PSYCHOLOGIA WYKŁAD 12

TEMAT : FACYLITACJA SPOŁECZNA

Wzrost poziomu wykonywania zadań wywołany samą obecnością innych

Schemat działania:

• obecność innych podnosi poziom pobudzenia i motywację

• wzrost pobudzenia i motywacji zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji dominujących, silnie utrwalonych

Efekt: Obecność innych powinna zatem poprawić poziom wykonania zadań prostych i dobrze wyuczonych (gdzie jest tylko jedna reakcja utrwalona)

HAMOWANIE SPOŁECZNE

• Zjawisko polegające na spowolnieniu uczenia się w obecności innych osób

PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE – zmniejszenie indywidualnego wkładu pracy w grupie (zjawisko występuje głównie przy wykonywaniu zadań prostych)

• FACYLITACJA SPOŁECZNA CZY PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE?

• CZY GRUPA DZIAŁA LEPIEJ OD POJEDYNCZYCH JEDNOSTEK?

Rodzaje zadań:

1. addytywne – działanie grupy zależy od łącznego wkładu pracy każdego z jej członka.

Jeśli dochodzi do próżniactwa społecznego, wykonanie grupy może być lepsze niż to samo zadanie wykonane indywidualnie.

1. koniunktywne – działanie grupowe uzależnione jest od najsłabszego, najmniej zdolnego członka.

Zwykle grupy pracują nieco gorzej od pojedynczych osób, gdyż praca członka najsłabszego zaniża działanie całej grupy.

1. dysjunktywne – działanie grupy uzależnione jest pracy najlepszego lub najzdolniejszego jej członka.

Grupy mogą przewyższać pojedyncze jednostki, jeśli będą miały utalentowanego członka, jeśli potrafi on przekonać pozostałych, że ma rację oraz jeśli ten członek (oraz inni) podzieli się z pozostałymi wiadomościami, którymi tylko on dysponuje.

ZESPÓŁ KLASOWY JAKO MAŁA GRUPA SPOŁECZNA

Definicja grupy społecznej - dwie lub więcej jednostek pozostających ze sobą w bezpośredniej interakcji, mające względnie jasny cel, posiadające wspólnie ustalone normy mające względnie rozwiniętą strukturę.

Elementy składowe grupy społecznej

• członkowie

• zadania grupy i funkcje członków

• elementy utrzymujące spójność wewnętrzną grupy: instytucje, kontrola społeczna, wzory wzajemnych oddziaływań i stosunków

• środki i instytucje regulujące stosunki z członkami innych grup

• elementy materialne, symbole, wartości.

CECHY GRUP SPOŁECZNYCH

• długotrwałość związku

• system wartości

• cel działania

• poglądy – przekonania

• struktura i hierarchia

• systemy normatywne

• role społeczne

• statusy społeczne

• interakcje społeczne

• formy aktywności

• socjalizacja

• więzi międzyludzkie

• kontrola i sankcje

• identyfikacja z grupą

• odrębność wobec innych grup

Kryteria klasyfikacji grup społecznych:

1. Wielkość

• grupy małe

• grupy duże

1. Charakter grupy

• grupy członkowskie

• grupy audytoryjne

• grupy odniesienia

  1. Typ więzi

• grupy formalne

• grupy nieformalne

klasa szkolna jest definiowana jako mała grupa społeczna, utworzona w sposób instytucjonalny o dwoistej strukturze społecznej (formalnej i nieformalnej).

Nie jest to grupa wyizolowana, a stanowi ona jedno z ogniw w strukturze szkoły.

Cechy klasy szkolnej jako grupy społecznej:

• Niedobrowolny przydział uczniów, przymusowa przynależność do określonego zespołu. Główne cele, które realizuje klasa i osoby kierujące realizacją tych celów pochodzą z zewnątrz, są narzucone.

• Klasa jest częścią struktury organizacyjnej szkoły. Wiele działań w klasie jest z góry określanych poprzez rytm życia i działań szkoły jako całości.

• Struktura nieformalna klasy w dużym stopniu może tworzyć się spontanicznie w wyniku wzajemnych kontaktów uczniów.

