Antropologiczne podstawy kulturoznawstwa

Antropologiczne podstawy kulturoznawstwa- ZAGADNIENIA

I.Rozumienie pojęcia kultura w antropologii

Nowicka „Świat człowieka – świat kultury”

  1. Wartościujące i nie wartościujące rozumienia kultury.

  1. Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury (dwa sposoby opisowego rozumienia kultury)

→ w sensie dystrybutywnym można mówić o konkretnym i typologicznym sposobie ujęcia kultury

∗przynależność kultury do zbiorowości to jej związek z konkretnym społeczeństwem, np. kultura plemienia Tiw, kultura Wschodu;

kultury mające własny wymiar czasoprzestrzenny, są one wytworem zbiorowości zajmujących określone miejsce w przestrzeni i mających własną historię. Zbiorowości się rozrastają, rozwijają, ale też giną jak ich kultury.

∗ujmując kulturę typologicznie - kultura związana ze zbiorowością określonego typu, np. kultura robotnicza, arystokratyczna. Tez mogą mieć czasoprzestrzenny wymiar, ale jedynie dlatego, że określone typy zbiorowości i określone typy kultur mają swoje ograniczenia w czasie i przestrzeni. Jednak nie wiadomo kiedy i gdzie pojawiają się zbiorowości i kultury określonego typu.

  1. Definicje kultury

kultura jest związana z człowiekiem na wiele sposobów:

+ człowiek jej twórcą

+ człowiek przez nią kształtowany

+ wyraża za jej pomocą swe potrzeby, emocje, wrażenia

+ człowiek tworzy kulturę, jest jej nosicielem i odbiorcą, a także

manipuluje kulturą jako pewnym narzędziem w życiu zbiorowym

[Leo Simmons]

kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym).

+ związana z człowiekiem jako istotą prowadzącą społeczny tryb życia

+ istnieje tylko dzięki życiu zbiorowości

+ w ramach zbiorowości jest przekazywana w przestrzeni i w czasie

(ulega dyfuzji)

+ Kultura sposobem organizacji życia społecznego

kultura jest regularna.

+ do kultury zalicza się zjawiska rozgrywające się w zbiorowości (zachowania, przeżycia oraz ich materialne i niematerialne efekty),

które odznaczają się powtarzalnością i które w związku z tym można

ujmować w prawa.

+ problem: jak dalece musi być rozpowszechnione przekonanie, pogląd

odczucie, aby można je było uznać za przejaw kultury?

^ niektórzy badacze jak np. Stefan Czarnowski żądają

powszechności lub przynajmniej związku danego zjawiska

z większością zbiorowości o szerokim zasięgu.

^ dla innych nawet sporadyczne pojawienie się danego

zachowania powtarzającego się z mniejszą lub większą

regularnością w określonych syt. jest warunkiem do zaliczenia

+ regularność zachowania lub reakcji nie musi być jednoznaczna z częstością ich występowania np. koronacja zdarza się rzadko, ale jest

elementem kultury bo wzór ten istnieje w przeważającej części

części zbiorowości, jest dla niej sensowny i zrozumiały.[Philip Bagby]

+ elementami danej kultury są różne fakty, których konkretne jednostki

nie znają w szczegółach; przedmioty, z których nie korzystają,

zachowania, których nie przejawiają; wystarczy nawet niejasna

świadomość istnienia lub mniej czy bardziej regularne stosowanie się

do pewnych norm, by zaliczyć je do sfery kultury.

kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych.

+ kultura jest przekazywana w procesie uczenia się a nie za pośrednictwem genów

+ do kultury może należeć wszystko czego człowiek może się nauczyć

  1. Istotne cechy zjawisk kulturowych.

* kultura rozumiana w sensie atrybutywnym i dystrybutywnym charakteryzuje się rozciągłością w czasie

* zjawiska kultury są przekazywane z pokolenia na pokolenie; kontynuacja dorobku zbiorowego grupy jest przedmiotem świadomej troski bądź nieświadomym odruchem jej członków

* rozciągłość w przestrzeni odnosi się zarówno do kultury w sensie atrybutywnym jak i do poszczególnych całości kulturowych.

