WYKŁAD 3 19.10.2012

Wszystkie koncepcje filozoficzne poruszają się w sferze pytań o arche. Arche to jakaś substancja. Pytając o byt mamy na myśli substancje.

Heraklit (545 – 485) – jako pierwszy dokonał ciekawego zwrotu by nie kierować się naturalna perspektywą. Obiekty są przedłużeniem narracji. Rzeczownik jest logicznością zdania. Gdy się je definiuje to też widać ruch myśli. Zaproponował by uwolnić się od przymusu językowego – pytanie o byt sprowadził do formuły substancjalnej ( byt jest obiektem). Podważył wszystkie inne próby jako błędne gdyż szukają Arche w złych miejscach. System ulega rozproszeniu i nie przetrwa do czasów współczesnych. Znamy go tylko z wypowiedzi. Jest atrakcyjny z powodu oryginalnej formy literackiej ( z 40 tysięcy glinianych tabliczek odtworzono tylko 131 wypowiedzi). Sokrates nic nie rozumiał z tych wypowiedzi, bowiem były one głębokie. Trzeba się przebić przez warstwę językową.

Heraklit znany jest z powiedzonek takich jak „ pantha rei”. W tym stwierdzeniu zawarta jest podstawowa myśl. Wszystko płynie i jest jak rzeka. Rzeczywista jest symbolika płynięcia przez rzekę. Rzeka nie jest obiektem, jej istotą jest proces płynięcia. Jako podmiot poznawczy podlega jej prawom zmienności. Dla Heraklita realność świata polega nie tylko na życiu ale i śmierci.

Martin Haideger (? ) głosił wizję niesubstancji zakładając, że byt to bycie a nie substancja. Byt jest absurdalny.

Heraklit przebił się przez strukturę formalna języka i próbował w opozycji budować swoją wizję rzeczywistości. Prawda o działaniu jest głęboką prawdą o świecie. Za sprawą heraklita ta koncepcja przeważała w czasach starożytnych. Heraklit przyrównuje rzeczywistość do rzeki. Ten proces obejmuje też nas. Mówi też o logosie czyli wiecznym prawie, gdzie rzeczywistość mimo dynamiki ma być racjonalna. Immamentny logos, który jak ogień się zapala według miar i według miar gaśnie. Ogień to wizualizacja. Tego procesu się nie zobaczy. Ogień umożliwia narodzenie się czegoś nowego.

Heraklit daje przykład historii. Ludzie siedzą w chacie. Jest wieczór a oni jedzą. Drzwi do chaty są zamknięte i nic się ma nie zdarzyć. Nagle słychać hałas i ludzie spostrzegają, że stary i zużyty łuk stojący w kącie wyskoczył na środek izby. Kabłąk zwyciężył z cięciwą.

Czy jest jakieś podobieństwo między Heraklitem a Anaksymanem ? Przeciwieństwa się wyłaniają i ścierają ze sobą. Konieczność powrócenia do powrotu sprzed momentu czasu. Czas to zarazem sytuacja, w której trzeba się rozliczyć. U Heraklita wszystko porusza się w obszarze czasu. Nie ma myślenia bezczasowego. Homerycki motyw, że bohater modli się do Boga o to by przestał się kłócić jest odrzucony. Świat przestałby istnieć gdyby Bogowie przestali się kłócić. Dzięki temu rzeczywistość funkcjonuje. Czy ta walka jest potrzebna i rozumna ? Dochodzi bowiem do sytuacji niekontrolowanej. W planie ogólnym logos porządkuje rzeczywistość.

Heraklit uważa, że żywioły walczą ze sobą. Ogień pożera powietrze, woda ziemię, a ziemia…. to oczywiste z kim. Jest to wieczna walka – rodzenie się i ginięcie. Proces ten przebiega nieustannie. Można wyróżnić 2 etapy: konstruktywne czyli rodzenie i destruktywne czyli ginięcie.

Myśl Pitagorejska

Utworzyła się na półwyspie apenińskim, gdzie w 530 roku p.n.e. Samos uciekł z miasta Kroton w obawie przed prześladowaniami Polikratesa za swoje wygłaszane tezy.

Pełna rekonstrukcja myśli Pitagorejskiej jest niemożliwa. System ten uległ rozproszeniu i nie jest znany. System ten jest oryginalny i bezprecedensowy. Inaczej traktuje filozofię i pytania filozoficzne ponieważ na pytanie co to jest Arche odpowiada, że są to „liczby”. We współczesnych czasach inaczej myśli się o liczbach niż wtedy. Matematyka daje ludziom szansę do obcowania z rzeczywistością, która jest ukryta przed nami.

Liczby jako Arche niosą ze sobą treści formalne ( organizmy rzeczywiste), materialne ( dostarczanie surowca) jak i zasady energetycznej ( odnoszenie się jednostki do samej siebie). Człowiek może wyobrażać sobie liczby poprzez aparat zmysłowy. Może je zobaczyć w sposób namacalny, uzmysłowić naocznie. Abstrakcyjne myślenie niesie za sobą intelektualne obcowanie.

