2. Środki publiczne a dochody publiczne, podobieństwo.
Pojęcie środków publicznych jest różne od pojęcia dochodów publicznych. Znacznie szerszym pojęciem są środki publiczne. W skład środków publicznych wchodzą dochody publiczne, ale nigdy odwrotnie. Środki publiczne – środki które nie są prywatne ani spółdzielcze, środki publiczne wynikają z funkcji państwa.
Skład środków publicznych:
1) dochody publiczne - to dopływ pewnych środków który zasila w sposób ostateczny budżet państwa. Stanowią one część środków publicznych. W ich skład wchodzą:
* daniny publiczne (podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstwa państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz inne świadczenia pieniężne których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw)
* inne dochody budżetu państw, JST oraz innych JSFB należne na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych
* wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki SFP
* dochody z mienia jednostek SPF (wpływy z umów najmu, dzierżawy; odsetki od środków na rachunkach bankowych; odsetki od udzielonych pożyczek i posiadanych pap wart; dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych)
* spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz JSPF
* odszkodowania należne JSFP
* kwoty uzyskane przez JSFP z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji
* dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw niestanowiące przychodów
2) środki pochodzące z budżetu UE oraz niepodlegające zwrotowi środki pomocy finansowej udzielanej Polsce przez kraje członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)
3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi (inne niż w pkt.2)
4) przychody budżetu państwa oraz budżetów JST oraz innych JSFP pochodzące z:
* ze sprzedaży papierów wartościowych
* z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku JST
* ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych
* z otrzymanych pożyczek i kredytów
* z innych operacji finansowych
5) przychody JSFB pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz przychody z innych źródeł
4. Rozchody publiczne a wydatki publiczne, podaj konkretne ich przykłady.
Wydatkami publiczne są to środki publiczne wydatkowane z budżetów podmiotów publicznych w celu realizacji przypisanych im zadań publicznych a więc w celu zaspokojenia potrzeb publicznych. Stanowią kluczową pozycję budżetu, gdyż są podstawą określania środków niezbędnych do sfinansowania.
RODZAJE WYDATKÓW PUBLICZNYCH:
1) fundusz z którego wydatki są dokonywane: wydatki budżetowe; wydatki ubezpieczeń społecznych; wydatki funduszy celowych; wydatki innych segmentów sektora FP
2) szczebel wydatkowania środków: wydatki szczebla centralnego ogólnokrajowego; wydatki szczebla regionalnego; lokalnego
3) podział w oparciu o funkcje państwa i ST. Wyróżniamy wydatki związane z pełnieniem następujących funkcji: klasycznych funkcji państwa (obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości, administracja publiczna) i JST; socjalno-kulturalnych funkcji władz publicznych; ekonomicznych (gospodarczych funkcji państwa)
4) związek wydatków z ostatecznym podziałem PKB: wydatki nabywcze (rzeczywiste, realne, finalne lub definitywne); wydatki transferowe (redystrybucyjne)
5) wpływy wydatków na gospodarkę rynkową: wydatki neutralne (na administrację, bezpieczeństwo publiczne itp.); wydatki aktywne (wydatki na badania, naukę, ochronę zdrowia itp.)
6) kryterium rodzajowe: wydatki osobowe (np. renty, emerytury, stypendia, zasiłki); wydatki rzeczowe (np. dotacje, wydatki na zakup urządzeń)
7) z punktu widzenia gospodarki krajowej z zagranicą: wydatki krajowe; wydatki zagraniczne.
8) wg. Możliwości oddziaływania władz publicznych na wydatkowanie środków: (I)wydatki zdeterminowane (sztywne) - związane z obsługą długu publicznego; dotacje do funduszu ubezpieczeń społecznych; wydatki na subwencję dla JST, itp., (II) elastyczne (zmienne) – wynagrodzenia; wydatki bieżące jednostek budżetowych; dotacje dla JST; wydatki majątkowe.
9) klasyfikacja wydatków wg. Ekonomicznych (z UoFB): dotacje i subwencje; świadczenia na rzecz osób fizycznych; wydatki bieżące jednostek budżetowych; wydatki majątkowe; wydatki na obsługę długu SP; wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków unijnych; środki własne UE
POJĘCIE I RODZAJE ROZCHODÓW PUBLICZNYCH:
Rozchody publiczne są to spłaty zobowiązań zaciągniętych w formie przychodów. Rodzaje:
1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów
2) wykup papierów wartościowych
3) udzielone pożyczki
4) płatności wynikające z odrębnych ustaw których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku SP
5) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością
6) płatności związane z udziałami SP w międzynarodowych instytucjach finansowych
5. Wymień jednostki sektora finansów publicznych.
Według UoFB do SFB zalicza się:
1) organy władzy publicznej w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały
2) jednostki samorządu terytorialnego i ich związki
3) jednostki budżetowe
4) samorządowe zakłady budżetowe
5) agencje wykonawcze
6) instytucje gospodarki budżetowej
7) państwowe fundusze celowe
8) ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenie Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa KRUS
9) Narodowy Fundusz Zdrowia
10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
11) uczelnie publiczne
12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe
14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych z wyłączeniem przedsiębiorstw, jednostek badawczo- rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego
Jednostki niestanowiące SFP:
- Przedsiębiorstwa
- Instytuty badawcze
- Banki
- Spółki prawa bankowego
8. Wymień konstytucyjne zasady ogólne finansów publ. i omów co najmniej dwie z nich.
Zasady ogólne FP zawarte są w Konstytucji RP z 1997, oraz w UoFB:
Cztery zasady:
I ). zasada zagwarantowania ochrony interesów finansowych państwa – zasada która ma odbicie w wielu artykułach konstytucji mająca na celu zapewnienie odpowiedniej kondycji finansów publicznych. Przejawy tej zasady:
- przepis w Konstytucji, że powszechnym obowiązkiem obywatela jest płacenie podatków i innych świadczeń na rzecz Państwa
- obowiązek uzyskiwania przez Prezydenta zgody Sejmu na ratyfikację takich umów międzynarodowych, których realizacja pociągałaby za sobą znaczne obciążenie finansowe Państwa
- ustalony w treści Konstytucji zakaz przekroczenia długu publicznego powyżej równowartości 60% PKB
- deficyt nie powinien przekraczać 3% PKB
- zakaz pokrywania deficytu ze środków pożyczonych od NBP
- dbałość o wartość nabywczą polskiego pieniądza – zadanie NBP
- wielkość deficytu ujęta w projekcie Państwa na dany rok nie może być zwiększona na posiedzeniu Sejmu, ponieważ ta kwota jest ostateczna
- wyłączna inicjatywa ustawodawcza w zakresie budżetu, którą ma RM
- poddanie Najwyższej Izbie Kontroli do corocznej kontroli wykonania BP
II). zasada zagwarantowania podstaw ekonomicznych i finansowych dla działalności ST w Polsce
III). zasada zapewnienia ochrony podstawowych praw i interesów finansowych i majątkowych obywateli – 1 przejaw: Konstytucja gwarantuje ochronę praw podatnika (ochrona realizowana przez to, że Konstytucja domaga się wyłączności ustawowej dla nałożenia podatków – tylko Sejm jest władczy, by nałożyć nowy podatek). Wg. Art. 217. Konstytucji RP – ustawa podatkowa musi zawierać elementy techniczne podatku, podmiot podatku, przedmiot opodatkowania, wysokość stawek podatkowych, zasady przyznawania ulg i umorzeń podatków, kategorie podmiotów zwolnionych od płacenia podatków. 2 przejaw – (odbicie realizacji) przepis, który nie pozwala na uchwalenie ustaw podatkowych w trybie pilnym.
IV). zasada wyłącznej regulacji ustawowej najważniejszych spraw z zakresu finansów
9. Ochrona interesów finansowych państwa w przepisach Konstytucji RP 1997r. (podaj konkretny jej przejaw).
- powszechny obowiązek ponoszenia ciężarów świadczeń publicznych na rzecz państwa przez obywateli (podatki)
- ochronie interesów państwa służy art., który nakazuje prezydentowi uzyskanie zgody Parlamentu na ratyfikacje każdej umowy która byłaby znacznym obciążeniem państwa.
- zakaz przekraczania wielkości państwowego długu publicznego powyżej 3/5 (czyli 60%) produktu krajowego brutto (rocznego).
- zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie kredytów w NBP (bo NBP dba o wartość polskiego pieniądza).
- obowiązek przedstawiania przez wnioskodawców ustaw skutków finansowych przedkładanego sejmowi każdego projektu ustawy.
- monopol inicjatywy ustawodawczej rady Ministrów w zakresie najważniejszych spraw finansów publicznych.
- zakaz zwiększania przez sejm wielkości planowanego rocznego deficytu ponad to co zawarto w projekcie ustawy budżetowej.
- poddanie co rocznej kontroli parlamentu sprawozdań z wykonania budżetu za dany rok.
- zagwarantowanie odpowiednio długiego czasu na etapy uchwalenia budżetu.
13.Zasada jedności materialnej a zasada funduszowania; zalety i wady każdej z nich.
Zasada ta jest w art.42. ust.2.:
Gospodarkę publicznymi środkami finansowymi można prowadzić za pomocą 2 metod: metoda jedności materialnej (zasada wspólnego kotła finansowego) albo wg zasady funduszowania.
1) zasada wspólnego kotła polega na tym że niezależnie od źródeł dochodu jakie wpływają do budżetu państwa i budżetu JST wszystkie te dochody wpływają do jednego kotła. Nie ma z góry ustalonego przeznaczenia źródeł dochodu na określony wydatek. Dopiero z tego kotła na podstawie decyzji Rządu, Parlamentu dokonuje się ich podziału na konkretne cele. Może wystąpić niebezpieczeństwo, ze zabraknie funduszów na podstawowe wydatki. Występuje elastyczność prowadzenia gospodarki.
2) odwrotnością powyższej zasady jest metoda funduszowania. Przy tej metodzie dochód z określonego źródła ma już swoje przeznaczenie. Istota funduszu polega na tym, że jest to taki rodzaj dochodu, z którego źródła z góry płyną środki na ściśle określony cel. W skali środków funduszy taką zasadą kierują się fundusze celowe, gdzie określone środki publiczne (pochodzą z opłat za korzystanie ze środowiska, kar w związku z nieprzestrzeganiem ochrony środowiska) mają z góry określone przeznaczenie (Fundusz Ochrony Środowiska)
Metody te mają zalety i wady:
- swoboda wydatków, ale możliwie, że zabraknie środków na istotne cele, duża elastyczność
- dobre zorganizowanie, mała elastyczność
W Polsce przyjęta jest zasada wspólnego kotła. W art42 ust3 znajdują się wyjątki:
*ograniczenia zasady wspólnego kotła nie stosuje się do wydatków finansowych z kredytów udzielanych przez międzynarodowe instytucje finansowe, wydatków finansowych ze środków europejskich (kredyty mają cel; pożyczki są bezcelowe).
*nie stosuje się do kosztów ponoszonych przez jednostki prowadzące działalność gospodarczą, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej oraz inne państwowe osoby prawne i samorządowe zakłady budżetowe
Większość państw przyjmuje zasadę wspólnego kotła za decydującą, ale są też zadania, które są finansowane ze specjalnych funduszy. Są to bardzo ważne sprawy dla których tworzy się odrębny fundusz. W większości demokratycznych państwa wydziela się z góry źródła na finansowanie dwóch grup zadań:
*zapewnienie bezpłatnej ochrony zdrowia na podstawie porozumień i innych świadczeń zdrowotnych w formie funduszy. w Polsce –NFZ – nie jest funduszem celowym!
*zapewnienie godziwej starości – tworzenie FUS, tu tez wyjątek od zasady wspólnego kotła
17. Pojęcie deficytu BP oraz źródła jego pokrycia.
Deficyt budżetowy jest to nadwyżka wydatków nad dochodami danego budżetu, albo ta część wydatków budżetu która nie znajduje pokrycia w dochodach.
Źródłem finansowania deficytu są przychody z:
1) emisji i sprzedaży papierów wartościowych SP; długoterminowe (obligacje), krótkoterminowe (bony towarowe)
2) zaciągane pożyczki i kredyty. Pożyczki – od banków jak również od poza bankowych instytucji (poza bankiem NBP), Kredyty – zaciągane wyłącznie od banków
3) z prywatyzacji majątku SP
4) z nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych
Polski deficyt jest strukturalny, a nie cykliczny. Tzn. że jego główną przyczyną jest niedostosowanie wydatków do dochodów. Nawet poprawa stanu gospodarki nie pa pożądanych efektów.
18. Omów główne przyczyny występowania deficytów budżetowych we współczesnych państwach.
Przyczyny powstawania deficytu:
- główną przyczyną deficytu jest nieustanny i dynamiczny wzrost wydatków
- przyczyny natury politycznej: państwo domagało się bezpieczeństwa materialnego i państwa opiekuńczego; bezpieczeństwo socjalne (zobowiązanie państwa do takiego kształtowania postawy obywatela aby miał pewność, że w razie trudności zabezpieczenia socjalnego i materialnego Państwo ma to bezpieczeństwo zapewnić). W budżecie dominują wydatki pozagospodarcze (służba zdrowia, wydatki socjalne, dostęp do różnych poziomów ochrony zdrowia, bezpłatna ochrona zdrowia na podstawowym poziomie). Wydatki na ubezpieczenia społeczne – w Polsce funkcjonują dwa fundusze celowe: fundusz ubezpieczeń społecznych (30 mld rocznie) i fundusz emerytalno-rentowy rolników (15 mld rocznie). Państwo co roku przekazuje dotacje do obu tych funduszy.
- przyczyny natury historycznej – zadłużenia prehistorycznie narastają we wszystkich krajach z roku na rok; rosną koszty obsługi zadłużenia publicznego (koszty obsługi długu publicznego stanowią około 12-13% wydatków)
- przyczyny natury ekonomicznej – 1.inflacja – część usług i produktów kupuje państwo, 2.postęp techniczny – oznacza, że nowoczesne produkty są dużo droższe (komputeryzacja administracji rządowej i samorządowej), 3.postęp cywilizacyjny – wydatki na ochronę środowiska; wydatki wymuszone przez społeczeństwo, które chce by ich kraj przodował we współzawodnictwie międzyplanetarnym
- przyczyny o charakterze socjologiczno-psychologicznym – z punktu widzenia psychologicznego i socjologicznego społeczeństwo powinno być traktowane jako organizm żywy, który ma swoje wymagania
19. Podatkowe i poza podatkowe źródła dochodów BP w PL.
Podatkowe źródła dochodów:
1) pośrednie:
- podatek od towarów i usug
- podatek akcyzowy
- podatek od gier
2) podatek dochodowy od osób fizycznych
3) podatek dochodowy od osób prawnych
4) podatek tonażowy
Nie podatkowe źródła dochodów:
1) opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie są dochodem JST, funduszy celowych oraz innych JSFP.
