Wykład III
Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania
Czynnniki wpływające na rozwój człowieka:
czynniki endogenne genetycznie (determinatory)
płeć, konstytucja budowy ciała, rasa, tempo rozwoju biologicznego
czynniki endogenne paragenetycznie (stymulatory)
czynniki egzogenne (modyfikatory)
modyfikatory naturalne
modyfikatory kulturowe
Liczba ludności świata od roku 7000 p.n.e.
Ludność świata w mln
7000 p.n.e. 10 mln
1000 p.n.e. 80 mln
początki naszej ery 160-250 mln
1930 r. 2 013 mln
1980 r. 4 432 mln
2000 r. 6 071 mln
około 2043 9 000 mln
Liczba ludności w mln
Chiny 1299
Indie 1081
USA 294
Indonezja 223
Brazylia 181
Pakistan 152
Rosja 144
Za klasyczny podział uważa się wyróżniane przez badaczy XVIII i XIX wiecznych trzech ras ludzkich:
żółtej (mongoloidalnej)
białej (europeidalnej)
czarnej (negroidalnej)
W kolejnych, nowo postałych typologiach wyróżniano coraz więcej odmian.
Czynniki genetyczne determinatory
Na początku XIX wieku biolodzy zauważyli wewnątrz jąder komorek roslin i zwierzat male struktury. Nazwali je chromosomami ponieważ stuktury te szczegolnie dobrze barwily się pewnymi substancjami stosowanymi (..)
Np.
muszka owocowa 8
ludzie i nietoperze po 46
kukurydza 20
nosorożec 84
Genotyp
Komórki rozrodcze, gamety ojca i matki, poprzez zapłodnienie wnoszą do powstałej z nich zygoty zespół determinantów genetycznych, które są strukturalnymi przekaźnikami części właściwości genotypu.
Zespół tych determinantów (genotyp osobnika) w wyniku podziału (mejozy) pochodzi w połowie z genomu ojca i w połowie z genomu matki. Tak więc, potomek otrzymuje od każdego z rodziców po 23 pojedyncze chromosomy.
Diploidalna liczba chromosomów u człowieka wynosi 46. Zostały one dla indentyfikacji posegregowane ze względu na wielkość i kształt oraz ponumerowane.
22 pary zwane są chromosomami autosomalnymi, 1 para to chromosomy płciowe.
U kobiet XX
u mężczyzn XY
czynniki endogenne paragenetyczne (stymulatory)
wpływ organizmu matki na rozwój płodu (tryb życia matki w okresie ciąży)
wiek rodziców
liczba przebytych przez matkę ciąż oraz kolejność ciąży
cechy kośćca (wysokość ciała, kształt głowy)
kształt części miękkich (kształt nosa, uszu)
rozkład pigmentu (barwa włosów, oczu)
pamięć ruchowa
cechy fizjologiczne (ciśnienie tętnicze krwi)
czynniki egzogenne (modyfikatory)
ogół czyników zewnętrznych wpływającychmodyfikująco na rozwój człowieka , można powiedzielić wg klasyfikacji Wolańskiego na nastepujące grupy:
czynniki biogeograficzne (modyfikatory naturalne)
czynniki społeczno-ekonomiczne (modyfikatory ulturowe)
tryb życia
Czynniki biogeograficzne (modyfikatory naturalne)
otaczający świat (flora i fauna), wśród nich organizmy i pasożyty
właściwości mineralne, charakter otaczających wód i powietrza, skład gleb, czystośći chemiczne właściwości wód, skłąd powietrza, pyły i gazy przemysłowe.
Charakter klimatu, a więc nasłonecznienie, temperatura, wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, ruchy powietrza i inne właściwości fizyczne, promieniowanie.
Ukształtowanie terenu.
Czynniki społeczno-ekonomiczne (mnodyfikatory kulturowe)
wysokość dochodów rodziny
poziom kształcenia i kultury rodziców rzutujący na higienę, atmosferę życia rodzinnego, organizację czasu wolnego, itp.
wielkości i charakter środowiska społecznego, w którym wzrasta np. wieś, miasto,
tradycje i zwyczaje społeczne, w tym pewne zakazy religijne.
Tryb życia:
aktywność sportowa (praca zawodowa, trening sportowy, rekreacyjny, ćwiczenia fizyczne),
wypoczynek, sen.
Auksologia:
dyscypliną zespalającą wszystkie powyższe jest auksologia
jest to nauka badająca wszystkie aspekty rozwoju osobniczego
w ramach auksologii można też wydzielić dyscypliny naukowe, które swą uwagę skupiają na niektórych okresach życia:
embriologia, bada okres zarodkowy
fetologia, płodowy
gerontologia bada zmiany inwolucyjne i problemy starzenia się.
Okresy ozwoju człowieka
W rozwoju ontogenetyczny człowieka wyróżnia się dwie główne fazy;
embionalną, trwającą średnio 10 księżycowych miesięcy, a obejmującą okres od zapłodnienia do urodzenia.
Postembrionalną, zwaną również fazą rozwoju pozapłodowego i trwającą od urodzenia do śmierci.
