ROZWÓJ DZIECKA W OKRESIE PRENATALNYM

Okres prenatalny

Rozwój prenatalny rozpoczyna się w momencie zapłodnienia i trwa przez okres jaja płodowego,

embrionalny, okres płodowy; 3 trymestry

ZAPŁODNIENIE

Zapłodnienie to połączenie się dwóch wysoko zróżnicowanych komórek, tj. oocytu i plemnika.

Zapłodnienie odbywa się w jajowodzie, w większości w baoce jajowodu.

Proces ten polega na wniknięciu plemnika do komórki jajowej.

Cechy umożliwiające wniknięcie plemnika do komórki jajowej:

•mała objętośd plemnika,

•ruchliwośd (porusza się z prędkością 60 mikrometrów na sekundę)

•przenikliwośd

PIERWSZY TRYMESTR

Pierwszy trymestr, to okres najbardziej intensywnego rozwoju.

I miesiącz zapłodnionej komórki jajowej powstaje nowa istota ludzka, która pod koniec trzeciego miesiąca przypomina wyglądem miniaturowego człowieka. Posiada wszystkie, funkcjonujące już, podstawowe narządy

ROZWÓJ DZIECKA W OKRESIE PRENATALNYM

Faza jaja płodowego

• .okres bardzo szybkich podziałów zapłodnionej komórki i jej wędrówki wzdłuż jajowodu do macicy.

• .Przemieszczanie się zapłodnionej komórki trwa około siedmiu dni(w tym czasie mogą powstad dwa jednojajowe bliźnięta)

• .Okres ten kooczy się implantacją w dobrze ukrwionym miejscu macicy.

• .W okresie implantacji zarodek ludzki składa się z kilkuset komórek, ma kształt wklęsłej kuli.

• .Nie znany mechanizm, dzięki któremu organizm matki nie odrzuca obcego organizmu dziecka –jak w przypadku przeszczepów

• .Zaczyna żywid się cukrem, znajdującym się we krwi sączącej się z naczyo włosowatych macicy i każdego dnia powiększa się dwukrotnie.

Faza embrionalna /zarodkowa/

• .Okres embrionalny zaczyna się gdy zakooczone jest zagnieżdżenie.

• .Tworzą się wszystkie ważniejsze struktury zew. i wew

• .Powstają systemy podtrzymujące: worek owodniowy, łożysko, pępowina

Powstają trzy listki zarodkowe:

• .Ektoderma –baza dla części które będą miały kontakt ze światem: układ nerwowy, zmysły, skóra, włosy

• .Entoderma–wew. organy -gruczoły

• .Mezoderma –mięśnie, chrząstki, kości, serce, narządy płciowe, niektóre organy.

PIERWSZY MIESIĄC

• zarysowuje się okolica głowy: tworzą się oczy, 28 dnia –można rozpoznad soczewkę oka, uszy, nos, otwór ustny

• .13 dnia tworzą się zawiązki układu nerwowego, powstaje cewa nerwowa złożona z pierwotnych neuronów, z której rozwinie się rdzeo kręgowy i nerwy obwodowe;potem powstają pierwsze komórki ośrodkowego układu nerwowego i 3 pierwotne pęcherzyki mózgowe /przodo-, śród-, tyłomózgowie/

• .21 dnia rurkowate serce, 4 dni później zaczyna pulsowad. Jednocześnie tworzy się zamknięty system naczyo krwionośnych serca.

• .zaczątki 33 kręgów.

• .w czwartym tygodniu pojawiają się zawiązki nerek, wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego, żołądka, jelit, płuc, tarczycy, kooczyn,

• .zaczątki 40 par mięśni położonych wzdłuż osi ciała.

Pod koniec pierwszego miesiąca dziecko ma kształt ok. 4-milimetrowej laski, waga < 1 g; okolica głowy i mózgu jest wyraźnie zarysowana.

Pierwsze ruchy są wyrazem ogólnej zasady rozwojowej: nie ma struktury bez funkcji. Ruch zawiązków narządów doskonali ich strukturę, sam się doskonaląc

DRUGI MIESIĄC

• jest to okres intensywnego tworzenia się organów –organogeneza.