Pitagorejczycy są świadomi, ze poznają liczby poprzez dwa wymiary – emocjonalny i zmysłowy. Uwzględniają dwa wymiary podmiotowości poznawczej. Pitagorejczycy zauważyli, że te poziomy są dostrzegalne. Według nich liczby są dwojakiego rodzaju ( dualizm po stronie poznawczej). Zmysłowe postrzeganie jest inne niż intelektualne. Istotne cechy są jednak takie same. Obraz świata powinien być spójny – współpraca miedzy zmysłami a intelektem. Problem dualizmu istnieje i jest kłopotliwy. Właśnie ten dualizm widza w świecie – w liczbach będących fundamentem świata.

a)1 3 5 7 b)2 4 6 8

Parzystość i nieparzystość liczb nie ma nic do rzeczy. Mają tylko pewne odniesienia. „2” leży pomiędzy „1” a „3”. Liczba to symbol – można je zobaczyć. Są zasadą materialną, a forma jest ilością

1. Jeśli będziemy rysować kropki według liczb to powstanie nam kwadrat

2. Jeśli będziemy rysować kropki według liczb to powstanie nam prostokąt

Genezę powstawania świata można ująć poprzez liczby. Kierunek można uchwycić przez „2” punkty. Przez „3” punkty mogą iść dwa kierunki. „4” wytycza już bryłę. „5” to jakość niefizyczna gdzie ciało postrzegane jest w znaczeniu cielesności. „6” to życie, „7” to aspekt duchowy. „8” to miłość, „9” to roztropność i sprawiedliwość, a „10” doskonałość. Świat składa się z trójkąta ( rysując 10 kropek tworzymy trójkąt ).

Według Pitagorejczyków dusze można doprowadzić do stanu optymalnego, w którym przestanie się wcielać w inne ciała bowiem dusze są wieczne. Jest narzędziem do zdobywania wiedzy ( instrumentalnie pojmowanym ). Służy do tego by wyzwalać się z pasma reinkarnacji. Dusza czuje się źle w ciele ludzkim. Dusza świata jest ojczyzną. Za pomocą liczb właśnie można zrozumieć cały wszechświat. Kula jest doskonałą bryłą gdyż każdy punkt jest oddalony od środka w jednakowym stopniu. Planety poruszają się po okręgu i wydają z siebie dźwięki. Jest to symfonia świata. Ludzie jej nie słyszą bo są do tego przyzwyczajeni natomiast właśnie Pitagoras ją usłyszał.

Eleaci

Dwóch znanych przedstawicieli to Parmenides i Zenon. Jako pierwsi spostrzegli radykalne przeciwstawienie zmysłów i intelektu. Uważali, że nie można pogodzić tego co o świecie mówią zmysły a co mówi intelekt. Mówią o drodze – czy iść za zmysłami czy za intelektem.

Doxa – dziedzina zmysłów

Episteme – wiedza dająca się weryfikować

U Eleatów dochodziło do śmiałych zjawisk by nie starać się wiązać tych dwóch obrazów świata. Albo to albo to. W sumie jest to usprawiedliwienie samego problemu.

Pytanie o byt już niesie ze sobą sugestii na temat odpowiedzi. Na pytanie

„Co jest „ możemy odpowiedzieć „Jest”. Byt jest i z tego są konsekwencje. Byt jest wieczny, niezmienny ( zmienność jest czymś nielogicznym) i niepodzielny. Teoria nie może się różnic od bytu. Teoria jest forma rzeczywistości. Język sam jest rzeczywistością. Dochodzi do niezmienności pojęć – pojęcia SA ponadczasowe. To nie zmysły ale intelekt nas informuje o świcie i to jest prawda o świecie. Zenon uznaje, że można usprawiedliwić ten pogląd eliminując zmienność – pod warunkiem, że usunie się ruch i życie ze świata. Jeśli jednak ruch traktuje się serio to cały ten pomysł Parmenidesa chuj strzeli.

Zenon ( 540 – 430). Chciał ośmieszyć krytykę Parmenidesa twierdząc, że ruch nie istnieje. Pomysł wzięty z życia. Daje nam przykład wystrzelonej strzały z łuku. Strzała znajduje się w miejscu w każdej chwili czasu tzn. w żadnej chwili się nie porusza. Jest to paradoks ruchu – konsekwencja odniesienia z wielkości drogi i czasu. Pitagorejczycy pokazali, że można myśleć o rozmaitości względem zmysłu i intelektu. Kategoria łącznej albo rozdzielnej. Łącznej czyli jak coś wlewamy do naczynia, a rozdzielnej gdy coś sypiemy.

Rozumowanie teoretyczne paradoksu – droga do przebycia składa się z nieskończonej ilości punktów. Mamy do czynienia z nieskończonością. Droga pokrywa się w jakimś czasie ( składa się z chwil ). Punktów jest jednak za dużo co do momentów w czasie. Chodzi o to, że jest w stanie zmierzyć konsekwencje ruchu, ale nie samo zjawisko. Ludzki rozum musi ruch wykluczyć ze świata. O świecie możemy mówić to samo. Istota ruchu jest niedoznawana. Nie ma dobrej odpowiedzi na to czy ruch istnieje. Ruch jest złudzeniem powszechnym. Nie należy do koncepcji rzeczywistości.

Pluraliści :

Empedokles ( 490 – 440) uznał, że byt jest jeden; narodziny i śmierć ukazują ważne aspekty rzeczywistości. Zmienność to 4 bierne pryncypia takie jak woda, powietrze, ogień i ziemia oraz 2 pryncypia czynne tak jak miłość i nienawiść. Świat składa się z czterech kolorów – czerwony, czarny, żółty i niebieski.

Ksenofanes ( 590 – 490) z ziemi wszystko się rodzi i do ziemi wraca.

Anaksagoras ( 500 – 428) nie wyjaśnia rzeczywistości; jak to możliwe że włos wyrasta z czegoś. Składniki rzeczywistości są nieskończone. Teoria się komplikuje.