2) cła
3) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych
4) dywidendy
5) dochody zagraniczne
6) wpłaty jednostek samorządu terytorialnego
20. Klasyfikacja dochodów państwowych.
Dochody wpływające do budżetu dzielimy na:
1) zasadnicze – ich głównym celem jest cel fiskalny. Podstawowym zadaniem tych dochodów jest dostarczanie państwu lub samorządom środków pieniężnych niezbędnych do zrealizowania ich zadań. Do ich pozostałych funkcji możemy zaliczyć funkcje prewencyjną, represyjną, stymulacyjną. Dochody zasadnicze to np. podatki, opłaty. Dochody zasadnicze dzielimy na:
- odpłatne (ekwiwalentne) – występuje wówczas, gdy wpłacający uiszczając określoną kwotę pieniężną na rzecz państwa lub samorządu, otrzymuje od niego świadczenie wzajemne np. opłata skarbowa
- nieodpłatne (nieekwiwalentne) – mamy do czynienia wówczas, gdy państwo lub samorząd, pobierając dochód, nie daje żadnego wzajemnego świadczenia np. podatek
2) uboczne – to takie dochody, których podstawowym zadaniem jest realizacja innych celów niż fiskalne. Zaliczyć tu można takie cele jak: represyjne i prewencyjne np. dochody z kar, z grzywien, z mandatów. Represyjne stanowią represję (dolegliwość finansową); Prewencyjne (np. zapobiegawcze dla przyszłych użytkowników dróg)
21. Opłata a podatek. Przedstaw klasyfikację opłat w Polsce.
1) Opłata:
- świadczenie pieniężne
- charakter przymusowy
- charakter bezzwrotny
- charakter ogólny
- charakter odpłatny – towarzyszy jej kontrświadczenie ze strony władz publicznych (ekwiwalentny lun nieekwiwalentne)
- ustalone jednostronnie
- charakter zasadniczy
- pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych lub usług JSP
2) Podatek:
- świadczenie pieniężne
- charakter przymusowy
- charakter bezzwrotny
- charakter ogólny
- charakter nieodpłatny
- ustalone jednostronnie
- charakter zasadniczy
- pobierane na rzecz Państwa lub innych związków publiczno-prawnych
Klasyfikacja opłat w Polsce:
1) opłata skarbowa – stanowi formę ekwiwalentu za czynności organów administracji publicznej
2) opłaty specjalne administracji – pobierane za czynności świadczone przez wyspecjalizowane organy administracji np. opłaty patentowe, celne, pocztowe, portowe
3) opłaty sądowe – związane z postępowaniem sądowym
4) opłaty pozasądowe – pobierane przez podmioty związane z wymiarem sprawiedliwości, opłaty adwokackie, doradcze, komornicze
5) opłaty konsularne – opłaty za czynności konsulatów (pomoc dla obywateli polskich)
6) opłaty za usługi gospodarcze – opłata towarowa, adiacencka (opłaty, które ponosi np. właściciel posesji, gdy doprowadzono mu do niego różne media)
7) opłaty za usługi socjalno-bytowe – np. opłaty za korzystanie ze żłobka, przedszkola, sanatoria
8) opłata za usługi kulturalne – opłata za wstęp do ZOO, teatru, kina
23. Omów zasady podatkowe Smitha i Wagnera:
Po raz pierwszy zasady podatkowe zostały usystematyzowane w literaturze przedmiotu przez Adama Smitha. Wyróżnił on 4 zasady podatkowe RTPD:
1) (R) Równość - (podatek powszechny i proporcjonalny). Podatek powszechny powinien płacić każdy kto osiąga dochód bez względu na pozycję jaką zajmuje w hierarchii świeckiej czy duchowej. Podatek proporcjonalny – jego wysokość powinna być proporcjonalna do wartości posiadanego majątku lub dochodu.
2) (T) Taniość – (postulat jak najmniejszych kosztów, wymiarów i poboru podatków). Zasada ta odnosi się do 1.państwa – minimalizacja kosztów wymiaru, poboru i ewentualnej egzekucji świadczeń podatkowych; 2.podatników - ograniczenie kosztów towarzyszących zapłacie podatków.
3) (P) Pewność – oznacza postulat żądający by podatek był ściśle określony a nie dowolny. Termin płatności, sposób zapłaty, suma, jaką należy zapłacić powinny być jasne dla podatników.
4) (D) Dogodność – chodzi o zapewnienie podatnikowi dogodnego terminu i spłaty dolegliwości.
Adolf Wagner opracował 4 grupy zasad podatkowych:
1) zasady o charakterze fiskalnym – w państwie powinny funkcjonować tylko takie podatki, które są wydajne fiskalnie, przynoszą duże dochody do budżetu; postulował, by podatki były elastyczne, w zależności od potrzeb, państwo może zwiększać lub zmniejszać podatki.
2) zasady o charakterze ekonomicznym – duża waga ochrony własności prywatnej. Wagner podkreślał, że przy nakładaniu podatku państwo powinno brać pod uwagę, że światli podatnicy będą starali się przerzucać ciężar podatkowy.
3) zasady nawiązujące do pojęcia sprawiedliwości społecznej – określały wysokość maksymalnego obciążenia – powinna ona być dostosowana do dochodów; nie ma nic gorszego jak podatek zmuszający do sprzedaży majątku.
4) zasady techniki podatkowej – podatek powinien być prosty w swojej konstrukcji, zrozumiały dla podatnika.
24. Podmiot bierny i czynny podatku, płatnik i inkasent podatkowy.
Podmiot bierny jest podmiotem zobowiązanym do uiszczenia podatku, możemy go nazwać podatnikiem (osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej). Podatnik może być podatnikiem formalnym lub rzeczywistym. Podatnik formalny jest zobowiązany do zapłacenia podatku i rozliczenia się z tego tytułu z właściwym organem podatkowym np. przedsiębiorca. Jeżeli podatnik ponosi jednocześnie ekonomiczny ciężar podatku to jest on również podatnikiem rzeczywistym. Zachodzi tym samym tożsamość osoby podatnika formalnego i rzeczywistego. Podmiot pobierający na swoją rzecz podatek lub dla którego podatek jest pobierany nosi nazwę podmiotu czynnego. Aktualnie podmiotem czynnym jest Państwo lub Gmina a od 1991r. również samorząd terytorialny.
Podatnik – uiszcza podatek, może nim być osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna bez osobowości prawnej, na której ciąży obowiązek płacenia podatków. Otrzymuje on dochód ze źródła przychodów objętych tym podatkiem. Możemy wyróżnić:
- podatnika formalnego (jest zobowiązany do zapłacenia podatku i rozliczenia się z tego tytułu z właściwym organem podatkowym)
- podatnika rzeczywistego (gdy ponosi on ekonomiczny ciężar podatku)
Płatnik – pośrednik miedzy podmiotem czynnym a podatnikiem. Może nim być osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej. Płatnikiem jest np. pracodawca, notariusz. Do jego obowiązków należy:
- obliczenie podatków
- pobranie podatku od podatnika
- wypłacenie podatku organowi podatkowemu we właściwym terminie
Inkasent – jest pośrednikiem między podatnikiem a podmiotem czynnym. Rolę inkasenta może pełnić np. sołtys przy doborze podatku rolnego i leśnego. Nie oblicza on jednak podatku. Jego zadaniem jest:
- ściągnąć podatek od podatników
- przekazać tę kwotę do odpowiedniego urzędu gminy
25. Zjawisko przerzucalności podatków, rodzaje przerzucalności oraz jej występowanie w polskim systemie podatkowym:
Zjawisko przerzucalności podatku polega na żywiołowym, często wbrew woli podmiotu czynnego (państwa lub samorządu), rozczepieniu osoby podatnika formalnego i rzeczywistego i przerzuceniu ciężaru ekonomicznego podatku przez podatnika formalnego na inny podmiot, który staje się przez to podatnikiem rzeczywistym. Może się to dokonać w dwojaki sposób:
1) poprzez przerzucalność „w przód" - polega na obciążeniu ekonomicznym ciꬿarem podatku konsumenta - nabywcy towaru lub usługi przez podwyż¬szenie ceny sprzedaży.
2) za pomocą przerzucalności „w tył" - polega na przeniesieniu ekonomicznego ciꬿaru podatku na:
- dostawcę surowca - poprzez obniżenie ceny na dostarczany produ¬centowi surowiec;
- zatrudnionego u producenta pracownika - przez obniżenie wyso¬kości płacy temu pracownikowi.
Przerzucalność podatku - zarówno „w tył", jak i „w przód" - może nastąpić wówczas, gdy nie stoją temu na przeszkodzie bariery prawne lub ekonomiczne.
Bariery prawne przybierają postać reglamentowania, a tym samym ustalania poziomu cen i płac. W sytuacji ustalania cen i płac w sposób sztywny (tzw. sztywna reglamentacja) przerzucalność podatku jest bar¬dzo utrudniona, w przypadku pobrania ceny wyższej od ustalonej na towar sprzedawany czy niższej na surowiec zakupiony wiąże się z ryzykiem naruszenia prawa.
Bariery ekonomiczne nie są związane z żadnymi formalnymi ogra¬niczeniami prawnymi, lecz wynikają z warunków rynkowych podaży i popytu na towary gotowe, surowce czy też pracę.
Przerzucenie ekonomicznego ciężaru na nabywcę jest możliwe w sytuacji niezaspokojonego popytu na towary pierwszej potrzeby. Przy zbyt małej podaży i niezaspokojonym popycie towar może być sprzedany także za cenę wyższą. W przypadku zrównania podaży z popytem przerzucalność podatku kosztem nabywcy towary staje się niemożliwa.
Przerzucalność podatku jest ułatwiona wówczas, gdy w gospodarce mamy do czynienia ze zmonopolizowaniem produkcji, sprzedaży czy świadczenia usług.
26. Przedmiot podatku a podstawa jego wymiaru - omów różnice pomiędzy tymi dwoma elementami technicznymi podatku posługując się przykładami z polskich podatków.
Przedmiot podatku – rzecz lub pewne zjawisko ekonomiczne bądź prawne, które podlega opodatkowaniu.
Podstawa wymiaru podatku – jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania. Konkretyzacja może przybierać postać ilościową (np. powierzchnia nieruchomości wyrażona w m2, powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie rolnym wyrażona w tzw. H przeliczeniowych, wielkość stada hodowlanego wyrażona w sztukach itp.) lub wartościową (np. wyrażona w zł wysokość dochodu uzyskanego w ciągu roku podatkowego, wartość rynkowa kupowanego samochodu czy placu bunkowego).
Przedmiotem podatku PIT jest fakt uzyskania dochodu (od czego płacimy); podstawa opodatkowania: konkretna wysokość dochodu podatnika w danym roku. Przedmiotem podatku od towarów i usług jest działalność gospodarcza wykonywana na terenie Polski; podstawa opodatkowania: wielkość utargu, obrotu, z tytułu tej działalności w zł, 23%. Przedmiotem podatku od nieruchomości (budynek, plan, budowa). Przedmiotem podatku od spadków i darowizn – fakt nabycia prawa majątkowego; podstawa opodatkowania: wartość czysta nabytego prawa. Konkretyzacja przedmiotu opodatkowania jest podstawa wymiaru podatkowego np. budynek – przedmiot opodatkowania; podstawa wymiaru podatkowego: wartość „w zł” lub powierzchnia w m2.
27. Skala podatkowa a stawka podatkowa; rodzaje skal podatkowych.
Skala podatkowa – to układ stawek w danym podatku w relacji do podstawy jego wymiaru (jak się zachowują stawki podatkowe, gdy zmienia się podstawa wymiaru). Skala podatkowa dzieli się na:
1) proporcjonalną – wysokość stawki jest stała (niezmienna) powoduje to, że wysokość podatku zmienia się proporcjonalnie do zmiany wielkości podstawy opodatkowania.
2) nieproporcjonalną – (stawki ruchome) stawka zmienia się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania:
- progresywna – wraz ze wzrostem opodatkowania rośnie stawka podatkowa, co powoduje szybszy przyrost podatku. Wyróżniamy dwa rodzaje progresji : progresja szczeblowana i progresja globalna.
- regresywna – wraz z e wzrostem podstawy podatkowej maleje stawka.
Stawka podatkowa – stosunek wysokości podatku do podstawy jego wymiaru. Wyróżniamy stawki:
1) procentowe – 19% dochodu od osób prawnych; 18 i 32% dochodu od osób fizycznych
2) kwotowe – np. w podatku od nieruchomości, w którym jest ona ustalona w określonej kwocie od m2; podatku rolnym
3) ułamkowe – gdy stosunek podatku do podstawy opodatkowania jest wyrażony w ułamku zwykłym
4) wielokrotnościowa – wymierzony podatek jest wielokrotnością podstawy opodatkowania
Jeśli weźmiemy pod uwagę związek pomiędzy stawką a podstawą wyróżniamy:
28. Skala proporcjonalna i jej występowanie w polskich podatkach:
Skala proporcjonalna – charakteryzuje się stała stawką podatkową (niezmienną), powoduje to, że wysokość podatku rośnie proporcjonalnie do podstawy jego wymiaru. Skala proporcjonalna występuje w:
1) podatku dochodowym od osób prawnych (19%)
2) podatku akcyzowym
3) podatku od towarów i usług (23%)
4) podatku lokalnym/samorządowym
Uzasadnienie zastosowania:
Podatek proporcjonalny o niskiej stopie opodatkowania (19%), w formie karty podatkowej musi złożyć na piśmie wniosek do właściwego US podając rodzaj prowadzonej działalności, miejsce jej wykonywania oraz liczbę zatrudnionych. Stawki karty podatkowej są wyłącznie stawkami kwotowymi, mocno zróżnicowanymi. US wyznacza miesięczną stawkę podatku w oparciu o:
- rodzaj działalności wykonywanej przez podatnika
- liczbę zatrudnionych pracowników (liczba ta nie może przekraczam pięciu pracowników)
- miejscowość stanowiącą siedzibę firmy
Płatnik podatku odprowadza co miesiąc kwotę bez dokonywania jakichkolwiek rozliczeń.
29. Skala progresywna i jej występowanie w polskich podatkach.
Skala progresywna – charakteryzuje się stawką zmienną, zależną od wielkości podstawy opodatkowania. Wraz ze wzrostem opodatkowania rośnie stawka podatkowa, co powoduje szybszy przyrost podatku. Skala progresywna występuję w:
1) podatku dochodowym od osób fizycznych
2) podatku od spadków i darowizn
Wyróżniamy dwa rodzaje progresji:
1) progresja globalna (skokowa) – polega na stosowaniu jednej stawki, wynikającej ze skali do całej podstawy opodatkowania
2) progresja szczeblowana (ciągła) – polega na tym, że całą podstawę opodatkowania dzieli się na poszczególne odcinki (szczeble) i do każdego szczebla stosujemy inną, odpowiadającą temu szczeblowi stawkę podatkową.
Skala progresywna i jej występowanie w polskim systemie podatkowym:
Podstawa obliczenia podatku w zł Podatek wynosi
Ponad do (18%*85528)-556,02=15395,04-556,02=14839,02
85528 18% minus kwota zmniejszająca podatek 556,02 zł
85528 - 14839,02 zł + 32% nadwyżki ponad 85528 zł
30. Klasyfikacje podatków ze względu na źródło podatkowe.
1) Podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych - źródłem podatków majątkowych jest posiadany przez podatnika majątek. W wyniku nakładania tych podatków wartość majątku podatnika nie powinna się zmniejszać. Jeżeli na skutek nałożenia podatku następuje uszczuplenie majątku taki podatek wówczas nosi miano podatku realnego, jeśli zaś źródłem podatku jest dochód z majątku nazywa się podatkiem nominalnym.
2) Podatki od przychodów - płaci się je w związku z działalnością gospodarczą i osiąganymi z tego tytułu przychodami. Podatki te są pobierane przez państwo niezależnie od wyników działalności gospodarczej. Są one bardzo korzystnym instrumentem fiskalnym państwa, gdyż pomagają zaspokajać popyt państwa na dochód uniezależniając wpływy z tego podatku od sytuacji dochodowej podatnika. Poprzez ich konstrukcję, stawki i sposób pobierania są podatkami silnie cenotwórczymi lub, inaczej mówiąc są wkalkulowane w cenę towarów i usług, wobec tego dochody z tego tytułu są powiązane z procesami inflacyjnymi. W przypadku występowania inflacji państwo realizuje tzw. premię inflacyjną. Dzieje się to tak dlatego że podatki od przychodów są automatyczne – przy danych stawkach – indeksowane stosownie do wzrostu cen.
3) Podatki od dochodów - przedmiotem opodatkowania jest dochód, najczęściej dochód z pracy i dochód z prowadzenia działalności gospodarczej. Podatki od dochodów nawiązują wprost do nadwyżki ekonomicznej wypracowanej przez podmioty. W wyniku interwencji fiskalnej państwa za pomocą podatków dochodowych następuje więc „dzielenie się” dochodem podatnika z państwem, co oznacza bezpośrednią redystrybucję dochodów w gospodarce i w społeczeństwie. Podatki od dochodów są bardziej korzystne dla podatnika niż dla władz publicznych. Ta cecha podatków od dochodów ma szczególne znaczenie przy planowaniu dochodów publicznych, gdyż niektóre podatki od dochodów oparte są na rentowności, którą z kolei trudno określić. Dochodzi jeszcze możliwość manipulowania podstawą opodatkowania (zyskiem brutto, dochodem brutto) przez zawyżanie kosztów.
