRERA

Materiały: waga, przyrząd do pomiaru wzrostu, tabela z klasyfikacją ciała wg. wskaźnika

Rohrera

Warunki i przebieg: Ważymy się, czyli określamy swoja masę ciała. Mierzymy swoją

wysokość przy użyciu przyrządu do pomiaru wzrostu (b-v)

b - basis = podstawa

v – vertex = najwyżej położony punkt na szczycie głowie ustawionej w płaszczyźnie frankfurckiej będący górną granicą wzrostu osobnika

Wskaźnik Rohrera: [M : (b – v)3] x 100

M - masa ciała [g]

B – v = wysokość [cm]

Wyniki: masa ciała: np. 61000 g wzrost b-v = np. 176 cm

(obliczenie wskaźnika ze wzoru: 61000/ (176)3x100= 1.112

Wyniki: Według wskaźnika Rohrera można określić moje ciało jako: smukłe

23. TEMAT: ANALIZA DRYFU GENETYCZNEGO NA MODELU

Materiał: urna z 40 kulkami (8 czerwonych i 32 białych – symbolizuje pulę genową populacji, w której gen dominujący stanowi 20 %), zapas kulek białych i czerwonych, dodatkowe urny.

Warunki i przebieg:

Założenie: Populacja składa się z 20 osobników - pula genowa składa się z 40 alleli w tym 8 jest dominujących a 32 recesywne. P(A)0=8/40=20% N0=20

Dryf działa 3 razy każdorazowo zmniejszając liczebność populacji o połowę. Po każdym

zadziałaniu dryfu liczebność populacji podwaja się, ale nie zmienia się skład jakościowy i ilościowy puli genowej populacji.

Z urny wyjmujemy losowo - za jednym razem - 20 kulek i odkładamy je do dodatkowej urny. Obliczamy, ile jest kulek białych i czerwonych w urnie pierwotnej (= ta, z której wyjmowaliśmy kulki). Obliczamy odsetek kulek czerwonych i odchylenie standardowe tego odsetka, które jest miara dryfu. Do urny pierwotnej wsypujemy tyle kulek białych i tyle kulek czerwonych, ile jest ich w urnie.

Wyniki:

pierwotnie:

P(A) 0= 8/40 = 20%

p0 = 0.2 q0 = 0.8

Sp0 = ± √p0q0:2N0

p0 = 0,2 ± Sp0

po I zadziałaniu dryfu: P(A)1 = ... p1 = ... q0 = ... Sp1 = ± √p1q1:2N1 p1 = ... ± Sp1 po II zadziałaniu dryfu P(A)2 = ... p2 = ... q2 = ... Sp2 = ± √p2q2:2N2 p2 = ... ± Sp2 po III zadziałaniu dryfu P(A)3 = ... p3 = ... p3 = ... Sp3 = ± √p3q3:2N3 p3 = ... ± Sp3

Wniosek: zależny od wyników;

- jeżeli częstość allela dominującego rośnie: dryf okazał się czynnikiem kierunkowym

i doprowadził do zwiększenia częstości allela dominującego a zmniejszenia częstości allela recesywnego

- jeżeli częstość allela dominującego maleje: dryf okazał się czynnikiem kierunkowym i

doprowadził do zmniejszenia częstości allela dominującego a zwiększenia częstości allela recesywnego

- jeżeli częstość allela raz rośnie, raz maleje: dryf jest czynnikiem losowym bezkierunkowym

- zawsze: istotny efekt oddziaływania dryfu widoczny jest w populacjach o małej liczebności