Okresy rozwoju ontogenetycznego człowieka:
od Arytotelesa przyjęto podział na okresy będące zwielokrotnieniem liczby 7;
(opieka wychowawcza ojca wieku 7 lat – edykacja w szkole powszechnej)
14 lat rozpoczęcie nauki w szkole średniej.
21 lat uzyskanie pełnych praw obywatelskich.
Klasyfikacja Pitagorasa:
okres stawaniasię człowiekiem 0-20 lat
młody człowiek 20-40 lat
człowiek w pełni 40-60 lat
stary, cofający się człowiek 60-80 lat
Klasyfikacja ze względu na przesłanki biologiczno-społeczno-produkcyjne:
wiek przedprodukcyjny 0-17 lat
wiek produkcyjny mężczyźni 18-65 lat, kobiety 18-60 lat
wiek poprodukcyjny pow. 65 roku życia mężczyźni, 60 roku kobiety
Kryterium antropologiczne (Promińska 1995)
okres noworodka – od urodzenia do ok. 4 tygodni tj. przystosowania się organizmu dziecka do samodzielnego bytu do ustąpienia objawów związanych z porodem
okres niemowlęcia – do około 1 roku życia, do przyjęcia spionizowanej postawy ciała.
Okres wczesnego dzieciństwa do 7 roku życia tj. wymiany zębów mlecznych
okres dzieciństwa starszego od 7 roku do dojrzałości płciowej, tj. u dziewcząt do 12-15 lat, chłopców 16-18 lat,
okres młodzieńczy do osiągnięcia ostatecznej wysokości ciała kobiety 18-20 rok życia, mężczyźni między 20-23 rokiem życia
okres wieku dorosłego do 40lat tj. do wystąpienia pierwszych objawów starzenia się
okres wieku dojrzałego do 60 lat tj. do zakończenia funkcji gruczołów u obu płci, po czym następuje okres starości.
Dzień 1.
życie człowieka zaczyna się w momencie poczęcia
Dzień 21.
Zaczyna bić serce człwieka, kształtuje się mózg
Pierwszy trymestr to okres najbardziej intensywnego rozwoju. Z zapłodnionej komórki jajowej powstaje nowa istota ludzka, która pod koniec trzeciego miesiąca przypomina wyglądem miniaturowego człowieka i ma wszystkie funkcjonujące już podstawowe narządy wewnętrzne.
Drugi trymestr:
zakończyło się już tworzenie organów
intensywny wzrost i duże tempo zmian układu nerwowego
doskonalą się zdolności ruchowe i zmysłowe
dziecko staje się bardzo aktywne
Trzeci trymestr
Najbardziej charakterystyczną cechą tego okresu jest wzrastająca zdolność dziecka, które magazynuje składniki potrzebne po urodzeniu do przeżycia poza organizmem matki.
10 miesięcy księżycowych, można podzielić na 3 okresy:
Faza jajowa
Faza embrionalna
Faza płodowa
Rozwój fizyczny
Masa ciała
Urodzeniowe: 3400g (2500-4600)
Przyrost:
1 kwartał ok. 25g/d lub 180g/tydź.
2 kwartał ok 20g/d lub 150g/tydź.
3 kwartał ok.15g/d lub120g/tydź.
4 kwartał ok.10g/d lub 90g/tydź
Długość ciała
Urodzeniowa 50-51 cm (46-56cm)
Obwód głowy
Urodzeniowy 35cm (33-37cm)
u 1-rocznego ok.47cm
Układ krążenia
Częstość akcji serca
po urodzeniu 180-160 spada do 120/min
Pierwszy miesiąc życia:
poczatkowo zgiecie we wszystkich stawach
w ułożeniu na brzuchu unosi głowę i utrzymuje ją przez 3sek.
Krótkotrwała fiksacja gałek ocznych
pozytywne bodźce nasilają odruch ssaniacji
negatywne bodźce – odruch Moro
Drugi miesiąc:
dłonie są w części otwarte
w pozycji siedzącej utrzymuje głowę prosto
hałas powoduje przerwanie aktywności ruchowej
początek artykulacji
Trzeci miesiąc życia:
w pozycji leżącej na brzuchu
pewnie utrzymuje głowę
podpiera się na przedramionach
leżąc na plecach bawi się palcami
chwyta grzechotkę
rozpoznaje twarze rodziców
uśmiecha się
Czwarty miesiąc życia:
podczas podciąganiado pozycji siedzącej utrzymuje głowę w osi kręgosłupa
wkłada zabawki do ust
głośno się śmieje
Piąty miesiąc życia:
przekręca się z brzuch na plecy
przy podtrzymywaniu pod pachami utrzymuje pozycję pionową przez kilka sekund stojąc na palcach
Szósty miesiąc życia:
opiera się na wyprostowanych rączkach
podtrzymane siedzi
śpiąc unosi ręce
chwyta zabawki całą dłonią i przekłada z ręki do ręki
stabilnie utrzymuje i kontroluje głowę
Siódmy miesiąc życia:
-