Rachunek ekonomiczny w transporcie

Istota i cel rachunku ekonomicznego

• Rachunek ekonomiczny jest narzędziem umożliwiającym podjęcie optymalnej decyzji gospodarczej i porównanie opłacalności przedsięwzięć

• Podstawowym jego celem jest porównywanie osiągniętych przez podmiot gospodarczy wyników z poniesionymi nakładami

• Wyróżniamy powiązane ze sobą:

  • Rachunek kosztów

  • Rachunek wyników

Zasada racjonalnego gospodarowania

• Zasada racjonalnego gospodarowania to podstawa rachunku ekonomicznego, wyróżniamy 2 formy tej zasady:

  • Zasadę maksymalizacji efektu, przy określonych nakładach

  • Zasadę minimalizacji nakładów, przy pozostaniu przy określonym efekcie

• Dzięki stosowaniu tej zasady wyłoniono 3 rodzaje rachunku ekonomicznego:

  • Efektywnościowy- nakład z góry jest określony i zadaniem rachunku jest maksymalizacja efektu

  • Oszczędnościowy- efekt jest z góry określony a zadaniem jest zminimalizowanie nakładu

  • Optymalizacyjny- dopasowanie nakładów i efektów tak, aby w danych rachunkach osiągnąć optimum

• w transporcie stosowana jest głównie minimalizacja nakładów, ze względu na problemy
  z maksymalizacją efektu

Specyfika rachunku ekonomicznego w transporcie

Specyfika rachunku ekonomicznego w transporcie – problemy

• W transporcie koszt własny znacząco różni się od kosztu społecznego

• Rozbieżność ta wymaga prowadzenia rachunku ekonomicznego w skali makro- i mikroekonomicznej

• Rachunek ekonomiczny prowadzony jest również
  w przedsiębiorstwach „użyteczności publicznej”, które z założenia są deficytowe

• W transporcie istnieją duże trudności z porównaniem efektów produkcyjnych różnych rodzajów usług

• Przedsiębiorstwa transportowe często współdzielą nakłady i efekty, co komplikuje prowadzenie rachunku ekonomicznego

Zakres rachunku ekonomicznego w przedsiębiorstwach transportowych

Sfera działalności	Zakres rachunku ekonomicznego
Strefa eksploatacyjna	-efektywność różnych systemów organizacji obsługi przewozowej -optymalizacja wykorzystania zdolności przewozowej -określenie rodzaju i zakresu usług Poziom jakości świadczonych usług -optymalizacja podziału zadań przewozowych pomiędzy jednostki w terenie -zakres wykorzystania czynników wytwórczych -efektywność substytucji czynników wytwórczych -optymalizacja struktury zatrudnienia i środków technicznych pracy -minimalizacja ubytków i strat transportowych
Strefa inwestycyjna	-efektywność środków technicznych i nowych obiektów -efektywność projektów wynalazczych i racjonizatorskich -modernizacja składników majątku trwałego -efektywność metod realizacji inwestycji -wybór lokalizacji produktu
Skala globalna przedsiębiorstwa	-wybór kierunków rozwoju przedsiębiorstwa -wybór kierunków inwestowania -wprowadzanie zmian organizacyjnych -minimalizacja kosztów własnych -optymalizacja wyników finansowych -wdrażanie systemów informatycznych

Rachunek ekonomiczny w działalności bieżącej

• Analiza ekonomiczna:

  • Dostarcza informacji dla rachunku ekonomicznego

  • Analizuje zdarzenia przeszłe i pozwala na wykorzystanie wniosków w przyszłości

  • Ukazuje przyczyny i skutki decyzji

  • Bada i ocenia działalność przedsiębiorstwa
    w danej jednostce czasu

  • Obejmuje:

Rachunek wyników (zysków i strat)

• Sprawozdanie finansowe, którego wyniki określają wynik finansowy przedsiębiorstwa,

• Rachunek ten określa poziom zysku lub straty

• Składa się z następujących sald pośrednich:

Bilans

aktywa

• Aktywa trwałe
  (majątek trwały):

  • Budynki i budowle

  • Środki transportu

  • Maszyny i urządzenia

  • Wartości niematerialne
    i prawne

• Aktywa bieżące
  (majątek obrotowy)

