Wyk. 1 (04.10.2011 r.)
prof. dr hab. J. J. Michałek
Podręcznik – ekonomia międzynarodowa, Krugman i Obstfeld
Egzamin – 18-20 pytań zamkniętych (po 1 pkt) + 4/6 pytań do wyboru (5-6 pkt)
Gospodarka światowa: zagadnienia wstępne
Są różne kryteria funkcjonowania gosp. światowej, ale przeważnie mamy z nią do czynienia wtedy, gdy udział w wymianie mnar wpływa znacząco na rozwój poszczególnych krajów. Jeżeli dot. tylko dóbr gospodarczych albo niektórych spożywczych to przeważnie nie ma zbyt wpływu.
Gosp. światowa powstała na pocz. XIX w. i to łączy się z tym co opisuje teoria klasyczna – handel o ch. międzygałęziowy pomiędzy krajami wyżej i niżej rozwiniętymi. Czynniki:
najważniejszy to rewolucja przemysłowa produkcja stała się masowa, a przez to dużo tańsza. Są kraje, które są w stanie niektóre produkty wytwarzać dużo taniej. Rewolucja przemysłowa zaczęła się w GB, od przemysłu włókienniczego, ale potem także hutniczy, chemiczny itd. Potrzebne są masowe rynki zbytu, a także produkcja masowa wymaga masowego importu czynników i nakładów pośrednich do produkowania dóbr
rewolucja transportowa – powstanie maszyny parowej, masowość przewozów towarowych w kraju i poza granicami, szybsze i tańsze przewożenie towarów
sprawny i zintegrowany światowy system walutowy – zaczęło się od GB, która wprowadziła system waluty złotej, stopniowo, zwłaszcza lata 70. XIX w. i zaczął się rozprzestrzeniać
wywóz kapitału – nam się wydaje, że to zjawisko nowe, jednak istniał on już w XIX w. i był formą podnoszenia efektywności wytwarzania, ale też racjonalności gospodarowania i zdobywania nowych rynków zbytu; kapitał wypływał głównie z metropolii europejskich do krajów posiadających surowce, mogących potencjalnie być rynkami zbytu
masowe migracje siły roboczej, przenoszenie się ze starych metropolii do nowych miejsc osiedleństwa, przenosili pewne umiejętności i nawyki
system kolonialny – intensywna eksploatacja krajów zamorskich, jednak ten proces był nieco bardziej skomplikowany, wiele prywatnych przedsiębiorców dorobiło się w koloniach znacznych majątków, ale także duże transfery do kolonii, były niefortunne jak wojsko, ale ogólnie wspierało to rozwój ośrodków kolonialnych; skutkiem ubocznym było to, że kolonie były bardziej powiązane z metropoliami co wpływało na rozwój gospodarki mnar
liberalizacja polityki handlowej – rozpoczyna się w najbardziej konkurencyjnych państwach, lata 50. USA, ale z czasem przenosi się też na inne kraje, XIX w. podstawy intelektualne, mówiące, że jeśli zliberalizujemy handel to prawdopodobnie nasz rozwój gosp. będzie szybszy
klasyczny podział Północ-Południe (handel mnar: produkty przemysłowe za surowce i żywność dobre wyjaśnienie w teorii Ricarda i H-O)
Dezintegracja gosp. światowej w okresie międzywojennym.
Wielki kryzys lat 1929-33, zapoczątkowany w USA, wzrost protekcjonizmu, taryfa Smooth-Hawleya w USA konkurencyjne dewaluacje większy spadek handlu niż produkcji. Jeśli u nas jest kryzys więc brakuje popytu, dlatego lepiej nie dopuszczać towarów zagranicznych. Restrykcje dotknęły innych krajów, więc one też podniosły cła i wprowadziły środki protekcjonistyczne. Próba poprawy przez dewaluację krajowych walut.
Przede wszystkim spadek cen surowców i art. rolnych, najbardziej ucierpiały kraje monokulturowe – uzależnione od eksportu jednego czy niewielkiej ilości towarów
Interwencjonizm państwowy, a drugiej strony ewolucja w sferze finansowej. Po 1932 – 3 modele systemów walutowych:
Protekcjonizm Niemiec hitlerowskich (nie zmieniono oficjalnie parytetu marki, ale waluta niewymienialna i rozliczenia clearingowe), także Włochy
W. Brytania: zawieszono wymienialność na złoto, ale na inne dewizy przy stabilnym kursie, np. funt na dolara, ale nie na złoto; także we Francji
USA: dolar po dewaluacji (35$ za uncję) wymienialny na złoto, ale tylko dla innych banków centralnych
Instytucjonalizacja gospodarki światowej w okresie powojennym.
