Nieznaczna lordoza lędźwiowa
Całym tułowiem pochylony do przodu
Lekkie zgięcie stawów biodrowych i kolanowych
Płaskostopie do 4-5 roku
Postawa dziecka w wieku szkolnym
Nieco spłaszczona klatka piersiowa przez co wyraźne staje się zaokrąglenie barków
Mniej wypukły brzuch
Wyraźniejsza lordoza lędźwiowa
Proste kończyny dolne
Zanik płaskostopia
Mniejsze zgięcie stawów biordowego i kolanowego
Postawa ciała w wieku dorastania
Wyprostowana postawa
Zmniejszenie wystawania brzucha
Zanik zgięcia stawów biodrowego i kolanowych
Postawa ciała osoby dorosłej
Nieznacznie wysunięta głowa do przodu
Płaski brzuch, cofnięty w stosunku do klatki piersiowej
Wygięcie kręgosłupa w kształcie litery S w płaszczyźnie strzałkowej
Przy prawidłowej postawie ciała pion spuszczony z okolicy wyrostka sutkowatego kości skroniowej powinien przechodzić przez środek stawu barkowego, krętarz większy kości udowej, nieco do przodu od linii środkowej stawów kolanowego i skokowego i padać na środek stępu (Kutzner-Kozińska 1976r).
W dobrej postawie poszczególne odcinki ciała zachowują harmonie we wzajemnym ułożeniu, zapewniając płynność ruchu i stabilność podporu z najmniejszym zużyciem energii. Każda zmiana układu jednego odcinka względem drugiego wywołuje oddźwięki w innych odcinkach. Zwiększenie się lordozy szyjnej prowadzi do kompensacyjnego powiększenia kifozy piersiowej oraz lordozy lędźwiowej. Wskutek zwiększenia kifozy piersiowej żebra ustawiają się bardziej skośnie, klatka piersiowa spłaszcza się, rozluźnieniu ulegają mm. brzucha. Przyczyny zaburzeń postawy i ich skutki w narządzie ruchu wywołują reakcję łańcuchową, a szkodliwości sumują się.(Dega 1970r).
Postawa ciała małego dziecka
Nie wystawanie barków do przodu
Ustawienie tyłu głowy i pleców w jednej linii
Wypukły brzuch
Nieznaczna lordoza lędźwiowa
Całym tułowiem pochylony do przodu
Lekkie zgięcie stawów biodrowych i kolanowych
Płaskostopie do 4-5 roku
Postawa dziecka w wieku szkolnym
Nieco spłaszczona klatka piersiowa przez co wyraźne staje się zaokrąglenie barków
Mniej wypukły brzuch
Wyraźniejsza lordoza lędźwiowa
Proste kończyny dolne
Zanik płaskostopia
Mniejsze zgięcie stawów biordowego i kolanowego
Postawa ciała w wieku dorastania
Wyprostowana postawa
Zmniejszenie wystawania brzucha
Zanik zgięcia stawów biodrowego i kolanowych
Postawa ciała osoby dorosłej
Nieznacznie wysunięta głowa do przodu
Płaski brzuch, cofnięty w stosunku do klatki piersiowej
Wygięcie kręgosłupa w kształcie litery S w płaszczyźnie strzałkowej
Etiologia wad postawy
Wrodzone- krótsza noga, zaburzenia kostnienia, zanik mięśni, dodatkowe żebra, rozszczepy kręgów
Nabyte- wywołane przebytymi chorobami np. krzywice, porażenie mięśni
Nawykowe- na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała
Patologiczne skrzywienia kręgosłupa
OKRESY ROZWOJU WADY
W przebiegu rozwoju wady dają się wyróżnić trzy charakterystyczne okresy:
I OKRES - zmian czynnościowych.
Jedne grupy mięśni ulegają osłabieniu i rozciągnięciu, w innych występuje wzmożone napięcie i ich skrócenie. Czas trwania tego okresu może być różny w zależności od czynników, które powodują powstawanie wady, i może wynosić od kilku tyg. do kilku mies.
II OKRES – powstawania przykurczy (więzadeł, mięsień, ścięgien)
W tym okresie interwencja ćwiczeniami korekcyjnymi może być jeszcze całkowicie skuteczna. Okres ten może trwać przez kilka tygodni, miesięcy a nawet lat.
III OKRES – zamian strukturalnych, czyli utrwalonych przykurczy.
Wady postawy w tym okresie określamy jako patologiczne. Ćwiczenia korekcyjne pozwalają jedynie zapobiec dalszemu postępowaniu wady, jednakże całkowita jej likwidacja jest już niemożliwa i często wymaga złożonego postępowania rehabilitacyjnego (w tym zabiegu chirurgicznego).
Trzy sfery czynników, w następstwie których dochodzi do rozwoju wad –
1. Czynniki fizjologiczne.
2. Czynniki morfologiczne.
3. Czynniki środowiskowe.
Istotą zaburzeń w sferze czynników fizjologicznych jest nawyk prawidłowej postawy. Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś naturalnym, zwykłym i nie wymagającym wysiłku (przyjmowanym podświadomie). U podstaw tego rodzaju wad postawy leżą zaburzenia czucia głębokiego, osłabienie słuchu, krótkowzroczność, ale także znaczny wpływ na postawę ma tu również stan psychiczny dziecka.