4) Podatki od wydatków - są typowymi podatkami od konsumpcji, jednak zakres ich stosowania jest ograniczony. Przedmiotem opodatkowania są wydatki ponoszone na zakup dóbr luksusowych (np. futra, jachty, samochody) i dóbr które tradycyjnie uważa się za domenę państwa (sól, alkohol, zapałki, a ostatnio także paliwa płynne) Podatek od takich wyrobów to akcyza.
31.Podatki rzeczowe i osobiste. Podatki bezpośrednie i pośrednie w polskim systemie podatkowym.
Podatek to świadczenie przymusowe, narzucane jednostronnie przez Państwo. Ma charakter zasadniczy, nieodpłatny, ogólny. Jest świadczeniem w zasadzie pieniężnym, pobieranym przez państwo lub inny podmiot publiczno-prawny. Podział na podatki bezpośrednie i pośrednie jest najstarszym podziałem wśród podatków:
1) podatki bezpośrednie – podatki nakładane wprost na źródło (podatki dochodowe, podatki przychodowo-dochodowej, podatki majątkowe):
- technika poboru (płacą je podmioty bezpośrednio zobowiązane do tego przez państwo)
- sposób nałożenia (zaliczamy tutaj te podatki, które są wymierzane na podstawie stałych spisów)
- przerzucanie podatków (zaliczamy te podatki, które nie mogą być przerzucane lub wg. Zamiaru ustawodawcy nie powinny być przerzucane)
- zdolność płatnicza
2) podatki pośrednie – nakładane na źródło za pośrednictwem obrotu ujawniającego zdolność płatniczą, pośrednio są podatkami pośrednimi (podatki przychodowe, podatki konsumpcyjne):
- technika poboru (płacą je podmioty niezobowiązane bezpośrednio przez państwo)
- sposób nałożenia (zaliczamy tutaj te podatki, które są wymierzane na podstawie taryf podatkowych)
- przerzucanie podatków (pośrednimi nazywa się podatki, nadające się do przerzucenia)
-zdolność płatnicza
W przypadku podatków osobistych najważniejszym elementem konstrukcyjnym podatku jest jego podmiot. W jego konstrukcji uwzględnia się różne okoliczności sytuacji rodzinnej, zdrowotnej, innej personalnej podatnika. Podatkiem osobisty w polskim systemie podatkowym jest PIT. Przejawami personalizacji w podatku PIT są: opodatkowanie osób samotnie wychowujących dzieci; ulga z tytułu wychowywania dzieci; ulga rehabilitacyjna; możliwość wspólnego opodatkowania dochodów małżonków. Podatek rzeczowy, najistotniejszą pozycje wśród jego elementów strukturalnych zajmuje przedmiot podatku. Charakterystyczną cechą jest to, że z natury rzeczy jest to, że nie jest brana pod uwagę sytuacja osobista podatnika np. rodzina. Przykładem takiego podatku może być podatek od nieruchomości.
32. Personalizacja podatków i przejawy jego występowania w polskich podatkach.
Personalizacja podatku polega na uwzględnianiu w konstrukcji podatku różnych okoliczności subiektywizujących: wiek, stan rodzinny, stan cywilny, stan do pracy, zdarzenia losowe, które dotknęły podatnika. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia w przypadku podatków osobistych, gdzie najważniejszym elementem konstrukcyjnym podatku jest jego podmiot. W jego konstrukcji uwzględnia się różne okoliczności sytuacji rodzinnej, zdrowotnej, innej personalnej podatnika. Podatkiem osobisty w polskim systemie podatkowym jest PIT. Przejawami personalizacji w podatku PIT są: opodatkowanie osób samotnie wychowujących dzieci; ulga z tytułu wychowywania dzieci; ulga rehabilitacyjna; możliwość wspólnego opodatkowania dochodów małżonków. Podatek rzeczowy, najistotniejszą pozycje wśród jego elementów strukturalnych zajmuje przedmiot podatku. Charakterystyczną cechą jest to, że z natury rzeczy jest to, że nie jest brana pod uwagę sytuacja osobista podatnika np. rodzina. Przykładem takiego podatku może być podatek od nieruchomości.
2. Środki publiczne a dochody publiczne, podobieństwo.
Pojęcie środków publicznych jest różne od pojęcia dochodów publicznych. Znacznie szerszym pojęciem są środki publiczne. W skład środków publicznych wchodzą dochody publiczne, ale nigdy odwrotnie. Środki publiczne – środki które nie są prywatne ani spółdzielcze, środki publiczne wynikają z funkcji państwa.
Skład środków publicznych:
1) dochody publiczne - to dopływ pewnych środków, który zasila w sposób ostateczny budżet państwa. Stanowią one część środków publicznych. W ich skład wchodzą:
* daniny publiczne (podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstwa państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz inne świadczenia pieniężne których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw)
* inne dochody budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych należne na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych;
* wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki SFP
* dochody z mienia jednostek SPF (wpływy z umów najmu, dzierżawy; odsetki od środków na rachunkach bankowych; odsetki od udzielonych pożyczek i posiadanych pap wart; dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych)
* spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz JSPF (jednostkom sektora finansów publicznych),
* odszkodowania należne JSFP
* kwoty uzyskane przez JSFP z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji
* dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw niestanowiące przychodów
2) środki pochodzące z budżetu UE oraz niepodlegające zwrotowi środki pomocy finansowej udzielanej Polsce przez kraje członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)
3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi (inne niż w pkt.2)
4) przychody budżetu państwa oraz budżetów JST oraz innych JSFP pochodzące z:
* ze sprzedaży papierów wartościowych
* z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku JST
* ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych
* z otrzymanych pożyczek i kredytów
* z innych operacji finansowych
5) przychody JSFB pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz przychody z innych źródeł
3. Omów różnice i podobieństwa pomiędzy przychodami a dochodami publicznymi.
Przychody publiczne to wpływy, które trzeba zwrócić, np. przychody ze sprzedaży papierów wartościowych, obligacje komunalne, kredyty lub pożyczki.
Dochody mają charakter bezzwrotny, np. podatki.
4. Rozchody publiczne a wydatki publiczne, podaj konkretne ich przykłady.
Wydatkami publiczne są to środki publiczne wydatkowane z budżetów podmiotów publicznych w celu realizacji przypisanych im zadań publicznych a więc w celu zaspokojenia potrzeb publicznych. Stanowią kluczową pozycję budżetu, gdyż są podstawą określania środków niezbędnych do sfinansowania.
RODZAJE WYDATKÓW PUBLICZNYCH:
1) fundusz z którego wydatki są dokonywane: wydatki budżetowe; wydatki ubezpieczeń społecznych; wydatki funduszy celowych; wydatki innych segmentów sektora FP
2) szczebel wydatkowania środków: wydatki szczebla centralnego ogólnokrajowego; wydatki szczebla regionalnego; lokalnego
3) podział w oparciu o funkcje państwa i ST. Wyróżniamy wydatki związane z pełnieniem następujących funkcji: klasycznych funkcji państwa (obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości, administracja publiczna) i JST; socjalno-kulturalnych funkcji władz publicznych; ekonomicznych (gospodarczych funkcji państwa)
4) związek wydatków z ostatecznym podziałem PKB: wydatki nabywcze (rzeczywiste, realne, finalne lub definitywne); wydatki transferowe (redystrybucyjne)
5) wpływy wydatków na gospodarkę rynkową: wydatki neutralne (na administrację, bezpieczeństwo publiczne itp.); wydatki aktywne (wydatki na badania, naukę, ochronę zdrowia itp.)
6) kryterium rodzajowe: wydatki osobowe (np. renty, emerytury, stypendia, zasiłki); wydatki rzeczowe (np. dotacje, wydatki na zakup urządzeń)
7) z punktu widzenia gospodarki krajowej z zagranicą: wydatki krajowe; wydatki zagraniczne.
8) wg. Możliwości oddziaływania władz publicznych na wydatkowanie środków: (I)wydatki zdeterminowane (sztywne) - związane z obsługą długu publicznego; dotacje do funduszu ubezpieczeń społecznych; wydatki na subwencję dla JST, itp., (II) elastyczne (zmienne) – wynagrodzenia; wydatki bieżące jednostek budżetowych; dotacje dla JST; wydatki majątkowe.
9) klasyfikacja wydatków wg. Ekonomicznych (z UoFB): dotacje i subwencje; świadczenia na rzecz osób fizycznych; wydatki bieżące jednostek budżetowych; wydatki majątkowe; wydatki na obsługę długu SP; wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków unijnych; środki własne UE
Rozchody publiczne są odwrotnością przychodów publicznych np. wykup papierów wartościowych, spłata kredytu i pożyczki, udzielone kredyty i pożyczki innym podmiotom, płatności związane z odszkodowaniami z prywatyzacji
POJĘCIE I RODZAJE ROZCHODÓW PUBLICZNYCH:
Rozchody publiczne są to spłaty zobowiązań zaciągniętych w formie przychodów. Rodzaje:
1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów
2) wykup papierów wartościowych
3) udzielone pożyczki
4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku SP
5) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością
6) płatności związane z udziałami SP w międzynarodowych instytucjach finansowych
5. Wymień jednostki sektora finansów publicznych.
Według UoFP do Sektora finansów publicznych zalicza się:
1) organy władzy publicznej w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały
2) jednostki samorządu terytorialnego i ich związki
3) jednostki budżetowe
4) samorządowe zakłady budżetowe
5) agencje wykonawcze
6) instytucje gospodarki budżetowej
7) państwowe fundusze celowe
8) ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenie Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa KRUS
9) Narodowy Fundusz Zdrowia
10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
11) uczelnie publiczne
12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe
14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych z wyłączeniem przedsiębiorstw, jednostek badawczo- rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego
Jednostki niestanowiące SFP:
- Przedsiębiorstwa
- Instytuty badawcze
- Banki
- Spółki prawa bankowego
6. Co oznaczają pojęcia deficyt lub nadwyżka sektora finansów publicznych.
Nadwyżka – dochody wyższe niż wydatki
Deficyt – wydatki wyższe niż dochody
8. Wymień konstytucyjne zasady ogólne finansów publicznych. i omów co najmniej dwie z nich.
Zasady ogólne FP zawarte są w Konstytucji RP z 1997, oraz w UoFP:
Cztery zasady:
I ). zasada zagwarantowania ochrony interesów finansowych państwa – zasada która ma odbicie w wielu artykułach konstytucji mająca na celu zapewnienie odpowiedniej kondycji finansów publicznych. Przejawy tej zasady:
- przepis w Konstytucji, że powszechnym obowiązkiem obywatela jest płacenie podatków i innych świadczeń na rzecz Państwa
- obowiązek uzyskiwania przez Prezydenta zgody Sejmu na ratyfikację takich umów międzynarodowych, których realizacja pociągałaby za sobą znaczne obciążenie finansowe Państwa
- ustalony w treści Konstytucji zakaz przekroczenia długu publicznego powyżej równowartości 60% PKB
- deficyt nie powinien przekraczać 3% PKB
- zakaz pokrywania deficytu ze środków pożyczonych od NBP
- dbałość o wartość nabywczą polskiego pieniądza – zadanie NBP
- wielkość deficytu ujęta w projekcie Państwa na dany rok nie może być zwiększona na posiedzeniu Sejmu, ponieważ ta kwota jest ostateczna
- wyłączna inicjatywa ustawodawcza w zakresie budżetu, którą ma RM
- poddanie Najwyższej Izbie Kontroli do corocznej kontroli wykonania BP
II). zasada zagwarantowania podstaw ekonomicznych i finansowych dla działalności ST w Polsce
III). zasada zapewnienia ochrony podstawowych praw i interesów finansowych i majątkowych obywateli – 1 przejaw: Konstytucja gwarantuje ochronę praw podatnika (ochrona realizowana przez to, że Konstytucja domaga się wyłączności ustawowej dla nałożenia podatków – tylko Sejm jest władczy, by nałożyć nowy podatek). Wg. Art. 217. Konstytucji RP – ustawa podatkowa musi zawierać elementy techniczne podatku, podmiot podatku, przedmiot opodatkowania, wysokość stawek podatkowych, zasady przyznawania ulg i umorzeń podatków, kategorie podmiotów zwolnionych od płacenia podatków. 2 przejaw – (odbicie realizacji) przepis, który nie pozwala na uchwalenie ustaw podatkowych w trybie pilnym.
IV). zasada wyłącznej regulacji ustawowej najważniejszych spraw z zakresu finansów
9. Ochrona interesów finansowych państwa w przepisach Konstytucji RP 1997r. (podaj konkretny jej przejaw).
- powszechny obowiązek ponoszenia ciężarów świadczeń publicznych na rzecz państwa przez obywateli (podatki)
- ochronie interesów państwa służy art., który nakazuje prezydentowi uzyskanie zgody Parlamentu na ratyfikacje każdej umowy która byłaby znacznym obciążeniem państwa.
- zakaz przekraczania wielkości państwowego długu publicznego powyżej 3/5 (czyli 60%) produktu krajowego brutto (rocznego).
- zakaz pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie kredytów w NBP (bo NBP dba o wartość polskiego pieniądza).
- obowiązek przedstawiania przez wnioskodawców ustaw skutków finansowych przedkładanego sejmowi każdego projektu ustawy.
- monopol inicjatywy ustawodawczej rady Ministrów w zakresie najważniejszych spraw finansów publicznych.
- zakaz zwiększania przez sejm wielkości planowanego rocznego deficytu ponad to co zawarto w projekcie ustawy budżetowej.
- poddanie co rocznej kontroli parlamentu sprawozdań z wykonania budżetu za dany rok.
- zagwarantowanie odpowiednio długiego czasu na etapy uchwalenia budżetu.
10. Zasada zagwarantowania JST podstaw finansowych dla realizacji przez nie zadań publicznych (podaj konkretne przejawy jej realizacji).
Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.
Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne (podatki przekazywane na rzecz gminy: rolny, leśny, od nieruchomości, od środków transportu, od czynności cywilnoprawnych, od spadków i darowizn, podatek z karty podatkowej mieszkańców gminy oraz opłata od psów) oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.
Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.
Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.
JST mają także udział z dochodów z podatku od osób fizycznych i prawnych
11. Wymień zasady ogólne finansów publicznych zawarte w Ustawie o fin. publ. i omów co najmniej dwie.
Jawność
Zasada jawności gospodarowania środkami publicznymi jest realizowana przez:
1) jawność debaty budżetowej w Sejmie i Senacie oraz debat budżetowych w organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego;
2) jawność debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa w Sejmie i debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
3) podawanie do publicznej wiadomości:
a) kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
b) kwot dotacji udzielanych przez państwowe fundusze celowe,
c) zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych,
d) informacji o wykonaniu budżetu państwa za okresy miesięczne;
4) jawność debaty nad projektem uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego;
5) podawanie do publicznej wiadomości przez jednostki sektora finansów publicznych informacji dotyczących:
a) zakresu zadań lub usług wykonywanych lub świadczonych przez jednostkę oraz wysokości środków publicznych przekazanych na ich realizację,
b) zasad i warunków świadczenia usług dla podmiotów uprawnionych,
c) zasad odpłatności za świadczone usługi;
6) zapewnianie radnym danej jednostki samorządu terytorialnego dostępu do:
a) dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych – z zachowaniem przepisów o rachunkowości oraz o ochronie danych osobowych,
b) informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli gospodarki finansowej,
c) sprawozdania z wykonania planu audytu za rok poprzedni;
7) udostępnianie przez Narodowy Fundusz Zdrowia informacji o przychodach i kosztach oraz o świadczeniodawcach realizujących świadczenia opieki zdrowotnej, z którymi Fundusz zawarł umowy, o zakresie przedmiotowym umów oraz o sposobie ustalania ceny za zamówione świadczenia;
8) udostępnianie przez jednostki sektora finansów publicznych wykazu podmiotów spoza sektora finansów publicznych, którym ze środków publicznych została udzielona dotacja, dofinansowanie realizacji zadania lub pożyczka, lub którym została umorzona należność wobec jednostki sektora finansów publicznych;
9) udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek organizacyjnych należących do sektora finansów publicznych;
10) podejmowanie, w głosowaniu jawnym i imiennym, uchwał organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego dotyczących gospodarowania środkami publicznymi;
11) podawanie do publicznej wiadomości treści planów działalności, sprawozdań z wykonania planów działalności oraz oświadczeń o stanie kontroli zarządczej, o których mowa w art. 70.
