06.10.

Ruchy społeczne:

w nowoczesnym społeczeństwie masowym aktywność zbiorowa staje się jedną z powszechnych form, którymi są zachowania i działania zbiorowe.

Zachowania zbiorowe:

Sposoby myślenia, odczuwania i działania, które rozwijają się wśród stosunkowo dużej liczy ludzi i które są względnie spontaniczne, krótkotrwałe i niestrukturalizowane.

Typy zachowań zbiorowych:

-tłum

-plotka

-opinia publiczna

-chwilowa moda „szał”

-moda

-panika

-histerie masowe

Zachowania zbiorowe:

Ludzie mogą być zgromadzeni w jednej przestrzeni, a także doświadczyć tej samej sytuacji, ale jeszcze działają tak jakby obok siebie, a nie wspólnie. W odróżnieniu od zorganizowanego zachowania jak w korporacjach i ochotniczych stowarzyszeniach.

Cechy zachowań zbiorowych:

1.ograniczone, krótkotrwałe działania społeczne- uczestnictwo w zachowaniach zbiorowych jest jedynie czasowe, interakcje biorących w nich udział ograniczają się do szczególnej sytuacji- koncertu

2.niepewna identyfikacja i granice społeczne- granice między uczestnikami jakichkolwiek form zachowań zbiorowych, a osobami, które nie biorą w nich udziału nie zawsze są wyraźne np.: wokół miejsca demonstracji zawsze gromadzi się wiele ludzi, niektórzy nie są jej uczestnikami, lecz jedynie widzami pragnącymi zorientować się w sytuacji.

3.słabe lub nowo wytworzone normy społeczne- w zachowaniach zbiorowych ogólnie obowiązujące normy społeczne nie dają wystarczających wskazówek, co do właściwego sposobu działania.

Tłum- klasyczna, wzorcowa odmiana zachowań zbiorowych występuje w tłumie; tymczasowe, względnie niezorganizowane zgromadzenie ludzi, którzy znajdują się w bliskości fizycznej i mają wspólny obiekt zainteresowania; bardzo wiele jednostek, które wzajemnie się nie znają, nie poczuwają się do żadnej szczególnej więzi, a jedyne, co ich łączy to zgromadzenie w jednej przestrzeni w ewentualnie taki sam powód, dla którego znaleźli się razem.

Typy tłumu:

-manifestujący

-nobujący

-wiwatujący

-ulegający panice(ucieczka przed zagrożeniem)

-protestujący

Typy tłumu wg H. Blumera:

-tłum przypadkowy- zbiór ludzi, którzy mają niewiele ze sobą wspólnego poza tym, że mogą brać udział w tym samym wydarzeniu

-tłum konwencjonalny- wiąże szereg ludzi, którzy zebrali się dla jakiegoś konkretnego celu, zwykle działają oni zgodnie z ustalonymi normami, między uczestnikami jest na ogół słaba interakcja

-tłum ekspresyjny- gromadzi się z okazji wydarzeń o pewnym ładunku emocjonalnym np.: uczestnicy festiwalu Woodstock ’69, uroczystości sylwestrowych na placach wielkich miast, jest słabiej zorganizowany niż tłum konwencjonalny

-tłum działający- jest podekscytowaną, nieprzewidywalną zbiorowością ludzi, którzy są zaangażowani w rozmachy, grabieże lub inne formy agresywnych zachowań, w których obowiązujące normy społeczne tracą na znaczeniu.

Cechy tłumu:

-sugestywność- zachowanie członków tłumu nie jest …………przez konwencjonalne normy; jednostki są zwykle bardziej podatne na obrazy, wskazówki i pochodzące od innych

-deindywidualizacja- jest stanem psychicznym osłabionej tożsamości i samoświadomości, ludzie czują się mniej skrępowani w popełnianiu czynów nie zaakceptowanych w grupie.

-niezniszczalność- w tłumie jednostki często nabywają poczucia, że są bardziej potężne i niezwyciężone, niż w rutynowych codziennych działaniach, ponad to uważają, że mechanizmy kontroli społecznej są mniej prawdopodobne do zastosowania, co powoduje wzrost zachowań Normanie nieakceptowanych przez społeczeństwo tj.: agresje, podejmowanie ryzyka, kradzież.

Model działania tłumu:

Blumer zidentyfikował 5 etapów, które poprzedzają to, co nazwał działającym tłumem, podekscytowana grupa, która dąży do celu

1.niepokój społeczny- uwarunkowanie napięcia lub niepokoju społecznego; podstawą zachowania zbiorowego są określone warunki napięcia, niepokoju; zaniepokojeni warunkami ludzie stają się pełni obaw.

2.prowokujące zdarzenie- zaskakujące wydarzenia, którymi ludzie są mocno zaabsorbowani

3.kłębienie się tłumu- ludzie stojący lub spacerujący dookoła, rozmawiający o ekscytującym wydarzeniu, powstaje okrężna reakcją, formując wskazówki o właściwym sposobie myślenia i zachowania.

4.wspólny obiekt uwagi- ludzka uwaga zostaje skupiona na jakimś aspekcie wydarzenia, ludzie zostają wciągnięci w zbiorowe emocje.

5.wspólne impulsy- ludzie mają poczucie, że wiedzą, co należy robić, te wspólne impulsy są pobudzone przez społeczne narażanie się, poczucie podniecenia, które jest przekazywane od jednej do drugiej osoby, w tym przypadku ludzie wnioskują, że tylko natychmiastowa…..

Zachowania zbiorowe:

-publiczność- podobieństwo działań i sytuacji, a także świadomość po stronie każdego działającego, że wiele innych działa podobnie

-chwilowa moda- jest wzorem zachowania, które rozprzestrzenia się bardzo szybko, a następnie znika; chwilowe mody zwykle są postrzegane jako stosunkowo nowatorskie zachowania, które pojawiają się nagle, szerzą szybko np.: logo smile, kostka Rubika, maratony taneczne, bieganie nago.

-moda- to szczególny styl zachowania lub wyglądu, popularny w danym czasie, trwa dłużej niż chwilowa moda i jest wytworem nacisku, jakie nowoczesne społeczeństwo kładzie na zmiany; stabilne, tradycyjne społeczeństwa uważają modę za……..

-miejska legenda- to moralizujące opowieści podane przez ludzi, którzy przysięgają, że historie się zdarzyły komuś, kogo oni znają, albo przydarzyły się znajomemu.

Wykład 13.10

Zachowania Zbiorowe

Panika- bezładna ucieczka przed rzeczywistym lub domniemanym zagrożeniem. Do paniki dochodzi wówczas, gdy ludzi ogarnia uczucie obezwładniającego strachu, który osłabia ich zdolności do poszukiwania racjonalnych rozwiązań. Ludzie ci w znacznym stopniu tracą umiejętności przewidywania i nie rozpoznają żadnego wyjścia z sytuacji. Zachowanie w takich sytuacjach jest zazwyczaj irracjonalne, egocentryczne i często prowadzi do skutków odwrotnych niż zamierzone.

Zbiorowa histeria.

Radiowa dramatyzacja noweli „Wojna światów” George’a Wellsa autorstwa Orsona Wellesa z 1938 roku. Duża część słuchaczy włączyła odbiorniki już po rozpoczęciu audycji. W rezultacie wynikła ogólnokrajowa panika.

Działania zbiorowe.

Ludzie rzeczywiście działają razem, w powiązany i skoordynowany sposób, dla realizacji wspólnych celów. Wspólna aktywność ludzi, która pojawia się wtedy, gdy ludzie zdają sobie sprawę, że celów, jakie sobie postawili nie da się zrealizować w pojedynkę, a jedynie razem z innymi. Potrzebna jest artykulacja celów działania, wspólna strategia postępowania, podział funkcji, koordynacja różnych funkcji, wyłonienie przywództwa. Większa trwałość w czasie takich działań, większa racjonalność, myślenie strategiczne, planowanie działań ( w odróżnieniu do zachowań zbiorowych, gdzie dominuje spontaniczność, przelotność). Działania zbiorowe mogą być ukierunkowane na różne cele: drużyna piłkarska, ekspedycja himalaistów, oddział komandosów, gang przestępczy. Przykładem działań zbiorowych są ruchy społeczne. Ruch społeczny w sensie socjologicznym odnosi się do działań nierutynowych. Takie działania mianem ruch społeczny zostają określone wówczas, gdy nie są to działania praktykowane indywidualnie, czy jedynie w małych odosobnionych grupach.

Komponenty ruchu społecznego.

Zdaniem Piotra Sztompki ruch społeczny, składa się z następujących konstytutywnych komponentów:

1. Istnieje zbiorowość ludzi działających razem.

2. Wspólnym celem działania zbiorowego jest jakaś zmiana ich społeczeństwa definiowana przez uczestników w podobny sposób.

3. Zbiorowość jest relatywnie rozproszona, z niskim poziomem organizacji formalnej.

4. Działania cechuje relatywnie wysoki poziom spontaniczności, przyjmują niezinstytucjonalizowane, niekonwencjonalne formy.

Typowe definicje ruchu społecznego:

1. Definicje klasyczne:

„ Przedsięwzięcia o charakterze zbiorowym, dążące do ustanowienia nowego porządku życia”. Herbert Blumer.

„Zbiorowość, która działa przez jakiś czas w celu propagowania lub przeciwdziałania zmianie w społeczeństwie lub grupie, której ta zbiorowość jest częścią”. Ralph H. Turner i Lewis M. Killian.

1. Definicje współczesne:

„Luźno zorganizowane zbiorowości działające wspólnie w sposób niezinstytucjonalizowany, by wprowadzić zmianę w społeczeństwie” Piotr Sztompka

„Zorganizowany wysiłek, by wprowadzić zmianę w społeczeństwie lub jej się przeciwstawić, przy czym wysiłek ten, przynajmniej w części opiera się na niezinstytucjonalizowanych formach działania politycznego”.

„ Zbiorowe wyzwanie( wobec elit, władzy, innych grup, wzorów kulturowych) oparte na wspólnych celach(common purpose) i solidarności społecznej(…) oraz zbiorowej tożsamości, mające charakter trwałego działania zbiorowego”. Sidney Tarrow (1998)

Ujęcia, które kładą nacisk na niezinstytucjonalizowany aspekt ruchu społecznego tłumaczą jego powstanie istnieniem powiązań i poczuciem wspólnoty jego uczestników. Tłumaczy się w ten sposób powodzenie dzikich strajków robotniczych w Stanach Zjednoczonych; podobnie interpretowana była wczesna faza strajków „Solidarności” w 1980.

