Diagnostyka laboratoryjna chorób wątroby i dróg żółciowych
Różnicowanie żółtaczek
TRZUSTKA
Trzustka wydziela sok w ilości ok. 700 ml/24h (czyli 25ml/kg/24h). najważniejszymi składnikami soku trzustkowego są węglowodany i enzymy. Czynność zewnątrzwydzielnicza trzustki jest regulowana przez hormony wydzielane przez hormonalnie czynne komórki przewodu pokarmowego. Głównymi horomonami są sekretyna i cholecytokina ( CCK)
SOK TRZUSTKOWY
Objetość 700-2500ml/24h
Gestość wzgledna 1,008-1,011
Osmolalnośc 300-340 mmol/kg
PH 7-7,7
Woda 987g/l
Wodoroweglany 10-45mmonl/l
Chlorki 75-135 mmoml/l
Fosfor 0,8±0,4 mmoml/kg
Sód 125±15 mmpol/l
Potas 8±2 mmom/l
Wapń 0,3 I 0,3 mmpl/l
Białko 4,8±5,3 g/l
Mocznik 1,8 mmol/l
Kwas moczowy 12 µmol/l
Glukoza 0,47±1,0 mmol/l
Tłuszcze 5 mg/l amylaza 850±450 IU/min
Lipaza 1650 l 800 IU/min
Trypsyna 30±15 IU/min
CZYNNIKI POBUDZAJACE I HAMUJĄCE WYDZIELANIE
Czynniki pobudzajace wydzielanie trzustkowe
- sekretyna
- cholecystokinina
-wazoaktywny hormon jelitowy
-substancja P
- bombezyna
Czenniki hamujace wydzielanie trzustkowe
- somatostatyna
- polipeptyd trzustkowy
- prostoglandyna – PGI
-glukagon
- ADH
PRÓBY CZYNNOŚCIOWE TRZUSTKI
-Próba sekretynowa – podanie dożylnie sekretyny 4µg (1 j. na kg m.c.) i pobranie soku trzustkowego w ciągu 60 min.
Nieprawidłowe wartosci- przewlekłe zapalenie, torbiele, nowotwory i obrzęk trzustki, hemochromataza i mukowiscydoza, spada steżenie billirubiny w czasie proby sekretynowej
W ostrym zapaleniu trzustki wartości są mniejsze o 20%. U chorych na zapalenie przewlekłe w 95% przypadków stwierdza się spadek zawartosci wodoroweglanów o 40%, stężenia amylazy o 60% i spadek objętości soku o ok.70%. jeszcze niższe wartosci wystepują w raku trzustki.
-Próba sekretynowo-pankreozyminowa
- próba skrobiowa
Próba trawienia białka
Oznaczanie aktywnosci enzymów trzustkowych we krwi i w moczu
Amylaza we krwi
Amylaza w moczu
Lipaza we krwi
Aktywność trypsyny
PRÓBY CZYNNOŚCIOWE DRÓG ŻÓŁCIOWYCH
Wątroba wydziela 500-1500ml żółci dziennie, średnio ok. 15ml/kg m.c., przy czym wydzielanie dzienne jest nieco wieksze niż nocne. Wydzielanie żółci , odbywające się pod ciśnieniem 1,5-2,5 kPa (15-25 cm H₂O) ustaje, gdy ciśnienie w przewodzie żółciowym wspólnym wynosi 3,5 kPa (35 cm H₂O). zwieracz bańki wątrobowo-trzustkowej (Oddiego) stawia opór 1,0-2,5 kPa (10-25 cm H₂O) dla wypływu żółci. Przy zwiększeniu ciśnienia w drogach żółciowych wewnątrzwątrobowych ponad 2,0 kPa (20 cm H₂O) powstaje tzw.biała żółć.
Wydzielanieżółci zwiększa się po podaniu soli kw. Żółciowych, alkaliów, sekretyny, diety bogatobiałkowej i bogatotłuszczowej. Natomiast zmniejsza się w stanach odwodnienia, przy diecie węglowodanowej. W ciągu doby wątroba wydziela 10-20g kw.żółciowych i 0,5-2,1 g billrubiny. Do żółci przechodzi tylko billirubina związana.
