Proces wychowania
Proces wychowania jest przedmiotem teorii wychowania. Słowo proces pochodzi od łacińskiego słowa procedere i oznacza dosłowanie ,,postępowanie naprzód’’ Jest ciągiem zmian lub działań które są uporządkowane i wynikają jedne z drugich.
Co składa się na strukturę procesu wychowania ?
Przebiega harmonijnie i ma kształt regularnej linii wznoszącej się pod kątem 45 stopni. Prowadzi do postępu.
Na strukturę procesu wychowania składa się:
1.Warstwa aksjologiczna
-ideał i cele wychowania
2.Warstwa operacyjna
-formy , metody i środki wychowania

ideał wychowania
Ideał wychowania jest to pełny opis zintegrowanych cech człowieka , wartościowych z punktu widzenia bądź to interesów społeczeństwa bądź też pewnych jego odłamów czy grup.

Redukcja ideału na cele :
1. Cele nadrzędne – ich treścią są wartości uniwersalne t.j. prawda , dobro i piękno
2.Druga redukcja idełau polega na wyborze tzw strategii kierunkowej wychowania – krztałtowanie postaw wychowanka wobec różnych obiektów rzeczywistości i niego samego.
3. Cele etapowe – określony standard rozwoju osobowości wyróżniony na podstawie kryterium wieku.
4. Cele operacyjne – cele realizowane na konkretnych zajęciach dydaktycznych i operacyjnych.

Aspekty problematyki ideału wychowawczego :
-formalny – na podstawie analizy formalnej można opisać ideał i jego strukturę. Wchodzi w zakres teleologii wychowawczej
- treściowy –na podstawie analizy merytorycznej można opisać tresc konkretnych ideałów. Wchodzi w zakres aksjologii wychowania.

Teleologia wychowania – określa zasady stanowienia i współzależności ideału i celów wychowania ( spójność treści ideału i celów wychowania)
Aksjologia – określa wartości dyspozycji rozwijanych w procesie wychowania , zajmuje się analizą źródeł wartości oraz dokonuje ich rangowania.

CELE WYCHOWANIA
Celem wychowania jest pewien postulat dotyczący oddziaływań międzyludzkich.
Źródła wywodu celów :
1) natura człowieka – zadatki wrodzone przesądzały o krztałcie fizycznym jednostki i o jej stanie umysłowym. Rolą wychowywania było usuwanie barier hamujących swobodny rozwój dziecka. Nie stosowano żadnych metod i środków , jedynym egzekutorem poczynań wychowanka miałą być właśnie natura.(Spencer)
2)wartości ponadczasowe – ich źródłem i skutkiem przekazu była kultura. Wychowanie w przekonaniu pedagogów kultury jest procesem wzrastania dziecka w świat wartości kultury , wartości uniwersalnych.(Hessen)
3)Wartośći społeczne – wychowanie jest przygotowaniem ludzi do życia w ściśle określonych warunkach. Warunki te zmieniają się wraz z postępem ekonomicznym i politycznym. Wychowanie jest zakorzenione w środowisku społecznym i należy odwoływać się do panujących w nim wartości, norm i oczekiwań ludzi(Znaniecki)
4)Wizja przyszłego świata zawarta w ideologii – ideologia wskazuje wartości, jakie powinno osiągnąć się przez specjalne zabiegi wychowawcze.Pedagogika dokonuje analizy warunków wyjściowych , ideologia wskazuje zatem obszary możliwych działań wychowanków , treść tych działąn i kreśli wizję dalekiej , szczęśliwej przyszłości mającej być ostatecznym rezultatem wychowania.(Muszyński)
5)Wartości religijne - cele wychowania nakreślone zostały w dekalogu a ich twórcą był Bóg. W wychowaniu chodzi o nauczenie przestrzegania przykazań boskich. (Kunowski)