USA uświadomiły sobie, że skutki wielkiego kryzysu z lat 30. były bardzo szkodliwe, ich zdaniem oznaczało to, że wysoki poziom bezrobocia prowadzący do frustracji społecznej doprowadził do rozwoju systemów totalitarnych, które zapewniały zatrudnienie, ale doprowadziły do wybuchu II WŚ (Niemcy, ale też Włochy). USA chciały zapobiec to stwarzając inny system. Amerykańska koncepcja instytucjonalizacji gosp. światowej – aby stworzyć pewne ramy. Początkowo koncepcja globalna, ale wypadły z niej stopniowo kraje komunistyczne. Powstanie całego szeregu instytucji regulujących współpracę ekonomiczną krajów:
UNRRA – odbudowa gospodarek
IBRD – odbudowa gospodarek i inwestycje długoterminowe
MFW – rekonstrukcja mnar systemu walutowego
System Bretton Woods (1944): dolar stand system, dolar jako kluczowa waluta, jedyna wymieniana na złoto, dziś już nie jest, ale nadal jest niewątpliwie walutą kluczową w gosp. światowej. W obiegu wewnętrznym pieniądz papierowy.
ITO (1947) – stabilizacja polityk handlowych i jej stopniowa liberalizacja. Zamiast tego powstał GATT. W założeniu charakter finansowy, więc przerodził się w quasi instytucję odpowiedzialną za liberalizację handlu mnar. Obniżka cen na świecie. 1994 – GATT przekształcono w WTO, która funkcjonuje rozwinięta do dziś.
Szybki rozwój handlu i inwestycji zagranicznych w II poł. XX w.
nowoczesna technika i technologia, kolejne rewolucje w tym zakresie
dobra koniunktura – początkowy sukces aktywnego interwencjonizmu i polityki keynesowskiej kontrrewolucja monetarystyczna
liberalizacja barier handlowych (GATT/WTO)
przywrócenie i utrzymanie wymienialności walut (system B.W.)
integracja zachodnio-europejska
dynamiczny rozwój Japonii a potem NIC’s; Tajwan, Korea, Tajlandia, a dziś przede wszystkim Chiny
dosyć wyraźne zmniejszenie handlu z krajami komunistycznymi, afrykańskimi i Ameryki Łacińskiej
Obecny kształt gosp. światowej – rozwój gosp. i zmiany w strukturze handlu
2008-2009 – największe załamanie koniunktury i handlu od 1945 r.
Kraje o największym PNB (1999): USA, Japonia, Niemcy, WB itd.
Róznica między PNB wg bieżących $ i PPP (purchasing coś tam Power) jest bardziej wyraźna w przypadku krajów słabiej rozwiniętych. Przyczyną tego zjawiska jest to, że są tańsze koszty produkcji, np. samochód osobowy w Indiach i Stanach – różnica w cenie jest niewielka, ale jeśli chodzi o usługi jest większa. Dużo jest usług niehandlowych, nie są przenoszone na arenie mnar, średni poziom cen jest niższy w słabo rozwiniętych (chyba…). Polska – w przeliczeniu na siłę nabywczą nasz dochód to jest 50% dochodu krajów zachodnich.
Bardziej prostą miarą poszczególnych krajów jest ich udział w handlu mnar. Zmieniająca się rola USA, kiedyś (1948) udział wynosił ok. 21%, a w 2008 8%, spadł więc trzykrotnie. To zjawisko dotyczyło w pewnym stopniu też Kanady, a np. rola Meksyku wzrosła. Europa – spada. Wyraźnie swój udział zmieniła też Azja, największe zmiany dokonały się w Chinach, prawie 10 razy więcej, są największym eksporterem dóbr na świecie. Odradzają się też Indie. Japonia miała apogeum w latach 90., a teraz spadł ze względu na niską dynamikę rozwoju gosp. Afryka - dosyć systematycznie też udział się zmniejsza, peryferia gosp. światowej.
Handel usługami – dwie charakterystyczne rzeczy: ¼ do 1/5 handlu towarami, podczas gdy udział w tworzeniu PKB i zatrudnieniu jest w krajach rozwiniętych do 60% (rola w wewnętrznym). Wyjaśnienia: wiele usług jest niehandlowych; poziom liberalizacji handlu usługami jest znacznie niższy niż handlu towarami.
Zmiany w strukturze towarowej handlu światowego. Szybciej wzrasta handel dobrami przemysłowymi niż rolniczymi.