RUTYNOWE ZGŁĘBNIKOWANIE DWUNASTNICY
-żółć A – w czasie 10 min wypływa 15-20 ml żółci, zawartośc billirubiny wynosi 51,3-171,0 umol/l (3-10 mg/100ml)
-żółć B – w ciągu 20 min wypływa ok. 40 ml żółci zawierajacej 855 umol/l (50mg/100ml) billirubiny. Zagęszczenie żółci B jest 10-krotnie większe niż frakcji A. nadmierne steżenie żółci dowodzi zastoju w pęcherzyku żółciowym. Niedostateczne stężenie lub brak żółci B wskazuje na upolśledzone stężenie żólci w pęcherzyku żólciowym niedrożność przewodu pecherzykowego, domieszkę soku żołądkowego, nieopróżnianie się pęcherzyka
-żółć C-otrzymuje się 15-20 ml żółci, w której stężenie billirubiny wynosi 85,5-250,5 umol/l (5-15 mg/100ml).
Wszystkie frakcje żółci są ciemniejsze w żołtaczkach hemolitycznych a jasniejsze w chorobach miąższu wątroby i wewnątrzwątrobowej niedrożności przewodów żólciowych. Całkowity brak żółci świadczy o braku pęcherzyka lub zewnątrz wątrobowej niedrożności przewodów żólciowych
ŻÓŁĆ WĄTROBOWA
Żółta-złocista
1.000-1.013kg/l
1,25± 0,25
20±10
7.1-8.5 (79-3.2)
96-97
180 (1.8)
0.1-0.9
0.2-2
0.05-0.17
2-30 (30-510 µmol/l0
0.1-0.5
20-80
22-93
250
4-9 (1,0-2,2)
ŻÓŁĆ PĘCHERZYKOWA
Brunatna
1.026-1.032kg/l
2,85+1,5
140±60
5.5-7.7 (3162-20)
80-96
4-17
450 (4.5)
1-4
1.5-1.0
0.2-1.5
50-500 (85-850 µmol/l)
1.8-4.7
100-900
Do 550
350
10-14 (2,5-3,5)
KAMICA ŻÓŁCIOWA
Kamienie żólciowe powstają wdrogach żółciowych na skutek zaburzeń chemicznych. Czynnikami patogenetycznymi mogą być : zastój żółci i zakażenie dróg żółciowych. Podstawowymi składnikami kamieni żółciowych są: cholesterol, bilirubina, wapń wystepujące w różnych proporcjach. W skład kamieni mogą wchodzić również małe ilości kwasów tłuszczowych, białek i mukopolisacharydów. Najczęsciej rozróżniamy kamienie cholesterolu-duże,jasne,brązowe, zawierające 80-90% cholesterolu. Kamienie barwnikowe są ciemnobrunatne,małe, szorstkie. W nich zawartość cholesterolu wynosi ok. 25% a znaczną część stanowi billirubinian wapnia. Zmiany składu żółci wytwarzanej w wątrobie , będące podstawą jej litogenności, tłumaczą tworzenie kamieni cholesterolowych. W kamieniach barwnikowych można spotkać bakterie E. coli, jaja pasożytów Ascaris lumbricoides. Wydaje się, że powstanie tego typu złogó może być spowodowane wystepującym zakażeniem lub zarażeniem. Złogi barwnikowe towarzesza również niedokrwistości hemolitycznej.
PATOGENEZA KAMICY
Nadmierna utrata kwasów żółciowych (w chorobach jelita kretego, w zaburzeniach wchłaniania)
Zaburzenie syntezy kwasów żółciowych (uzupełniających fizjologiczną utratę dobową)
Wzmożone wydzielanie cholesterolu do żółci ( nadmierne spożywanie pokarmów, nadmiar tłuszczów, leki przeciwcholesterolowe-fibraty)
Zmieniona przemiana cholesterolu ( w niedoczynności tarczycy, nadczynności kory nadnerczy)
Zaburzenia nerwowe i zaburzenia sfery psychicznej