Zaburzenia w sferze morfologicznej najczęściej polegają na: występowaniu dystonii mięśniowej zespołów współdziałających na nierównomiernie rozłożonych siłach nacisku i pociągania w zakresie układu kostnego kręgosłupa, nadmiernym napięciu i rozciągnięciu pewnych grup wiązadeł oraz części torebek stawowych
Warunki środowiska zewnętrznego, w jakim żyje człowiek, stają się coraz częściej przyczyną niekorzystnych zmian w postawie ciała. Na pierwsze miejsce wysuwają się: Nie unormowany tryb życia; Złe warunki higieniczne i bytowe; Nie przebywanie na świeżym powietrzu; Brak ćwiczeń ruchowych, hipokinezja; Przyjmowanie jednorodnych i długotrwałych pozycji w szkole i w pracy, jak i podczas odpoczynku (niedostosowane ławki szkolne, nieodpowiednie noszenie teczki).
Wady postawy można podzielić na proste i złożone:
Proste wady postawy – (błędy postawy), są to pojedyncze odchylenia od prawidłowej postawy ciała, nie zmieniające ukształtowania kręgosłupa
Złożone wady postawy – są to odchylenia od prawidłowej postawy ciała, ze zmianami ukształtowania kręgosłupa.
Strukturalne oraz różnorodne deformacje w obrębie narządu ruchu nazywane są wadami budowy.
Patologiczne skrzywienia kręgosłupa
Istotą wad kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej jest pogłębienie lub zmniejszenie fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Najczęściej występują 4 postacie tych wad.
1.Pogłębienie kifozy piersiowej tzw. plecy okrągłe
2.Pogłębienie lordozy lędźwiowej tzw. plecy wklęsłe
3.Pogłębienie kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej – plecy okrągło wklęsłe
4.Brak fizjologicznych wygięć kręgosłupa – plecy płaskie
Plecy okrągłe
Charakteryzują się nadmiernym wygięciem kręgosłupa ku tyłowi. Jeżeli wygięcie to dotyczy górnego, piersiowego odcinka kręgosłupa, to taką postać pleców okrągłych określamy jako „kifotyczną”. Jeżeli cały kręgosłup wygięty jest ku tyłowi, to mówimy o postaci „siedzeniowej” lub o kifozie totalnej.
Wada ta charakteryzuje się osłabieniem mięśni grzbietu, wysunięciem do przodu głowy i barków, przykurczem mięśni klatki piersiowej.Funkcja oddechowa klatki piersiowej jest upośledzona.
ETIOLOGIA
Plecy okrągłe mogą być wrodzone lub nabyte. Plecy okrągłe nabyte mogą powstać w następstwie takich chorób, jak: krzywica, gruźlica, choroba Scheuermanna, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Częstą przyczyną powstawania pleców okrągłych jest dystonia mięśniowa, czyli zaburzenie równowagi napięć mięśniowych mięśni grzbietu. Zaburzenia te mogą być wynikiem przeciążenia pracą statyczną prostowników grzbietu podczas niewłaściwej pozycji przy pracy lub nauce.
Plecy wklęsłe
Istota wady polega na pogłębieniu lordozy lędźwiowej.W warunkach prawidłowych odcinek lędźwiowy kręgosłupa ukształtowany jest w postaci wygięcia ku przodowi, a więc lordozy. Wielkość jej i ukształtowanie są zmienne, uwarunkowane szeregiem czynników, takich jak: wiek, typ somatyczny, ustawienie miednicy, napięcie i długości mięśni stabilizujących i stawy biodrowe.
Plecy wklęsłe mogą być wrodzone lub nabyte. W praktyce wychowania fizycznego najliczniejszą grupę stanowią przypadki pleców wklęsłych nabytych, będące skutkiem dystonii mięśniowej. W tych przypadkach nasza ingerencja jest najbardziej potrzebna i skuteczna.
Plecy okrągło wklęsłe
Charakterystyczną cechą tej wady jest zwiększona lordoza lędżwiowa i kifoza piersiowa. Zazwyczaj głowa jest pochylona ku przodowi, a klatka piersiowa spłaszczona. W większości przypadków pierwotną przyczyną wady jest zwiększony kąt przodopochylenia miednicy, w związku z czym zwiększa się lordoza lędźwiowa i na drodze odcinkowej kompensacji, dochodzi do pogłębiania kifozy piersiowej.
Zmienione ukształtowanie kręgosłupa wpływa na stan mięśni i więzadeł a mianowicie: mm. prostownika grzbietu odcinka piersiowego ulegają rozciągnięciu a w odcinku lędźwiowym ulegają skróceniu. Przykurczowi ulegają również mięśnie obręczy barkowej i klatki piersiowej. Zwiększona lordoza przesuwa narządy jamy brzusznej ku przodowi i pod ich naporem ulegają rozciągnięciu mm brzucha, osłabione są mięśnie pośladkowe.