* w toku rozwoju człowieka kultura rozprzestrzeniała się od stref klimatu gorącego po strefę arktyczną

* poszczególne kultury określonych zbiorowości wyodrębniały się między innymi w wyniku zajmowania ograniczonego obszaru

* zarówno w sensie atryb. jak i dystryb. kultura jest zjawiskiem złożonym z elementów tworzących całość

* między elementami kultury zachodzi proces integracji

* poszczególne elementy kultury pozostają ze sobą w związku a więc nie można mówić o kulturze jako zbiorze ale systemie

* kultura ma własna, wewnętrzną logikę

* zmienia się wg pewnych praw i regularności

* można ją nie tylko opisywać, ale szukać zasad działania – dzięki temu założeniu w ogóle jest możliwa nauka o kulturze

* kultura jako cecha ludzkości bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny człowieka, a poszczególne kultury stanowią sposób adaptacji określonych grup ludzkich do konkretnego środowiska naturalnego

  1. Płaszczyzny zjawisk kulturowych

→ Każde zjawisko kulturowe powinno być rozpatrywane w 3 płaszczyznach/aspektach: materialnej, behawioralnej i psychologicznej.

* cała kultura rozgrywa się w jakimś środowisku (tworzywie materialnym),

* człowiek sam jest istota materialną i posługuje się przedmiotami materialnymi do osiągnięcia swoich celów.

* każda społecznie podzielana postawa odnosi się do jakiegoś materialnego przedmiotu

* Stanisław Ossowski zaproponował rozróżnienie kultury i jej materialnych korelatów:

^ materialny korelat zjawiska kulturowego to np. przedmiot stworzony przez człowieka (flaga) lub przedmiot przyrodniczy (góra, rzeka). Ossowski wydziela aspekt materialny kultury wykluczając go z jej zasięgu. Ale nie zaprzecza istnieniu związków postaw, sposobów wartościowania i zachowań ze światem bytów materialnych. (dzieło sztuki, dopóki pozostaje zamysłem autora, dopóty nie przybiera formy materialnej; muzyk musi mieć instrument lub odwoływać się do własnego aparatu głosowego). Nawet sztuka – jedna z najbardziej „idealnych” dziedzin kultury ma pewien wymiar materialny!

* w każdym zjawisku kulturowym można odkryć warstwę behawioralną

* postawy i przeżycia wyrażają się w zachowaniach motorycznych lub werbalnych

* większość zjawisk kultury łączy się z zachowaniami motorycznymi lub werbalnymi (uprawianie sztuki jest związane z motoryką, bo np. malarz tworząc dzieło przygotowuje farby i płótno itp. a wszystko robi w sposób ustalony regułami)

* wszystkie zachowania maja u podstaw jakoś przeżywane wartości

* przedmioty materialne nabierają znaczenia tylko dzięki wymiarowi psychicznemu

* podstawowym elementem kultury są jedynie znaczenia nadawane przedmiotom materialnym i zachowaniom przez człowieka

* istotą kultury są wartości i postawy, reszta zjawisk kulturowych to materialne korelaty tych wartości, postaw i przeżyć

* w kulturze można wydzielić poziom zjawisk aksjonormatywnych, który przy pewnych interpretacjach bywa sprowadzony do poziomu psychologicznego.

* wtedy kiedy wartości i normy są interpretowane w kategoriach indywidualnych przeżyć, emocji i przekonań i gdy nie uznaje się istnienia czegokolwiek, co by poza te wyobrażenia, przeżycia, emocje i przekonania wykraczało.

  1. Treść i forma w kulturze.

Forma – bardziej konkretna warstwa kultury, łatwo dostępna dla obserwatora zewnętrznego powierzchniowa strona zjawisk kulturowych.

Treść – bardziej abstrakcyjna warstwa kultury, treść to sens, istota, znaczenie, które w sposób bezpośredni dane jest tylko samym uczestnikom kultury.

Kultura wg Kluckhohna – zespół wzorów charakteryzujących zachowania w danej zbiorowości, opis kultury zaś to opis tych wzorów, a nie konkretnych zachowań.

Wyodrębnia się dwie płaszczyzny istnienia zjawisk kulturowych:

* konkretne jednostkowe zachowania, idee, myśli, przeżycia

* wrażenia oraz wzory i instytucje, cechy i modele zjawisk ponadjednostkowych

Stefan Czarnowski „KULTURA”

Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń. W jej skład wchodzą odkrycie lub wynalazek, które zostały zachowane, przekazywane z pokolenia na pokolenie; trwały dorobek ludzkości. Dlatego zwierzęta nie tworzą kultury /ich wynalazki są tworzone zależnie od okoliczności i zapominane wraz z ich zmianą/.