Neil Smelser wyróżnił dwa typy ruchu społecznego:

1. Ruchy reformatorskie- „zorientowane na normy”, pragną dokonać modyfikacji zastanych sposobów postępowania, w szczególności przez zmianę norm regulujących postępowanie właściwe lub pożądane. Przeważnie chodzi o normy prawne, może też chodzić o normy obyczajowe czy moralne.

2. Ruchy radykalne- „zorientowane na wartości”, zmierzają do zmian najbardziej fundamentalnych, dotyczących podstawowych zasad porządku społecznego.

Herbert Blumer wyróżnił:

1. Ogólne ruchy społeczne- posiadające tylko cel ogólny, do którego będą zmierzały np. ruch feministyczny w przeszłości był zorientowany na ogólny, mgliście określony cel emancypacji kobiet.

2. Szczegółowe ruchy społeczne- posiadają dobrze zdefiniowane cele i rozwijają klarowną strukturę organizacyjną.

Typologia Williama Kornbluma:

1. Ruchy rewolucyjne- zmierzają do obalenia istniejących systemów stratyfikacji, instytucji oraz zastąpienia ich nowymi.

2. Ruchy reformatorskie- zmierzają do częściowych zmian niektórych instytucji i wartości.

3. Ruchy konserwatywne- dążą do zachowania istniejących wartości i instytucji społecznych oraz sprzeciwiają się próbom ich zmian( np. ruch konserwatywny za rządów Reagana w latach 80.)

4. Ruchy reakcyjne- dąży do przywrócenia instytucji i wartości przeszłości oraz zniesienia niektórych lub wszystkich istniejących instytucji społecznych oraz norm kulturowych (np. Ku Klux Klan- postulowanie powrotu do społeczeństwa podziałów rasowych).

Stare ruchy społeczne:

1. Miały podłoże ekonomiczne- polityczne i działały w społeczeństwie, w którym główne linie konfliktów wyznaczała rozbieżność interesów materialnych.

2. Skupiały ludzi o podobnym położeniu ekonomicznym i społecznym, jednakowo zainteresowanych poprawieniem swojego położenia materialnego. Przybierały sztywną i scentralizowaną formę organizacyjną.

3. Mobilizowały się w obronie interesów konkretnych klas czy grup. W centrum uwagi znajdowały się interesy materialne, ekonomiczne, związane z zakresem własności, poziomem zarobków, standardem życia, itp.

4. Cechowały się hierarchiczną strukturą wewnętrzną i stosunkowo dużym stopniem zorganizowania, wyłaniając z siebie łatwo czy to partie polityczne czy związki zawodowe.

Przykłady starych ruchów społecznych: ruchy chłopskie, ruchy liberalne, ruchy konserwatywne, ruchy związkowe, ruch robotniczy.

Nowe ruchy społeczne:

1. Mają podłoże kulturowe.

2. Ich uczestników łączy nie wspólny interes ekonomiczny, ale przywiązywanie uwagi do tych samych problemów społecznych i wspólna reakcja na nie. Są to problemy spoza sfery ekonomicznej np. dyskryminacja ze względu na płeć, kolor skóry.

3. Ruchy te nie mają sztywnej organizacji i często są jedynie siatką luźnych powiązań.

4. Ruchy te rekrutują swoich członków i zwolenników w poprzek normalnych podziałów klasowych, warstwowych czy zawodowych.

5. Wartości, wokół których skupiają się takie ruchy, mają charakter postmaterialistyczny.

Pojęciem „wartości postmaterialistycznych” posłużył się amerykański politolog Ronald Inglehart opisując międzypokoleniową przemianę w systemach wartości, zachodzącą w rozwiniętych społeczeństwach przemysłowych.

Przykłady nowych ruchów społecznych: ruch ekologiczny, ruch feministyczny, ruch antynuklearny, ruch pokojowy, ruch antyaborcyjny, ruch przeciwko karze śmierci, ruch praw człowieka.

13.10 Ćwiczenia

Nowe ruchy społeczne. Przekraczanie granic polityki instytucjonalnej

Stary paradygmat- wytworzył się dualistyczny podział na państwo i społeczeństwo obywatelskie.

Państwa Europy Zachodniej od lat 40 do 70 po wojnie(Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania). Wtedy do szło do wykształcenia consensusu społecznego(relacji państwo-społeczeństwo). Pewne porozumienie, które propagowało pewne postawy. Dotyczył okresu spektakularnego. Śmiałe reformy gospodarcze. Opierało się to na porozumienie na rozwiązaniach wolnorynkowych, początek budowy państwa dobrobytu. Zasada wolnego rynku jest priorytetowa i akceptowana. Całe społeczeństwo akceptowało pewne rozwiązania gospodarcze. Kapitalizm został przedefiniowany. Dołączyli świadczenia socjalne, stypendia. Rozwiązanie ustrojowe. Demokracja parlamentarna. Zasada reprezentatywności. Społeczeństwo dzieli się na sferę polityki i zwykłego obywatela. Ludzie wybierają swoich reprezentantów, którzy zarządzają polityką w kraju, natomiast oni zajmują się sferą prywatną. Wyraźne zorientowanie obywateli na życie prywatne. System ekonomiczny, polityczny dawał możliwości awansu politycznego, bogacenia się, ale sfera prywatna również ku temu sprzyjała. Sfera polityki i ekonomiczna były dominujące. Są to sfery instytucjonalne. Dopiero w latach 70. Wykształca się trzecia sfera nieinstytucjonalna(prywatna). Chodzi o pokolenie ludzi, którzy doświadczyli wojnę i okupację. Ludzie chcieli na swój sposób normalnie żyć. Nie interesowało ich życie publiczne, nie chcieli angażować się w konflikty, ponieważ po traumie wojny normalne państwo wydawało im się odpowiednim stanem.

Nowy paradygmat- krytyka konsumpcyjnego stylu życia.

Ostra krytyka społeczeństwa przemysłowego i demokracji parlamentarnej. Rozwiązań instytucjonalnych, które zdominowały ten stary paradygmat. Na przełomie lat 60. i 70. Pojawiają się takie zagadnienia, które są pośrodku(ani prywatne, ani publiczne). Pojawiają się problemy ekologiczne- zagrożenie środowiska naturalnego(istniał wcześniej ale nie przykładano do niego uwagi, wszystkie nowe problemy istniały wcześniej)prawa kobiet, mniejszości, człowieka. Tożsamość zaczynała być podwyższana. Ruchy pacyfistyczne(wojna w Wietnamie). To pokolenie nie pamiętało już czasów okupacji. Pokolenia zorientowane na wartości poza materialne(postmaterialistyczne Inglahard).

Nowe problemy, które stały się ważne dla nowego, młodszego pokolenia.

Nowe ruchy społeczne- granice nowych ruchów społecznych nie są wyraźne. Pojawiają się ruchy broniące praw człowieka. Nowe ruchy nie są stricte nowe, ponieważ nie zmierzają do zmiany społecznej na dużą skalę. Chodziło raczej o indywidualne odnowienie. Metody działania sekt były raczej akceptowane społecznie.

- sekty

-ruchy feministyczne

-ruchy obrony praw człowieka

-ruchy ekologiczne

-ruchy pacyfistyczne

Realizacja problemów automatycznie doprowadzała do konfrontacji ruchów z władzami państwowymi.

Wewnętrzne- ruchy nie były mocno zorganizowane, oparte raczej na wolnej woli, na wolontariuszach, uczestnictwo nieciągłe. Brakowało zasady członkowstwa, organizacji struktury formalnej. Granice są nieostre. Siec ludzi powiązanych w ramach ruchu. Brak jest hierarchii. Były stosowane demonstracje, protesty jako formy działania. Postawa mało kompromisowa. Poczucie własnej racji. Przedstawiciele tych ruchów są przekonani, że walczą i reprezentują swoją postawą całe społeczeństwo.

Baza społeczna nowych ruchów społecznych- nie ma jednolitej podstawy. Potencjalnie każdy może przyłączyć się do nowego ruchu(robotnicy, bezrobotni, studenci, przedstawiciele klasy średniej, ludzie posiadający pulę wolnego czasu). Bardzo zróżnicowana.

	Stary paradygmat	Nowy paradygmat
aktorzy	Społeczno-ekonomiczne grupy w swoim własnym interesie grupowym i angażujące się w konflikty w strefie podziału	Społeczno-ekonomiczne grupy działające nie jako określone grupy, lecz w imieniu szerszych zbiorowości
kwestie	Wzrost gospodarczy i dystrybucja, bezpieczeństwo militarne i społeczne, kontrola społeczna	Zachowanie pokoju, środowiska naturalnego, praw jednostki, niewyalienowane formy pracy
wartości	Wolność i bezpieczeństwo prywatnej konsumpcji i awansu materialnego	Autonomia jednostki i jej tożsamość-jako opozycja wobec scentralizowanej kontroli itp.
Sposób działania	Wewnętrzny: formalna organizacja, masowe zrzeszenia delegujące reprezentacje Zewnętrzny: pluralistyczne lub korporacyjne uzgadnianie interesów, współzawodnictwo partii politycznych, reguła większościowa	Wewnętrzny: nieformalność i spontaniczność, niski stopień pionowej i poziomej dyferencjacji ról Zewnętrzny: polityka protestu oparta na żądaniach formułowanych przede wszystkim w terminach negacji status quo

20.10 Wykład

Gustaw Le Bon- psychologia tłumu

Zachowanie tłumu- przejaw umysłu, jego działanie, rezultat utraty przez jednostkę własnej tożsamości.

Anonimowość sprawia, iż jednostki zawieszają swoją tożsamość i nie podporządkowują się emocjom, prowadzi to do działań tłumu, które nie miałyby miejsca w działaniach indywidualnych.

Herbert Blumem

Teorie zależności kładą nacisk na stany emocjonalne, postawy, działania tłumu. W tłumie panuje jednomyślność. Teorie wyłaniania się norm.

R. Turner, L. William- twórcy

Tłum jest racjonalnym zgromadzeniem, zachowania wyjaśniają normy społeczne, które powstają w trakcie interakcji między jednostkami. W zgromadzeniu zachodzą relacje face to face.

