Rozdział IV część II
Sytuacja szkolna: obejmuje całokształt warunków, osób, zjawisk i sytuacji związanych z uczęszczaniem przez dziecko do szkoły.
Dwie perspektywy w podejściu do sytuacji szkolnej:
Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza środowiska wychowawczego tworzonego przez szkołę.
Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych.
Funkcjonowanie dziecka w podstawowych rolach społecznych związanych z sytuacją uczęszczania przez nie do szkoły wiąże się z wymiarem oceniającym diagnozowaniu.
Poznawanie tego jak dziecko funkcjonuje w rolach społecznych związanych z sytuacją szkolną, oznacza dokonywanie oceny, w jakim stopniu dziecko spełnia określone oczekiwania społeczne tj. zakazy, nakazy określonych ról szkolnych.
Wśród podstawowych ról szkolnych dziecka, wymienić należy:
- rolę ucznia – uczący się , przyswajający wiedzę
- rolę kolegi – członek zespołu klasowego, grupy rówieśników
- rola członka społeczności szkolnej – członek zbiorowości ( uczniów, pedagogów, innych pracowników)
Analizuje się również relacje pozaosobowe :
Uczeń – wiedza
Uczeń – wymagania dydaktyczne
Uczeń – regulamin szkolny
Uczeń - grupa
W rozpoznaniu sytuacji szkolnej niezwykle ważne jest ustalenie nastawienia szkoły do ucznia .
Wśród głównych wskaźników nastawienia dziecka do szkoły wymienić można:
- występowanie zachowań ucieczkowych
- aktywność dziecka na lekcjach i poza nimi
- zaangażowanie w życie klasy i poza nimi
- relacje rówieśnicze
- wypowiedzi bezpośrednie i ukryte
- charakter osiągnięć szkolnych
Diagnoza sytuacji szkolnej jako diagnoza środowiska wychowawczego tworzonego przez szkołę:
- diagnoza środowiska wychowawczego tworzonego przez szkołę, może być prowadzona w szerszym lub węższym zakresie tj. obejmować większą lub mniejszą liczbę składników środowiska.
Może być podejmowana ze względu na:
a)konkretnego ucznia i będzie to diagnoza szkoły jako środowiska wychowawczego określonego dziecka
b)ze względu na grupę uczniów: będzie to spojrzenie na środowisko wychowawcze szkoły w ujęciu intersubiektywnych
diagnoza środowiska wychowawczego szkoły może być też realizowana ze względu na jakiś problem np.: narkomani wśród uczniów, agresji między uczniami itp.
Rozpoznanie funkcjonowania szkoły w tym względzie ma charakter funkcjonalny i dotyczy ustalenia funkcji jaka pełni środowisko szkoły w powstaniu i rozwijaniu się i przeciwdziałaniu zjawiska.
Rozpoznanie środowiska szkoły może przyjmować wymiar:
a)subiektywnym
b)obiektywnym
w sensie obiektywnym dąży się do identyfikacji i oceny jakości dydaktyczno – wychowawczej elementów charakteryzujących dane środowiska wychowawcze szkoły ze względu na występujące ogólne standardy i wzorce np.: przy ogólnym budowaniu pracy szkoły, w którym analizie poddaje się różne obszary funkcjonowania szkoły takie jak:
- kształcenie ( efekty kształcenia, organizacja i przebieg kształcenia)
- opieka i wychowanie ( plan pracy pedagogicznej, priorytety wychowawcze szkoły, atmosfera szkoły, kontakty uczeń – nauczyciel, integracja uczniów)
- organizacja, kierowanie szkołą ( dokumentacja, dobór kadry pedagogicznej, baza materialna i finansowa)
Proponowanymi narzędziami pracy przy tym badaniu są: kwestionariusze i ankiety dla nauczycieli, uczniów, rodziców.
W sensie subiektywnym środowisko szkoły jest czyimś środowiskiem wychowawczym ( danego ucznia lub grupy uczniów) którego elementy tworzą indywidualna konstrukcję i wpływają w sposób niepowtarzalny, zależny od indywidualnych właściwości jednostki lub jednostek.)
Czynniki opisu warunków szkolnych w perspektywie pomiaru społecznej szansy rozwoju:
- warunki nauki
- warunki kadrowe
- stan posiadania szkoły(sprzęt)
- stopień wykorzystania urządzeń i wyposażenia.
Inna propozycja pogrupowania czynników:
- formalno-organizacyjne warunki funkcjonowania szkoły: status prawny, regulamin, progam dydaktyczny itp.
- warunki materialne szkoły
- stan opieki nad uczniem: pomoc socjalna, opieka medyczna, działalność pedagoga szkolnego itp.
- środowisko nauczycieli: wykształcenie, doświadczenie, dokonalenie zawodowe, specjalizacje, metody i środki dydaktyczne itp.
- środowisko uczniów: klimat, poziom i skład umysłowy i moralny grupy równieśniczej, aspiracje, postawy, aktywność itp.
- sfera kultury i aktywności środowiskowej szkoły: tradycje szkoły, zajęcia pozalekcyjne, koła zainteresowań, imprezy, współpraca z instytucjami kulturowymi itp.