Przejrzystości
Jedności materialnej
Zapewniania ogółowi podmiotów prawa do realizacji ze środków publicznych określonych zadań publicznych
Ogólne dotyczące wydatków
Poddanie wszystkich jednostek finansów publicznych obowiązkowe mej kontroli zarządczej oraz audytowi
12. Na czym polega jawność finansów publicznych i jakie są konkretne przejawy jej przestrzegania w Polsce.
13.Zasada jedności materialnej a zasada funduszowania; zalety i wady każdej z nich.
Zasada ta jest w art.42. ust.2.:
Środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imiennie wymienionych wydatków, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej.
Ustęp 3. Ograniczenia wynikającego z ust. 2 nie stosuje się do:
1) wydatków finansowanych z kredytów udzielonych przez międzynarodowe
instytucje finansowe, o ile umowa tak stanowi;
2) wydatków finansowanych ze środków europejskich;
3) wydatków finansowanych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 i 6
Ustęp 4. Ograniczenia wynikającego z ust. 2 nie stosuje się również do kosztów ponoszonych przez jednostki prowadzące działalność gospodarczą, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej oraz inne państwowe osoby prawne i samorządowe zakłady budżetowe.
Gospodarkę publicznymi środkami finansowymi można prowadzić za pomocą 2 metod: metoda jedności materialnej (zasada wspólnego kotła finansowego) albo wg zasady funduszowania.
1) zasada wspólnego kotła polega na tym, że niezależnie od źródeł dochodu, jakie wpływają do budżetu państwa i budżetu JST wszystkie te dochody wpływają do jednego kotła. Nie ma z góry ustalonego przeznaczenia źródeł dochodu na określony wydatek. Dopiero z tego kotła na podstawie decyzji Rządu, Parlamentu dokonuje się ich podziału na konkretne cele. Może wystąpić niebezpieczeństwo, ze zabraknie funduszów na podstawowe wydatki. Występuje elastyczność prowadzenia gospodarki.
2) odwrotnością powyższej zasady jest metoda funduszowania. Przy tej metodzie dochód z określonego źródła ma już swoje przeznaczenie. Istota funduszu polega na tym, że jest to taki rodzaj dochodu, z którego źródła z góry płyną środki na ściśle określony cel. W skali środków funduszy taką zasadą kierują się fundusze celowe, gdzie określone środki publiczne (pochodzą z opłat za korzystanie ze środowiska, kar w związku z nieprzestrzeganiem ochrony środowiska) mają z góry określone przeznaczenie (Fundusz Ochrony Środowiska)
Metody te mają zalety i wady:
- swoboda wydatków, ale możliwie, że zabraknie środków na istotne cele, duża elastyczność
- dobre zorganizowanie, mała elastyczność
W Polsce przyjęta jest zasada wspólnego kotła. W art42 ust3 znajdują się wyjątki:
*ograniczenia zasady wspólnego kotła nie stosuje się do wydatków finansowych z kredytów udzielanych przez międzynarodowe instytucje finansowe, wydatków finansowych ze środków europejskich (kredyty mają cel; pożyczki są bezcelowe).
*nie stosuje się do kosztów ponoszonych przez jednostki prowadzące działalność gospodarczą, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej oraz inne państwowe osoby prawne i samorządowe zakłady budżetowe
Większość państw przyjmuje zasadę wspólnego kotła za decydującą, ale są też zadania, które są finansowane ze specjalnych funduszy. Są to bardzo ważne sprawy dla których tworzy się odrębny fundusz. W większości demokratycznych państwa wydziela się z góry źródła na finansowanie dwóch grup zadań:
*zapewnienie bezpłatnej ochrony zdrowia na podstawie porozumień i innych świadczeń zdrowotnych w formie funduszy. w Polsce –NFZ – nie jest funduszem celowym!
*zapewnienie godziwej starości – tworzenie FUS, tu tez wyjątek od zasady wspólnego kotła
14. Wieloletni plan finansowy państwa, cele i zakres przedmiotowy.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa, w podziale na poszczególne lata budżetowe, określa:
1) podstawowe wielkości makroekonomiczne;
2) kierunki polityki fiskalnej;
3) prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa;
4) kwotę deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich sfinansowania;
5) prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich;
6) wynik budżetu środków europejskich;
7) skonsolidowaną prognozę bilansu sektora finansów publicznych;
8) kwotę państwowego długu publicznego.
Prognozę dochodów budżetu państwa ujmuje się w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa według głównych kategorii dochodów, z wyszczególnieniem:
1) dochodów podatkowych:
a) podatków pośrednich, z tego:
– podatku od towarów i usług,
– podatku akcyzowego,
– podatku od gier,
b) podatków bezpośrednich, z tego:
– podatku dochodowego od osób prawnych,
– podatku dochodowego od osób fizycznych;
2) dochodów niepodatkowych;
3) cła;
Prognozę wydatków budżetu państwa ujmuje się w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa z wyszczególnieniem na:
1) wydatków stałych związanych z utrzymaniem i funkcjonowaniem organów władzy publicznej i wykonywaniem zadań administracji rządowej;
2) wydatków na obsługę długu publicznego;
3) środków własnych Unii Europejskiej;
4) dotacji dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Kasy Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego;
5) subwencji ogólnej i dotacji na zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego;
6) wydatków na sfinansowanie zobowiązań wynikających z przyjętych programów wieloletnich;
7) wydatków budżetu państwa, w tym na realizację działań rozwojowych kraju:
a) według priorytetów i głównych kierunków interwencji wskazanych w średniookresowej strategii rozwoju kraju, w tym odnoszących się do zagadnień przestrzennych i regionalnych objętych kontraktami wojewódzkimi,
b) z uwzględnieniem podziału na źródła finansowania,
c) na każdy rok realizacji średniookresowej strategii rozwoju kraju;
8) środków przeznaczonych na realizację zadań współfinansowanych z udziałem środków europejskich, w tym na Wspólną Politykę Rolną;
9) środków przeznaczonych na finansowanie imiennie wymienionych wydatków lub zadań, w wysokościach określonych w odrębnych ustawach;
10) innych wydatków rozwojowych;
11) innych środków na realizację zadań uznanych przez Radę Ministrów za priorytetowe.
Prognozę wydatków budżetu państwa ujętych w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa sporządza się na każdy rok budżetowy
Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt Wieloletniego Planu Finansowego Państwa.
Rada Ministrów uchwala Wieloletni Plan Finansowy Państwa i ogłasza go w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” oraz w Biuletynie Informacji Publicznej.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest aktualizowany przez Radę Ministrów, w drodze uchwały, corocznie, w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej, i uwzględnia prognozę na kolejne trzy lata.
Aktualizacja polega na doprowadzeniu danych zawartych w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa do zgodności z ustawą budżetową na dany rok budżetowy.
Aktualizacja polega również na skorygowaniu Wieloletniego Planu Finansowego Państwa w dalszych latach jego realizacji, w celu zapewnienia zgodności z kierunkami polityki społeczno-gospodarczej i średniookresową strategią rozwoju kraju.
Ministrowie, w terminie do dnia 15 kwietnia, przedkładają Ministrowi Finansów informacje o realizacji Wieloletniego Planu Finansowego Państwa, w tym o stopniu realizacji celów.
Minister Finansów łącznie ze sprawozdaniem z wykonania ustawy budżetowej przedkłada Radzie Ministrów informację o przebiegu wykonania Wieloletniego Planu Finansowego Państwa. Rada Ministrów ogłasza te informację w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” oraz w Biuletynie Informacji Publicznej.
15. Wieloletni plan finansowy państwa a budżet państwa. Wzajemne powiązania i różnice.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa stanowi podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy.
W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, przedstawianym przez Radę Ministrów Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwe jest uwzględnienie wyższego poziomu deficytu. W tym przypadku Rada Ministrów jest obowiązana przedstawić Sejmowi szczegółowe wyjaśnienie.
17. Pojęcie deficytu BP oraz źródła jego pokrycia.
Deficyt budżetowy jest to nadwyżka wydatków nad dochodami danego budżetu, albo ta część wydatków budżetu która nie znajduje pokrycia w dochodach.
Źródłem finansowania deficytu są przychody z:
emisji i sprzedaży papierów wartościowych SP; długoterminowe (obligacje), krótkoterminowe (bony towarowe)
zaciągane pożyczki i kredyty. Pożyczki – od banków jak również od poza bankowych instytucji (poza bankiem NBP), Kredyty – zaciągane wyłącznie od banków
z prywatyzacji majątku SP
z nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych
Polski deficyt jest strukturalny, a nie cykliczny. Tzn. że jego główną przyczyną jest niedostosowanie wydatków do dochodów. Nawet poprawa stanu gospodarki nie pa pożądanych efektów.
18. Omów główne przyczyny występowania deficytów budżetowych we współczesnych państwach.
Przyczyny powstawania deficytu:
główną przyczyną deficytu jest nieustanny i dynamiczny wzrost wydatków
przyczyny natury politycznej: państwo domagało się bezpieczeństwa materialnego i państwa opiekuńczego; bezpieczeństwo socjalne (zobowiązanie państwa do takiego kształtowania postawy obywatela aby miał pewność, że w razie trudności zabezpieczenia socjalnego i materialnego Państwo ma to bezpieczeństwo zapewnić). W budżecie dominują wydatki pozagospodarcze (służba zdrowia, wydatki socjalne, dostęp do różnych poziomów ochrony zdrowia, bezpłatna ochrona zdrowia na podstawowym poziomie). Wydatki na ubezpieczenia społeczne – w Polsce funkcjonują dwa fundusze celowe: fundusz ubezpieczeń społecznych (30 mld rocznie) i fundusz emerytalno-rentowy rolników (15 mld rocznie). Państwo co roku przekazuje dotacje do obu tych funduszy.
przyczyny natury historycznej – zadłużenia prehistorycznie narastają we wszystkich krajach z roku na rok; rosną koszty obsługi zadłużenia publicznego (koszty obsługi długu publicznego stanowią około 12-13% wydatków)
przyczyny natury ekonomicznej –
1.inflacja – część usług i produktów kupuje państwo,
2.postęp techniczny – oznacza, że nowoczesne produkty są dużo droższe (komputeryzacja administracji rządowej i samorządowej), 3.postęp cywilizacyjny – wydatki na ochronę środowiska; wydatki wymuszone przez społeczeństwo, które chce by ich kraj przodował we współzawodnictwie międzyplanetarnym
przyczyny o charakterze socjologiczno-psychologicznym – z punktu widzenia psychologicznego i socjologicznego społeczeństwo powinno być traktowane jako organizm żywy, który ma swoje wymagania
19. Podatkowe i poza podatkowe źródła dochodów BP w PL.
Podatkowe źródła dochodów:
– podatku od towarów i usług (najbardziej dochodowy),
– podatku akcyzowego,
– podatku dochodowego od osób prawnych,
– podatku dochodowego od osób fizycznych;
– ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
– podatku od gier,
– zryczałtowany podatek od osób duchownych
Nie podatkowe źródła dochodów:
Wpływy z ceł (cła przywozowe tylko z krajów nienależących do UE i EFTY /Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu/, brak ceł wywozowych – sprzyja to konkurencyjności polskich produktów
Grzywny, mandaty i kary pieniężne
spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;
wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;
dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:
a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,
b) Odsetki, które przypadają budżetowi Państwa od środków finansowych zgromadzonych na kontach państwowych jednostek budżetowych (odsetki od środków na rachunkach bankowych) i od udzielonych z budżetu państwa pożyczek i kredytów krajowych i zagranicznych i od posiadanych papierów wartościowych,
c) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych - wpłaty z zysków (NBP, przedsiębiorstw państwowych, jednoosobowych spółek Skarbu Państwa)
odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;
kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;
dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw niestanowiące przychodów
20. Klasyfikacja dochodów państwowych.
Dochody publiczne można podzielić pod względem kryterium funkcji (zadań) tych dochodów. Z tego punktu widzenia dochody można podzielić na:
1) zasadnicze – ich głównym celem jest cel fiskalny. Podstawowym zadaniem tych dochodów jest dostarczanie państwu lub samorządom środków pieniężnych niezbędnych do zrealizowania ich zadań. Do ich pozostałych funkcji możemy zaliczyć funkcje prewencyjną, represyjną, stymulacyjną. Dochody zasadnicze to np. podatki, opłaty.
Dochody zasadnicze można podzielić pod względem kryterium wzajemnego świadczenia na:
- odpłatne (ekwiwalentne) – występuje wówczas, gdy wpłacający uiszczając określoną kwotę pieniężną na rzecz państwa lub samorządu, otrzymuje od niego świadczenie wzajemne np. opłata skarbowa
- nieodpłatne (nieekwiwalentne) – mamy do czynienia wówczas, gdy państwo lub samorząd, pobierając dochód, nie daje żadnego wzajemnego świadczenia np. podatek
2) uboczne – to takie dochody, których podstawowym zadaniem jest realizacja innych celów niż fiskalne. Zaliczyć tu można takie cele jak: represyjne i prewencyjne (np. dochody z kar pieniężnych, z grzywien, z mandatów). Represyjne stanowią represję (dolegliwość finansową); Prewencyjne (np. zapobiegawcze dla przyszłych użytkowników dróg)
21. Opłata a podatek. Przedstaw klasyfikację opłat w Polsce.
1) Opłata:
- świadczenie pieniężne
- charakter przymusowy
- charakter bezzwrotny
- charakter ogólny
- charakter odpłatny – towarzyszy jej kontrświadczenie ze strony władz publicznych (ekwiwalentny lub nieekwiwalentne)
- ustalone jednostronnie
- charakter zasadniczy
- pobierane przez władze publiczne z tytułu określonych czynności urzędowych lub usług JSP
2) Podatek:
- świadczenie pieniężne
- charakter przymusowy
- charakter bezzwrotny
- charakter ogólny
- charakter nieodpłatny
- ustalone jednostronnie
- charakter zasadniczy
- pobierane na rzecz Państwa lub innych związków publiczno-prawnych
Klasyfikacja opłat w Polsce:
1) opłata skarbowa – stanowi formę ekwiwalentu za czynności organów administracji publicznej
2) opłaty specjalne administracji – pobierane za czynności świadczone przez wyspecjalizowane organy administracji np. opłaty patentowe, celne, pocztowe, portowe
3) opłaty sądowe – związane z postępowaniem sądowym
4) opłaty pozasądowe – pobierane przez podmioty związane z wymiarem sprawiedliwości, opłaty adwokackie, doradcze, komornicze
5) opłaty konsularne – opłaty za czynności konsulatów (pomoc dla obywateli polskich)
6) opłaty za usługi gospodarcze – opłata towarowa, adiacencka (opłaty, które ponosi np. właściciel posesji, gdy doprowadzono mu do niego różne media)
7) opłaty za usługi socjalno-bytowe – np. opłaty za korzystanie ze żłobka, przedszkola, sanatoria
8) opłata za usługi kulturalne – opłata za wstęp do ZOO, teatru, kina
23. Omów zasady podatkowe Smitha i Wagnera:
Po raz pierwszy zasady podatkowe zostały usystematyzowane w literaturze przedmiotu przez Adama Smitha. Wyróżnił on 4 zasady podatkowe RTPD:
1) (R) Równość - (podatek powszechny i proporcjonalny). Podatek powszechny powinien płacić każdy kto osiąga dochód bez względu na pozycję jaką zajmuje w hierarchii świeckiej czy duchowej. Podatek proporcjonalny – jego wysokość powinna być proporcjonalna do wartości posiadanego majątku lub dochodu.
2) (T) Taniość – (postulat jak najmniejszych kosztów, wymiarów i poboru podatków). Zasada ta odnosi się do 1.państwa – minimalizacja kosztów wymiaru, poboru i ewentualnej egzekucji świadczeń podatkowych, ograniczanie biurokracji; 2.podatników - ograniczenie kosztów towarzyszących zapłacie podatków.