N. Smelser- modernizacja, przedstawiciel funkcjonalizmu

Teorie zachowań zbiorowych- odnosi się do wielu typów działań. Nazywana teorią dodanych wartości zachowań zbiorowych.

Wyróżnił sześć determinantów: (warunki strukturalne)

1. Uwarunkowania strukturalne- czynią system społeczny mniej lub bardziej podatny na różne formy zachowań, formy wywołują problemy społeczne, prowadziły do napięć np. powstanie ruchu ekologicznego.

2. Napięcia strukturalne- definiujemy jako stan społeczeństwa, mogą być rezultatem konfliktów i uwarunkowań strukturalnych, pojawiają się wtedy, gdy ludzie odczuwają deprywację lub poczucie frustracji( generalnie ludzie są zaniepokojeni)

3. Szerzenie się uogólnionych przekonań- zanim zostaną podjęte realne działania to ludzie muszą definiować wspólne zachowania zbiorowe, definicja sytuacji i propozycje rozwiązań. Chodzi o to, aby dana liczba ludzi mogła definiować źródło przyczyn. Przekonanie- identyfikuje problemy i podaje rozwiązania.

4. Czynniki przyspieszające- są warunkiem kolejnego etapu; napięcia strukturalne, uwarunkowania nie uruchamiają działań zbiorowych. Potrzebne są czynniki przyspieszające, które prowadzą do wzburzenia. Ostatecznym dowodem, że należy działać lub zorganizować demonstracje, zdarzenie mało istotne ale może prowadzić do zamieszek, buntu. Wszystko tutaj zależy od wcześniejszych etapów.

5. Mobilizacja uczestników do działania- aby dalej ruch mógł się rozwijać potrzebna jest mobilizacja, organizowane są demonstracje, strajki; w tym procesie wyłaniani są przywódcy ruchu np. Martin Luter King.

6. Kontrola społeczna- wkraczają tu instytucje kontroli społecznej; końcowy etap, który decyduje czy ruch poniesie porażkę czy odniesie sukces np. policja, sądy, prasa, autorytety lokalne i religijne; im słabsza kontrola społeczna tym większe szanse na sukces dyktatora.

Te warunki tworzą możliwości dla działań zbiorowych.

Metoda, która służy do badania ruchów społecznych to metoda nazywana interwencją socjologiczną(metoda jakościowa). Stworzona przez francuskiego socjologa Alain Touraine- ruchy społeczne to podstawowy jego zakres. Stosowana do badań ruchów socjologicznych, które są aktywne i dążą do jakiegoś celu, możemy wejść w interakcje z członkami ruchu. Bierze się pod uwagę kilka etapów badania:

1. Przygotowanie do badań- chodzi o to, aby socjologowie(minimum dwie osoby) zapoznali się z ruchem. Obserwacja determinacji ruchów, przygotowanie, trwa kilka lub kilkanaście miesięcy. Chodzi o to, aby zapoznać się ruchem za pomocą metod socjologicznych. Najczęściej obserwacja, prasa, publikacje można wykorzystywać spotkania, wywiady. Na tym etapie organizowane są spotkania robocze , na których dyskutuje się o tym co się zdobyło. Wyznaczanie kolejnych zadań.

2. Rekrutacja uczestników badania- wyselekcjonowanie kilku osób, które mają być miniaturowe, około 12 osób, maksymalnie zróżnicowana. Przyjmuje się na badania różne frakcje, osoby z różnych regionów, przedstawiciele różnych zawodów, klas społecznych, kultur, branż, płeć, wiek, wykształcenie. Dobiera się aktywnych działaczy. P przywódców, kierowników nie zaprasza się do takich badań.

20.10 Ćwiczenia

Meksykańscy zapatyści

Zapatyści byli to chłopi nielżący do wspólnot, które powstały w latach 40. XX wieku w lasach Lacandon.

Emiliano Zapata-od jego nazwiska wywodzi się nazwa ruchu. Był on działaczem i bohaterem narodowym.

Głównie byli to Indianie(potomkowie Majów). Określenie co do uzasadnienia klasowego oraz przynależności etnicznej. Większość uczestników rebelii to chłopi, Indianie.

Doszło do rebelii. Było to spowodowane chęcią komercjalizacji gospodarki Meksyku. Spowodowała to również zmiana 27. Artykułu konstytucji. Do rebelii doszło w roku 1994. Wcześniej miała miejsce potyczka z armią w 993 roku, ale zostało to zbagatelizowane. Obawiano się uwolnienia cła kawy i kukurydzy, co stanowiło główne zagrożenie. Ceny nie byłyby wówczas już tak korzystne. NAFTA- łączyło USA i Kanadę, później włączono Meksyk. Miało to na celu przyspieszenie modernizacji kraju. Ruch zapatystów ukazuje się światu w 1999roku. W pierwszych dniach stycznia opanowali 6 głównych miast. Byli słabo uzbrojeni. Rząd wysłał dodatkowe wojska. Decyduje się na rozwiązanie siłowe. Zapatyści są zmuszeni uciekać do lasu. Wydawało się, że wszystko zakończy się szybko. Jednak po 12 dniach rząd całkowicie zmienił strategię. Ogłosił nagle zawieszenie broni i wysłał przedstawiciela, który mówił w języku indiańskim. Indian wsparł Kościół katolicki. Należy wyzwalać lud. Potem Watykan odciął się od wyzwalania. Silne wspólnoty, silne poczucie tożsamości, silna więź społeczna. Siła społeczności pozwoliła na tak długie prowadzenie działań. Podstawą identyfikacji była tożsamość etniczna, klasowa. Przewodniczącymi były osoby pochodzące z klasy średniej.

Marcus- po zakończeniu studiów przybył z Europy, aby wesprzeć zapatystów. Przez jakiś czas wykładał na uczelni socjologię. Miał ogromną charyzmę, doskonałe kontakty i łatwość w nawiązywaniu kontaktu(media).

Rebelia stała się sprawą światową. Cały świat zaczął łączyć się z zapatystami. Wysyłane były komunikaty, które miały na celu pokazanie sytuacji Indian. Starano się omijać media kontrolowane przez rząd meksykański. Działo się to głównie przez Internet za pomocą video. Nastąpiła wojna sieciowa. Zapatyści budują sieć wsparcia . Zbudowali sieć komunikacyjną., Dokonali tego bardzo szybko.

Reforma konstytucyjna uznała wielokulturowy charakter Meksyku i nadała nowe prawa Indianom, włączając w to wydanie podręczników w 30 językach indiańskich, przeznaczonych do użytku w szkołach publicznych. W wielu wspólnotach indiańskich usprawniono służbę zdrowia i edukację; rozpoczął się proces ustanawiania ograniczonego samorządu.

Wykład 27.10

1. Przebieg badania.

Polega na odbyciu kilkunastu seansów grupowych(12-15 osób). Trwają od 2 do 4 godzin. Pierwsze seanse są to spotkania otwarte z zaproszonymi gośćmi(przedstawiciele władz, świata polityki, mediów)czynny udział biorą badani i badacze oraz zaproszeni goście. Później następuje wykluczenie obserwatorów. Niedopuszczalny jest udział w badaniu urzędników wysokiego szczebla. Jedynym wyjątkiem osoby z zewnątrz jest tłumacz. Powinno badać od dwóch do czterech socjologów. Ważne aby nie przytłaczali uczestników swoją wiedzą. Jak najlepsze pozytywne wzajemne nastawienie. Socjologom łatwiej zapoznać się z kodem ograniczonym na początku badania niż badanym z kodem rozwiniętym. Badacz musi ograniczyć swoją rolę. Wszystkie odpowiedzi są nagrywane. Istotne jest usytuowanie poszczególnych członków grupy na każdym seansie(ogólnie obowiązuje zasada okrągłego stołu). Chodzi o to ,aby nie stworzyć wrażenia konfrontacji. Badacze starają się wymieszać z członkami grupy. Układ przestrzenny ma uzewnętrznić wspólnotę. Metoda integracji socjologicznej nie jest metodą dość kosztowną. Badacz w trakcie seansu musi umieć panować nad grupą i zniechęcać tych, którzy są bardzo gadatliwi. Badacze czasami skłócają badanych co pozwala na poznanie problemu i weryfikacji hipotez.

Można wyróżnić kilka etapów:

1. Pierwszy seans służy zapoznaniu z tematem, członkami grupy, zmniejszeniu dystansu społecznego między uczestnikami. Tworzy się listę tematów, które chce poruszyć grupa oraz z kim chce się spotkać np. przedstawiciele władz uczelni. Dość spontaniczna forma.

2. Seanse z zaproszonymi gośćmi, którzy są interesujący z jakiegoś punktu widzenia np. prezydent miasta, minister pracy. Wygłaszają oni krótką przemowę, a następnie odpowiadają na pytania grupy. Zaprasza się maksymalnie 10 osób. Są to spotkania otwarte. Spotkania dostarczają badanym pożądanych wiadomości, natomiast badacze mogą zauważyć strukturę badanych grup; kto jest stabilny, kto jest liderem. Starają się poznać problemy ruchu społecznego.

3. Seanse zamknięte. Etap kluczowy. Celem jest dokonanie przez grupę autoanalizy przy pomocy badaczy. Lepsze poznanie swojego ruchu społecznego. Rozpoznanie swojej roli, tożsamości, działalności ruchu społecznego. Patrzenie na swoją działalność z pewnego dystansu.

Uczestnik ruchu ma podjąć refleksję nad własnym działaniem. Przebiega to etapami. Każdy postęp nosi nazwę flexi- zmiana. Im w większym stopniu zbadany jest w stanie dokonać autonomii tym bardziej jest skłonny do zmiany. Faza konwersji polega na podjęciu przez badanych roli badaczy, którzy analizują swoje działania. Badani zaczynają myśleć o swoim ruchu kategoriami narzuconymi przez socjologów, jest to moment kluczowy. Badacze dostarczają kategorii pojęciowych, dzięki którym będą potrafili analizować swoje działanie w ruchu społecznym. Zaczynają proponować własne hipotezy badawcze. W toku dyskusji konstruuje się modele działalności ruchu społecznego. Zaczyna się od konstruowania modeli szczegółowych do bardziej ogólnych. Na tym etapie badani stają się krytykami pracy socjologów. Istotą jest zmiana perspektywy z uczestnika ruchu na obserwatora, analityka.

