Polityka zagraniczna Mikołaja I

1. problem grecki

W polityce zagranicznej Mikołaj I skierował swe działania przede wszystkim na Półwysep Bałkański. W 1826 r. Rosja i Wielka Brytania podpisały w Petersburgu układ (protokół petersburski) o wywarciu presji na Turcję celem przyznania Grecji autonomii. Do układu przyłączyła się także Francja. Turcja odrzuciła warunki układu, ale zobowiązała się do przestrzegania autonomii Serbii, Mołdawii i Wołoszczyzny oraz zgodziła na swobodny przepływ statków rosyjskich z Morza Czarnego na Morze Śródziemne i uprzywilejowanie kupców rosyjskich. Był to poważny sukces dyplomacji rosyjskiej, tym większy, że właśnie wtedy Rosja znalazła się w obliczu nowych kłopotów politycznych- wybuchła nowa wojna z Persją.

1. wojna z Persją

Korzystając z zaangażowania się Rosji na Bałkanach, szach perski rozpoczął w 1826 r. podbój ziem zagarniętych przez Rosję na Kaukazie. W Petresburgu nie oczekiwano wojny, nie chciano wierzyć, gdy nadeszły wiadomości o jej wybuchu. Po ostatecznym zorientowaniu się w sytuacji postanowiono za wszelką cenę zmusić Persów do uległości. Po początkowych sukcesach wojsk perskich, zostały one rozbite przez rosyjski korpus interwencyjny feldmarszałka Iwana Paskiewicza, który wkroczył następnie na terytorium Persji, zajmując cały Azerbejdżan i Armenię. W zawartym w 1826 r. układzie pokojowym przypadły one Rosji, a ponadto Persja zmuszona została do zapłacenia dużej kontrybucji, likwidacji swej floty wojennej na Morzu Kaspijskim i przyznania przywilejów handlowych Rosji.

1. bitwa pod Navarino (wojna rosyjsko-turecka)

Równocześnie nastąpiła poprawa w stosunkach Turcji z mocarstwami zachodnimi, które były zainteresowane w utrzymaniu silnego państwa tureckiego, jako przeciwwagi dla Rosji we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. A wojna rosyjsko-perska obudziła w Turcji nadzieje na pomyślne uregulowanie dla nich wielu spraw. Turcy wycofali się bez walk z Peloponezu, natomiast stawili twardy opór w swych twierdzach wojskom rosyjskim, które po szybkim opanowaniu naddunajskich księstw Mołdawii i Wołoszczyzny, parły wzdłuż wschodnich wybrzeży Bułgarii w kierunku tureckiej stolicy, Stambułu. W wyniku bitwy pod Navarino złamano potęgę morską Turcji, co zaniepokoiło Anglię, która obawiała się wzrostu znaczenia Rosji.

1. wojna z Turcją. Traktat adrianopolski

Rosjanie z dużym powodzeniem uderzyli na Turcję na Zakaukaziu, rozpoczynając wojnę rosyjsko-turecką. Wojna zakończyła się w sierpniu 1829 roku, po zajęciu Adrianopola i dotarciu Rosjan na odległość kilkudziesięciu kilometrów od Stambułu. Mogli go zająć i w ten sposób doprowadzić do upadku Turcji. Jednakże, wobec dezaprobaty mocarstw zachodnich, Mikołaj I zaproponował Turkom pokój, jaki skwapliwie przyjęli. Zgodnie z zawartym w Adrianopolu traktatem, Rosja powiększyła się o terytorium na północ od delty Dunaju oraz o tereny Abchazji na wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego; Księstwa Mołdawii i Wołoskie przeszły pod protektorat carski i powstało niepodległe Królestwo Grecji.

1. dalszy rozwój kwestii wschodniej

W 1830 r. uwagę Mikołaja I zaabsorbowały rewolucje społeczno-republikańskie we Francji i Belgii. Zaplanował nawet wysłanie korpusu wojskowego przeciwko „buntownikom”, zgodnie zresztą z postanowieniami Świętego Przymierza z 1815 r. Do interwencji tej jednak nie doszło wobec wybuchu powstania listopadowego w Królestwie Polskim.