  • Zapasy

  • Należności od odbiorców

  • Płynne papiery wartościowe

  • Gotówka

Pasywa

• Kapitał własny

  • Kapitał podstawowy

  • Kapitał zapasowy

  • Kapitał rezerwowy

  • Zakumulowane zyski i zysk bieżący

• Kapitał obcy

  • Kredyty i pożyczki

  • Zobowiązania z tytułu obligacji

  • Zobowiązania wobec dostawców

  • Zobowiązania wobec budżetu

  • Zobowiązania wobec pracowników

Przepływy finansowe

Cash flow

• Zestawienie wpływów
  i wydatków w danym okresie

• Rozliczenie według 3 sfer działalności:

  1. Operacyjnej

  2. Inwestycyjnej

  3. Finansowej

Fund flow

• Zestawienie źródeł pochodzenia kapitału i ich wykorzystania powodującego zmiany
  w stanie majątku

• Nie uwzględnia się posiadanych zasobów majątku i kapitału, ale ich zmiany!

• Analiza ta pozwala na ocenę zmian w stanie majątku i źródłach ich finansowania, co stanowi podstawę analizy aktywności ekonomicznej, pozycji finansowej i rozwoju przedsiębiorstwa

Wskaźniki ekonomiczne

Rachunek ekonomiczny w działalności inwestycyjnej

• Działalność inwestycyjna decyduje o przyszłym potencjale produkcyjnym

• Rachunek ekonomiczny powinien poprzedzać inwestycje kapitałowe w transporcie

• Decyzje inwestycyjne w zakresie infrastruktury transportu mają charakter długookresowy

• Im dłuższy horyzont czasowy w rachunku ekonomicznym w działalności inwestycyjnej, tym mniej dokładny będzie jego wynik

Inwestycje w środki trwałe w transporcie

Inwestycja transportowa jako projekt inwestycyjny

• Projekt inwestycyjny musi być wyodrębniony pod względem technicznym, organizacyjnym
  i ekonomicznym

• Ocena transportowego projektu inwestycyjnego odbywa się na 5 płaszczyznach:

  • Technicznej- dotyczy przedsięwzięcia stanowiącego pewną całość, wyodrębnionego pod względem technicznym i technologicznym

  • Organizacyjnej- dotyczy form zarządzania, struktur organizacyjnych oraz problemów dotyczących zatrudnienia w fazie inwestycyjnej i produkcyjnej

  • Handlowej- wiąże się z zaopatrzeniem materiałowym i w niezbędne usługi, a także ze sferą sprzedaży i marketingu

  • Finansowej- określa opłacalność projektu pod względem finansowym oraz poziom stopy zwrotu poniesionych nakładów

  • Ekonomicznej- uwzględnia, oprócz nakładów i przychodów finansowych inwestora, także koszty i korzyści uzyskiwane prze inne podmioty, niezwiązane z inwestycją, oraz przez gospodarkę i społeczeństwo

Metody oceny opłacalności inwestycji

Metody proste

• Pod uwagę brane są nominalne wartości przepływów pieniężnych

• Porównuje się skumulowane dochody operacyjne z inwestycji
  z nakładami na inwestycję, co wyraża się we wskaźnikach takich jak stopy zwrotu i okresy zwrotu

Metody dyskontowe

• Pod uwagę brane są zmiany wartości pieniądza w czasie

• Uwzględnia się nieregularny rozkład wpływów i wydatków związanych z inwestycją

• Konieczne jest korzystanie ze współczynnika dyskonta

Proste metody oceny opłacalności inwestycji

Dyskontowe metody oceny opłacalności inwestycji

Dyskontowe metody oceny opłacalności inwestycji

• Wartość bieżąca netto (NPV-net present value) – zaktualizowana wartość netto, suma zdyskontowanych oddzielnie dla każdego roku przepływów pieniężnych na moment rozpoczęcia inwestycji

  • Gdy NPV > 0, planowana inwestycja jest opłacalna, zdyskontowane wpływy będą wyższe niż zdyskontowane wydatki

  • Gdy NPV = 0, planowana inwestycja jest neutralna, przewidywane przepływy pieniężne zrównoważą wpływy i wydatki

  • Gdy NPV < 0, projekt jest nieopłacalny

• Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR-internal rate of return) – określa rzeczywistą stopę dochodu uzyskiwaną z inwestycji w ciągu całego okresu, tutaj szukamy wielkości stopy dyskontowej przy NPV=0!

• Jeżeli IRR jest niższe niż stopa oprocentowania depozytów, to rozsądniejsze jest zaniechanie inwestycji i założenie lokaty w banku