Metoda interwencji socjologicznej- jest to metoda zespołowa. Niemożliwe jest badanie indywidualne. Pozwala na zdobycie wiedzy pogłębionej o badanym zjawisku. Jest to metoda interesująca dla uczestników i pomaga im uczestniczyć w swojej grupie społecznej. Interwencja socjologiczna nadaje się tylko dobrze do badania ruchów społecznych. Metoda jakościowa. Jeśli badani mają motywację to łatwiej zbadać ruch społeczny, przedstawić kategorie badanym. Pierwszy raz ta metoda została zastosowana we Francji w 1976 roku. Środowisko akademickie. Słabość działania społecznego. Pierwsze przeprowadzone takie badania. Analiza ruchu feministycznego odkryła odchylenia sekciarskie. Pojawiły się różne odłamy i duża niespójność. Trudno było zintegrować w ramach jednej całości. Ruch Solidarność był próbą interwencji miedzy państwem a jednostkami.

Fazy ruchu społecznego: (jego działalności). Koncepcja M Spencera- wyróżnił 6 rodzajów zachowań zbiorowych. Wyróżnia się cztery fazy ruchu społecznego(Blumer, Collin). Powstaje w jakimś momencie, przechodzi przez fazy, rozpada się i kończy swoje istnienie. Kariera ruchu społecznego może być krótka. Oto 4 fazy:

1. Powstanie ruchu- określa się kontekst, w którym ruchy społeczne się mobilizują. Kontekst, który określa możliwości ruchu społecznego. Zawsze ruch społeczny powstanie w pewnej przestrzeni, idei. Ruch może artykułować zastane wizje w społeczeństwie. Dokonywać wyborów z tradycji nawiązujących do np. wyborów. Kultura rebelii, sprzeciwu, oporu. Tradycje walki wobec oporu. Ruch społeczny nigdy nie wytwarza złego systemu ideologicznego od zera. Są to idee do, których sięga w danej kulturze lub te, które przyszły z zewnątrz i zostały zaadaptowane. Funkcjonuje w pewnej przestrzeni normatywnej, instytucjonalnej. Są one krytykowane przez członków ruchu. Ważna jest sieć komunikacyjna pomiędzy członkami społeczeństwa, co może odgrywać ważną rolę w procesie rekrutacji. Podkreślano rolę kanałów komunikacyjnych. Baza organizacyjna będzie ważna dla promowania się ruchu społecznego. Struktura możliwości politycznych- taka konfiguracja polityczna, tendencje kryzysowe(działania wojenne), jest warunkiem do szybkiego wykreowania się ruchu. Struktura społeczna ma również znaczenie. Poczucie deprywacji dużej liczby osób też będzie wpływało do rekrutacji do ruchu. Potrzebne są zdarzenia motywujące np. aresztowania; 1992 USA L.A.- wybuchły zamieszki; w kwietniu; rada przysięgłych uniewinniła czterech białych policjantów, którzy pobili czarnoskórego taksówkarza. Może uruchomić proces mobilizacji.

2. Mobilizacja

I fala rekrutacji (awangarda ruchu społecznego) AKTYWIŚCI – ci, którzy są najbardziej dotknięci istniejącymi warunkami, często są to osoby najbardziej oddane sprawie.

II fala rekrutacji ZWOLENNICY, POPLECZNICY – kiedy ruch zaczyna odnosić sukces, ludzie, którzy poszukują jakiejś wspólnoty, sensu, efekt kuli śnieżnej, czasami przekonują się do idei, którymi kieruje się ruch społeczny.

III fala rekrutacji PASAŻEROWIE NA GAPĘ – oportuniści mający nadzieję na uzyskanie korzyści z przyłączenia się do ruchu, pasażerowie na gapę, często mają niewiele wspólnego z ideologią.

Są ludzie, którzy nie są bezpośrednio zaangażowani, ale są sympatykami ruchu dostarczającymi informacji, schronienia, środków finansowych.

Kompozycja ta jest widoczna, kiedy ruch przeżywa kłopoty. Najszybciej rezygnują pasażerowie na gapę, potem zwolennicy, a na końcu aktywiści.

1. Rozbudowywanie struktur – przechodzenie od zbioru jednostek do rozbudowanych struktur

Stare ruchy dominowały do lat 70. XX w., później bardziej widoczne stały się nowe ruchy społeczne

• Istotna jest artykulacja przekonań – wspólny język nadziei i protestu → wspólnota definiowania pewnych sytuacji, aby uczestnicy myśleli i mówili podobnie o pewnych zjawiskach

• Instytucjonalizacja nowych norm i wartości regulujących wewnętrzne działanie ruchu – wg jakich reguł powinno się funkcjonować, te reguły mogą też określać zasady postępowania z oponentami

• Repertuary kontestacji (Charles Tilly) – określenie tego co jest dozwolone, a co zakazane w konfrontacji z oponentami (G. Sharp walka bez stosowania przemocy), przykładem działań kontestacyjnych są działania strajkowe

• Tworzenie się wewnętrznej kultury organizacyjnej, więzi wewnętrznej, sieci powiązań

Organizacja ruchu społecznego – złożona lub formalna organizacja, która utożsamia swoje cele z preferencjami ruchu społecznego lub kontrruchu i próbuje wcieli je w życie → składa się z wielu współpracujących ze sobą podmiotów organizacyjnych (np. ruch na rzecz praw obywatelskich w USA)

Sposoby formowania ruchu społecznego:

• Wulkaniczny – formułuje się oddolnie jako rodzaj nagromadzającego się niezadowolenia, jest spontaniczny, dochodzi do wybuchu społecznego.

• Pewne podmioty należące do elit starają się doprowadzić do powstania ruchu społecznego, pewien spisek

1. Koniec działalności (faza schyłkowa, koniec istnienia)

   1. Opcja optymistyczna – ruch osiąga sukces i traci sens swojego istnienia dlatego się demobilizuje i rozwiązuje, np. zostaje obalony dyktator i wtedy ruch rewolucyjny już nie jest potrzebny

   2. Opcja pesymistyczna – ruch zostaje powstrzymany, pokonany lub wyczerpuje się entuzjazm i kończy swoje istnienie nie osiągając sukcesu

   3. Czasami ma miejsce kryzys zwycięstwa – ruch wygrywa na pierwszym etapie, a później nadchodzi kryzys i potencjał ruchu nie zostaje dalej wykorzystany

   4. Ruch zostaje zdławiony, ale jego pewne cele zostają zrealizowane przez przeciwnika (np. przez rząd)

Ruchy społeczne są działaniami o charakterze masowym, czyli uczestnicy muszą być gotowi do działań zbiorowych.

Rola liderów – istotniejsza w starych ruchach społecznych.

Liderzy potrafią mobilizować do działania (Martin Luter King, Fidel Castro, che Gevarra)

Nowe ruchy społeczne – zdecentralizowane, rola liderów jest mniejsza.

27.10 Ćwiczenia

Ruch antyglobalistyczny

Początek ruchu antyglobalistycznego ma miejsce 30 listopada 1999roku. Dochodzi do demonstracji antyglobalistów. Ludzie protestują w różnych miejscach świata. Było to wystąpienie na tak dużą skalę, że doszło do zamieszek. Obie strony uczą się pewnych strategii. Po raz pierwszy ujawnili się światu. Ruch antyglobalistyczny nie wystąpił tego dnia całkiem przypadkiem. Podstawy były przygotowane do tego wystąpienia znacznie wcześniej. Bez Internetu na pewno nie zaistniałby w takiej postaci. Pewne idee tego ruchu(samoorganizacja, nawiązywanie komunikacji) trwało przez całą dekadę lat 90. Spalenie MCDonald we Francji było traktowane jako przejaw działalności tego ruchu. Pokazał światu swoje oblicze. Skala demonstracji spowodowała duże zainteresowanie mediów. Dla celów analitycznych. Sami antyglobaliści nie byli zadowoleni ze swojej nazwy. Inne nazwy proponowane to np. ruch antykapitalistyczny, ruch na rzecz globalnej sprawiedliwości. Nazwa miała nie ukazywać nastawienia na anty do tych przeciwko, którym występowano. Posiadają pełną alternatywę dla nowoczesnej globalizacji. Dynamika występująca w zmianie nazwy. Ruch alterglobalistyczny taka nazwa została zaakceptowana przez członków. Ruch tworzą organizacje polityczne, ekologiczne, ruchy tożsamościowe, pacyfistyczne, anarchistyczne, organizacje związkowe. Ludzie młodzi, pochodzący z klasy średniej, pochodzący z krajów zachodnich. Ludzie z najbogatszych krajów świata oraz różne ruchy tożsamościowe, związki zawodowe z krajów trzeciego świata. Duża część aktywistów była na początku lat 90. Osieroconych, gdy upadł związek sowiecki. Nie potrafili się oni odnaleźć w nowej sytuacji. Oni odnaleźli się dobrze w ruchu antyglobalistycznym. Organizacje walczące o równouprawnienie kobiet oraz o charakterze narodowym. Był na tyle zróżnicowany, że niektóre podmioty były dość często mocno odległe od siebie(w sensie idei). Pewne wartości łączyły ich na skalę globalną. Były to cele nadrzędne niekolidujące z mniej ważnymi celami poszczególnych organizacji. Ruch działał na skalę globalną. Pojawia się retoryka globalizacji. Pojawiła się idea sfery publicznej. Domagano się demokratyzacji, bądź oddolnych procesów kontroli w celu stworzenia tej globalizacji. Antyglobaliści sprzeciwiają się korporacjom. Kojarzone są te struktury o charakterze globalnym: Komisja Europejska, Rada Europy, Bank Światowy, rządy najbogatszych państw świata, McDonald, Nike, Coca cola. Te podmioty opływają cały świat. Stanowią symbol globalizacji. Kanadyjska pisarka Naomi Klein- postać z ruchu. Te podmioty są postrzegane jako przyczyny globalizacji(ich zachowanie). Krytykowany jest system gospodarczy, jakim jest kapitalizm. Odpowiadają za procesy globalizacji, które są korzystne tylko dla niektórych np. korporacji. Starano się zainteresować media walką. Te poszczególne demonstracje przybierały charakter wulgarny, po to aby potem zostało to pokazane w mediach. Media chętnie się zainteresują jeśli demonstracje będą burzliwe. Obawiali się kontroli przekładu medialnego. Stworzono sieć niezależnych mediów, głównie na bazie Internetu. (intermedia). Własne relacje, własne zdjęcia, reportaże, które pozwolą przedstawić określoną wizję bez względu na przekaz mediów oficjalnych. Pojawiły się przedstawienia uliczne(happeningi). Czarny blok, okupacja niektórych miejsc. Nie udało się wypracować wspólnego mianownika jak zbawiać świat. To zróżnicowanie było plusem z jednej strony. Likwidacja kapitalizmu, tworzenie samorządnego społeczeństwa, oddolna kontrola procesów globalizacji.