Formy wychowania
Forma wychowania – działania celowo zorganizowane po to aby wychowankowie przejawiali oczekiwane przez wychowawcę rodzaje aktywności.
Klasyfikacja form wychowania :
1. Kryterium pierwsze stanowi przedmiot aktywności , dziedzina życia społecznego w której uczestniczy wychowanek.
formy wychowania przez:
- działalność wytwórczą - wychowawca albo sam wychowanek podejmuje proces produkcyjny, prowadzący do wytworzenia nowego przedmiotu przez wychowanka. Wychowawca cały czas kontroluje poziom wykonywania zadania i służy pomocą. Zadania takie wychowanek realizuje w różnych momentach swego życia , w szkole na przedmiotach technicznych, w domu poprzez wykonywanie zadań stawianych przez rodziców, często też podejmuje prace zarobkową z powodu np. złej sytuacji finansowej w domu.Dziecko uczy się cierpliwości , wytrwałości , poszanowania własnej pracy i wysiłku innych ludzi.
- zabawę – wychowawcę realizuje cele dydaktyczne w toku zabawy. Zabawa jest rodzajem spełniania się wyobraźni dziecka. Podczas zabawy dziecko uczy się współdziałania , dzielenia się zabawkami czy innymi przedmiotami , rozwijają się postawy przywódcze lub podporządkowania. Zabawa powinna trwać tyle ile chce wychowanek, mieć taką postać i wartość jaką nada jej wychowanek.
- sztukę – dokonuje się w klasie szkolnej , na zajęciach pozalekcyjnych czy ośrodkach kulturalnych. Tu dziecko może rozwijać swoje różne zdolności. Uczy się współdziałania społecznego, zwłaszcza gdy działa zespołowo. Wykonanie każdego detalu artystycznego wymaga cierpliowości , skupienia uwagi , zdolności manualnych , wzmożonego wyiłku .Jednostka angażuje wszystkie swoje zdolności twórcze.
- naukę –działalność naukowa uczniów związana jest z kształceniem szkolnym.Zdobyta wiedza jest nowa tylko dla nich. Kiedy dziecko dązy do pozyskania wiedzy rozwija takie cechy jak : cierpliwość , konsekwencja w podejmowaniu kolejnych wysiłków związanych z uczeniem się , planowanie kolejnych działań , rozwijanie zdolności organizatorskich.
- działalność usługową – takie wychowanie rozwija wiele dyspozycji osobowościowych i cech psychicznych. Uczy się on staranności w wykonywaniu tych działań , przyjmuje pozytywny stosunek do przedmiotu usługi . Znaczenie przypisuję się samoobsłudze dziecka, w radzeniu sobie w sytuacjach związanych z higieną , ubieraniem się , zachowaniem przy stole.
- działalność społeczną – działalność w różnych organizacjach formalnych i nieformalnych np. harcerswto , zespoły sportowe , koła zainteresowań. Członkowie tych grup pełnią różne funkcje. Pełnienie ról społecznych powoduje że dziecko dostosowuje się do wymagań otoczenia , akceptuje funkcjonujące w niej normy. Skutkiem tego może być też uspołecznienie jednostki
2.Drugie kryterium, to relacje w jakie wchodzi wychowanek z innymi osobami
- działalność indywidualna – dziecko może liczyć tylko na siebie , własne zdolności manualne i poznawcza. Rozwijają się cierpliwość , skupienie na przedmiocie , wytrwałość , otwartość.
- działalność zespołowa – musi dostosowywać się do wspólnie ustalonego programu. Rozwijają się : lojalność , wspoldzialanie w grupie , uczciwość.
- działalność zbiorowa – często występuje w niej chaos, nie istnieją wyraźne podziały ról.
a)współdziałanie
b)konkurencyjność
c)rywalizacja
d)zwalczanie

METODY I ŚRODKI WYCHOWANIA.