• Szkoła czuwa nad przestrzeganiem istotnych dla wychowania i życia szkoły norm. Natomiast w wielu ważnych dla uczniów sprawach normy w klasie tworzą się spontanicznie.

• W klasie tworzą się mniejsze grupy koleżeńskie, w których porozumiewanie się jest znacznie ułatwione.

Struktura formalna:

• Odzwierciedla obowiązujące w szkole przepisy prawne, regulaminowe i zwyczajowe szkoły.

• Zewnętrznym przejawem formalnej struktury klasy szkolnej są: rzeczywiste funkcje pełnione przez poszczególnych uczniów w klasie (np. skarbnik, dyżurny),

• Usankcjonowany przez nauczyciela podział klasy na uczniów „bardzo dobrych”, „średnich” i „słabych”

Struktura nieformalna:

• Powstaje ona żywiołowo, niezależnie od formalnych przepisów i norm życia szkolnego.

• Jest rezultatem spontanicznych wzajemnych oddziaływań uczniów, nie kontrolowanego ich wzajemnego porozumiewania się, upodobań, zainteresowań i potrzeb.

Struktura klasy szkolnej jest najczęściej hierarchiczna:

• pozycje zapewniające najwyższe uprzywilejowanie (pełną akceptację)

• średni lub nieznaczny stopień uprzywilejowania (przeciętność lub izolację)

• całkowity brak uprzywilejowania (odrzucenie).

Pozycja młodego człowieka w grupie:

• wpływ środowiska rodzinnego

• wygląd zewnętrzny

• cechy temperamentu

• cechy aktywności dziecka

• stosunek do innych uczniów

• stosunek do dorosłych

• pełnienie formalnych ról społecznych

• wyniki w nauce

• poziom inteligencji

• umiejętność współżycia w grupie

Cechy, które mogą zapewnić popularność w grupie :

• życzliwość

• zdolność do współpracy

• energia

• bezpośredniość

• odpowiedzialność

• pewność siebie

• dobre wyniki w nauce

• zdrowie i sprawność fizyczna

• atrakcyjny wygląd zewnętrzny

• inteligencja

• pozycja materialna rodziny dziecka

• pozycja dziecka w rodzinie.

Cechami powodującymi niepopularność są:

• nieśmiałość

• powściągliwość

• brak energii, ociężałość

• nieprzystępność

• zbytnie „odstawanie” od grupy

• agresywność

• niesolidność

• nielojalność – łamanie umów

• egocentryzm.

Ze względu na powiązania poszczególnych osób z resztą grupy, można mówić o kilku kategoriach jej członków:

1. Uczniowie akceptowani

cieszą się uznaniem. W stosunku do nich występują bardzo silne postawy pozytywne. Dzieci te mają największe możliwości zaspokajania potrzeb psychicznych w grupie. Są to dzieci dobrze przystosowane do wymogów szkoły, a klasa jest dla nich źródłem sukcesów i daje poczucie bezpieczeństwa.

1. Uczniowie przeciętnie akceptowani

raczej lubiani, nie zajmują ważnych miejsc w strukturze grupy. Przebywanie w grupie nie dostarcza im zbyt wielu bodźców pozytywnych, ani negatywnych.

1. Uczniowie o statusie niezrównoważonym – polaryzują opinię grupy. Część uczniów ma do nich stosunek pozytywny, lubi je i akceptuje, część wręcz przeciwnie. Sytuacja tych uczniów jest szczególna: są to osoby jednocześnie akceptowane i odrzucane. Dzieci takie często pojawiają się w klasach skłóconych, podzielonych na kilka mniejszych grup.

2. Uczniowie izolowani - funkcjonują na marginesie życia klasy, nie podejmują działań na rzecz klasy, często są określane jako bierne społecznie. Członkowie grupy nie okazują im ani sympatii ani niechęci. Traktują je obojętnie. Pod pojęciem izolacji będziemy więc rozumieć zarówno takie sytuacje gdy dziecko jest izolowane przez grupę jak i gdy ono samo się izoluje. Sytuacja dziecka izolowanego jest bardzo niekorzystna, ponieważ dziecko takie nie ma możliwości zebrania doświadczeń społecznych

3. Uczniowie odrzucani - są przedmiotem jawnej niechęci grupy. Nie znajdują w ramach klasy warunków dla zaspokojenia ważnych potrzeb. Klasa ich nie lubi i nie uznaje. Nie mają wpływu na to co dzieje się w klasie. Uczniowie odrzucani zwykle znajdują się w konflikcie z grupą. Sytuacja takiego dziecka w klasie jest trudna – przebywanie bowiem w grupie jest dla niego źródłem negatywnych przeżyć.