03.11Wykład

RUCHY SPOŁECZNE W REALIACH POLSKICH

Powstawały na przestrzeni ostatnich 30 lat.

Pierwszy ruch społeczny to Solidarność. W państwach totalitarnych mamy bardziej ruchy rewolucyjne niż reformatorskie. Każdy rodzaj ruchu jest dławiony przez rząd. Wszelkie działania zbiorowe nie kontrolowane przez władzę są źle widziane.

W demokracji ruchy społeczne są tolerowane jeśli nie uderzają w normy prawa.

1980 – Solidarność – tak późne powstanie pierwszego ruchu wynikało z realiów politycznych (totalitaryzm), do lat 80. w Polsce w ogóle nie istniały ruchy społeczne.

Lata 70. – dwa ośrodki naukowe, gdzie podjęto się badań nad ruchami społecznymi

• Zakład Socjologii Norm i Patologii Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego – Adam Podgórecki – starano się uwolnić marginesowość od piętnowania, starano się badać zjawiska dewiacyjne, pojawiło się pojęcie dewiacje pozytywne → pierwszy krok do badań nad ruchami społecznymi

• Zakład Badań nad Stylami Życia Instytutu Filozofii i Socjologii Państwowej Akademii Nauk – kierownik Andrzej Siciński, Aldona Jabłońska → Drogi kontrkultury 1975, (bada zjawiska zewnętrzne, bo w Polsce nie było czego badać)

Rok 1980 – początek prawdziwych badań nad ruchami, ponieważ powstała Solidarność, zaczęto mówić o zmianie światopoglądowej.

Pojawił się przedmiot badań (Solidarność), pojawiła się potrzeba socjologicznej analizy, do Polski przyjechali francuscy badacze współpracujący z polskimi, którzy zaczęli badać Solidarność.

Solidarność – dlaczego powstał w systemie totalitarnym, wiele było przypadkowości i szczęśliwych zbiegów okoliczności.

Kontekst umożliwiający powstanie; uwarunkowania długoterminowe:

• Odwrócenie sytuacji gospodarczej (→James Davis) – w społeczeństwie polskim rozbudzono pewne oczekiwania, ale nie dano im możliwości realizacji

• Aktywizacja inteligencji – zaangażowanie ich w pomoc robotnikom

• 1978 – wybór Karola Wojtyły na papieża i I pielgrzymka do Polski, zaczął się tworzyć duch sierpnia – poczucie tożsamości religijnej, narodowej (→J. Davis)

• System traci legitymizację, środowiska polityczne zaczynają odnosić się z dystansem do komunizmu i socjalizmu

Sposób działania

1. Działania strajkowe

2. Wysuwanie żądań, które prowadziły do rozmów, jeśli zapanował impas, stosowano nacisk (strajki) i znowu wracano do rozmów (strajki często miały bardzo lokalny zasięg)

Solidarność była ruchem samo ograniczającym – starano się nie wysuwać zbyt nierealistycznych i godzących w podstawy ustrojowe żądań

Pojawiły się dwie opcje

1. Lech Wałęsa – ruch reformatorski

2. A. Gwiazda – ruch rewolucyjny

Rzadkie manifestacje uliczne, np. gdy któryś z liderów Solidarności przyjeżdżał do jakiegoś miasta

Czasami strajki wybuchały w nie do końca kontrolowany sposób i liderzy Solidarności starali się je stłumić.

Interpretacje Solidarności

1. Ruch robotniczy działający zgodnie z klasycznymi wzorami ruchu robotniczego – wysoki poziom świadomości klasowej u działaczy Solidarności, oznaki przynależności do klasy robotniczej (→ Szymański, Świderski)

2. Ruch narodowy z silnie rozwiniętymi elementami religijnymi (→ ???) – wizyta papieża Jana Pawła II 1979 → doświadczenie jedności za pomocą języka symboli religijnych

3. Ruch obywatelski (→ publikacje Komitetu Obrony Robotników) – przestrzeń alternatywna do struktur państwa komunistycznego (→David Ost)

4. (→ Alain Touraine, Strzelewski) dynamiczny i konfliktowy – nie ma mowy o jednej solidarności, doliczyli się trzech postaci solidarności

   • Ruch związkowy działający na rzecz demokracji, trzymający się porozumień sierpniowych

   • Ruch na rzecz uwolnienia społeczeństwa, wyrażany ideą społeczeństwa obywatelskiego dążący do ograniczenia władzy partii nad kolejnymi sferami życia

Narodowo - wyzwoleńczy podejmujący próbę przejęcia instytucji politycznych i doprowadzenia do wyzwolenia Polski

3.11 Ćwiczenia

- Pod koniec lat 80. Zaczęto relacjonować emocje(socjologia emocji-nurt na przełomie lat 70. I 80.)

• Koncepcja zaraźliwości w tłumie

• Teoria niepokojów społecznych w tłumie

- Wszystkie koncepcje zawierające wątek „irracjonalizmu” chwilowo wrzucono „do jednego worka”. Brano pod uwagę tylko te stricte naukowe, czynnik emocji jakby nie istniał.

Budowanie siły zbiorowej strajku

- Oddzielenie stanów emocjonalnych od tych czysto racjonalnych jest sztuczne. Wypowiedzi zawsze wiąże się z jakimś ładunkiem emocjonalnym.

- Każde działanie jest aktem zabarwionym emocjonalnie(chodź w minimalnym stopniu).

Szkoła dialogiczna zakłada, że „nie ma emocji bez pojęć, ani pojęć bez emocji”.

Początek strajku w latach 80. Wiązał się z podwyżką żywności ogłoszoną 1 lipca 1980roku- to dało początek akcjom w całym kraju.

- Kluczowe wydarzenia miały miejsce w Gdańsku.

• Zwolnienie Anny Walentynowicz.

• 14 sierpnia- garstka działaczy udaje się do swoich wydziałów w stoczni by przekonać do natychmiastowych strajków w obronie Walentynowicz.

• 8 tys. Demonstrantów minutą ciszy czci śmierć robotników z 1970 roku.

• Borowczak zwołuje demonstrantów i zwołuje komitet strajkowy, Wałęsa(po przeskoczeniu przez płot) zostaje okrzyknięty przywódcą strajku.

• Negocjacje (próba nasycenia przez władze komitetu robotniczego swoimi sprzymierzeńcami- drogą demonstracyjną wprowadzono w demonstracje ludzi lojalnych wobec władz.)

Głosowanie zostało przegrane przez robotników. Z rozgoryczeniem zaczęli się rozchodzić do domów.

• Przemówienie Aliny Pieńkowskiej(„ strajk trwa”)

Z 16 tys robotników zostaje około 1000. Bogdan Lis i Andrzej Gwiazda powrócili do fabryki Elmor i zawiązali tam swój komitet. Robotnicy zaczęli wracać, gdy dowiedzieli się o kontynuacji strajku.

• Sformułowanie 21 postulatów i zawiązanie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego(MKS)

Powołanie nowych związków zawodowych. Gwarancja prawa do strajków. Uwolnienie więźniów politycznych. Ograniczenia cenzury. Spełnienia żądań dotyczących płac, emerytur, świadczeń zdrowotnych i równouprawnienia społecznego.

• Rozszerzenie strajku poza granice stoczni.

- Elementy budujące siłę zbiorową i budujące poczucie więzi emocjonalnej.

• Msza publiczna odprawiana w bramie stoczni

• Budowa miasteczka namiotowego

• Zaopatrzenie poprzez kontakty z rolnikami i zakładami produkcji elementy

• Zakaz spożywania alkoholu samoorganizacji

Władza

-odcina linie telefoniczne( Gdańsk izolowany od Polski)

- wrogo nastawione media ogłaszające, że „ antysocjalistyczne” siły zastraszają spokojnych obywateli

- zastraszania, aresztowania, pobicia

- straszenie wojskiem, odwołanie się do śmierci robotników w 1970 roku.

Miało miejsce 5 spotkań negocjacyjnych. Brali w nich udział doradcy z Warszawy np. J. Staniszkis i T. Mazowiecki. 31 sierpnia 1980rok- porozumienia sierpniowe. We wrześniu 1980 roku Solidarność została zarejestrowana jako legalny związek zawodowy.

10.11 Wykład

Ruchy społeczne w Polsce

Ruch pacyfistyczny- głównym celem ruchu pacyfistycznego w Polsce była „walka o prawo do zastępczej służby wojskowej”.

- w Polsce (oraz na Węgrzech) przyjmował system wartości i retorykę z krajów zachodnich

- był to jednak w dużej mierze zabieg taktyczny, umożliwiający w miarę swobodne działanie w Polsce, która oficjalnie głosiła poparcie dla pacyfistycznych haseł

Ruch „wolność i pokój” został założony w 1989 roku- impulsem do powstania ruchu była obrona szczecińskiego działacza NZS-u Marka Adamkiewicza, który za odmowę złożenia przysięgi wojskowej został w grudniu 1984 roku skazany i uwięziony w zakładzie karnym w Starogardzie Szczecińskim.

W dniach 17-23 marca 1985roku w ramach protestu przeprowadzono w kościele Św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej głodówkę , w której uczestniczyło około 20 osób.

Główne cele ruchu „wolność i pokój”

1. Ochrona środowiska(sprzeciw wobec budowy elektrowni w Żarnowcu)

2. Postulat zniesienia kary śmierci

3. Potrzeba wszechstronnego rozwoju człowieka i tolerancji.

4. Akcenty antymilitarne(demilitaryzacja Europy Środkowej)

5. Żądanie wprowadzenia prawa do odbywania cywilnej służby zastępczej(realizacja postulatu w 1988 roku)

Struktura organizacyjna ruchu „wolność i pokój”

1. Struktura i formy działania miały wiele wspólnego z modelami występującymi w nowych ruchach społecznych(podobnie jak głoszone hasła).