Plecy płaskie
Ta wada charakteryzuje się spłaszczeniem lub brakiem fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Brak fizjologicznych krzywizn kręgosłupa powoduje wypadnięcie funkcji amortyzacyjnej kręgosłupa. Poszczególne elementy kręgosłupa ulegają przeciążeniu i prowadzą do zmian zwyrodnieniowych. Istnieje skłonność do powstawania bocznych skrzywień kręgosłupa. Pojemność i ruchomość klatki piersiowej są upośledzone.
Plecy płaskie coraz częściej spotykamy u dzieci i młodzieży. Przyczyn powstawania tej wady lekarze upatrują w sedenteryjnym trybie życia, charakterystycznym nie tylko w pracy, ale i podczas wypoczynku. Wpływa on nie tylko na ograniczenie i zubożenie praktycznych form ruchowych, lecz także na osłabienie mięśni.
Wady kończyn dolnych
Kolana koślawe - jest to obustronna wada kończyn dolnych. Wada ta charakteryzuje się przyśrodkowym ułożeniem kolan w kształcie litery X. Oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz. Odcinek obwodowy, jakim jest podudzie znajduje się w odwiedzeniu. O koślawości mówimy wówczas, jeśli odległość między kostkami przyśrodkowymi przekracza 4-5 cm przy zwartych i wyprostowanych kolanach. Za koślawość fizjologiczną uważa się odchylenie nie większe niż 10-15o.
Kolana szpotawe - jest to obustronna wada kończyn dolnych. Wada ta charakteryzuje się ułożeniem kończyn w kształcie litery O. Oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz. Odcinek obwodowy, jakim jest podudzie znajduje się w przywiedzeniu.
Wady klatki piersiowej
Klatka piersiowa lejkowata – Jedna z najczęstszych wrodzonych deformacji ściany klatki piersiowej. Polega ona na zapadnięciu się mostka na odcinku o różnej długości. Wada może być symetryczna lub asymetryczna. Często towarzyszy jej deformacja łuków żebrowych. Może współwystępować z innymi wadami postawy. Lejkowata klatka piersiowa może być jednym z objawów złożonych zespołów genetycznych np. zespół Marfana. Wada może także powstać jako wynik innego procesu chorobowego tj. zaawansowanej krzywicy.
Klatka piersiowa kurza – nieprawidłowość budowy klatki piersiowej, polegająca na grzebieniowatym wypukleniu mostka. Może być nabyta i stanowić objaw krzywicy, albo wrodzona, w różnych zespołach wad (m. in. zespół Marfana, Morquio, Noonan). Jest częstsza u płci męskiej. Leczenie jest chirurgiczne lub zachowawcze.
Typy somatyczne
TYPOLOGIA SOMATYCZNA KRETSCHMERA:
a)typ asteniczny – charakteryzuje się wątłą budową, wąskimi barkami, długą, wysoką i płaską klatką piersiową z widocznym zarysem żeber i cienką warstwą tkanki tłuszczowej,
b)typ atletyczny – odznacza się grubymi kośćmi, szerokimi barkami, dobrze rozwiniętą klatką piersiową, typ silnie umięśniony,
c)typ pikniczny – ma budowę tęgą, duży brzuch, krótkie kończyny i krótki kark.
TYPOLOGIA SHELDONA:
a)typ endomorficzny – odznacza się silnym rozwojem narządów wewnętrznych, grubą tkanką tłuszczową, okrągłością kształtów, znaczną długością tułowia w stosunku do kończyn,
b)typ mezomorficzny – cechuje go atletyczna budowa z dobrze rozwiniętym układem mięśniowym.
c)typ ektomorficzny – cechuje go wątła budowa ciała, płaska klatka piersiowa, długie, szczupłe i słabo umięśnione kończyny
TYPOLOGIA SIGMONDA:
a)typ oddechowy – dobrze rozwinięta klatka piersiowa, dobrze zbudowany,
b)typ trawienny – dobrze rozwinięta tkanka tłuszczowa, słabiej rozwinięte mięśnie, wydatny brzuch, mniej rozwinięta klatka piersiowa, raczej krótkie kończyny,
c)typ mięśniowy – harmonijna budowa ciała z dobrze rozwiniętą klatką piersiową i mięśniami, brzuch mało wydatny.
d)typ mózgowy – z przewagą części mózgowej nad twarzą i słabo rozwiniętymi mięśniami z zachowanymi proporcjami.
4. TYPOLOGIA WANKEGO:
a)typ I – odznacza się szczupłą sylwetką, długim tułowiem, wąskimi barkami i miednicą,
b)typ V – cechuje krótki tułów, szerokie barki, wąska miednica i płaska klatka piersiowa.
c)typ H – krótki tułów, szerokie barki, szeroka miednica i głęboka klatka piersiowa,
d)typ A – długi tułów, wąskie barki i szeroka miednica, klatka piersiowa dobrze wysklepiona.