Powiązania handlowe w gosp. światowej. Znacząca część handlu mnar to handel o charakterze wewnętrznym, regionalnym. Np. 28% handlu światowego wewnątrz Europy Zachodniej.
Eksport i import jako procent dochodu narodowego. Im kraj jest większy, w sensie rynku wewn. tym jest mniej otwarty. Np. USA są względnie zamknięte (12%), a np. Belgia, Holandia eksport stanowi 80-90% PNB.
Struktura handlu krajów europejskich. Niektóre gospodarki chętniej nawiązują kontakty z USA, np. GB – więź językowa, a brak tej wspólnoty np. u Hiszpanów, Włochów ogranicza ten handel.
Struktura handlu a odległość między państwami. Kanada i Meksyk np. znacznie więcej handlują z USA niż kraje europejskie. Im jesteśmy bliżej jakiegoś rynku zbytu tym aktywność handlowa jest wyższa.
Najprostszy model grawitacyjny handlu. Wielkość handlu między krajami jest zależna od wielkości ich dochodów i odwrotnie proporcjonalna od odległości. Podobnie jak równanie Newtona.
Co jeszcze może wpływać na handel między krajami, co może być brane pod uwagę w modelu grawitacyjnym?
wspólna granica lądowa
dostęp do morza, szansa zbudowania portów, a transport morski jest najtańszym transportem masowym
wspólny język, urzędowy, etniczny
wspólna waluta
historia, jeśli kraje były powiązane więzami kolonialnymi to mają jakieś połączenia pobudzające handel między byłymi kolonami a metropoliami
czy kraj jest członkiem WTO czy nie, jeśli jest to jego polityka jest bardziej zliberalizowana i handel jest większy
Załamanie w gospodarce USA przenosi się też na gosp. krajów europejskich.
Zmiany w wielkości handlu w poszczególnych grupach towarowych. Największy spadek w obrębie samochodów. Jest tak ponieważ są dobrami długotrwałego używania, więc jeżeli jest trudna sytuacja to możemy odłożyć zakup nowego samochodu na rok czy dwa i to skutkuje silnym spadkiem w handlu mnar. Nie możemy odłożyć innych dóbr i wtedy spadek innych dóbr, np. spożywczych jest niższy.
Spadek był niższy niż w czasach wielkiego kryzysu. Po pierwsze – kryzys dopadł tylko niektóre gospodarki, słabo dotknął gospodarki rozwijające się. Po 2 – skala kryzysu w sensie spadku PKB była znacznie mniejsza niż w latach 30. Po 3 – w czasie wielkiego kryzysu nastąpiła wielka eskalacja protekcjonizmu, a teraz aż tak nie i dlatego skala spadku była znacznie mniejsza.
Wyk. 2 (11.10.2011 r.)
Teoria neoklasyczna Heckscher, Ohlin, czasem mówimy też o teorii H-O-S (Samuelson), także H-O-V (Vanek, rozszerzył model neoklasyczny na wiele dóbr i krajów); R. Jones (model w którym przedstawił najważniejsze teorie)
2 x 2 x 2 dwa kraje x dwa czynniki produkcji x dwa towary
Lata 30. XX w. Teoria wywodziła się z teorii klasycznej i założenia były do niej podobne:
istnienie idealnej konkurencji jest wielu producentów i konsumentów, jeżeli dobra są jednorodne (homogeniczne) to dzięki tej konkurencji, ceny dóbr odzwierciedlają dokładnie koszty produkcji, nie ma zysków nadzwyczajnych tylko dochody czynników produkcji
istnieją identyczne technologie przy produkcji różnych dóbr; funkcja produkcji – opisuje w jaki sposób łączone są czynniki produkcji; identyczne we wszystkich krajach i mają charakterystykę CRS – stałe przychody skali
czynniki produkcji (kapitał i siła robocza) są doskonale mobilne wg danego kraju i absolutnie niemobilne pomiędzy krajami
nie tylko po stronie podażowej kraje są takie same, ale także po stronie popytowej funkcje użyteczności w różnych krajach są dokładnie takie same (homotetyczne), że struktura preferencji społeczeństw jest dokładnie taka sama
rozpatrujemy dwie sytuacje idealne jak wygląda gospodarka zamknięta (autarkiczna) i otwarta (wolnohandlowa) na świat.
Co jest źródłem handlu mnar?
Odmienne, względne wyposażenie w czynniki produkcji. Każdy kraj ma co innego i to jest wystarczające, żeby były odmienne struktury produkcji.