2. Ruch ten nie był sformalizowaną organizacją lecz amorficznym ruchem złączonym nieformalną więzią.

3. Składał się z nieformalnych grup współpracujących luźno ze sobą.

Repertuary kontestacji

1. (pikiety demonstracyjne) dynamiczne, długie, otwarte

2. Demonstracje, strajki okupacyjne, „rusztyngi”(łańcuchy do rusztowań wokół remontowanych budynków), marsze, głodówki, ulotki, seminaria

Po 1989roku udało się osiągnąć główny cel- prawo do zastępczej służby wojskowej- ruch stracił dynamikę i szybko się rozpadł. Jego członkowie trafili do instytucji państwowych lub samorządowych. Działacze:

1. Jan Maria Rokita

2. Andrzej Stasiak

3. Piotr Niemczyk

Periodyk ruchu „wolność i pokój”

„A Capella”- w latach 1986-1989 w Gdańsku

- wydano poza cenzurą Nieregularnik Ruchu

Ruch ekologiczny

1. Geneza w Polsce jest podobna do genezy ruchów pacyfistycznych

2. Przyjmowano (jak w całej Europie Środkowej i Wschodniej) idee ekologiczne Zachodu

1. W czasie 16 miesięcy istnienia Solidarności postulat ochrony środowiska został wpisany do programu związku. Wówczas narodziła się świadomość ważności problemów ekologicznych

Szczególna cecha- hasła ekologiczne stanowiły okazję do działań politycznych!

1. Siła ruchu wynikała z tego, że władze komunistyczne nie chciały otwarcie represjonować działań ekologicznych i narażać na kolejne zarzuty z Zachodu

2. Władze oficjalnie popierały działania ekologów, uznawały prawo istnienia oficjalnych organizacji takich jak: Polska Liga Ochrony Przyrody

1. Ruch ekologiczny był zarazem formą wyrażania politycznego niezadowolenia bez narażania się na zbyt duże niebezpieczeństwo.

Główne cele(P. Gliński)- lata 80-te

Głównym celem była blokada budowy elektrowni w Żarnowcu.

1. Poznanie problemów środowiska

2. Edukacja uczestników

3. Uświadamianie społeczeństwa i nagłaśnianie problemów ekologicznych

4. Konkretne działanie w sferze ochrony środowiska

5. Wywieranie nacisku na władzę

6. Zasadnicza zmiana stosunku człowieka do przyrody

Ruch ekologiczny przetrwał zmianę systemu lat 80-tych 90-tych. W kolejnych dwóch dekadach uległ profesjonalizacji. Rozwijała się sieć informacyjna i komunikacyjna, a także podstawy organizacyjne

• Pracownia na rzecz Wszystkich Istot

• Federacja Zielonych Gaja(jedna z najstarszych w Polsce)

W 2004roku przedstawicielstwo w Polsce otworzył GREENPEACE.

Pomarańczowa Alternatywa

1. Ruch happeningowy, działający w kilku miastach Polski(Łódź, Warszawa, Wrocław- głównie w latach 80tych)

1. Nawiązuje do tradycji holenderskich Provosów i Partii Krasnoludków

2. Ruch, z którym władze komunistyczne bardzo źle sobie radziły.

Inspiracje holenderskie:

1. Provosi( Ruch Provo, Provotariat)

1. Ruch kontrkulturowy, aktywny w latach 1965, 1967

2. Uważani za holenderskich protoplastów, hipisów(jednak znacznie mniej upolitycznionych)

3. Krytykowali oficjalna kulturę, elity władzy(rodzinę królewską też)

4. Postulowali poszukiwanie jednostek i współpracę(zastępującą konkurencję)

1. Ruch krasnoludków

1. Anarchistyczny ruch społeczno-artystyczny

2. Powstał w Amsterdamie 1969roku, jako kontynuacja ruchu Provo

3. W lutym 1978roku powołał do życia Wolne Państwo Pomarańczowe, które miało być alternatywą dla systemu kapitalistycznego.

1. Pomarańczową Alternatywę zróżnicowały na początku lat 80tych osoby związane wrocławską opozycją, wywodzącą się najczęściej z ruchu hipisowskiego

2. Dzięki otwartej formule mogły się włączać do niej różne grupy i jednostki, a także partie

3. Szczególną rolę odegrał lider- Waldemar „Major” Fydrych(pochodzący z Wrocławia), który przyjął żartobliwy tytuł Komendanta Twierdzy Wrocław

„Jak można poważnie traktować funkcjonariusza, który zadaje pytanie: <dlaczego uczestniczy pan w nielegalnym zgromadzeniu krasnoludków>?”

Happening

1. „Precz z U-Pałami”(lipiec 1987)

2. „Święto garnków”

3. „Czyn antywojenny”

4. „Dzień Tajniaka”

5. „FSO- Festiwal Sztuki Obecnej”

6. Karnawał Żebraczy”

Akcje PA pomimo poglądów anarchistycznych- nie były ideologiczne! Otwarta formuła akcji.

10.11 Ćwiczenia

Rewolucja i rebelia

Większość zachodnich badaczy przedmiotu ogranicza swoje definicje rewolucji, stosując dwa rodzaje kryteriów:

1. podkreślając, że podmioty ich działania muszą spełnić określone wymogi

2. zajmując się tylko takimi przypadkami, gdy rzeczywiście dochodzi do zmiany władzy.

Peter Calvert wbudowuje w swoją koncepcję rewolucji następujące elementy:

1. proces, w którym polityczne kierownictwo państwa ulega coraz dalej idącej dyskredytacji w oczach całej ludności lub ważnych jej odłamów

2. zmianę rządu w ściśle określonym czasie poprzez użycie siły zbrojnej lub wiarygodną groźbę jej użycia

3. mniej lub bardziej spójny program zmian w instytucjach politycznych lub społecznych państwa czy też w obu tych płaszczyznach

4. mit polityczny, który pochodzącemu z rewolucyjnej zmiany przywództwu politycznemu nadaje krótkotrwały status legalnego rządu państwa.

Sytuacja rewolucyjna

Według Trockiego cechą charakterystyczną sytuacji rewolucyjnej jest obecność więcej aniżeli jednego bloku skutecznie kontrolującego znaczną część aparatu państwowego. Peter Amann spróbował nawet stworzyć użyteczną definicję samej rewolucji: rewolucja zaczyna się wtedy, gdy wyłania się więcej niż jeden „blok władzy”, postrzegany przez część ludności jako legalny i suwerenny, a kończy się, gdy pozostaje tylko jeden blok władzy. Charakterystyczną cechą sytuacji rewolucyjnej jest wielowładza. Sytuacja rewolucyjna zaczyna się wtedy, gdy rząd, pozostający uprzednio pod kontrolą jednego suwerennego organizmu politycznego, staje się celem efektywnych, konkurencyjnych i wykluczających się roszczeń ze strony dwóch lub więcej oddzielnych organizmów politycznych. Kończy się zaś wtedy, gdy pojedynczy organizm polityczny uzyskuje kontrolę nad rządem. Takie mnożenie organizmów politycznych zachodzi w czterech różnych okolicznościach:

1. członkowie jednego organizmu politycznego próbują podporządkować sobie inny, poprzednio od nich uzależniony.

2. Członkowie podporządkowanego uprzednio organizmu politycznego zapewniają sobie suwerenność.

3. Konkurenci, niebędący członkami istniejącego organizmu politycznego, jednoczą się w blok, skutecznie uzyskując kontrolę nad jakąś częścią aparatu rządowego.

4. Częstym przypadkiem jest fragmentacja istniejącego organizmu politycznego na dwa lub więcej bloków, z których każdy kontroluje jakąś część rządu.

Roszczenia same w sobie nie stanowią sytuacji rewolucyjnej. Kwestią rozstrzygającą jest to, czy roszczenia takie akceptują znaczące części podporządkowanej ludności. Moment rewolucyjny nadchodzi wtedy, gdy obywatele uprzednio przywalający na działania rządu zetkną się z poczynaniami sprzecznymi ze swymi oczekiwaniami i utworzą alternatywne ciało domagające się kontroli nad rządem. Według Tilly należy zawiązać koalicję i działać wspólnie, aby nie ponieść porażki. Do sukcesu przyczynia się bardziej koalicja wielu klas społecznych niż wystąpienie jednej klasy społecznej. Zostało to potwierdzone badaniami. Sytuacja dwu władzy może utrzymywać się dość długo.

Z definicji wynikają trzy bezpośrednie przyczyny wielowładzy:

1. pojawienie się konkurentów, lub koalicji konkurentów, wysuwających alternatywne żądania wyłączonej kontroli nad rządem.

2. Poparcie tych żądań przez znaczną część ludności

3. Niezdolność lub niechęć przedstawicieli rządu do zlikwidowania alternatywnej koalicji i/lub poparcia dla jej żądań.

Barrington Moore zaproponował cztery warunki wstępne większych rewolucji:

1. utrata przez elitę jednolitej kontroli nad armią, policją i innymi aparatami przemocy

2. pojawienie się ostrych konfliktów interesów wewnątrz „klas dominujących”

3. rozwój szerokiego sprzeciwu wobec przeważających sposobów myślenia i dominujących wyjaśnień oraz uzasadnień ludzkiego cierpienia

4. mobilizacja mas rewolucyjnych, najprawdopodobniej przez gwałtowne pogorszenie się warunków życia codziennego w połączeniu ze wzrostem niedoli.

Rezultat rewolucyjny

Wymiana jednej grupy sprawującej władzę na inną. Ta prosta definicja pozwala na wiele punktów odniesienia: władza mas środkami produkcji, władza mas symbolami, władza mas rządem. Nie istnieje pewny sposób czy rewolucja ma miejsce, dopóki nie zakończy się cały proces. Rezultaty to np. potrzeba jedynie zdyskredytowania rządu, przejęcia siłą władzy przez nową grupę, przedstawienia programu zmian i zaistnienia mitu legitymizującego przejęcie władzy. To właśnie w pośredniej perspektywie stworzenie lub pojawienie się sytuacji rewolucyjnej ma znaczenie i może być kluczowe dla rezultatu. W długiej perspektywie podstawową rolę zaczynają odgrywać interesy i organizacje.

17.11 Wykład

Zmiany systemów latach 60.

Przetrwał tylko ruch ekologiczny, którego słabość ujawniła się na początku lat 90. Później uległ pewnej profesjonalizacji.

Ruch pacyfistyczny, Pomarańczowa Alternatywa itd. nie przetrwały przemiany systemowej.