3) (P) Pewność – oznacza postulat żądający by podatek był ściśle określony a nie dowolny. Termin płatności, sposób zapłaty, suma, jaką należy zapłacić powinny być jasne dla podatników. Dziś postulat ten przejawia się w zasadzie legalizmu
4) (D) Dogodność – chodzi o zapewnienie podatnikowi dogodnego terminu i spłaty dolegliwości. Dziś postulat ten przejawia się w zasadzie sprawiedliwości.
Adolf Wagner opracował 4 grupy zasad podatkowych:
1) zasady o charakterze fiskalnym – w państwie powinny funkcjonować tylko takie podatki, które są wydajne fiskalnie, przynoszą duże dochody do budżetu; postulował, by podatki były elastyczne, w zależności od potrzeb, państwo może zwiększać lub zmniejszać podatki; wysokość podatków powinna się zmieniać (np. zagrożenie niepodległości wymaga większych wydatków a to powoduję potrzebę podniesienia podatków, w przypadku ustania zagrożenia trzeba je obniżać aby państwo nie przyzwyczajało się do wysokości podatki)
2) zasady o charakterze ekonomicznym – duża waga ochrony własności prywatnej. Wagner podkreślał, że przy nakładaniu podatku państwo powinno brać pod uwagę, że światli podatnicy będą starali się przerzucać ciężar podatkowy.
3) zasady o charakterze racjonalnym (nawiązujące do pojęcia sprawiedliwości społecznej) – określały wysokość maksymalnego obciążenia – powinna ona być dostosowana do dochodów; wyższe dochody wyższa stawka podatku; podatek dostosowany do możliwości płatniczych, nie ma nic gorszego jak podatek zmuszający do sprzedaży majątku. Osoby biedne powinny być zwolnione z płacenia podatków. Od dochodów niezapracowanych (fundowanych) powinny być wyższe stawki podatku (podatek od spadków i darowizn) a op dochodów zapracowanych niższe stawki.
4) zasady techniki podatkowej – podatek powinien być prosty w swojej konstrukcji, zrozumiały dla podatnika, pewny (przeciwdziała to korupcji i matactwom podatkowym).
24. Podmiot bierny i czynny podatku, płatnik i inkasent podatkowy.
Podmiot bierny jest podmiotem zobowiązanym do uiszczenia podatku, możemy go nazwać podatnikiem (osoba fizyczna, osoba prawna, a także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej). Podatnik może być podatnikiem formalnym lub rzeczywistym. Podatnik formalny jest zobowiązany do zapłacenia podatku i rozliczenia się z tego tytułu z właściwym organem podatkowym np. przedsiębiorca. Jeżeli podatnik ponosi jednocześnie ekonomiczny ciężar podatku to jest on również podatnikiem rzeczywistym. Zachodzi tym samym tożsamość osoby podatnika formalnego i rzeczywistego. Podmiot pobierający na swoją rzecz podatek lub dla którego podatek jest pobierany nosi nazwę podmiotu czynnego. Aktualnie podmiotem czynnym jest Państwo lub Gmina a od 1991r. również samorząd terytorialny.
Podatnik – uiszcza podatek, może nim być osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna bez osobowości prawnej, na której ciąży obowiązek płacenia podatków. Otrzymuje on dochód ze źródła przychodów objętych tym podatkiem. Możemy wyróżnić:
- podatnika formalnego (jest zobowiązany do zapłacenia podatku i rozliczenia się z tego tytułu z właściwym organem podatkowym)
- podatnika rzeczywistego (gdy ponosi on ekonomiczny ciężar podatku)
Płatnik – pośrednik miedzy podmiotem czynnym a podatnikiem. Może nim być osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej. Płatnikiem jest np. pracodawca, notariusz. Do jego obowiązków należy:
- obliczenie podatków
- pobranie podatku od podatnika
- wypłacenie podatku organowi podatkowemu we właściwym terminie
Inkasent – jest pośrednikiem między podatnikiem a podmiotem czynnym. Rolę inkasenta może pełnić np. sołtys przy doborze podatku rolnego i leśnego. Nie oblicza on jednak podatku. Jego zadaniem jest:
- ściągnąć podatek od podatników
- przekazać tę kwotę do odpowiedniego urzędu gminy
25. Zjawisko przerzucalności podatków, rodzaje przerzucalności oraz jej występowanie w polskim systemie podatkowym:
Zjawisko przerzucalności podatku polega na żywiołowym, często wbrew woli podmiotu czynnego (państwa lub samorządu), rozczepieniu osoby podatnika formalnego i rzeczywistego i przerzuceniu ciężaru ekonomicznego podatku przez podatnika formalnego na inny podmiot, który staje się przez to podatnikiem rzeczywistym. Może się to dokonać w dwojaki sposób:
1) poprzez przerzucalność „w przód" - polega na obciążeniu ekonomicznym ciężarem podatku konsumenta - nabywcy towaru lub usługi przez podwyższenie ceny sprzedaży.
2) za pomocą przerzucalności „w tył" - polega na przeniesieniu ekonomicznego ciężaru podatku na:
- dostawcę surowca - poprzez obniżenie ceny na dostarczany producentowi surowiec;
- zatrudnionego u producenta pracownika - przez obniżenie wysokości płacy temu pracownikowi.
Przerzucalność podatku - zarówno „w tył", jak i „w przód" - może nastąpić wówczas, gdy nie stoją temu na przeszkodzie bariery prawne lub ekonomiczne.
Bariery prawne przybierają postać reglamentowania, a tym samym ustalania poziomu cen i płac. W sytuacji ustalania cen i płac w sposób sztywny (tzw. sztywna reglamentacja) przerzucalność podatku jest bardzo utrudniona, w przypadku pobrania ceny wyższej od ustalonej na towar sprzedawany czy niższej na surowiec zakupiony wiąże się z ryzykiem naruszenia prawa.
Bariery ekonomiczne nie są związane z żadnymi formalnymi ograniczeniami prawnymi, lecz wynikają z warunków rynkowych podaży i popytu na towary gotowe, surowce czy też pracę.
Przerzucenie ekonomicznego ciężaru na nabywcę jest możliwe w sytuacji niezaspokojonego popytu na towary pierwszej potrzeby. Przy zbyt małej podaży i niezaspokojonym popycie towar może być sprzedany także za cenę wyższą. W przypadku zrównania podaży z popytem przerzucalność podatku kosztem nabywcy towary staje się niemożliwa.
Przerzucalność podatku jest ułatwiona wówczas, gdy w gospodarce mamy do czynienia ze zmonopolizowaniem produkcji, sprzedaży czy świadczenia usług.
26. Przedmiot podatku a podstawa jego wymiaru - omów różnice pomiędzy tymi dwoma elementami technicznymi podatku posługując się przykładami z polskich podatków.
Przedmiot podatku – rzecz lub pewne zjawisko ekonomiczne bądź prawne, które podlega opodatkowaniu.
Podstawa wymiaru podatku – jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania. Konkretyzacja może przybierać postać ilościową (np. powierzchnia nieruchomości wyrażona w m2, powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie rolnym wyrażona w tzw. ha przeliczeniowych, wielkość stada hodowlanego wyrażona w sztukach itp.) lub wartościową (np. wyrażona w zł wysokość dochodu uzyskanego w ciągu roku podatkowego, wartość rynkowa kupowanego samochodu czy placu bankowego).
Przedmiotem podatku PIT jest fakt uzyskania dochodu (od czego płacimy); podstawa opodatkowania: konkretna wysokość dochodu podatnika w danym roku. Przedmiotem podatku od towarów i usług jest działalność gospodarcza wykonywana na terenie Polski; podstawa opodatkowania: wielkość utargu, obrotu, z tytułu tej działalności w zł, 23%. Przedmiotem podatku od nieruchomości (budynek, plan, budowa). Przedmiotem podatku od spadków i darowizn – fakt nabycia prawa majątkowego; podstawa opodatkowania: wartość czysta nabytego prawa. Konkretyzacja przedmiotu opodatkowania jest podstawa wymiaru podatkowego np. budynek – przedmiot opodatkowania; podstawa wymiaru podatkowego: wartość „w zł” lub powierzchnia w m2.
27. Skala podatkowa a stawka podatkowa; rodzaje skal podatkowych.
Skala podatkowa – to układ stawek w danym podatku w relacji do podstawy jego wymiaru (jak się zachowują stawki podatkowe, gdy zmienia się podstawa wymiaru). Skala podatkowa dzieli się na:
1) proporcjonalną – wysokość stawki jest stała (niezmienna) powoduje to, że wysokość podatku zmienia się proporcjonalnie do zmiany wielkości podstawy opodatkowania.
2) nieproporcjonalną – (stawki ruchome) stawka zmienia się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania:
- progresywna – wraz ze wzrostem opodatkowania rośnie stawka podatkowa, co powoduje szybszy przyrost podatku. Wyróżniamy dwa rodzaje progresji : progresja szczeblowana i progresja globalna.
- regresywna – wraz z e wzrostem podstawy podatkowej maleje stawka.
Stawka podatkowa – stosunek wysokości podatku do podstawy jego wymiaru. Wyróżniamy stawki:
1) procentowe – 19% dochodu od osób prawnych; 18 i 32% dochodu od osób fizycznych
2) kwotowe – np. w podatku od nieruchomości, w którym jest ona ustalona w określonej kwocie od m2; podatku rolnym
3) ułamkowe – gdy stosunek podatku do podstawy opodatkowania jest wyrażony w ułamku zwykłym
4) wielokrotnościowa – wymierzony podatek jest wielokrotnością podstawy opodatkowania
Jeśli weźmiemy pod uwagę związek pomiędzy stawką a podstawą wyróżniamy:
28. Skala proporcjonalna i jej występowanie w polskich podatkach:
Skala proporcjonalna – charakteryzuje się stała stawką podatkową (niezmienną), powoduje to, że wysokość podatku rośnie proporcjonalnie do podstawy jego wymiaru. Skala proporcjonalna występuje w:
1) podatku dochodowym od osób prawnych (19%)
2) podatku akcyzowym
3) podatku od towarów i usług (23%)
4) podatku lokalnym/samorządowym
Uzasadnienie zastosowania:
Podatek proporcjonalny o niskiej stopie opodatkowania (19%), w formie karty podatkowej musi złożyć na piśmie wniosek do właściwego US podając rodzaj prowadzonej działalności, miejsce jej wykonywania oraz liczbę zatrudnionych. Stawki karty podatkowej są wyłącznie stawkami kwotowymi, mocno zróżnicowanymi. US wyznacza miesięczną stawkę podatku w oparciu o:
- rodzaj działalności wykonywanej przez podatnika
- liczbę zatrudnionych pracowników (liczba ta nie może przekraczam pięciu pracowników)
- miejscowość stanowiącą siedzibę firmy
Płatnik podatku odprowadza co miesiąc kwotę bez dokonywania jakichkolwiek rozliczeń.
29. Skala progresywna i jej występowanie w polskich podatkach.
Skala progresywna – charakteryzuje się stawką zmienną, zależną od wielkości podstawy opodatkowania. Wraz ze wzrostem opodatkowania rośnie stawka podatkowa, co powoduje szybszy przyrost podatku. Skala progresywna występuję w:
1) podatku dochodowym od osób fizycznych
2) podatku od spadków i darowizn
Wyróżniamy dwa rodzaje progresji:
1) progresja globalna (skokowa) – polega na stosowaniu jednej stawki, wynikającej ze skali do całej podstawy opodatkowania
2) progresja szczeblowana (ciągła) – polega na tym, że całą podstawę opodatkowania dzieli się na poszczególne odcinki (szczeble) i do każdego szczebla stosujemy inną, odpowiadającą temu szczeblowi stawkę podatkową.
Skala progresywna i jej występowanie w polskim systemie podatkowym:
Wpisz tutaj równanie.
30. Klasyfikacje podatków ze względu na źródło podatkowe.
1) Podatki majątkowe i podatki od praw majątkowych - źródłem podatków majątkowych jest posiadany przez podatnika majątek. W wyniku nakładania tych podatków wartość majątku podatnika nie powinna się zmniejszać. Jeżeli na skutek nałożenia podatku następuje uszczuplenie majątku taki podatek wówczas nosi miano podatku realnego, jeśli zaś źródłem podatku jest dochód z majątku nazywa się podatkiem nominalnym.
2) Podatki od przychodów - płaci się je w związku z działalnością gospodarczą i osiąganymi z tego tytułu przychodami. Podatki te są pobierane przez państwo niezależnie od wyników działalności gospodarczej. Są one bardzo korzystnym instrumentem fiskalnym państwa, gdyż pomagają zaspokajać popyt państwa na dochód uniezależniając wpływy z tego podatku od sytuacji dochodowej podatnika. Poprzez ich konstrukcję, stawki i sposób pobierania są podatkami silnie cenotwórczymi lub, inaczej mówiąc są wkalkulowane w cenę towarów i usług, wobec tego dochody z tego tytułu są powiązane z procesami inflacyjnymi. W przypadku występowania inflacji państwo realizuje tzw. premię inflacyjną. Dzieje się to tak dlatego że podatki od przychodów są automatyczne – przy danych stawkach – indeksowane stosownie do wzrostu cen.
3) Podatki od dochodów - przedmiotem opodatkowania jest dochód, najczęściej dochód z pracy i dochód z prowadzenia działalności gospodarczej. Podatki od dochodów nawiązują wprost do nadwyżki ekonomicznej wypracowanej przez podmioty. W wyniku interwencji fiskalnej państwa za pomocą podatków dochodowych następuje więc „dzielenie się” dochodem podatnika z państwem, co oznacza bezpośrednią redystrybucję dochodów w gospodarce i w społeczeństwie. Podatki od dochodów są bardziej korzystne dla podatnika niż dla władz publicznych. Ta cecha podatków od dochodów ma szczególne znaczenie przy planowaniu dochodów publicznych, gdyż niektóre podatki od dochodów oparte są na rentowności, którą z kolei trudno określić. Dochodzi jeszcze możliwość manipulowania podstawą opodatkowania (zyskiem brutto, dochodem brutto) przez zawyżanie kosztów.
4) Podatki od wydatków - są typowymi podatkami od konsumpcji, jednak zakres ich stosowania jest ograniczony. Przedmiotem opodatkowania są wydatki ponoszone na zakup dóbr luksusowych (np. futra, jachty, samochody) i dóbr które tradycyjnie uważa się za domenę państwa (sól, alkohol, zapałki, a ostatnio także paliwa płynne) Podatek od takich wyrobów to akcyza.
31. Podatki rzeczowe i osobiste. Podatki bezpośrednie i pośrednie w polskim systemie podatkowym.
Podatek to świadczenie przymusowe, narzucane jednostronnie przez Państwo. Ma charakter zasadniczy, nieodpłatny, ogólny. Jest świadczeniem w zasadzie pieniężnym, pobieranym przez państwo lub inny podmiot publiczno-prawny. Podział na podatki bezpośrednie i pośrednie jest najstarszym podziałem wśród podatków:
1) podatki bezpośrednie – podatki nakładane wprost na źródło (podatki dochodowe, podatki przychodowo-dochodowej, podatki majątkowe):
- technika poboru (płacą je podmioty bezpośrednio zobowiązane do tego przez państwo)
- sposób nałożenia (zaliczamy tutaj te podatki, które są wymierzane na podstawie stałych spisów)
- przerzucanie podatków (zaliczamy te podatki, które nie mogą być przerzucane lub wg. Zamiaru ustawodawcy nie powinny być przerzucane)
- zdolność płatnicza
2) podatki pośrednie – nakładane na źródło za pośrednictwem obrotu ujawniającego zdolność płatniczą, pośrednio są podatkami pośrednimi (podatki przychodowe, podatki konsumpcyjne):
- technika poboru (płacą je podmioty niezobowiązane bezpośrednio przez państwo)
- sposób nałożenia (zaliczamy tutaj te podatki, które są wymierzane na podstawie taryf podatkowych)
- przerzucanie podatków (pośrednimi nazywa się podatki, nadające się do przerzucenia)
-zdolność płatnicza
W przypadku podatków osobistych najważniejszym elementem konstrukcyjnym podatku jest jego podmiot. W jego konstrukcji uwzględnia się różne okoliczności sytuacji rodzinnej, zdrowotnej, innej personalnej podatnika. Podatkiem osobisty w polskim systemie podatkowym jest PIT. Przejawami personalizacji w podatku PIT są: opodatkowanie osób samotnie wychowujących dzieci; ulga z tytułu wychowywania dzieci; ulga rehabilitacyjna; możliwość wspólnego opodatkowania dochodów małżonków. Podatek rzeczowy, najistotniejszą pozycje wśród jego elementów strukturalnych zajmuje przedmiot podatku. Charakterystyczną cechą jest to, że z natury rzeczy jest to, że nie jest brana pod uwagę sytuacja osobista podatnika np. rodzina. Przykładem takiego podatku może być podatek od nieruchomości.