Uproszczenie, że są 2 czynniki produkcji i występują tylko dwa dobra (przemysłowe – wymaga więcej kapitału i żywnościowe – dobro pracointensywne), dwie ceny.
Model:
a – współczynniki nakładów czynniki produkcji (jaki i do jakiego dobra)
M – wielkość produkcji
F – dobro F
aLM – całość siły roboczej w gospodarce wykorzystywane do wyprodukowania dobra M
aLM x M + aLF x F = L [pełne zatrudnienie]
Teoria neoklasyczna polega na tym, że wszystkie mechanizmy rynkowe działają bardzo sprawnie i nie ma np. bezrobocia.
Podobnie jest w przypadku kapitału
aKM x M + aKF x F = K
Druga grupa założeń dot. doskonałej konkurencji. Cena dobra M musi odzwierciedlać koszty wykorzystanej siły roboczej i kapitały w produkcji dobra M.
aLM – nakład siły roboczej na jednostkę dobra M
aLM x W + aKM x r = PM
aLF x W + aKF x r = PF
Najważniejsze twierdzenia – Heckschera – Olihna Kraje będą się specjalizowały w eksporcie dobra, do wytworzenia którego używa się intensywnie czynnik produkcji względnie obfity w danym kraju.
Jeżeli jakiś kraj ma więcej jakiegoś czynnika to jest on względnie tani, więc możemy produkować dobra w sposób względnie tani, a więc konkurencyjnie i możemy eksportować do innych krajów. Uproszczona logika.
Twierdzenie Stolpera - Samuelsona wzrost cen jednego dobra prowadzi do wzrostu cen czynnika produkcji używanego intensywnie do produkcji tego dobra i spadku wynagrodzenia drugiego czynnika produkcji.
Twierdzenie Rybczyńskiego mówiło o zależności pomiędzy zasobami czynników produkcji a strukturą produkcji. Twierdzenie to jest wymyślone i dopasowane do małej, otwartej gospodarki. Przyjmujemy założenie, że tam ceny dóbr są stałe. Rybczyński mówi, że wzrost zasobów jednego czynnika produkcji, przy stałych cenach dóbr finalnych prowadzi do wzrostu produkcji dobra, które zużywa intensywnie ten czynnik obfity w danym kraju i spadku produkcji drugiego dobra. Logika też jest dosyć prosta, weźmy ż PL jest małą otwartą gospodarką – do naszego kraju dopływa kapitał z Niemiec jeśli będzie większy zasób kapitału, a ceny zareagują to będzie nam się łatwiej produkowało dobra kapitałowymagające, a w związku z tym mniej dóbr praco intensywnych, bo część siły roboczej odpłynie z produkcji dobra F do dobra M.
Twierdzenie FPE (Factor Price Equalization – wyrównanie się cen czynników produkcji) niesłychanie silne twierdzenie, niekoniecznie do końca prawdziwe, ale warto uświadomić sobie jego logikę. Liberalny handel towarami wyrównuje ceny dóbr na świecie i prowadzi do wyrównania się cen czynników produkcji. Mamy absolutnie wolny handel i te dobra swobodnie przepływają, więc ceny są wszędzie takie same. Wyrównanie się stopy procentowej i płacy w krajach handlujących. W krajach UE całkowicie zliberalizowaliśmy handel, autostrady itd. – niskie koszta transportu, zatem powinno nastąpić wyrównanie cen czynników produkcji, pełna konwergencja stóp procentowych i płac, nie byłaby wówczas polityka regionalna.
M = F (K, L)
M = Kmalfa m x L 1-alfam
0<2m<1
Tak sformułowana funkcja produkcji ma tę zaletę, że występują stałe przychody skali. Ta funkcja w przypadku drugiego dobra (F) jest taka sama.
Izokwanta jest opisem różnych kombinacji efektywnych nakładów czynników produkcji do wyprodukowania tej samej ilości dobra.
Jeśli myślimy o kosztach produkcji to możemy ja zapisać tak, że całkowite koszty produkcji (Total cost)
TC = W x LM + r x KM
LM – nakład siły roboczej, W – praca, r – cena jednostkowa kapitału
K/L > K*/L* - kraj jest względnie obfity w kapitał, zagranica względnie obfita w siłę roboczą
L/K< L*/K*
w/r > w*/r*
Pm/Pf Pm*/Pf*
Wyk. 3 (18.10.2011 r.)
Równowaga ogólna korzyści z handlu
Czysta teoria handlu – pieniądz jest neutralny.
Wartość produkcji w cenach światowych = wartość konsumpcji w cenach światowych.