Ruchy, które powstały po zmianie systemowej:

1. Ruch feministyczny (lata 90.) tradycja emancypacji kobiet w Polsce była długa (XIX w.) PRL – władze komunistyczne deklarowały równouprawnienie, ale nie powstało nic na wzór ruchu feministycznego. Sytuacja zmieniła się w latach 90. Wyróżnia się różne inicjatywy mieszczące się w ramach ruchu feministycznego:

   • Instytucjonalna – organizacje pozarządowe, posiadają zasoby finansowe, sieć organizacji podnoszących równouprawnienie

   • Radykalny – głoszą najostrzejsze hasła, organizują manify

   • Kulturowy – największa, różne ośrodki badań na uniwersytetach (gender studiem) lub różne grupy kulturowe zajmujące się tą tematyką

2. Ruch antyglobalistyczny/alterglobalistyczny – różne inicjatywy poruszające kwestię globalizacji i jej konsekwencji, obejmuje grupy o różnym charakterze (ekologicznym, anarchistycznym, politycznym), widoczna aktywność po wysłaniu wojsk polskich do Iraku

Warszawa 2004 – działania związane z Forum Ekonomicznym – protesty, alternatywne forum ekonomiczne, policja panowała nad sytuacją.

Polski ruch antyglobalistyczny naśladuje jego zachodni odpowiednik; założenia:

• Globalizacja i jej skutki

• Wojna w Iraku

• Hegemonia USA

1. Ruch gejowsko – lesbijski (lata 90.) –wzorowany na ruchach zachodnich powstałych w latach 70. – kampania przeciw homofonii i stowarzyszenie „Jesteśmy razem”

Międzynarodowy Związek Gejów i Lesbijek

Cele:

• Szerzenie tolerancji

• Walka z dyskryminacją

• Wątek HIV/AIDS

1. Ruch sprzeciwu, kontrruch – ruchy powstające w opozycji do istniejących ruchów, starają się odwrócić zmiany, ich efekty lub sprzeciwiają się zmianą proponowanym przez inny ruch społeczny.

Dla przeciwników tego ruch główny ruch społeczny jest negatywną grupą odniesienia, np. ruch proaborcyjny i antyaborcyjny.

Warunki powstania ruchu sprzeciwu

• Oryginalny ruch społeczny musi osiągnąć minimalny sukces

• Kontrruchy powstają gdy jednostki czują, że ich wartości, ideały są w jakiś sposób zagrożone, np. ruch na rzecz zakazu spożywania alkoholu – powstał silny kontrruch

• Są osoby czujące się zagrożone przez nowy ruch społeczny

Ruchy mogą znaleźć współtowarzyszy – tych, którzy podzielają ich zdanie – wsparcie organizacji pozarządowych, mediów

TEORIE WYJAŚNIAJĄCE ISTNIENIE I ZACHOWANIE RUCHÓW SPOŁECZNYCH

1. Teoria mobilizacji zasobów (najbardziej dominująca) – lata 70. XX w. – ruchy społeczne powstają w reakcji na napięcia, ale gdy dostępne są zasoby umożliwiające kontynuację tego ruchu, wyeksponowana jest rola zasobów (np. pieniądze, pomieszczenia, środki komunikacji) – to wszystko co jest potrzebne do działania ruchu, zasoby mogą mieć charakter materialny i niematerialny; elementy wykorzystywane w innych teoriach były marginalizowane, np. ideologia, podkreślano strukturę możliwości i zasoby,

Wyeksponowano rolę organizacji, mobilizacji ruchu:

• Wykazywano istnienie wcześniejszej formy organizacji jako istotną dla mobilizacji

• Niektóre wersje mobilizacji kojarzono ze sformalizowaną, scentralizowaną strukturą (→John McCarthy, M. Zold) – rozróżnienia między ruchem społecznym a jego organizacją, pewna struktura preferencji populacji, kiedy staje się dojrzały wytwarza organizację

Zrozumienie jak ruch społeczny szuka zasobów, mobilizuje zasoby do organizacji, sposoby pozyskiwania zasobów.

Kategorie poszukiwania zasobów;

• Agregacja zasobów – proces, dzięki któremu możliwe jest zaangażowanie ruchu w konflikt, niezbędna jest jakaś wstępna organizacja

Zasoby (→J. Freeman): namacalne (pieniądze, przestrzeń, idee), nienamacalne (ludzie, to kim są, co sobą reprezentują, umiejętności, wiedza)

• Organizacja ruchu jako centralna kategoria – decydowało o skuteczności działania ruchu. Organizacja ruchu to nie organizacja biurokratyczna, nie wytwarza się silnie sformalizowanej organizacji

• Szanse sukcesu – zwracano uwagę na czynniki zewnętrzne: możliwość współpracy z innymi ruchami, z partiami – struktura możliwości politycznych – czy sytuacja polityczna umożliwia rozwój ruchu

• Analiza kosztów i zysków – element kalkulacji zasobów, kosztów i zysków z przystąpienia do ruchu, związanych z działalnością w ruchu

1. Model/teoria procesu polityczneg

Trzy kluczowe dla formowania czynniki

1. Struktura możliwości politycznych (→Sidney Tarrow) – składa się z możliwości (uwarunkowania zachęcające do zaangażowania się w politykę kontestacji) i ograniczeń (represje i opór zniechęcający do kontestacji), kalkulacja tych możliwości i ograniczeń, jeśli przeważają ograniczenia dobiera się odpowiednie techniki realizacji

2. Poziom zorganizowania niezadowolonej populacji/teoria mobilizacji – duża rola stopnia organizacji, jeśli brak organizacji, które były podstawą zbudowania protestu, powstałyby tylko krótkotrwałe, zorganizowane efemerycznie wybuchy, pierwotna organizacja pozwalająca na przekształcenie w ruch społeczny, która może być źródłem rekrutacji blokowej

3. Poziom powstańczej świadomości/wyzwolenie poznawcze (→D. McAdam) odnosi się do szoku moralnego, aby doszło do mobilizacji sytuacja musi stać się znacząca dla dużej liczby ludzi

   • System społeczny gdy zaczyna tracić legitymizację – ludzie zaczynają się upominać o swoje prawa, żądają zmiany sytuacji

   • Gdy ludzie uważający się wcześniej za bezsilnych zaczynają sądzić, że mają siłę zmiany swojego losu.

17.11 Ćwiczenia

Sieci społeczne

Siecią społeczną są różne kontakty, które jednostki nawiązują między sobą. Na takiej zasadzie tworzy się sieć. Pojęcie więzi społecznej może być przydatne. Silne więzi wykształcają się tam gdzie jednostki znają się osobiście. Słabe więzi tam gdzie brak jest relacji bezpośrednich lub rzadko mają one miejsce. Słabe więzi możemy wykorzystywać jako kanał informacyjny(stanowi to siłę tych więzi). Sieci mobilizują do przystąpienia do sieci oraz ułatwiają , wyznaczają powiązanie kilku sieci. Zwłaszcza, gdy ten ruch odnosi sukcesy może stanowić zainteresowanie dla zwolenników. Czasami mogą istnieć gęste sieci, ale nie dochodzi do działania. W klasycznych ujęciach szukanie przyczyn szybkiej mobilizacji jest to już dość długa tradycja. Szukano podstaw mobilizacji. Rozróżnienia były różne np. ruchy społeczne mobilizują jednostki odizolowane. Pozwala to takim ludziom na uwolnienie się z osamotnienia. To nie sieci tylko odizolowanie mobilizowały jednostki do działania. Czynniki ekonomiczne, wysokie poczucie deprywacji.(mogły mieć wpływ). Czasami potrzebne są dodatkowe czynniki poza istnieniem sieci:

1. Umiejscowienie jednostki w sieci; czy jest centralnie usytuowana czy sieci krążą obok; oprócz układu poziomego może występować hierarchia grupowa(potencjalnie taka jednostka będzie wykazywała większa chęć działania)

2. Zgodne z przestrzeganymi wartościami

3. Ważny jest element zaufania(radykalne)

4. Kontekst, w którym formuje się działanie zbiorowe(czy jest to środowisko subkulturowe, kontrkulturowe itp.)

Wielostronne zaangażowanie- nie wymaga pełnego zaangażowania do jednej organizacji. Można udzielać się w wielu organizacjach o podobnej tematyce. Grupy mogą się wiązać tylko częściowymi poglądami. Pomiędzy wszystkimi formami istnieje pewien wspólny mianownik. Nie są one od siebie bardzo odległe. Przynależność do kilku organizacji ułatwia przepływ informacji oraz wzrostu poziom wzajemnego zaufania. W sytuacji, gdy ludzie udzielają się w wielu organizacjach dużą rolę zaczynają odgrywać więzi silne. W przypadku słabej sieci społecznej dużą rolę odgrywają przekonania w stosunku do danej sprawy(mogą stanowić uzupełnienie przynależności lub stanowić jej substytut).

Rekrutacja blokowa- wychwytują całe grupy ludzie, które mogą się utożsamiać z danym ruchem. Pozwala na wskazywanie połączeń pomiędzy kilkoma ruchami społecznymi. Granice nie są wyraźne, tylko raczej płynne.

Rozwój Internetu ułatwia współpracę ruchów, scala je. Np. ruchy międzynarodowe. Pozwala to na kontakty, wymianę informacji. Jest to kwestia wymagająca ciągle dalszych badań. Szybki obieg informacji ułatwia zadanie np. tłumom rabującym w Londynie.

24.11 Wykład

Teoria deprywacji

Hipoteza krzywa J. Jamsa Davisa

Rewolucja jest poprzedzona okresem postępu, dzięki czemu rosną oczekiwania związane ze zdolnością systemu do zaspokajania potrzeb.

Następnie dochodzi do gwałtownego załamania tego trendu i zostanie zahamowana zdolność systemu do zaspakajania potrzeb.

W konsekwencji rozbieżność pomiędzy oczekiwaniami i możliwościami ich zaspokojenia generuje frustracje, która jeśli się utrzymuje, poziom wzrasta i wyraża się w agresji( teoria agresji i frustracji).

Kluczowym komponentem eksplanansu jest pewien „stan umysłu”, „nastrój”, „to co się dzieje w głowach ludzi, nim zaczną działać”.

„Polityczna równowaga lub jej zachwianie sa ostatecznie zależne od nastrojów i stanu umysłu społeczeństwa”.

Do rewolucji prowadzi subiektywne poczucie niezadowolenia, a nie czynniki obiektywne jak „przydział bardziej lub mniej adekwatnych racji żywności, równości czy wolności.”