Kultura, jej stan w danej chwili warunkuje wejście lub nie w jej skład nowego wynalazku /przykłady wynalazków, które zostały zapomniane i wynalezione „po raz drugi” – Da Vinci i jego maszyna latająca/.

Jednostka współpracująca z innymi /przeszłymi i współczesnymi/ przyczynia się do budowy gmachu kultury, kultura jest jednak dziełem milionów.

Społeczeństwo to nie tylko zbiór jednostek, także obyczaje, formy obcowania, praktyki religijne, pojęcia dobra i zła, wszystko to, co łączy i dzieli.

Człowiek jest wytworem zbiorowości- poza nią jest tylko osobnikiem biologicznym, okazem gatunku.

-„ja” a „reszta”, „inni”, cały świat”; życie wewnętrzne a duchowe i materialne środowisko

Nie rozróżniamy jednak „kultury” jako rozwoju duchowego jednostki i „cywilizacji” jako materialnego i duchowego dorobku zbiorowości.

Nasze życie wewnętrzne istnieje także poza nami np. kryteria kierujące sumieniem warunkowane kulturowo; porządek myślenia określony rozwojem zbiorowości, której jesteśmy członkami, językiem, w jakim myślimy. Ścisły podział faktów na psychiczne i materialne jest, więc bezzasadny, nigdy nie mamy do czynienia z czystym psychizmem ani z czystą materią. Nie istnieje kultura, która byłaby jedynie duchowa; nie ma wierzenia religijnego bez obrzędów.

Domy, maszyny, towary, drogi, narzędzia….. to materia uspołeczniona, społeczeństwo ją stworzyło i ono ją użytkuje.

Cywilizacja- najwyższy stopień kultury, zakładający przebycie poprzednich: pierwotności i barbarzyństwa

Kultura jednostki- kształtowanie się psychiki indywidualnej w wyniku skrzyżowania się wielu różnych wpływów kulturowych, zróżnicowanych elementów kultury, im bardziej zindywidualizowany tym bardziej zespolony ze zbiorowością i jej kulturą

Kultura- rzeczy ustalone, wspólne, obiektywne, a nie indywidualne np. język literacki a nie gwara /mało ustalona i zmienna/, totemizm a nie wierzenie dotyczące konkretnego gatunku.

Kultura to zjawisko międzygrupowe, przejawiające się w lokalnych formach.

KULTURA- całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych wielu grupom i z racji swej obiektywności zdolnych rozszerzać się przestrzennie.

Z innych /kultur przejmujemy to, co obiektywne, uniwersalne, oderwane od twórcy.

Kultura to nagromadzone przez pracę wytwory społeczne ( praca- zorganizowana społecznie czynność wytwarzająca wartości różnego typu nie tylko gospodarcze, także indywidualne- nie obowiązkowe). Poznanie kultury także jest kulturą.

B. Malinowski – Czym jest kultura?

  1. Kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, konstytucjonalnych, twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów.

  2. Kultura, to sztuczne, stale reprodukowane i utrzymywane środowisko, które jest tworzone i istnieje dla zaspokojenia potrzeb człowieka, czy to podstawowych, czy wtórnych.

  3. Tradycja kulturowa jest przenoszona z pokolenia na pokolenie.

  4. Nowe potrzeby determinują działania człowieka – tak powstaje kultura.

  5. Kultura to istniejące w społeczeństwie urządzenia sankcjonujące obyczaje, etykę i prawo.

  6. Kulturę można analizować na dwa sposoby: funkcjonalny i instytucjonalny.

    1. Ludzie realizują swoje potrzeby przez łączącą ich działalność.

    2. Ludzie łączą się w działalności, aby realizować swoje potrzeby.

  7. Wynalazek techniczny, odkrycie nowej zasady, sformułowanie nowej idei, religijne objawienie, kierunek etyczny czy estetyczny pozostają kulturalnie obce, jeżeli nie zostaną włączone do zorganizowanej działalności ludzkiej.