Oznacza to, że w nowej równowadze wartość produkcji i konsumpcji muszą być takie same. Równanie ograniczenia… Na prostej szukamy punktu, który zapewnia społeczeństwu możliwie najwyższy poziom satysfakcji. Punkt Ak jest położony na wyższej krzywej obojętności wyższy poziom dobrobytu, osiągnięty dzięki dwóm zjawiskom – specjalizowanie się produkcji + wymiana handlowa jednych dóbr na drugie.
Dobro M stało się względnie droższe, a dobro F względnie tańsze. Co staje się z konsumpcją dobra F? Rośnie. Konsumpcja dobra M spada. Racjonalizacja konsumpcji i pomimo względnego spadku konsumpcji dobra M nastąpił przyrost poziomu dobrobytu, społeczeństwo wybrało inną strukturę konsumpcji.
Równanie równowagi w teorii handlu.
Pierwsza interpretacja interpretacja ograniczenia budżetowego – to ile produkujesz tworzy jakiś dochód, a po prawej stronie to co konsumujesz, możesz skonsumować tylko tyle ile wynosi wartość twojej produkcji. Tak jak w firmie/gospodarce – jak masz pewien dochód to tyle możesz wydać.
Druga interpretacja przenieśmy to co związane z M na drugą stronę. Po lewej stronie wielkości związane z dobrem M, a po prawej z dobrem F.
Pm (Qm-Km) = Pf (Kf-Qf) równowaga bilansu handlowego
(Pm/Pf)(Qm-Km)=(Kf-Qf) trójkąt handlowy [to są tylko inne zapisy]
Pozwala to uzmysłowić sobie na czym polegają przepływy handlowe i są zgodne z podejściem do czystej teorii handlu.
Korzyści z handlu – dwa kraje
Jednemu krajowi łatwo produkuje się dobro F, bo jest względnie praco intensywne a oni mają duże zasoby siły roboczej. Porównanie równowagi w warunkach autarkii i co się stanie jak się przejdzie do równowagi w warunkach wolnego handlu. Autarkia punkt A – produkcja = konsumpcja, bez wymiany mnar. Jeśli kraj przystępuje do wymiany mnar, liberalizacja handlu, cena względnie taniego dobra F rośnie, a cena względnie drogiego dobra M maleje. Krzywa staje się bardziej płaska. Również za granicą działa ta sama zasada, że wartość produkcji w cenach światowych musi być równa konsumpcji.
Sytuacja z punktu widzenia ekonomii idealna – ludzie specjalizują się w produkcji tych dóbr, gdzie są bardziej efektywni. Dzięki temu następuje wzrost dobrobytu w obu krajach. UE – Niemcy godzą się na dopłaty dla Polaków, bo wierzą w tą czystą teorię handlu.
P – zazwyczaj oznaczamy jako cenę. Pm – cena dobra M, Pm – dobra F (praco intensywne).
Subskrypt T – cena dobra M jako Terms of Trade (cena w handlu światowym)
Q – quantity – ilość, Qm – wielkość produkcji dobra M
PxQ – wartość produkcji.
Prawa strona równania:
K (czasem C) – dla opisania konsumpcji, Km – konsumpcja dobra M
Diagram Lernera
Każdy ma taką samą technologię i każdy jest taki sam, nikt nie dominuje na rynku, każdy stara się zachowywać racjonalnie.
Każdy ma założoną jakąś wielkość produkcji opisywaną przez izokwantę. Są takie izokoszty, więc wybiera się punkt na najlepszym poziomie kosztów. Wartość produkcji jest równa kosztom produkcji.
Izokwanta jednostkowej wart. M jest bliżej osi K, bo jest kapitałochłonne. Izokwanta jednost. wartości F jest bliżej osi L.
Wszystko równa się 1 na potrzeby wykładu.
M=1/Pm; Pm x M=1
F=1/Pf; Pf x F = 1
rK + wL = 1
Jeśli nasz kraj jest względnie obfity w kapitału to cena kapitału jest względnie niska a cena drugiego kapitału(?) względnie wysoka. w/r – wysoka, a w innym kraju niska.
Od cen czynników produkcji do cen dóbr finalnych
Jeśli znamy w i znamy r. Jesteśmy w zamkniętej gospodarce gdzie występuje doskonała konkurencja, wszystkie zasopy kapitału i siły roboczej znajdzie zastosowanie to wyjdzie pewna cena. W i r są znane.
1/r + 1/w prosta izokoszta.