Np. rebelia Dorra z 1842r.; rewolucja rosyjska z 1917 roku; rewolucja egipska; amerykańska wojna domowa; rewolucja francuska.

Przypadek negatywny (rewolucja, która nie doszła do skutku) : depresja w latach 30. W USA.

Konkluzja Davisa:

1. „ Jest rzeczą nieprawdopodobną, aby doszło do rewolucji w społeczeństwie, w którym istnieją niezagrożone możliwości zaspokajania nowych potrzeb, nadziei i oczekiwań.”

2. „ Jest rzeczą nieprawdopodobną, by mogło dojść do rewolucji w sytuacji, w której nie było żadnych nadziei, żadnego okresu rosnących oczekiwań”.

Perspektywa ramowa

Teoria ramifikacji znaczeń

Zakłada się, iż ruchy społeczne mobilizując swoich zwolenników wpływają na ich świadomość poprzez manipulowanie symbolami, aby osiągnąć zgodność ideologii ruchu z ich poglądami.

Rama interpretacyjna(Goffman, 1974)

Rama jest ogólną, wystandaryzowaną, zdefiniowaną strukturą, która umożliwia zrozumienie świata i steruje percepcją. Umożliwiając jednostce w usprawniony sposób przewidzieć co się zdarzy oraz nadać sens otaczającej rzeczywistości.

Rama główna

Jest konstruowana w rezultacie procesu „dostosowania ram”. „ Połączenie interpretacyjnych orientacji jednostek i ruchów społecznych w celu stworzenia spójnego, wzajemnie dopełniającego się zbioru indywidualnych celów, wartości i poglądów oraz działań zbiorowych, celów i ideologii”.

„Dostosowanie ram”

1. „Łączenie ram”- łączenie dwóch lub więcej ideologicznie przystających lub strukturalnie niepołączonych ram w związku ze szczególnym zadaniem czy problemem.

2. „Wzmacnianie ramy”- obejmuje idealizację, upiększenie, wyjaśnienie albo ożywienie istniejących wartości albo przekonań.

3. „Rozproszenie ramy”- przedstawienie interesów organizacji ruchów społecznych(SMO’s) i ram jako wykraczających poza podstawowe interesy, włączając kwestie i obawy, które uznaje się za ważne dla potencjalnych zwolenników.

4. „Transformacja ramy”- odnosi się do zmieniających się starych rozumień i znaczeń i/lub wytwarzaniu nowych.

Głównym celem procesu dostosowania ram i wykraczania ramy centralnej jest wynegocjonowanie wspólnych znaczeń. Proces ramifikacji prowadzi do wytworzenia „przestrzeni tożsamości”. Gdzie definiuje się „protagonistów, antagonistów i publiczność”. Np. źródłem sukcesu ruchu antyglobalistycznego była zdolność zbudowania ramy głównej.

Rama główna ruchu została wynegocjonowana 1999-2002

„Bitwa o Seatle” w 1999r.

Światowe Forum Społeczne w Porto Alegro w 1999r.

Europejskie Forum Społeczne w Genui w 2001r.

Europejskie Forum Społeczne w Porto Alegro w 2001r.

Europejskie Forum Społeczne we Florencji

Rama główna ruchu antyglobalistycznego łączy sprawiedliwość społeczną, solidarność, względy środowiskowe, odniesienia do praw kobiet, pokoju, demokracji, praw ludzkich i antyrasizmu.

Rama główna skondensowała także przyczyny różnych problemów w makroprzyczynę.

Proces neoliberalnej globalizacji.

Efektem procesu ramifikacji było wykreowanie względnie zuniformizowanej tożsamości zbiorowej.

Historia ruchów społecznych

Ruch antynuklearny- ruch społeczny sprzeciwiający się wykorzystywaniu energii atomowej. Dąży on zarówno do rozbrojenia atomowego, jak i rezygnacji z produkcji energii atomowej na użytek cywilny. Domaga się zastąpienia jej przez technologie energooszczędne i odnawialne źródła energii. Zalicza się do nowych ruchów społecznych. Początki ruchu antynuklearnego sięgają "marszów wielkanocnych" – zapoczątkowanych w 1958 roku demonstracji przeciw zbrojeniom nuklearnym organizowanych przez Campaign for Nuclear Disarmament (Kampanię na rzecz Rozbrojenia Nuklearnego). Raz do roku wielotysięczna manifestacja przechodziła pieszo 85 km z Londynu do Aldermaston (miejscowości, w której znajdował się ośrodek badań atomowych). Ruch szybko ogarnął także inne kraje. Największym poparciem społecznym cieszył się pod koniec lat 80., po katastrofie w Czarnobylu w roku 1986. W Polsce w roku 1989 protesty społeczne przyczyniły się do przerwania budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu.

Ruch antywojenny

Ruch praw obywatelskich w USA- ruch społeczno-polityczny w USA, głównie w latach 50. i 60. XX w., dążący do likwidacji segregacji rasowej i dyskryminacji ludności murzyńskiej

Ruch pacyfistyczny (Wietnam, lata 60.)

Rebelia w Europie Zachodniej i USA (1968 r.)

„Solidarność”

Ruch antyglobalistyczny.

24.11. Ćwiczenia

Koncentrują się na możliwościach jakie ruchy społeczne mogą osiągnąć cele w modelu demokratycznym. Są to czasami zmiany systemu politycznego.

Parto Alegre pokazuje możliwości podejmowania decyzji. Innym problemem jest rola ruchów społecznych w zmianach systemu, gdy mówimy o systemach niedemokratycznych, ponieważ wtedy dotykamy ruchu rewolucyjnego. Doskonałym przykładem ruchu demokratycznego jest „Solidarność”.

Strategia ruchów społecznych (możliwości jakie posiadają w systemach demokratycznych oraz jakie są konsekwencje działania):

• Myślenie o małych celach

• Podejmowanie akcji bezpośrednich

• Działanie krótkoterminowe

• Scentralizowana i zbiurokratyzowana struktura organizacyjna

• Działanie w przestrzeni lokalnej, dążąc do pozyskania celów doraźnych np.: ruch ekologiczny, będzie postulował o większą śniadość ekologiczną obywateli.

Próbują osiągnąć cele, które są możliwe w tym momencie, np.: pozyskiwanie funduszy.

Autorzy ukazują różne sposoby działania ruchów społecznych jak np.: manifestacje, happeningi, działania o charakterze informacyjnym. Wykorzystuje się pewne możliwości występujące w określonych systemach demokratycznych np.: obowiązujące prawo, ruch rodziców „Ratujmy maluchy” (sprzeciwia się wysyłaniu dzieci do szkoły).

Ruchy mają bardzo skomplikowaną strukturę. Mają ogólny cel, ale poszczególne grupy robią to w czym są najlepsze (małe cele)., w ten sposób łatwiej jest uzyskać cel ogólny. Oprócz kampanii poszczególne organizacje mogą występować ze swoimi działaniami (wykorzystywać swoje możliwości). Partycypują również w działaniu ruchu społecznego. Ruchy społeczne działają pomiędzy działaniami ogólnymi za pomocą małych inicjatyw, akcji, które przyczyniają się do sukcesu ogólnego celu.

• Ważne jest również, alby poszczególne jednostki pozyskiwały sojuszników wśród administracji rządkowej np.: urzędnicy, politycy (najlepiej z partii rządzącej). Będzie to decydowało o stopniu w jakim będzie szansa na obalenie lub poparcie jakiś ustaleń legislacyjnych.

Jeżeli będzie mała liczba sojuszników, może to hamować działanie ruchu. Łatwiej jest o konfrontację, gdy postulaty są stawiane zdecydowanie np.: Ruch Praw Obywatelskich (zanim osiągnięto cel równości kolorowych zostało zorganizowanych wiele akcji, pochodów; nacisk na rząd; zamieszki).

Lobbing. Mogą wchodzić w zakres działania korupcyjne. Jakieś zmiany w prawie związane z ochroną środowiska naturalnego.

• Wykorzystują edukację oraz nowoczesne formy przekazywania informacji np.: o wystąpieniach.

• Pozyskiwanie przychylności elit.

Obrazy filmowe w sposób pośredni mogą propagować cele czy idee ruchów społecznych

„Jałowy pluralizm”- państwa postkomunistyczne

Widzimy, że w przypadku systemów demokratycznych istnieje szereg możliwości działań ruchów społecznych. Dzięki pewnym publikacjom, TV, Internecie daje możliwość pozyskiwania swoich sympatyków ruchów społecznych za pomocą mediów. Docieranie do decydentów, którzy będą uruchamiali pewne procedury legislacyjne.

Poziomy procesu decyzyjnego:

1. dostępności- na ile władze są skłonne wysłuchać roszczeń. Czy w ogóle chcą wziąć pod uwagę. Zaistnienie problemu w przestrzeni publicznej. (czy w ogóle ma szanse zaistnieć)

2. programu politycznego- staja się roszczenia elementem programu politycznego. Partie zaczynają forsować pewne postulaty. Są one naznaczane w programach politycznych. Zostaje uznana dana kwestia za problem.

3. systemu politycznego- postulat staje się prawem, następuje zmiana legislacyjna, np.: przyznanie pełnych praw obywatelskich mniejszościom.

4. wykonania- czy jesteśmy w stanie wprowadzić zmienione prawa

5. konsekwencji- czy zmiany są akceptowane.

Problemy występujące z występowaniem ruchu w przestrzeni publicznej:

• próba zmian normatywnych (prawa, normy, wartości, dominujące w społeczeństwie).

• Zmiana kulturowa, kodów kulturowych. Propagowanie nowych wartości w społeczeństwie

• Oddziaływanie na opinię publiczną (potencjał pozyskiwania zwolenników w przestrzeni społecznej)

Wzmocniona demokracja przestrzenna- odwołanie się do obywateli za pomocą referendum.

Wzmocnienie aktywności obywateli (na różnym poziomie mogli brać udział w dyskusjach publicznych i w ten sposób uczestniczyć w aspektach decyzyjnych). Jest to taka demokracja z elementami bezpośrednimi, aktywnością społeczeństwa. Duże pole do działania ruchów społecznych.

Proces demokratyzacji:

• Uruchomienie procesu decyzyjnego na różnym poziomie

• Wchodzenie uczestników ruchu do komisji, zespołu ekspertów jako środowiska wprowadzającego zmiany.