  8. Jedynie w zorganizowanej grupie jednostka może zaspokoić swoje zainteresowania i potrzeby oraz osiągnąć sukces.

  9. Zasada naczelna jest to idea instytucji uznana przez członków grupy i określona przez społeczeństwo. Funkcja jest to rola danej instytucji w ramach ogólnego schematu kultury.

  10. Aby poznać kulturę, należy rozważać organizację społeczeństwa w powiązaniu z materialnym środowiskiem.

  11. Istnieją uniwersalne elementy dla każdej kultury, takie jak: fakt reprodukcji (rodzina, „małżeństwo”, genealogia, organizacja domu), bliskość i sąsiedztwo, fizjologia i anatomia człowieka (stosunek do płci, wieku, cech fizycznych), umiejętności zawodowe, wykształcenie i upodobania (status grup zawodowych, społecznych)

  12. Naród oznacza jedność kultury. Wszyscy jego członkowie mówią tym samym językiem, a więc akceptują te same tradycje mitologiczne i obyczajowe, wartości ekonomiczne i zasady moralne.

  13. Władza jest istotą organizacji społecznej.

  14. Istnienie kultury implikuje istnienie grupy i stałych powiązań pomiędzy jej cżłonkami.

II. Problem natura a kultura

III. Kultura a cywilizacja

  1. Oswald Spengler

- postrzegał problem cywilizacji i kultury przez pryzmat losu wartości duchowych. Zwracał uwagę na intuicję- nienaukową metodę badania rzeczywistości. Uważał, że nie ma ludzkości, czy cywilizacji, są za to kultury- ograniczone, niezależne, niepowiązane ze sobą całości, które wyposażone są w unikalne cechy. Zadaniem badacza jest wydobywanie tych cech/różnic.

Spengler wskazał osiem wielkich kultur, które wyróżnił w dziejach:

Spengler założył, że kultury są organizmami, pewnymi całościami, które są wewnętrznie zintegrowane- każdy element związany jest ze wszystkimi innymi. Kultury, podobnie jak organizmy, przechodzą analogiczny cykl życia od narodzin do śmierci, śmierć kultury jest nieuchronna. Kultury są organizmami mistycznymi- stają się zrozumiałe, dzięki ożywiającemu je duchowi.

Cykl życiowy kultury wg. Spenglera:

Cywilizacja to kultura, która utraciła duszę, miejsce duszy zajmuje intelekt, miejsce ludu- masa, miejsce ojczyzny-kosmopolityzm, miejsce serca- pieniądz, miejsce państwa- społeczeństwo, miejsce wsi- miasto. Cywilizacja wg. Spenglera to kultura wielkich metropolii, które zabijają cnoty i prowadzą do upadku prowincji.

IV. Podstawowe założenia antropologii ewolucjonistycznej (Edward Tylor);

V. Koncepcja wzoru kultury według Ruth Benedict;

VI. Podstawowe założenia funkcjonalizmu według Bronisława Malinowskiego;


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Antropologicznepk 1 k, kulturoznawstwo, ROK I- semestr I, Antrpologiczne podstawy kulturoznawstwa
Antropologiczne podstawy teorii kultury - opracowanie, Kulturoznawstwo
Antropologia R. Linton - Kulturowe podstawy osobowosci, RALPH LINTON
Antropologia R. Linton - Kulturowe podstawy osobowosci, RALPH LINTON
PODSTAWY KULTUROTECHNIKI
Nycz Antropologia literatury kulturowa teoria literatury poetyka doświadczenia
Założenia i antropologiczne podstawy pedagogiki personalistycznej
Antropology of kulture
ANTROPOLOGICZNE PODSTAWY EDUKACJI
Pojęcie kultura apk2 k, kulturoznawstwo, ROK I- semestr I, Antrpologiczne podstawy kulturoznawstwa
podstawy kulturowe
Antropologiczne podstawy kult. lektury egz, Socjologia I rok
antrop widow, KULTUROZNAWSTWO, antropologia widowisk
Antropolog. podstawy wychowania, Pedagogika
podstawowe(1), Kulturystyka
Encyklopedia antropologii społeczno kulturowej
antropologia moje, Antropologia społeczna i kulturowa
Antropologia filozoficzna i kulturowa, Antropologia filozoficzna i kulturowa

więcej podobnych podstron