• .pojawiają sięzawiązki dłoni i stóp, potem zawiązki palców

• .zaczynają siępłuca i trzewia,

• .tkanka chrzęstna szkieletu i tkanka mięśniowa.

• .widad zawiązki gruczołów (jąder lub jajników) oraz narządów płciowych.

• .pojawiają sięzawiązki zębów, szczęka i żuchwa,podniebienie i przewód nosowo-łzowy.

• .u dziewczynek rozpoczyna sięformowanie łechtaczki, u chłopców zaśmoszny.

• .serce wykazuje typowe fazy czynności i bije z częstotliwością 40 -80 uderzeo na minutę.

dziecko przypomina swoim wyglądem miniaturowego człowieka o określonej płci;

Wszystkie podstawowe narządy wewnętrzne są już ukształtowane, zajmują właściwe miejsca i pełnią swoje funkcje, np. serce bije rytmicznie, mózg wysyła impulsy nerwowe;dziecko może wykonywad ruchy;Kooczy się zarodkowy (embrionalny), a zaczyna płodowy okres rozwoju człowieka.

• W czterdziestym pierwszym dniu zaobserwowano pierwsze odruchy nerwowe, co świadczy o początku współdziałania układu nerwowego i mięśniowego.

• .Trening siły i precyzji mięśni rozpoczyna się na 10 tygodni zanim matka odczuje pierwsze ruchy dziecka.

• .w badaniu mikroskopowym gruczołów płciowych można określid płed.

• .W czterdziestym trzecim dniu odnotowano pierwsze oznaki fal mózgowych.

• .dziecko osiąga wzrost 3 cm, co oznacza, że od poczęcia zwiększyło swoje rozmiary aż 40 tysięcy razy. Waży w tym czasie 10 g.

ROZWÓJ DZIECKA W OKRESIE PRENATALNYM

Okres płodowy 9 –38 tydzieo

• wzrost i dalszy rozwój systemu narządów

• pojawia się zachowanie

• dąży do niezależności, ale nie przetrwa prze 23-24 tyg. życia /płuca niezdolne do przekazywania tlenu do krwi

TRZECI MIESIĄC

• dziecko jest coraz bardziej aktywne, w jego wyglądzie i zachowaniu przejawiają już niektóre indywidualne cechy;

• .grubieją skóra i mięśnie;

• .na dłoniach i stopach pojawiają się zawiązki paznokci;

• .doskonali się zmysł dotyku, np. powieka pod wpływem dotknięcia zaciska się, a dłoo zwija w piąstkę;

• .powstaje nerw węchowy.

• .dziecko ma około 7,5 cm wzrostu i waży 14 g.

• .zakooczony zostaje rozwój strun głosowych,

• .powstają gruczoły wytwarzające ślinę. dziecko zaczyna połykad wody płodowe.

• .na6miesięcyprzednarodzeniemdzieckozaczynaprzygotowywadsiędooddychania,pobieraniapokarmuiwydawaniagłosu,coumożliwimusamodzielnąegzystencjępozaorganizmemmatki;

• .śmiech,kichanie,kaszelmatkipobudzająjegoaktywnośd;

• .naekranieusgmożnaobserwowadbogatyrepertuarruchów;

• .podciągaiprostujeręceinogiorazruszabiodrami,palcami,obracagłową,otwieraizamykausta,ruszagałkamiocznymi,ściąga„brwi”,przeciwstawiakciukpozostałympalcom;

DRUGI TRYMESTR

Intensywny wzrost i duże tempo rozwoju układu nerwowego przejawiające się doskonaleniu motoryki.

CZWARTY MIESIĄC

Rozwój fizyczny:

• .serce przepompowywujeok. 30 l.