Ile izokwant dobra M jest styczne do tej prostej izokoszty. Tylko jedna może taka być. Charaketryzuje się tym, że jeśli koszty produkcji są równe 1 to wartość produkcji jest równa 1. Jeśli znamy ten punkt B to wiemy czemu jest równe M, ile musimy wytworzyć, aby wartość produkcji była równa 1. Wtedy łatwo możemy obliczyć Pm. Znając w i r mogę wyznaczyć Pm.
Dobry przedsiębiorca przychodzi na rynek, ma info ile musi zapłacić w banku, ile robotnikowi, wie jakie są koszty produkcji, znajdzie równowagę. Będzie w stanie zapłacić wynagrodzenie kapitałowi i robotnikom, których zatrudnia. Przechodzi od cen czynników produkcji do cen dobra. Każdy przedsiębiorca dysponuje taką samą technologią i czynnikami produkcji, więc każdy ma taką samą cenę. W sensie dochodów obojętnie, czy będę produkować dobro M czy F. Doskonała konkurencja.
Niebywałe konsekwencje tego zjawiska. Odwrócenie rozumowania wyobraźmy sobie, że jesteśmy w UE i nie ma barier w przepływie towarów, a koszty transportu dzięki autostradom i kolejom są praktycznie zerowe. Znamy jednostkową izokwantę dobra M i dobra F. Pytanie – ile prostych izokosztów może być stycznych do tych izokwant. TYLKO JEDNA (w punkcie B i C; w punkcie przecięcia z osią K – 1/r, a z osią L – 1/w).
Jeżeli zliberalizujemy handel i jesteśmy członkami UE, dwa bliskie sobie kraje – PL i Niemcy) to ceny dóbr powinny być takie same. Wynika z tego, że następuje też zrównanie cen czynników produkcji. Pm i Pf są takie same to w i r też powinny być takie same. Twierdzenie o wyrównywaniu się cen czynników produkcji (FPE – factor price equalization).
Twierdzenie Stolpera – Samuelsona
Jeśli w modelu neoklasycznym nastąpi wzrost jednego dobra finalnego to spowoduje to wzrost ceny czynnika produkcji i spadek ceny drugiego czynnika produkcji. Pewna redystrybucja dochodów. Tracą właściciele czynników produkcji, albo robotnicy.
Jeśli z jakiegoś powodu (np. liberalizacji handlu) nastąpiłby wzrost ceny dobra M to żeby uzyskać izokwantę M o wartości 1 to byłaby ona położona niżej, bo produkowalibyśmy mniej żeby uzyskać tę samą wartość.
Zmieniła się izokoszta. Nowa prosta izokosztu, obrazuje równowagę w gospodarce dot. ceny kapitału i ceny siły roboczej. Cena kapitału spadła (1/r spadło r wzrosło). 1/w wzrosło w spadło, spadła stopa procentowa. To jest to co mówi twierdzenie SS.
Relacja kapitału do siły roboczej w nowej równowadze (Km/Lm) spadła kapitałointensywność, ponieważ cena kapitału wzrosła a cena siły roboczej spadła. Inteligentny przedsiębiorca wykorzystuje to – używa więcej siły roboczej zamiast kapitału.
Kf/Lf – kapitałointensywność również spadła.
Punkt widzenia Niemiec – mają kapitał, liberalizują handel z Polska, popyt na kapitało intensywne samochody rośnie, ich cena rośnie, oznacza to, że producenci niemieccy zaczynają wytwarzać więcej samochodów, a ich popyt na kapitał rośnie, to cena kapitału również rośnie. Ale żeby wytwarzać ich więcej muszą rezygnować z praco intensywnych, zatrudniają pracowników pracujących wcześniej w innych sektorach. Następuje spadek płac, wzrost ceny kapitału powoduje spadek ceny siły roboczej. Polska zaczyna dostarczać dobra praco intensywne o względnie niższej cenie. Mechanizm konwergencji. W Polsce wzrosłyby płace, a spadłaby stopa procentowa.
Wyk. 4 (25.10.2011 r.)
S-S: zależności cen czynników produkcji i cen dóbr
Im wyższa cena pracy do kapitału (w/r) tym wyższa cena dobra praco intensywnego do kapitało intensywnego
Efekt wzmacniający (The magnification effect: R. Jones)
Skala zmian cen czynników produkcji jest większa niż skala zmian cen.
W modelu neoklasycznym z 2 dobrami, M i F i dwoma czynnikami produkcji, kapitałem K, siłą roboczą L, z cenami czynników produkcji r i w, odpowiednio, zmiany w cenie dóbr finalanych są wzmocnione w wynagrodzeniach odpowiednich czynników produkcji. Jeżeli oznaczymy zmiany względne przez ~ i założymy, że produkcja dobra M jest kapitało-intensywna, to zachodzi następująca zależność:
jeżeli ~Pm<~Pf to ~r<PPm>~Pf<~w
jeżeli ~Pm>~Pf to ~r>~Pm>~Pf>~w
Globalizacja niskie płace i bezrobocie. Twierdzenie SS było przedmiotem debaty o globalizacji, wzrost różnic płacowych w USA.