Metoda ( grec. methodos – droga) – systematyczny sposób współbycia, współprzebywania wychowawcy z wychowankiem w kontakcie bezpośrednim ( wypowiadane słowa, stawiane wychowankom polecenia, zachowanie wychowawcy) lub pośrednio (może wpływać na postępowanie wychowanka, na jego wyobrażenia, oceny moralne i estetyczne za pośrednictwem innych ludzi). Oddziaływanie pośrednie jest znacznie trudniejsze.
Metody są funkcją ideału i celów wychowania. Po pierwsze dobiera się określone metody do postawionego celu ( wychowawca mając do dyspozycji bogaty zestaw metod i środków wychowania może sterować postępowaniem wychowanka), a po drugie metody te uzyskują określoną treść wychowawczą ( wychowawca nadaje im znaczenia).
Każda metoda jednak nabiera treści i znaczenia dopiero w praktycznym zastosowaniu. U podstaw wyboru metod wychowawczych leży pewna idea, wartość moralna, którą wychowawca zamierza zaoferować wychowankowi, włączyć ją w jego system wartości. W systemie tym wartości pozostają w określonych relacjach między sobą tworząc jakby „ klucz aksjologiczny”.
Występuje wiele klasyfikacji metod wychowania, ale wszyscy autorzy zgadzają się w jednej kwestii: występują:
metody bezpośrednie - metody indywidualne ( relacja wychowawca – wychowanek)
metody nagrody i kary – metody te występują zazwyczaj łącznie. Wywodzą się z psychologii behawioryzmu, gdzie nagrody nazwano wzmocnieniami pozytywnymi, a kary wzmocnieniami negatywnymi. Z badań jednak wynika, że skuteczniejszą metodą jest nagradzanie niż karanie. Przekroczenie granicy powoduje, że występują skutki odwrotne niż planowane przez wychowawcę. Teoretycy wychowania kwestionują karanie jako metodę wychowawczą, pedagodzy występują przeciwko zadawaniu cierpienia fizycznego czy psychicznego dzieciom i młodzieży. ( Chociaż w szkole zabroniono ustawowo karania fizycznego to jednak badania wskazują, że taką metodę stosuje co piąty nauczyciel w Polsce.) Odróżnić należy karanie fizyczne stosowane niejako z premedytacją, jako przemyślaną metodę działania wychowawcy od karania przypadkowego, które pojawia się nieoczekiwanie i nie należy do systematycznie stosowanej metody oddziaływań wychowawczych.
metoda modelowania – kształtowanie zachowań wychowanków według określonego wzoru czy wzorca. Ważnym problemem jest tu wskazanie owego wzoru ( religia- Jezus Chrystus, bohaterowie literaccy, wychowawcy). Należy tu rozróżnić pojęcie wzoru od wzorca: wzorcami wychowawczymi mogą być osoby fikcyjne, wzorem – ktoś istniejący naprawdę. Metoda ta polega na tym, że dziecko naśladuje zachowania wzoru lub wzorca oraz identyfikuje się z nim zarówno w warstwie poglądów, wyborów i zachowań społecznych, w konkretnych działaniach w środowisku. Pedagog wybiera wzory i wzorce, oferuje je wychowankowi, a ten może je zaakceptować bądź odrzucić. Wraz z rozwojem fizycznym, umysłowym i moralnym zmieniają się też wzorce i wzory wychowawcze. Skuteczność metody zależy od stopnia atrakcyjności modelu w świadomości wychowanka, od mody panującej w środowisku młodzieżowym.
metoda stawiania zadań – jej skuteczność zależy od rodzaju stawianych wychowankowi zadań do wykonania, klimatu psychologicznego i społecznego, ocenie ich wykonania i sensowności podejmowania określonego trudu fizycznego czy psychicznego ( B. Suchodolski – idea dorastania ludzi do zadań). Stawiane zadania, aby były efektywne wychowawczo, muszą mieć swoje uzasadnienie związane zarówno z etapem rozwojowym danej osoby jak i rozwojem środowiska. Nie spełniają założeń wychowawczych działania bezproduktywne i bezsensowne.
metoda perswazji – tłumaczenie, objaśnienie dziecku norm i zasad moralnych, błędów w jego i czyimś postępowaniu; to także przekonywanie kogoś do własnego stanowiska. Wyjaśnienie złożonych kwestii odbywa się zazwyczaj na przykładach ( nawiązywanie do czyjegoś zachowania). Wypowiedzi wychowawcy umieszczone są zawsze w jakimś „emocjonalnym tle” – jego stwierdzenia mogą być kategoryczne, informacyjne, mówione głosem spokojnym, stonowanym lub krzykiem. Owo tło wpływa na skuteczność przekonywania wychowawcy, musi ono niejako zestroić się ze stanem emocjonalnym wychowanka ( kiedy wrogo nastawiony do wychowanka wychowawca perswaduje mu o jego przewinieniach i krzykiem zmusza go do słuchania swoich racji, a wychowanek przyjmuje postawę buntu wówczas taka sytuacja prowadzi do konfliktu).

W praktyce wychowawczej wychowawcy stosują naraz wiele metod oddziaływań.

metody pośrednie – metody wpływu przez grupę
metoda kształtowania norm i wartości grupowych – jest skuteczna wtedy , gdy wychowawca jest akceptowanym członkiem grupy, albo nawet jej przywódcą. Normy i wartości takiej grupy zostały już ukształtowane na bazie norm i wartości moralnych otaczającego środowiska, ale wychowawca może ingerować poprzez powiększanie oferty wartości, doprecyzowanie norm grupowych, które grupa zaakceptuje lub odrzuci.
metoda restrukturalizacji - ponowne kształtowanie powiązań interpersonalnych w grupie. Wychowawca, znając układ relacji w grupie, dokonuje manipulacji w zakresie podwyższania bądź obniżania statusów socjometrycznych. Metoda ta wymaga od wychowawcy niezwykłego doświadczenia i wrażliwości społecznej.
metoda kreowania przywództwa grupowego – niezwykle delikatny sposób podchodzenia do problemów wychowawczych. Oferowanie grupie wychowanków niechcianego przez nich przywódcy formalnego może spowodować głęboki konflikt w obrębie zespołu.

Zasadniczym celem tych metod jest modyfikacja postaw określonego wychowanka lub grupy wychowanków.

Środki wychowania są treścią metod. W metodzie perswazji środkiem wychowawczym jest słowo, w metodzie karania lub nagradzania- konkretna nagroda lub kara, w metodzie modelowania – ów model, w metodzie zadaniowej – konkretna czynność. Środki wychowania dotyczą tylko metod indywidualnych.

Tutaj z dołu dopisuje 2 nazwy do jednego wychowania:
wychowanie urabiająca – wychowanie autokrytyczne
wychowanie wyzwalające- wychowanie liberalne
wychowanie przyzwalające- wychowanie demokratyczne
ON WSZYSTKICH O TO PYTAŁ !!!!