Dzieci odrzucane

• nie znajdują w klasie warunków do zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa i akceptacji.

• klasa ma do nich negatywny stosunek.

• zachowanie często odbiega od ogólnie przyjętych norm

• czasem usiłują zwrócić na siebie uwagę i zdobyć uznanie dokuczając innym, stosując rozmaite formy agresywnego zachowania się, nie przestrzegając reguł i porządku uznawanego przez inne dzieci.

Dzieci izolowane

• pozostają na uboczu życia klasowego.

• nie mają przyjaciół wśród rówieśników.

• często określane są jako bierne społecznie.

• inni uczniowie odnoszą się do nich obojętnie, często nie interesują się nimi i nie dostrzegają ich.

• nie należą w klasie do żadnej mniejszej grupki i często nie biorą aktywnego udziału w jej życiu.

• Dzieci izolowane i dzieci odrzucone można objąć wspólną nazwą – DZIECI NIEAKCEPTOWANE.

Przyczyny izolacji i odrzucenia

Uczniami izolowanymi są dzieci:

• nieśmiałe, niedostępne lub nielubiane za swoje zachowanie.

• dzieci nieśmiałe są "inne" pod jakimś względem w grupie klasowej np.: z widoczną wadą wzroku, otyłe, ubogie, źle ubrane, ogólnie zaniedbane.

• same wycofują się z działań grupy, odczuwając przed nią lęk.

Inne przyczyny izolacji i odrzucenia :

• zachowanie dziecka - agresywność, niesolidarność, nielojalność, egocentryzm.

• Przyczyną nieakceptacji bywa również odstawanie od grupy in plus jak i in minus, np. wyniki w nauce, stan materialny i moralny rodziny, zdrowie i sprawność fizyczna.

Uczniowie nieakceptowani

Brak akceptacji – dezaprobata w stosunku do dziecka ze strony grupy lub całkowite odtrącenie – często pociągają za sobą objawy niedostosowania społecznego.

Problem ten można rozpatrywać z kilku punktów widzenia:

Społeczny , wyraz braku akceptacji dziecka w grupie:

- trudności w procesie jego socjalizacji, które mogą doprowadzić w późniejszym czasie do nieprawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie ludzi dorosłych.

Psychologiczne konsekwencje

- nieprawidłowy rozwój osobowości, który przejawiać się może w postaci poczucia niższości, utrudniającego znalezienie właściwego miejsca w grupie.

Pedagogiczny aspekt

- dziecko nieakceptowane nie wykorzystuje swych potencjalnych możliwości i osiąga mniej niż mogłoby osiągać przy pełnej akceptacji grupy.

Duże zastosowanie w badaniach nad strukturą nieformalną klasy szkolnej mają techniki socjometryczne.

• Polega na zadaniu wszystkim członkom grupy jednakowych pytań. Osoby badane w odpowiedziach mają wskazać partnerów, z którymi chciałyby wejść w kontakt w sytuacji sprecyzowanej w pytaniu.

Działania wychowawcy:

• Wzmacnia poczucie pewności siebie i dodatniej samooceny dzieci nieakceptowanych, np.; okazując im przyjazny stosunek, koncentrując się na ich mocnych stronach, wykorzystując pozytywne cechy i umiejętności tych uczniów.

• Zapewnia uczniom mającym problemy z nauką pomoc w nadrobieniu zaległości.

• Utrzymuje stałą współpracę z domem rodzinnym ucznia.

• Stara się włączyć uczniów nieśmiałych do wspólnych czynności przez zachęcanie, potwierdzanie ich wartości.

• Sytuacja dziecka nieakceptowanego w klasie szkolnej wpływa na nie niekorzystnie, wywołuje poczucie niższości, nieprzydatności i braku bezpieczeństwa.