Import z krajów o niskich płacach np. ubrania są tańsze, zatrudnieni w włókiennictwie mają niższe płace lub tracą pracę
Łódź – przemysł włókienniczy, wzrost importu, konkurencja na rynku odzieżowym znacznie wzrosła, duża część z Łodzi i okolic już dziś nie funkcjonuje.
Twierdzenie T. Rybczyńskiego mówi o pewnej sytuacji istniejącej w kraju względnie otwartym na handel.
W modelu neoklasycznym 2x2x2, przy założeniu stałych cen, wzrost podaży jednego czynnika produkcji spowoduje, że wzrośnie produkcja dobra, który zużywa intensywniej ten czynnik produkcji, którego zasób się zwiększył, a zmniejszy się produkcja drugiego dobra.
Jeśli w takim kraju jak PL z jakiegoś powodu napłynął kapitał (np. wsparcie z funduszy strukturalnych), to twierdzenie mówi tak, że Polska miała przewagę w produkcji dóbr praco intensywnych, ale w związku z napływem kapitału jesteśmy bardziej konkurencyjni, bardziej opłaca nam się produkować dobra kapitało intensywne. Np. produkcja samochodów była, ale było jej mniej, a po napływie kapitału stała się znaczącą częścią gospodarki, przedmiotem eksportu.
Skrzynka Edgeworth’a
Krzywa kontraktowa – contract curve, krzywa będąca połączeniem styczności wszystkich kolejnych izokwant.
Napływ kapitału zmiana struktury produkcji. Łatwiej i więcej można produkować dóbr kapitało intensywnych i mniej praco intensywnych.
Rosyjscy emigranci w Izraelu 1989-96, Żydzi z Rosji lepiej wykształceni wzrost produkcji dóbr wymagających nakładów wykształconej siły roboczej.
Ustalanie cen równowagi w handlu mnar: tot
kształt preferencji obrazowanych przez krzywą RD jest taki sam, gusta są takie same
Jest nasz kraj, względnie obfity w kapitał a ma niewielkie zasoby siły roboczej, względnie wysokie płace są (Niemcy). Za granicą odwrotnie, bo obfitość sił roboczej jest znaczna. Konwergencja dokonuje się po obu stronach, jeśli wierzymy w teorię neoklasyczną.
H-O podsumowanie struktury modelu
teoria równowagi ogólnej z jednej strony mechanizmy i jak się zachowują przedsiębiorcy, ale także patrzymy nie tylko na poszczególne sektory, ale na całą gospodarkę.
Kraje są tak samo wyposażone w technologie, funkcje produkcji są takie same, kraje mają takie same gusta. Kraje różnią się wyposażeniem w czynniki produkcji, mają odmienne.
Paradoks Leontieffa jeśli byśmy spojrzeli na gospodarkę USA w 1947 r. to wszyscy ekonomiści by się zgodzili, że jest to kraj bardzo dobrze wyposażony w kapitał, a więc powinien eksportować dobra kapitało intensywne a importować praco intensywne. Planowanie centralne w Rosji, a następnie przeniósł się do USA. Potrzeby wojenne. Tablice dla gospodarki amrykańskiej opracowane pomysł obczajenia struktury handlu USA z tym co mówi H-O.
Weźmy reprezentatywny koszyk dóbr eksportowanych przez USA o wartości 1 mln $ (pszenica, samochody, ubrania itp.), możemy precyzyjnie obliczyć jakie nakładu z jakich sektorów były użyte i jakie nakłady kapitału i siły roboczej były zużyte do wyprodukowania tego koszyka dóbr. Zużyto 2,5 mln $, 182 – siła robocza (osobo-lata), relacja kapitału do siły roboczej – 14,015. Substytuty importu – musiał by znać dokładnie strukturę importu, a znał tylko łączną strukturę importu, więc zrobił przybliżenie ile kosztowałoby w Stanach, co gdybyśmy ich nie importowali tylko wytwarzali w kraju. Wyszło mu 3 mln coś tam, 170 i relacja 18. Powstał problem sprzeczności z H-O. Interpretacje:
W modelu H-O zakładano, że preferencje społeczne są identyczne we wszystkich krajach, pytanie czy jest tak naprawdę. Jeśli w kraju rozwiniętym jak USA ludzie wolą konsumować kapitało intensywne, a gdzie indziej praco. Nie ma jednak tak silnej zależności.