32. Personalizacja podatków i przejawy jego występowania w polskich podatkach.
Personalizacja podatku polega na uwzględnianiu w konstrukcji podatku różnych okoliczności subiektywizujących: wiek, stan rodzinny, stan cywilny, stan do pracy, zdarzenia losowe, które dotknęły podatnika. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia w przypadku podatków osobistych, gdzie najważniejszym elementem konstrukcyjnym podatku jest jego podmiot. W jego konstrukcji uwzględnia się różne okoliczności sytuacji rodzinnej, zdrowotnej, innej personalnej podatnika. Podatkiem osobisty w polskim systemie podatkowym jest PIT. Przejawami personalizacji w podatku PIT są: opodatkowanie osób samotnie wychowujących dzieci; ulga z tytułu wychowywania dzieci; ulga rehabilitacyjna; możliwość wspólnego opodatkowania dochodów małżonków. Podatek rzeczowy, najistotniejszą pozycje wśród jego elementów strukturalnych zajmuje przedmiot podatku. Charakterystyczną cechą jest to, że z natury rzeczy jest to, że nie jest brana pod uwagę sytuacja osobista podatnika np. rodzina. Przykładem takiego podatku może być podatek od nieruchomości.
11. Zasady ogólne finansów publicznych zawarte w ustawie o finansach publicznych:
1. jawność finansów publicznych
- głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu, a praktycznie organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym
2. przejrzystość finansów publicznych
- układ budżetu powinien być przejrzysty, pozwalający an rozpoznanie procesów zachodzących w obszarze budżetu państwa.
Zasada przejrzystości realizuje 3 podstawowe obowiązki:
I. wszystkie jednostki sektora finansów publicznych wykorzystują jednakową klasyfikację budżetową (działy, rozdziały, paragrafy)
II. dla wszystkich jednostek sektora finansów publicznych by prowadziły rachunkowość zgodnie z ustawą o rachunkowości
III. przygotowanie przez wszystkie jednostki sektora finansów publicznych sprawozdań z wykonania budżetu, planów finansowych według pewnych zasad.
3. zasada jedności materialnej finansów publicznych (zasada funduszowania i zasada jedności materialnej)
• zasada funduszowania – określa się z góry przeznaczenie określonych dochodów na określone cele
• zasada jedności materialnej – wszystkie dochody z różnych źródeł tworzą wspólny kocioł i z tej ogólnej puli dokonuje się gospodarowania (finansowania określonych celów).
4. zasada zapewnienia ogółowi podmiotów prawa do realizacji ze środków publicznych określonych zadań publicznych.
12. Na czym polega jawność finansów publicznych i jakie są konkretne przejawy jej przestrzegania w Polsce.
Naczelną zasadą jest jawność gospodarki środkami publicznymi. Jest to zasada wyrażona w art. 33 ust. 1 ustawy o finansach publicznych. Ustawa ta przewiduje jedynie dwa wyjątki od tej reguły. Jawność może być wyłączona w stosunku do środków publicznych, których pochodzenie lub przeznaczenie zostało uznane za informację niejawną na podstawie odrębnych przepisów lub jeśli
wynika to z obowiązujących Rzeczpospolitą umów międzynarodowych. Wyjątkowość tych dwóch okoliczności podkreśla także rozwiązanie zastosowane przez ustawodawcę w art. 35, który zabrania stosowania w umowach zawieranych przez podmioty publiczne z podmiotami prywatnymi (np. w umowach o partnerstwo publiczno-prywatne) klauzul wyłączających jawność ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa. Klauzule takie mogą być zawierane jedynie, gdy dotyczą informacji technicznych, technologicznych, organizacyjnych przedsiębiorstwa lub, gdy jednostka sektora finansów publicznych wykaże, że informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa z uwagi na to, że
wymaga tego istotny interes publiczny lub ważny interes państwa.
1. Zasada jawności gospodarowania środkami publicznymi jest realizowana przez:
1) jawność debaty budżetowej w Sejmie i Senacie oraz debat budżetowych w organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego;
2) jawność debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa w Sejmie i debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
3) podawanie do publicznej wiadomości:
a) kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
b) kwot dotacji udzielanych przez państwowe fundusze celowe,
c) zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych,
d) informacji o wykonaniu budżetu państwa za okresy miesięczne;
4) jawność debaty nad projektem uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorządu terytorialnego;
5) podawanie do publicznej wiadomości przez jednostki sektora finansów publicznych informacji dotyczących:
a) zakresu zadań lub usług wykonywanych lub świadczonych przez jednostkę oraz wysokości środków publicznych przekazanych na ich realizację,
b) zasad i warunków świadczenia usług dla podmiotów uprawnionych,
c) zasad odpłatności za świadczone usługi;
6) zapewnianie radnym danej jednostki samorządu terytorialnego dostępu do:
a) dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych - z zachowaniem przepisów o rachunkowości oraz o ochronie danych osobowych,
b) informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli gospodarki finansowej,
c) sprawozdania z wykonania planu audytu za rok poprzedni;
7) udostępnianie przez Narodowy Fundusz Zdrowia informacji o przychodach i kosztach oraz o świadczeniodawcach realizujących świadczenia opieki zdrowotnej, z którymi Fundusz zawarł umowy, o zakresie przedmiotowym umów oraz o sposobie ustalania ceny za zamówione świadczenia;
8) udostępnianie przez jednostki sektora finansów publicznych wykazu podmiotów spoza sektora finansów publicznych, którym ze środków publicznych została udzielona dotacja, dofinansowanie realizacji zadania lub pożyczka, lub którym została umorzona należność wobec jednostki sektora finansów publicznych;
9) udostępnianie corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek organizacyjnych należących do sektora finansów publicznych;
10) podejmowanie, w głosowaniu jawnym i imiennym, uchwał organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego dotyczących gospodarowania środkami publicznymi;
11) podawanie do publicznej wiadomości treści planów działalności, sprawozdań z wykonania planów działalności oraz oświadczeń o stanie kontroli zarządczej, o których mowa w art. 70,plan działalności, sprawozdanie z wykonania planu działalności oraz oświadczenie o stanie kontroli zarządczej .
22. Pojęcie podatku oraz systemu podatkowego. Funkcje systemu podatkowego.
O.p. podaje w art.6 def: Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy wynikające z ustawy podatkowej.
Podatek jest świadczeniem o charakterze (są to stałe elementy podatku):
- nieodpłatnym-podmiot uiszczający nie otrzymuje żadnego świadczenia wzajemnego i nie przysługuje mu roszczenie o świadczenie wzajemne,
- ogólnym-zasady świadczenia podatku odnoszą się do wszystkich podmiotów spełniających warunki określone w ustawie,
- przymusowym-na podstawie stosunku podporządkowania obowiązkowi publicznoprawnemu, którego niewykonanie może być wyegzekwowane przez organ administracji finansowej,
- bezzwrotnym-uiszczony podatek nie podlega zwrotowi, wyjątki dotyczą sytucji gdy podatek został nieprawidłowo obliczony, zawyżony lub nałożony niezgodnie z przepisami prawnymi.
- pieniężnym
- nakładanym jednostronnie przez obowiązek publicznoprawny- podatnik nie ma wpływu na wysokość obciążenia podatkowego.
Do zmiennych elementów podatku należą: podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawki i skale podatkowe. Także tryb i warunki płatności, zwolnienia i ulgi.
Podział podatków:
- zwyczajne i nadzwyczajne (wprowadzane przejściowo w określonej sytuacji lub przeznaczane na określony cel, np. w stanie zagrożenia, szkód powodziowych)
- państwowe (płacone do budżetu państwa) i samorządowe
- osobowe i rzeczowe (np pod. od nieruchomości),
- bezpośrednie i pośrednie;
-obligatoryjne i fakultatywne (np. wymagają spełnienia dodatkowych warunków, np. samoopodatkowanie się mieszkańców gminy w wyniku zgody mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym referendum).
Systematyka podatków służy tworzeniu systemu podatkowego i prawa podatkowego. System podatkowy to ogół podatków pobieranych w danym państwie, stanowiących logiczną, zwartą i jednolitą całość, pod względem ekonomicznym i prawnym. Całościowo odpowiada funkcjom i priorytetom prowadzonej przez państwo polityki podatkowej (świadomej, celowej, długoterminowej działalności prowadzonej z wykorzystaniem pozyskanych środków). Jest to system powiązanych ze sobą podatków zróżnicowanych pod względem przedmiotowym (podatki konsumpcyjne-obciążające przychód, dochód i majątkowe) i podmiotowym (różne podatki obciążające różne grupy podatników).
Koncepcja systemu podatkowego stanowi przeciwieństwo koncepcji podatku jedynego wysuwanego przez fizjokratów, XVIIIw. Uznawali min. że jedynym społecznie uzasadnionym podatkiem jest podatek od ziemi (II renta różniczkowa?)
Funkcje systemu podatkowego:
- fiskalna i redystrybucyjna (alokacyjna)
- stymulacyjna (bodźcowa)
- regulacyjna (wyrównawcza)
- informacyjno-kontrolna
49. Wymień i omów główne zasady postępowania podatkowego w świetle ordynacji podatkowej
1. Praworządność - zasada konstytucyjna (art. 7), w Ordynacji jedynie powtórzona i uszczegółowiona w art. 120 Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym "organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa". Organy podatkowe nigdy nie działają w próżni prawnej (zasada związania organu prawem). Mogą działać tylko i wyłącznie na podstawie przepisów prawa i na ogół nie mają wcale wielkiej swobody w ich stosowaniu.
2. Zaufania - Organy podatkowe muszą prowadzić postępowanie w sposób budzący zaufanie podatników. Przede wszystkim powinny więc ściśle przestrzegać pozostałych zasad. W szczególności organy podatkowe nie mogą wykorzystywać nieznajomości przepisów prawa podatkowego, a brak orientacji podatnika w materii prawa podatkowego nie powinien pociągać dlań negatywnych konsekwencji w trakcie samego postępowania.
3. Informacji prawnej (informowania) - Zasada ta została wyrażona w art. 121 § 2 O.p., zgodnie z którym "organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania".
4. Prawdy obiektywnej - reguła ta ma fundamentalny wpływ na rozłożenie ciężaru dowodu. Organ podatkowy jest obowiązany do podjęcia wszelkich niezbędnych działhttp://www.fir.pun.pl/viewtopic.php?id=1049ań w celu wyjaśnienia stanu faktycznego. To organ podatkowy ma obowiązek przeprowadzić dowody, które służą ustaleniu okoliczności istotnych dla postępowania.
5. Udziału stron - organ ma obowiązek umożliwić podatnikowi korzystanie z prawa do czynnego udziału w postępowaniu, w szczególności musi informować stronę o wszelkich okolicznościach istotnych dla postępowania, gdyż strona nie może w żaden sposób reagować na fakty o których nic nie wie.
6. Przekonywania - Organy powinny wyjaśniać stronie zasadność swych działań i przyjętych ustaleń, aby w miarę możliwości uniknąć konieczności stosowania środków przymusu przy wykonywaniu decyzji. Organy muszą więc działać w sposób należycie uzasadniony a podatnik powinien zostać o tym uzasadnieniu poinformowany.
7. Szybkość postępowania - organy podatkowe mają obowiązek działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.
8. Pisemności - forma pisemna jest zdecydowanie dominująca dla prawa podatkowego. Postanowienia, wezwanie, informacje, decyzje muszą być sporządzane i doręczane stronie w formie pisemnej.
9. Dwuinstancyjności - Podatnik ma prawo do powtórnego merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy przez organ drugiej instancji. Zasada ta ma odzwierciedlenie w przepisach dotyczących odwołań.
10. Trwałości decyzji ostatecznej - decyzje ostateczne to takie, od których nie służy odwołanie - czyli albo zostały wydane już w drugiej instancji po odwołaniu, albo zostały wydane w pierwszej ale upłynął już termin na złożenie odwołania. Uchylenie lub zmiana takich decyzji może nastąpić tylko w drodze nadzwyczajnych postępowań: stwierdzenia nieważności decyzji lub wznowienia postępowania.
11. Jawności postępowania - postępowanie jest jawne, ale wyłącznie dla stron. Oznacza to, że nikt poza organem podatkowym, stronami i ich pełnomocnikami nie może mieć dostępu do materiałów postępowania a nawet nie może być informowany o samym fakcie wszczęcia postępowania.
3. Omów różnice i podobieństwa pomiędzy przychodami publicznymi a dochodami.
Dochodami publicznymi (budżetowymi) są należne lub faktyczne wpływy środków pieniężnych do budżetów publicznych pobierane przez organy finansowe i jednostki budżetowe, które zrealizowane dochody przekazują do organów finansowych. Do dochodów publicznych zaliczamy:
1. daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw;
2. inne dochody budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych należne na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych do których zaliczymy:
a. środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybackiego, z wyłączeniem środków;
b. niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)
c. środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych oraz Programu Środki Przejściowe;
d. środki na realizację Wspólnej Polityki Rolnej:
e. środki przeznaczone na realizację: programów w ramach celu Europejska Współpraca Terytorialna, Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2004-2009, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2004-2009;
f. inne środki.
3. wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;
4. dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:
a. wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,
b. odsetki od środków na rachunkach bankowych,
c. odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,
d. dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;
5. spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;
6. odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;
7. kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;
8. dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw (z wyłączeniem przychodów ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych).
Dochody publiczne dzieli się na:
• dochody bieżące:
1) obejmują wszelkie wpływy z podatków oraz
2) dochody niepodatkowe, na które głównie składają się składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, wpływy z cła, wpłaty z zysku spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych oraz dochody z tytułu jego udziału w spółkach prawa handlowego i instytucjach finansowych, a także wpłaty z zysku NBP,
• dochody kapitałowe (majątkowe) - obejmują dochody ze sprzedaży niefinansowanych aktywów kapitałowych, za tym ziemię, aktywa niematerialne, zapasy, środki trwałe oraz jednokierunkowe transfery ze źródeł pozarządowych przeznaczone na finansowanie wydatków kapitałowych.
Obok dochodów występują wpływy o charakterze zwrotnym, będące przychodami, które służą finansowaniu deficytu budżetowego oraz przychody jednostek organizacyjnych (np. zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, funduszy celowych) i osób prawnych (np. szkół wyższych, instytucji kulturalnych), zaliczanych do sektora finansów publicznych, pochodzące z prowadzonej przez nie odpłatnej działalności, oraz z innych źródeł.
6. Co oznaczają pojęcia: deficyt lub nadwyżka sektora finansów publicznych.
Nadwyżka finansowa to dodatnia różnica między dochodami publicznymi powiększonymi o środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi, a wydatkami publicznymi. Natomiast ujemna różnica jest deficytem, na który zaciąga się dług publiczny.
Deficyt budżetowy w klasycznym ujęciu, stanowi niedobór dochodów niezbędnych do
sfinansowania zaplanowanych wydatków. Niedobór tych dochodów musi być uzupełniony
poprzez zaciągnięcie kredytów i pożyczek. Kwota zaciągniętego w ten sposób długu musi
przekroczyć kwotę deficytu, gdyż powinna sfinansować przypadające w danym roku spłaty długu zaciągniętego w latach poprzednich, powiększenie rezerw pieniężnych oraz zapewnić środki na inne operacje. Tak powiększona kwota niedoboru dochodów określana jest mianem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. W przypadku budżetu państwa, w myśl przepisów ustawy o finansach publicznych, na potrzeby pożyczkowe budżetu państwa składają się środki finansowe niezbędne do:
1. sfinansowania deficytu budżetu państwa,
2. spłat wcześniej zaciągniętych zobowiązań,
3. sfinansowania udzielanych przez Skarb Państwa pożyczek,
4. wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa,
5. prefinansowania wydatków.