1. powstanie listopadowe

 Sejm Królestwa Polskiego specjalną uchwałą z 25 stycznia 1831 formalnie pozbawił Mikołaja I tronu polskiego. Do stłumienia powstania skierowana została z Zakaukazia 115-tys. armia feldmarszałka Iwana Dybicza. Gdy umarł on w trakcie wojny na cholerę, zastąpił go feldmarszałek Iwan Paskiewicz, który potem został namiestnikiem Królestwa. Po początkowych niepowodzeniach, Rosjanie dzięki swej przewadze, odnieśli duże zwycięstwo pod Ostrołęką, po czym przy pomocy pruskiej przeszli przez Wisłę w rejonie Torunia i okrążyli Warszawę od zachodu. Warszawa skapitulowała, a po niej także pozostałe jeszcze, rozproszone punkty oporu w Królestwie. Nastąpiły wtedy represje wobec uczestników powstania, konfiskaty ich majątków, zaś w 1832 wprowadzony został Statut Organiczny, włączający ziemie Królestwa Polskiego do Rosji. Po dokonanej konfiskacie zbiorów sztuki Eustachego Kajetana Sapiehy w Dereczynie, Mikołaj I rozkazał zniszczyć lub sprzedać na aukcji portrety przedstawiające członków rodziny Potockich i Sapiehów.
W 1839 skasowana została unia kościelna w prowincjach zabranych, a unitów siłą nawracano na prawosławie. Zamknięte zostały uniwersytety Warszawski i Wileński.

1. Dyplomacja europejska wobec wydarzeń na Bliskim Wschodzie

-stłumienie powstania listopadowego
-sukcesy dyplomatyczne na Bliskim Wchodzie
-państwa zachodnie chcą osłabić wpływy rosyjskie w Turcji: ekspansja kapitału angielskiego w Turcji np. angielskie firmy; utrzymują nieoficjalne kontakty z plemionami Kaukazu; rozwijają wpływy ekonomiczne w państwach środkowoazjatyckich
-Mikołaj stopniowo zaczyna godzić się na ustępstwa (nie ma zaufania do Francji, dąży do zbliżenia z Anglią)
15 VI 1840- Anglia, Rosja, Austria, Prusy podpisują z Turcją konwencję w Londynie- wspólna opieka tych państw nad Turcją.
13 VII 1841- druga konwencja londyńska (dołącza Francja)
-Dardanele i Bosfor zamknięto dla flot wojennych wszystkich państw
-polityka zagraniczna Rosji w kwestii wschodniej zaczęła się oddalać od poprzednich sukcesów
-utrwalił się ochłodzenie angielsko-francuskie
-polepszyły się stosunki rosyjsko-angielskie (wizyta Mikołaja I w Anglii 1844)

1. Carat w roli żandarma Europy

- W Europie rozrasta się nowa fala rewolucji
-1846 luty- powstanie w Rzeczpospolitej Krakowskiej, wojska carskie zajmują Kraków i Rosja wyraża zgodę na zajęcie tych ziem przez Austrię
-zdecydowane stanowisko cara w okresie Wiosny Ludów, chęć interwencji podczas rewolucji lutowej w Paryżu
-wojska rosyjskie wkraczają do Księstw Naddunajskich (żądano tam konstytucji i połączenia Mołdawii z Wołoszczyzną w jedno państwo rumuńskie
-ostateczne porozumienie Rosji z Turcją- 19 IV 1849- konwencja w Balta-Limanie
-Car pomaga Franciszkowi Józefowi I w zdławieniu rewolucji węgierskiej (niezawisłe Węgry to zbyt wielkie niebezpieczeństwo dla caratu, ponieważ: mogą stać się przykładem dla Polski, a także są przeszkodą w rosyjskiej ekspansji na Bałkanach. Car wysyła tam stu tysięczną armię pod dowództwem Paskiewicza

1. 9. sprawy kaukaskie

Niezależnie od wojen w rejonie Kaukazu z Turcją i Persją, Rosjanie mieli też spore problemy z podporządkowaniem sobie niektórych górskich plemion kaukaskich, w szczególności Osetyjczyków, Czeczenów oraz ludów Dagestanu. Na Kaukazie miały miejsce ruchy antyfeudalne i antykolonialne. Bitne plemiona górskie źle tolerowały ten podwójny ucisk, stąd liczne walki. Najdłużej, bo aż 30 lat, swoją wojnę z Rosją prowadzili islamscy Czeczeni. Imam Szamil, charyzmatyczny przywódca powstańców, opanował w latach czterdziestych prawie całą Czeczenię i północny Dagestan. Tak zwany Imamat Kaukaski upadł dopiero w 1859 roku, po tym, jak Imam Szamil zraził do siebie górali kaukaskich i został zamknięty przez oblegające wojska rosyjskie w zagrożonych głodem kryjówkach górskich.