Uwzględnienie barier handlowych dwa stany w H-O – wolny handel i autarkia, wtedy jednak na świecie nie dominował wolny handel, pytanie czy istniejące bariery handlowe mogły zniekształcić obraz, odpowiedź brzmi tak. Czy w krajach wysoko rozwiniętych cła importowe są wyższe na dobra praco czy kapitało intensywne? PRACO. Większy protekcjonizm na dobra praco intensywne.
Bardziej precyzyjna kategoryzacja nakładów (zamiast prostego podziału dychotomicznego: K i L)
Możliwość wystąpienia odwróconej czynniko-intensywności (factor intensity reversals)
Wyk. 5
brak
Wyk. 6 (15.11.2011 r.)
Główne cechy funkcji popytu Krugmana
przyjmijmy, że istnieje liniowa funkcja popytu q=A–BxP
parametr A prezentuje rozmiary rynku
dodatni parametr B – cenowa elastyczność popytu siła reakcji zmian popytu pod wpływem zmiany cen
utarg krańcowy MR – różnica między ceną P a q/B
TC – całkowite koszy są równe F (koszt stały) + c (koszt krańcowy po pewnej stałej wartości) x q (wielkość produkcji)
Jeśli nasza firma zachowuje się tak samo jak inne firmy, produkujemy taki sam produkt i takich firm jak nasza jest 9 to nasz udział w sprzedaży wynosi 1/10. A jeśli nasza cena byłaby wyższa niż średnia to nasza sprzedaż byłaby trochę niższa, a stosując cenę niższą niż zwykła zwiększamy nasz udział w rynku. Im więcej jest firm na rynku tym każda produkuje mniej a produkując mniej koszt jest wyższy. Jeśli w tych samych warunkach na danym rynku jest więcej firm to ceny będą wyższe czy niższe? Niższe, jest większa konkurencja.
Wyk. (13.12.2011 r.)
Reciprocal dumping – model wzajemnego dumpingu – wszystko jest symetryczne.
Korzyści dobrobytowe netto z liberalizacji handlu:
W warunkach autarkii – cena jest wyższa niż w warunkach wolnego handlu.
Renta Konsumenta – wzrasta dzięki liberalizacji handlu, konsumenci są w lepszej sytuacji.
c – koszt krańcowy
g- koszty transportu
RPk – renta producenta krajowego na rynku krajowym zmniejszyła się, bo cena się obniżyła z Pa do Pprim i dostawy się zmniejszyły. Ich koszty produkcji są równe c, więc zmniejszyły się o –a-e-h (wtf)
Renta firmy zagranicznej na rynku krajowym = renta firmy krajowej na rynku zagranicznym +e+f
Bilans: małe koszty transportu = h jest małe, a f jest duże = deltaW dodatnie; duże g – deltaW jest ujemne
Berenhofen
h- rynek krajowy (home)
f – zagraniczny
n – liczba firm
x – dostawy
Cła w doskonałej konkurencji
Cła – najstarszy, tradycyjny instrument polityki handlowej.
Cła importowe – nakładane przy imporcie towarów, ale mogą być jeszcze np. eksportowe, tranzytowe.
Sposoby wymierzania ceł: ad valorem (częściej spotykane cło stanowi pewien procent wartości importowanego towaru) i specyficzne.
Znaczenie ekonomiczne ceł.
Jeśli nasz kraj jest mały i niemający przewagi w produkcji danego dobra (nasza cena autarkiczna jest wyższa niż cena światowa) cło podnosi cenę towaru na rynku krajowym i to ma swoje konsekwencja dla wielkości produkcji, dla wielkości konsumpcji (spada) i import też spada.
Renta konsumenta maleje o pole a+b+c+d.
Renta producenta rośnie o pole a
Dochody fiskalne = c
Delta W = -b-d [Trójkąty Habergera, bezpowrotne straty dobrobytowe]
Współzależności między eksportem a importem.
Krzywa popytu na import: MD
Wyk. (20.12.2011 r.)
Równowaga cząstkowa w dużym kraju: raz jeszcze
e – terms of trade ile nasz kraj zyskał na tym, że cena importowa obniżyła się
Cło importowe w kraju dużym: konsekwencje dla kraju i reszty kraju
Trudności [ale nie wiem gdzie xD slajd protekcjonizm wychowawczy infant industry protection]:
wybór gałęzi (należy chronić jakiś konkretny przemysł)