Rodzaje deficytu budżetowego:
1. deficyt rzeczywisty – jest faktyczną różnicą między dochodami i wydatkami w danym
roku budżetowym,
2. deficyt strukturalny – to kategoria hipotetyczna, zakładająca wielkość ujemnego salda
dochodów i wydatków zrealizowanych przy pełnym wykorzystaniu zdolności
wytwórczych gospodarki,
3. deficyt cykliczny – jest rezultatem cyklicznego przebiegu procesów gospodarczych.
Przyczyny powstania deficytów:
1. nadmierne wydatki ( militaryzacja gospodarki, rozbudowa administracji, wysokie transfery socjalne )
2. zbyt niskie podatki ( niskie stawki podatkowe, mało skuteczny system ściągania podatków,)
3. istnienie silnych grup roszczeniowych i związane z tym nadmierne rozbudowanie socjalnych funkcji państwa, (bezpieczeństwo socjalne mniej zamożnych grup w społeczeństwie)
Sposoby finansowania deficytu budżetowego:
1) ograniczanie wydatków;
2) emitowanie skarbowych papierów wartościowych (obligacje krótko- i długoterminowe oraz bony skarbowe);
3) zaciąganie kredytów i pożyczek;
4) zaciąganie pożyczek u innych państw lub u międzynarodowych instytucji finansowych, np. Bank Światowy;
5) zwiększenie dochodów budżetowych poprzez lepszą ściągalność podatków lub ich podniesienie;
6) nadwyżki budżetowe z lat poprzednich;
7) prywatyzacja majątku Skarbu Państwa.
7. Wymień podstawowe źródła prawa finansowego i określ ich hierarchię prawną. Omów zakres regulacji finansów publicznych w konstytucji RP z 1997r.
Źródłami prawa finansów publicznych są:
1. konstytucja RP,
2. ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (DzU nr 155 poz. 1014) ustawa budżetowa – uchwalana corocznie przez Sejm,
3. Ustawy podatkowe - w zakresie gromadzenia środków pieniężnych, regulujące poszczególne rodzaje podatków.
4. ustawa Prawo Bankowe z 29 sierpnia 1997 r. - w zakresie prawa bankowego
5. ustawa z 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej - w zakresie prawa ubezpieczeniowego,
6. ustawa z 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych – w zakresie prawa finansowego przedsiębiorstw.
7. ratyfikowane umowy międzynarodowe,
8. rozporządzenia wydawane przez ministrów
9. przepisy UE.
Omów regulacje finansów publicznych Konstytucji RP.
Zgodnie z Konstytucją (Art. 84) każdy obowiązany jest do ponoszenia ciężaru świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.
Ustawowa regulacja polityki finansowej państwa znajduje się w konstytucji (rozdz.10):
1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.
2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.
3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.
4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.
1. Omów pojęcia:
Finanse publiczne – obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych, a następnie ich wydatkowaniem.
Obejmują w szczególności:
- gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
- wydatkowanie środków publicznych;
- finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
- zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
- zarządzanie środkami publicznymi;
- zarządzanie długiem publicznym;
- rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej;
Finanse publiczne – rozumie się jako publiczne zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami oraz normy prawne je regulujące.
Przedmiotem finansów publicznych są zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych (budżetu państwa, budżetu gminy, funduszy ubezpieczeń społecznych i innych funduszy publicznych0.
Fundusze publiczne gromadzone są na zasadzie przymusu i przeznaczone na zaspokojenie potrzeb publicznych (ogółu społeczeństwa).
Operacje finansowe dokonywane w zakresie finansów publicznych rzutują na ogólną równowagę finansową państwa.
Funkcje finansów publicznych:
- funkcja alokacyjna ( rozmieszczenie czynników produkcji w różnych rodzajach działalności, w gospodarce rynkowej dokonuje się za pośrednictwem finansów, tj. poprzez gromadzenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych );
- funkcja redystrybucyjna ( dla alokacji dóbr publicznych i realizacji potrzeb publicznych państwo potrzebuje określonych środków finansowych, ponieważ samo nie wytwarza żadnego dochodu, zmuszone jest do sięgania do dochodów innych podmiotów, dokonuje się tego za pośrednictwem budżetu poprzez system podatków i pożyczek, składek ubezpieczeniowych oraz system wydatków publicznych );
- funkcja stabilizacyjna ( polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki finansowej i monetarnej na globalny popyt w gospodarce w kierunku zapewnienia możliwie pełnego wykorzystania ekonomicznego potencjału gospodarki );
Prawo finansowe – jest to ogół norm prawnych regulujących działalność finansową. Terminem tym posługujemy się w Polsce od 1950 roku.
Umowny podział prawa finansowego:
- prawo budżetowe;
- prawo podatkowe;
- prawo celne;
- prawo finansowe ubezpieczeń państwowych;
- prawo finansowe samorządu terytorialnego;
- prawo walutowe i dewizowe;
- prawo bankowe;
- prawo finansowe podmiotów gospodarczych;
Gospodarka finansowa państwa – działalność polegająca na tworzeniu, gromadzeniu, dzieleniu i wydatkowaniu zasobów pieniężnych.
16. Specyficzny charakter ustawy budżetowej na tle innych ustaw.
Budżet Państwa jest w Polsce uchwalany w formie ustawy budżetowej ma charakter aktu prawnego. Uchwalana jest na okres roku budżetowego, składa się z budżetu państwa i różnych załączników. Jest ona ustawą z góry założoną krótkoterminową, ma obowiązywać 1 rok i to ją różni od innych ustaw. Ma różny charakter przepisów (dochody są jedynie prognozami, natomiast wydatki mają charakter nieprzekraczalnych maksymalnych limitów). Ustawa budżetowa jest publikowana w dzienniku ustaw co świadczy o jej jawności.
38. Ogólne zasady opodatkowania dochodów osób fizycznych w Polsce,
Podatek dochodowy od osób fizycznych jest podatkiem bezpośrednim, zwyczajnym, obligatoryjnym, o charakterze dochodowym i osobistym. Obliczany jest przez samych podatników lub przez płatników, którymi są najczęściej pracodawcy, organy wypłacające renty, emerytury czy podmioty wypłacające honoraria. Oparty o technikę samo obliczania podatek może być jednak zweryfikowany przez urzędy skarbowe. Mają one prawo ostatecznego skorygowania obliczonego i uiszczonego przez samego podatnika lub przez płatnika podatku w drodze wydania decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego.
Podatek dochodowy od osób fizycznych jest podatkiem państwowym, chociaż w pewnej części zasila budżety samorządowe.
Oparty jest na zasadzie powszechności, która może być ujmowana w sensie podmiotowym i przedmiotowym . W ujęciu podmiotowym zasada ta oznacza, iż podatek powinien objąć wszystkie osoby uzyskujące dochód na obszarze obowiązywania podatku. Zasada powszechności podmiotowej powinna wykluczyć stosowanie zwolnień podmiotowych. W tym znaczeniu zasada powszechności jest przestrzegana w konstrukcji polskiego podatku dochodowego.
Podatek dochodowy od osób fizycznych oparty jest na zasadzie równości. Oznacza to, iż wszyscy podatnicy uzyskujący jednakowe dochody są tak samo traktowani, bez względu na to, czy dochód jest uzyskany z działalności gospodarczej prowadzonej na własny rachunek, wolnych zawodów, pracy najemnej, emerytur i rent, praw majątkowych.
39. Zakres przedmiotowy i podmiotowy podatku dochodowego od osób fizycznych
Podmiotowy zakres
Podatnikami podatku dochodowego są osoby fizyczne, które uzyskują dochody z różnych źródeł przychodów objętych tym podatkiem, takich jak: wynagrodzenie za pracę, z umów zlecenia i o dzieło, z działalności gospodarczej prowadzonej na własny rachunek – także w formie spółki niemającej osobowości prawnej. Podatnikami są także osoby uzyskujące dochodu z twórczości artystycznej, literackiej, naukowej itp., z rent, emerytur, z posiadanego kapitału i praw majątkowych oraz ich sprzedaży, a także uzyskiwane z tzw. Działów specjalnych produkcji rolnej.
Przedmiotowy zakres
Przedmiotem opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych są różne rodzaje dochodów uzyskiwanych przez podatnika z poszczególnych źródeł przychodów, z wyjątkiem takich, które pochodzą ze źródeł nieobjętych tym podatkiem lub są zwolnione z podatku dochodowego. Dochody objęte zwolnieniem są taksatywnie wskazane w ustawie. Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z kilku źródeł przychodów, przedmiotem opodatkowania jest suma dochodów ze wszystkich tych źródeł, które podlegają łącznemu opodatkowaniu. Do sumy dochodów nie wlicza się jednak tych kwot, które są opodatkowanie w postaci przychodów, a nie dochodów. Opodatkowuje się je odrębnie i proporcjonalnie do wysokości przychodu.
40. Podstawa opodatkowania i wysokośc podatku dochodowego od osób fizycznych
Podstawa opodatkowania, zwana także podstawą wymiaru podatku jest konkretyzacją podmiotu
opodatkowania. Konkretyzacja może przybierać postać ilościową (np. powierzchnia nieruchomości
wyrażona w metrach kwadratowych) lub wartościową (np. wyrażona w złotych wysokość dochodu
uzyskanego w ciągu roku podatkowego).
Podstawa opodatkowania mająca postać wartościową wyrażona jest w wartości rzeczywistej albo
tzw. Szacunkowej.
Ustalenie podstawy opodatkowania w postaci wartości rzeczywistej dotyczy sytuacji, w których
możliwe jest względnie dokonanie określenie wartości uzyskanego dochodu np. na podstawie
prowadzonych ksiąg podatkowych lub rachunkowych. Można też ustalić wartość rzeczywistą
nabywanego w drodze spadku lub darowizny majątku przez określenie wartości poszczególnych jego
składników.
W wielu przypadkach ustalenie rzeczywistej wartości podstawy opodatkowania jest bardzo
skomplikowane lub wręcz niemożliwe. Stosuje się wówczas określenie podstawy wymiaru podatku w
drodze szacunku. Procedura tego typu ma zastosowanie np. wtedy gdy podatnik niewłaściwie, a tym
bardziej nierzetelnie , prowadzi księgi podatkowe czy rachunkowe, które nie mogą być uwzględnione
przy obliczaniu podatku.
41. Rodzaje odliczeń od podstawy opodatkowania oraz od podatków,
Ulgi podatkowe to przewidziane w przepisach prawa podatkowego zwolnienia, odliczenia, obniżki albo zmniejszenia, których zastosowanie powoduje obniżenie podstawy opodatkowania lub wysokości podatku. Zasady stosowania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych uregulowane są szczegółowo w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005r. Nr 8, poz. 60 j.t. z późn. zm.). W polskim prawie podatkowym przewidziane są ulgi podatkowe przy podatku dochodowym od osób fizycznych. Ulga podatkowa może polegać w takim przypadku na:
odliczeniu od uzyskanego dochodu (np. składki na ubezpieczenie społeczne);
odliczeniu od podatku (np. składki na ubezpieczenie zdrowotne);
zastosowaniu niższych stawek podatkowych.
Rodzaje ulg podatkowych
Generalnie ulgi podatkowe można podzielić na:
ulgi z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne (rentowe, emerytalne, zdrowotne, chorobowe, wypadkowe, Fundusz Pracy), będące kosztami związanymi z uzyskaniem przychodu przez przedsiębiorcę
ulgi z tytułu rehabilitacji podatnika będącego osobą niepełnosprawną, stanowiące zwrot kosztów związanych z egzystencją podatnika
ulgi z tytułu rehabilitacji niepełnosprawnego członka rodziny podatnika, będące ulgami o charakterze rodzinnym
ulgi z tytułu darowizny na cele społeczne, będące ulgami o charakterze stymulacyjnym
ulgi z tytułu zaspokajania potrzeb mieszkaniowych
ulgi inwestycyjne
ulgi dla Małych Podatników
ulgi dla nowych podatników
ulgi w podatku dochodowym z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy
ulgi w podatku dochodowym z tytułu kosztów tworzenia nowej inwestycji
przykald w podatku dochodowym
a) od podstawy opodatkowania:
-wydatki na zakup leków, których stosowanie zalecił lekarz specjalista
-opłacenie przewodników osób niewidomych(I i II grupa) oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu(I grupa)
-utrzymanie przez osoby niewidome psa przewodnika
-darowizny dla org. pożytku publicznego prowadzącym działalność w sferze zadań publicznych określonych w ustawie oraz darowizny na cele kultu religijnego
-wydatki na spłatę odsetek od kredytu udzielonego podatnikowi na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokajanie własnych potrzeb mieszkaniowych
-wydatki poniesione na Internet w miejscu zamieszkania podatnika
-używanie sam. os. stanowiącego własność osoby niepełnosprawnej(I i II grupa) lub podatnika mającego na celu utrzymanie osoby
niepełnosprawnej, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne
b)od obliczonego podatku:
-wpłaty na rzecz organizacji pożytku publicznego 1%(należnego podatku)
-składki na ubezpieczenie zdrowotne (do 7,75% podstawy wymiaru)
5 grup ulg podatkowych:
1. ulgi, które związane z uzyskaniem przychodu np. za Internet
2. ulgi stanowiące zwrot kosztów związanych z egzystencją podatnika np. rehabilitacyjne
3. ulgi o charakterze rodzinnym np. w rodzinie niepełnosprawni
4. ulgi o charakterze stymulacyjnym np. z tytułu darowizn
5. będące następstwem zabiegu technicznego. Ulgi odnosiły się do zwrotu nienależnie pobranych rent, emerytur, i zasiłków z u. s.
42. Wymień zryczałtowane formy opodatkowania dochodów osób fizycznych i omów jedną z nich
Zryczałtowane formy opodatkowania reguluje ustawa z 20.XI.1998 o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U.1998.144.930). Do takich form opodatkowania należą:
1. Karta podatkowa:
2. Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów ewidencjonowanych:
W odróżnieniu od karty podatkowej ta forma opodatkowania ma charakter obligatoryjny, co oznacza, że podatnicy mogą zrzec się opodatkowania w tej formie jedynie do dnia 20 stycznia roku podatkowego lub do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, jeżeli podatnik rozpoczyna działalność w roku podatkowym.
Podmioty ryczałtu- osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych, które w roku poprzedzającym rok podatkowy uzyskali przychody z działalności w wysokości nieprzekraczającej 499 460 złotych (na 2002r.) lub uzyskali przychody z tytułu udziału w spółce, a nie przekraczają one również kwoty 499 460 złotych. Jeżeli przychody ryczałtu przekroczą powyższą kwotę, to podatnicy są opodatkowania na zasadach ogólnych i prowadzą podatkową księgę przychodów lub pełną księgowość.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest pobierany od podatników, którzy prowadzą działalność:
• Rolniczą, w zakresie prowadzenia gospodarstw rolnych ( w tym sprzedaż piasku i żwiru);
• Noclegową – w zakresie małych hoteli i pensjonatów, w których łączna liczba pokoi wynosi 12;
• Wytwórczość ludową, artystyczną, prowadzona osobiście lub z udziałem członków najbliższej rodziny, pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym.
Ryczałtu nie muszą opłacać:
Prowadzący apteki;
Wykonujące wolne zawody;
Prowadzący lombardy;
Prowadzący kantory walut;
Wytwarzający wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym;
Inne usługi wymienione w ustawie (np. usługi pośrednictwa w sprzedaży lub pośrednictwa finansowego).
Stawki ryczałtu mają charakter stałej stawki procentowej, odnoszącej się do przychodu z prowadzonej działalności.
Stawki wynoszą:
8,5%- dla działalności usługowej (gastronomicznej, obejmującej sprzedaż alkoholi powyżej 1,5%);
5,5%- dla działalności wytwórczej (usługi budowlane, transport);
3%- działalność handlowa, usługi gastronomiczne bez alkoholi.