• .magazynowana brunatna tkanka tłuszczowa przerabiana w energię

• .25 cm, 20 da

umiejętności psychoruchowe

• .20 tyś. ruchów zaklasyfikowanych w różne schematy

• spontaniczne próby oddychania, chwytania

• .jeśli jakaś funkcja nie będzie wydwiczona w okresie prenatalnym to nie rozwinie się po urodzeniu

PIATY MIESIĄC

Rozwój fizyczny:

• .porost włosów, brwi i rzęs

• .30 cm, 40 dag

umiejętności psychoruchowe

• .aktywnośd dziecka zależy od temperamentu oraz aktywności i trybu życia matki

• .matka wie kiedy śpi, czkawka itd.

.dziecko trenuje ssanie

SZÓSTY MIESIĄC

Rozwój fizyczny:

• .proporcje prawie jak przy urodzeniu

• .kostnieje szkielet

• .fale mózgowe jak u noworodka

• .35 cm, 50 –70 dag.

umiejętności psychoruchowe

• .Trwa a bezruchu > niż 10 min. , 60 % snu zajmuje REM

TRZECI TRYMESTR

• .wzrasta możliwośd przeżycia poza organizmem matki. 28 –36 tydzieo –wcześniak/szanse przeżycia zależą od płci, powodu narodzin, wagi ciała, wad, chorób wrodzonych/

• .intensywny rozwój tkanki tłuszczowej,

• .podwojenie wagi,

• .magazynowanie skł. potrzebnych po urodzeniu

• .w korze mózgowej –pierwsze formy umysłu -uczenie się, zapamiętywanie, nabieranie nawyków i preferencji

• .cztery stany pobudzenia układu nerwowego /Nijhuis/: głęboki sen, aktywny sen, spokojne czuwanie, aktywne czuwanie.

SIÓDMY MIESIĄC

• .dalsza mielinizacja;

• .widoczna większośd ruchów wrodzonych;

• .aktywnośd świadczy o samopoczuciu, dobrostanie;

• .jądra zsuwają się do moszny;

• 30 cm, 90 –135 dag;

ÓSMY MIESIĄC

• .tworzą się nowe szlaki połączeo miedzy mózgiem i resztą ciała –dziecko może sprawniej koordynowad ruchy ciała;

• .dwiczenie funkcji umysłowych w trakcie rem;

• .różnice lateralne, kształtuje się dominacja półkul /zależy od poziomu testosteronu w płynie owodniowym/

• .różowieje, b. zaokrąglony kształt, zaczyna pojawiad się tłuszcz pod skórą;

• .dojrzewają narządy –zwłaszcza układ oddechowy;

• .coraz częściej pozycja głową w dół /dojrzały zmysł równowagi;

• .matka zaczyna przekazywad dziecku przeciwciała na różne choroby

• .180 –220 dag;

DZIEWIĄTY MIESIĄC

• .dziecko przestaje rosnąd

ROZWÓJ ZMYSŁÓW

• .dziecko czuje i reaguje przed urodzeniem.

• .kolejnośd rozpoczynania funkcjonowania:

dotyk, równowaga, węch, smak, słuch, wzrok.

• .jeśli środowisko wewnątrzmaciczne nie stymuluje zakooczeo nerwowych to one same wysyłają sygnały, ale pozbawienie bodźców lub zbyt długie emitowanie bodźców o dużej sile w okr. krytycznym może spowodowad zahamowanie lub zaburzenie

Zmysł dotyku

• .Od początku czwartego miesiącażycia całe ciało dziecka jest wrażliwe na dotyk -muśnięcie lub ucisk wywołują jego reakcję.

• Pamięd prenatalnego okresu życia dotyczy m.in. poziomu mięśniowego, czego wyrazem jest przyjmowanie pozycji płodowej zaraz po urodzeniu, a potem w późniejszym życiu ta pozycja (zwinięcia w kłębek) daje rozluźnienie w śnie i w chwilach stresu.

Zmysł odczuwania temperatury

• .Temperatura środowiska śródmacicznegojest względnie stała: o około 0,5-1,5 stopniawyższaniż ciała matki. Zdolnośd reakcji na bodźce termiczne jest już wykształcona: dziecko reaguje jak na stres na oziębienie lub ogrzanie miejsca, w którym się znajduje. .Od 5 –tego miesiąca.