Ryczałt powinien być wpłacony do 20 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni, a ponadto podatnik jest zobowiązany składać w urzędzie skarbowym informacje o wysokości uzyskanego przychodu za I półrocze w terminie do 31.VII., a po upływie roku podatkowego zeznanie roczne do 31.I. roku następującego po roku podatkowym.
3. Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych:
Stawki tego podatku mają charakter stawek kwartalnych, kwotowych, uzależnionych od liczby mieszkańców danej parafii. Kwota ryczałtu jest ustalana w drodze decyzji urzędu skarbowego, odrębnie na każdy rok podatkowy. Ryczałt jest opłacany do 20 dnia miesiąca po upływie kwartału, a za IV kwartał do 28 grudnia roku podatkowego.
43. Zasady obciążenia kartą podatkowa – podaj przykłady rozwązań w zakresie karty podatkowej które świadczą o lagodności tego opodatkowania
Karta podatkowa to zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych. Forma opodatkowania jest możliwa dla: osób fizycznych prowadzących indywidualną działalność gospodarczą, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek partnerskich, spółek jawnych.
Opodatkowanie w formie karty podatkowej jest najczęściej bardzo korzystne dla osób prowadzących działalność o niewielkich rozmiarach. Dochodów opodatkowanych w formie karty podatkowej nie łączy się obecnie z innymi dochodami uzyskiwanymi przez podatnika.
Opodatkowanie w formie karty podatkowej może być zastosowane w poniższych typach działalności:
• usługowa lub wytwórczo-usługowa,
• detaliczny handel artykułami spożywczymi, rolnymi i ogrodniczymi,
• obnośny i obwoźny handel artykułami przemysłowymi,
• działalność gastronomiczna,
• usługi transportowe,
• usługi rozrywkowe,
• działalność wykonywana w ramach niektórych tzw. wolnych zawodów (pielęgniarka, położna, weterynarz),
• opieka domowa nad dziećmi i osobami chorymi,
• usługi edukacyjne
Przyznanie prawa do karty podatkowej ma charakter decyzji administracyjnej, podejmowanej na wniosek podatnika przez właściwy urząd skarbowy. Podatnik chcący opłacać podatek w formie karty podatkowej musi złożyć na piśmie wniosek do właściwego US podając rodzaj prowadzonej działalności, miejsce jej wykonywania oraz liczbę zatrudnionych pracowników. System stawek karty podatkowej bazuje na ponad 100 typach działalności pogrupowanych w rodzaje działalności. Stawki karty podatkowej są wyłącznie stawkami kwotowymi, mocno zróżnicowanymi (od kilkudziesięciu złotych do prawie 2 tys. złotych)US wyznacza miesięczną stawkę podatku w oparciu o trzy kryteria:
• rodzaj działalności wykonywanej przez podatnika
• liczbę zatrudnionych pracowników – liczba zatrudnionych nie może przekraczać 5 osób
• miejscowość stanowiącą siedzibę firmy (miejscowości podzielone są na 3 grupy do 5000 mieszkańców, od 5000 do 50000 mieszkańców i powyżej 50000 mieszkańców)
W ciągu 14 dni od doręczenia decyzji ustalającej podatek, podatnik może zrzec się opodatkowania w formie karty
Płatnik podatku w formie karty odprowadza co miesiąc wyznaczoną decyzją US kwotę bez dokonywania jakichkolwiek dodatkowych rozliczeń. Podatnikowi nie przysługują w tym wypadku żadne ulgi podatkowe, może jedynie odliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
Zalety
• zwolnienie z obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy;
• kwota podatku jest niezmienna i zryczałtowana
44 Omów konstrukcję ryczałtu od przychodow ewidencjonowanych, (kto może płacic podatek w formie ryczałtu i jakie musi spełnić wymagania
Od 1994 wprowadzono tzw. ”zryczałtowaną” formę poboru podatku dochodowego od osób fizycznych.
Omawianą formę opodatkowania stosuje się do 2 grup podatników:
1. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą opłacać podatnicy, którzy w roku poprzednim uzyskali roczne przychody z działalności gospodarczej w wysokości nieprzekraczającej 250.000 euro. Brane są pod uwagę przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie, jak i przychody uzyskiwane łącznie przez wspólników spółki cywilnej.
2. Osób które rozpoczną działalność w roku podatkowym i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej, w tym przypadku uproszczona forma opodatkowania może być stosowana do momentu osiągnięcia przychodów na poziomie maksimum.
Opodatkowanie w formie ryczałtu jest prawem a nie obowiązkiem podatnika. Może więc on zrezygnować z ryczałtu i płacić podatek na zasadach ogólnych.
Z opodatkowania w formie ryczałtu nie mogą skorzystać:
• Wykonujący działalność taką jak: prowadzenie aptek, kantorów walutowych, lombardów, wykonujący wolne zawody, wytwarzający wyroby objęte akcyzą o świadczący usługi zawarte w załączniku nr2 do ustawy
• Podatnicy rozliczający się w formie karty podatkowej
• Podatnicy okresowo zwolnieni z pdof na podstawie określonych przepisów
• Podejmujący działalność w danym roku podatkowym po zmianie działalności samodzielnej na działalność wykonywaną wspólnie z małżonkiem lub odwrotnie, jeśli wcześniej podatek płacony był na zasadach ogólnych
• Rozpoczynający działalność jeśli wcześniej wykonywali czynności wchodzące w jej zakres na podstawie stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, chyba że nie będą jej wykonywać na rzecz byłego pracodawcy
Przedmiotem opodatkowania jest przychód. Podatnikowi rozliczającemu się w ten sposób przysługuje prawo do korzystania z ulg podatkowych i rozliczania straty. Opodatkowanie ma charakter proporcjonalny, stawka jest procentowa i została w ustawie zróżnicowana w zależności od rodzaju prowadzonej działalności.
45 Podaj wysokość stawek przy opodatkowaniu ryczałtem
20% przychodów:
- wolne zawody np. lekarze, dentyści, pielęgniarki, położne, tłumacze, nauczyciele;
- z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze - odnośnie przychodów powyżej równowartości 4.000 euro (16.891 zł w 2010 r.).
17 % przychodów, usługi m.in.:
- pośrednictwa w sprzedaży samochodów, części i akcesoriów do pojazdów mechanicznych,
- parkingowe
- organizatorów i pośredników turystycznych,
- zarządzania nieruchomościami,
- dezynfekcji i tępienia szkodników,
- fotograficzne,
- organizowania wystaw, targów, itp.
8,5 % przychodów, m.in. z:
- najmu i dzierżawy do kwoty stanowiącej równowartość 4.000 euro ( 16.891 zł w 2010 r.); od nadwyżki ponad tę kwotę ryczałt wynosi 20 % przychodów,
- z działalności usługowej (gastronomicznej z koncesja na sprzedaż alkoholu powyżej 1,5 %)
- usług związanych z prowadzeniem przedszkoli,
- prowizji uzyskanej przez komisanta ze sprzedaży na podstawie umowy komisu,
- prowizji uzyskanej przez kolportera prasy
5,5% przychodów, m.in.z:
- z działalności wytwórczej,
- robót budowlanych
- przewozów ładunków taborem samochodowym oładowności powyżej 2 ton,
- uzyskanej prowizji z działalności handlowej w zakresie sprzedaży jednorazowych biletów komunikacji miejskiej, znaczków do biletów miesięcznych, znaczków pocztowych, żetonów
i kart magnetycznych do automatów,
3,0% przychodów, m.in. z :
- działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojów o zaw. alkoholu pow. 1,5%,
- działalności usługowej w zakresie handlu,
- produkcji zwierzęcej
Jeżeli podatnik prowadzi działalność, z której przychody są opodatkowane różnymi stawkami - ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ustala się według stawki właściwej dla przychodów z każdego rodzaju działalności, pod warunkiem, że ewidencja przychodów jest prowadzona w sposób umożliwiający określenie przychodów z każdego rodzaju działalności.
46 Podaj główne zasady opodatkowania dochodów osób duchownych w Polsce
Podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów osób duchownych opłacają osoby duchowne prawnie uznanych wyznań, osiągające przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim.
Podatek dochodowy pobierany od osób duchownych na zasadach ryczałtu pobierany jest kwartalnie. Zależy od funkcji duszpasterskich duchownego, liczby mieszkańców w danej parafii oraz wielkości miasta lub gminy, w której zlokalizowana jest parafia. Wysokość ryczałtu nie zależy więc od liczby wiernych w danej parafii – ale od ogólnej liczby mieszkańców niezależnie od wyznania.
Stawki ryczałtu zarówno od przychodów proboszczów, jak i przychodów wikariuszy, określone są kwotowo w załącznikach do ustawy. Stawki kwartalne podatku wahają się od 102 do 372 zł.
Osoby duchowne mogą zrzec się opłacania ryczałtu i opłacać podatek dochodowy na ogólnych zasadach, są jednak zobowiązane wtedy do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
47. Zakres przedmiotowy/podmiotowy podatku dochodowego od osób prawnych (CIT),
Podatnikami pdop są:
• Osoby prawne
• Jednostki organizacyjne mniemające osobowości prawnej w wyjątkiem spółek nieposiadających osobowości prawnej
• Podatkowe grupy kapitałowe
Grupę kapitałową tworzą pozostające w związkach kapitałowych co najmniej 2 spółki prawa handlowego mające osobowość prawną.
Podatkową grupę kapitałową mogą utworzyć wyłącznie spółki z o.o. oraz spółki akcyjne mające siedzibę na terytorium RP jeżeli:
• Przeciętny kapitał zakładowy/akcyjny przypadający na każdą z nich nie jest mniejszy niż 1.000.000 zł
• Jedna ze spółek (dominująca) posiada bezpośredni, przynajmniej 95% udział w pozostałych spółkach
• Spółki zależne nie posiadają udziałów w kapitale zakładowym/akcyjnym pozostałych spółek grupy
• Spółki nie mają zaległości podatkowych względem Skarbu Państwa
Spółki muszą zawrzeć umowę o utworzeniu podatkowej grupy kapitałowej w formie aktu notarialnego na okres co najmniej 3 lat, przy czym umowa taka musi zostać zarejestrowana w US. Spółki tworzące grupę kapitałową nie mogą korzystać ze zwolnień od podatku dochodowego i pozostawać w związkach kapitałowych z podmiotami spoza grupy. Ponadto musza się wykazać odpowiednią dochodowością – za każdy rok podatkowy udział dochodów w przychodach nie może być mniejszy niż 3%.
Podatnicy, którzy mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, co powoduje, że podatek dotyczy całości ich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania (zarówno w kraju jak i zagranicą).
Podatników, których siedziba lub zarząd znajduje się za granicą dotyczy ograniczony obowiązek podatkowy, który wiąże się z opodatkowaniem jedynie dochodów osiąganych na terenie Polski.
Z podatku zwolnione są następujące podmioty:
Skarb Państwa, NBP, jednostki budżetowe, fundusze celowe, przedsiębiorstwa międzynarodowe i inne jednostki gospodarze utworzone przez organ administracji państwowej wspólnie z innymi państwami na podstawie umowy lub porozumienia, jednostki samorządu terytorialnego w zakresie dochodów określonych w ustawie o JST, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencja Rynku Rolnego, fundusze inwestycyjne i emerytalne, ZUS, Agencja Nieruchomości Rolnych.
Pobieranie podatku od Skarbu Państwa i jednostek budżetowych oraz gmin nie miałoby żadnego uzasadnienia, skoro prawie wszystkie wpływy z tego podatku zasilają właśnie budżet państwa a w pozostałem części budżety JST.
48. Wysokość podatku (rodzaj i wysokość stawek) oraz rodzaje odliczeń od podstawy wymiaru i od podatku (chyba chodzi o CIT)
Pobór podatku dochodowego od osób prawnych dokonywany jest w oparciu o skalę proporcjonalną. Stawki są procentowe i zróżnicowane w zależności od tego, czy przedmiot i podstawę podatku stanowi uzyskiwany dochód czy przychód podatnika. We wszystkich sytuacjach, gdy podstawę stanowi dochód podatnika – obliczony za okres roku podatkowego i odpowiednio skorygowany o ulgi – stawka aktualnie wynosi 19% podstawy opodatkowania.
W sytuacji, gdy podstawą opodatkowania jest przychód, stawki podatku są zróżnicowane i wynoszą 20%, 19% lub 10% tego przychodu.
Osoby prawne będące nierezydentami, uzyskujące w Rzeczypospolitej Polskiej przychodzi z tytułu praw autorskich, licencji patentów, udostępniania receptury i innych podobnych – imiennie wskazanych w ustawie – tytułów płacą podatek w wysokości 20% uzyskanych w Polsce przychodów. Tak samo są opodatkowane przychody nierezydentów uzyskane w RP ze świadczeń doradczych, księgowych, usług prawnych, reklamowych, odsetek i innych imiennie wskazanych w ustawie źródeł.
Znacznie niższą stawkę (10% przychodu) stosuje się przy opodatkowaniu uzyskanych na terenie Polski przychodów przez nierezydentów będących przedsiębiorstwami żeglugi powietrznej i morskiej (stawki podatkowe dotyczące opodatkowania przychodów uzyskiwanych przez nierezydentów w Polsce są określone w art. 21 PDOPrU.)
Opodatkowanie przychodów uzyskanych z dywidend i udziałów w zyskach innych osób rawnych mających siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej – czyli będących rezydentami – wynosi 19% takich przychodów (art. 22 PDOPrU.). Dotyczy to zarówno tych podatników, którzy sami są rezydentami, jak i tych, których siedziby znajdują się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
W stosunku do nierezydentów zasady opodatkowania przychodów z dywidend i udziałów uzyskiwanych na terenie Polski są oczywiście uzależnione od istnienia i treści odpowiedniej umowy o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu.
Podatnicy mający status nierezydentów, gdy ich siedziba znajduje się na terenie Unii Europejskiej, są zwolnieni od podatku z tytułu przychodów uzyskanych z dywidend i udziałów na terenie Rzeczypospolitej przy spełnieniu łącznie trzech – wskazanych w ustawie warunków:
1. Wymagana jest odpowiednia wysokość udziału w kapitale spółki wypłacającej przychody z udziału w zyskach – 25%.
2. Posiadanie takiego udziału przez wskazany okres nie krócej niż przez 2 lata.
3. Opodatkowanie w państwie siedziby podatnika od całości uzyskanych dochodów.
Zwolnienie od opodatkowania dotyczy także spółek wchodzących w skład podatkowej grupy kapitałowej, które uzyskują przychody z udziału w zyskach innej spółkie, będącej członkiem takiej grupy.
W przypadku uzyskiwania przez rezydentów przychodów z dywidend i innych udziałów w zyskach obliczany i pobrany przez płatnika podatek odlicza się od podatku należnego od całości rocznych dochodów osoby prawnej, obliczonego na zasadach ogólnych.
49Zasady ogólne postępowania podatkowego
1) zasada praworządności - organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa;
2) zasada zaufania do organów podatkowych - postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych;
3) zasada informacji prawnej - organy podatkowe w postępowaniu podatkowym zobowiązane są udzielać niezbędnych informacji i wyjaśnień o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania;
4) zasada prawdy obiektywnej - w toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy w postępowaniu podatkowym;
5) zasada czynnego udziału stron - organy podatkowe zobowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym etapie postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań;
6) zasada szybkości - organy podatkowe powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia;
7) zasada pisemności - sprawy podatkowe załatwiane są w formie pisemnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej;
8) zasada dwuinstancyjności – postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne (organy pierwszej instancji to: Naczelnik Urzędu Skarbowego właściwy dla miejsca zamieszkania podatnika lub siedziby firmy oraz Naczelnik Urzędu Celnego, organy drugiej instancji to: Dyrektor Izby Skarbowej oraz Dyrektor Izby Celnej);
9) zasada trwałości decyzji ostatecznej – decyzje od których nie przysługuje odwołanie w postępowaniu podatkowym są ostateczne;
10) zasada jawności – postępowanie podatkowe jest jawne wyłącznie dla stron.