Zmysł równowagi

• .Życie w łonie matki jest okresem ustawicznego kołysania dziecka ruchem i oddechem. Człowiek zachowuje pamięd rytmicznego kołysania ciała, stąd atrakcyjnośd kołyski, huśtawki.

• .Po urodzeniu dzieci delikatnie kołysane lepiej rozwijają się pod względem fizycznym i psychicznym.

• .Przez całe życie rytmiczne, kołyszące poruszanie ciałem działa relaksująco, wprowadza uczucie zadowolenia, usypia lub działa jak narkotyk.

Zmysł węchu

• .Komórki nerwowe, które wychwytują substancje chemiczne niosące informacje o zapachach są już od dawna czynne, chociaż dziecko przebywa w środowisku wodnym.

• Skład chemiczny płynu owodniowego zależy od odżywiania matki i silne przyprawy nadają mu specyficzny zapach, nieobojętny dla dziecka.

• .Dziecko rodzi się ono ze zdolnością do odróżniania zapachów przyjemnych i nieprzyjemnych.

Zmysł smaku

• .Od 5 –tego miesiąca aktywne kubki smakowe.

• .Słodki posmak wód płodowych zachęca dziecko do picia.

Zmysł słuchu

• Dostarcza on ważnych doświadczeo prenatalnych. Od 4 miesiąca f-nujenarząd Cortiego –receptory słuchu. Odnotowano preferencję dzieci do słuchania muzyki spokojnej, o stałym rytmie i tempie podobnym do częstotliwości uderzeo serca człowieka dorosłego w stanie spoczynku.

• Pamięd słuchowa

Zmysł wzroku

• .Od 4 go m-ca dziecko wrażliwe na światło.

• .Przed urodzeniem dziecko rozróżnia jasne i ciemniejsze cienie.

• .Od dwudziestego szóstego tygodnia życia reaguje wzmożeniem ruchów i zmianą rytmu serca na nagłe oświetlenie brzucha.

• .Otwiera się szpara powiekowa –6 m-c.

Zmysł bólu

• Rozwój zmysłu bólu jest mało poznany.

• .Wiadomo , że neurofizjologiczne podłoże odczuwania bólu oraz neurochemiczne systemy związane z bólem są aktywne w drugiej połowie okresu rozwoju prenatalnego.

• .Obserwacja zmian w rytmie uderzeo serca oraz zachowania dziecka w czasie badao prenatalnych (np. amniopunkcji) i terapii płodowej (np. wewnątrzmacicznej transfuzji krwi), wskazuje na to, że stara się ono uniknąd dotykania go (np. nakłucia), wykonując ruchy obronne czy przesuwając się w tył.

TERATOGENY

• Ok. 3 –5 % urodzonych dzieci ma wady wrodzone. Niektóre rozpoznaje się w parę lat po urodzeniu, ujawniają się nie od razu. Często samoistne poronienie -90 % wad wrodzonych prowadzi do samoistnych poronieo.

Czynniki zaburzające rozwój prenatalny:

• .genetyczne,

• .pozagenetyczne/teratogeny/

Genetyczne –przekazywane dziedzicznie lub spowodowane działaniem na komórki rozrodcze, zygotę, embrion szkodliwych czynników powodujących zmiany materiału dziedzicznego.

Zaburzenia te mogą przejawiad się w postaci:

• aberracji chromosomowych strukturalnych /np. zespół miauczącego kota/

• .Liczbowych/zespół Downa, zespół Turnera, klinefertera/

• .Mutacje przekazywane w sposób:

dominujący /choroba Aperta, Marfana/

recesywny /fenyloketonuria/

Czynniki pozagenetycznesą przyczyną chorób i wad wrodzonych powstałych w okresie jaja płodowego, zarodkowym i płodowym:

• .Wirus: różyczki, świnki, grypy, półpaśca, AIDS /13 –25 % przekazuje HIV dziecku, prawie 80 % dzieci z HIV zaraziło się od matki okołoporodowo/

• .Bakteria: kiły, listeriozy

• .Pasożyty: toksoplazmoza

• .Promieniowanie

Toksyny:

1.alkohol

2./np. płod. Zespół alkoholowy/,

3.narkotyki,

4.antybiotyki,

5.środki ochrony roślin,

6.rtęd:

Konsekwencje:

rozszczepienie podniebienia, ryzyko poronienia, mała waga urodzeniowa, słaby rozwój mięśni i odruchów, trudnośd z uspokojeniem niemowlęcia, wzrost, trudności z czytaniem, uzależnienia, koordynacja, opóźnienia umysłowe, nadpobudliwoś

leki psychotropowe:

Choroba afektywna dwubiegunowa –podwyższa ryzyko nawrotu

choroby, inne badania mówią odwrotnie /że to kwestia

odstawienia nagłego leków/

Leki przeciwpsychotycznegeneralnie -D, wyjątek klozapina-B

Sole litu -D –ryzyko chorób serca

Przeciwpadaczkowe -D, wyjątek karbamazepina -C –

zabuzreniarozwoju cewy nerwowej, serca, opóźnienie

wzrostu

Lekarstwa A, B, C, D /najgorsze/

.niedożywienie

.zła dieta

.choroby matki

.wiek obojga rodziców

Zasady działania teratogenów:

.Właściwości organizmu matki i łożyska

.Właściwości konstytucyjnych dziecka

.Okresu rozwojowego dziecka

.Moment zadziałania teratogenu

.Wpływ teratogenumoże byd specyficzny

Różnią się sposobem przedostawania się do płodu

/bezpośrednio prze ciało matki, albo prze łożysko/

Innych czynników działających w tym czasie

Siły, dawki bodźca uszkadzającego

Psychika ciąży

Stres matki funkcjonowanie dziecka

.-komunikacja neurohormonalna

.-komunikacja behawioralna

.-komunikacja psychiczna

a/ Gdy matka przeżywa różne emocje np. nieprzyjemne -

zmienia się praca jej układu autonomicznego i ulega

zahamowaniu lub wzmocnieniu wydzielanie hormonów,

hormony te przedostają się z krwią do łożyska i do dziecka.

Stres matki nasila skurcze macicy co pobudza dziecko do ponad

przeciętnej liczby ruchów sprzyjając nieprawidłowościom w

rozwoju psychoruchowym, niedożywieniu i przedwczesnym

porodom.

Pamięd emocjonalna /orientacja emocjonalna/ -różne

substancje chemiczne docierają do różnych ośrodków

mózgowych dziecka i w nieodpowiedniej ilości i mogą one

nabyd predyspozycji do funkcjonowania typowego dla

negatywnych stanów

b/Przemoc matki wobec nienarodzonego dziecka /fetalabuse/,

zaniedbanie, niedożywienie

c/ trudnowytłumaczalne-sfera myśli i wyobrażeo

empirycznie udowodnione współwystępowanie niskiej

samooceny, poczucia braku kompetencji rodzicielskiej,

trudności z akceptacją siebie jako kobiety, silna potrzeba

niezależności i autonomii, słabe lub konfliktowe więzi z matką

na niepłodnośd, komplikacje ciążowo-porodowe, urodzenie

dziecka z problemami zdrowotnymi lub martwego.

Trudno wytłumaczyd to odwołując się tylko do hormonów.

.„Stan klęski ekologicznej w łonie”-negatywne przeżycia

matki obecne i przeszłe, niewłaściwa atmosfera emocjonalna

wokół poczętego dziecka mogą spowodowad stan klęski

ekologicznej.

Warunki optymalizowania rozwoju dziecka

.Troska o zdrowie dziecka i matki

.Nastawienie na komunikację z dzieckiem np. myślenie i

fantazjowanie na jego temat, śpiewanie, czytanie, twórczośd

na jego cześd

.Zapewnienie matce dobrego samopoczucia –odsuwanie

niepokojących myśli, otaczanie ludźmi ciepłymi i

optymistycznymi, korzystanie z przysługujących przywilejów

.Wzmocnienie więzi małżeoskiej.

ROZWÓJ DZIECKA W OKRESIE PRENATALNYM

ODSŁONA IV