11. Błędy wychowawcze i ich skutki w wychowaniu i rozwoju dziecka.

Błąd wychowawczy to takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę (lub ryzyko) powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków.(Gurycka) Skutki błędu wychowawczego można podzielić na doraźne i odległe w czasie. Skutki doraźne dotyczą zerwanej lub zaburzonej interakcji oraz negatywnej oceny zdarzenia przez wychowanka, powodują przeniesienie ocen i zachowań na inne sytuacje wychowawcze lub życiowe. Skutki odległe w czasie wywołują negatywne zmiany osobowości oraz jej zaburzenia. Gurycka w oparciu o zachowania wychowawcy skategoryzowała błędy wychowawcze. Ujęła je w postaci dwubiegunowej:

* Ekstremalna emocjonalna akceptacja dziecka - Ekstremalne odrzucenie emocjonalne dziecka,

* Nadmierna koncentracja na dziecku - Nadmierna koncentracja na sobie,

* Nadmierna koncentracja na zadaniu dziecka - Niedocenianie zadań dziecka

Dziewięć błędów nauczyciela- Gurycka

1.Rygoryzm: *Nauczyciel formułuje wymagania, polecenia, zakazy. *Sprawdza, drobiazgowo kontroluje wymagania, polecenia, zakazy. *Formułuje oceny negatywne.

2.Agresja: *Nauczyciel atakuje słownie, obraża, poniża, kpi, krzyczy, wyraża lekceważenie. *Nauczyciel atakuje fizycznie, uderza, bije, szturcha, przymusza do określonej pozycji (klęczenie). *Nauczyciel atakuje symbolicznie poprzez obraźliwe gesty, ironię, ostre kary.

3.Hamowanie aktywności:* Nauczyciel przerywa aktywność dziecka innymi poleceniami, zadaniami. *Nauczyciel włącza się w aktywność dziecka, przeszkadza, odbiera odwagę, krytykuje, wprowadza modyfikacje bez zgody dziecka, przejmuje czynności dziecka bez powodu i uzasadnienia. *Nauczyciel zakazuje wykonywania przez dziecko aktywności bez uzasadnienia lub z uzasadnieniem ograniczającym.

4.Obojętność: *Nauczyciel nie nawiązuje kontaktu z uczniem, jest obok dziecka, okazuje brak zainteresowania dzieckiem werbalnie i mimicznie. *Nauczyciel nie reaguje na próby nawiązania kontaktu przez dziecko (nie odpowiada na pytania, nie słucha, zajmuje się czymś innym). *Nauczyciel jest bierny wobec próśb i potrzeb dziecka.

5.Eksponowanie siebie: *Nauczyciel absorbuje dziecko swoimi sprawami i problemami w nieadekwatnych sytuacjach, demonstruje humory, urazy obraża się. *Chwali się swoimi sukcesami, wywyższa się. *Domaga się względów, egzekwuje swoje prawa

6.Uległoś: *Nauczyciel spełnia zachcianki dziecka. *Obniża a nawet rezygnuje z wymagań stawianych dziecku wobec jego nalegań, napotkanych trudności. *Demonstruje bezradność wobec dziecka werbalnie lub fizycznie (skarży się, płacze).

7.Zastępowanie: *Wychowawca wykonuje zadania za dziecko (wyręcza je) *Pozbawia dziecko możliwości decydowania o podjęciu działań własnych tłumacząc to zmęczeniem, trudnością zadania, słabością dziecka, jego dobrem. *Proponuje dziecku zastępowanie go w różnych czynnościach, motywując to jego dobrem, czasem na zabawę i naukę.

8.Idealizacja dziecka: *Wychowawca podkreśla słowem i zachowaniem szczególne walory i możliwości dziecka. *Wnika w narzucający się sposób w szczegóły poczynań dziecka, jego sytuację. *Sprawy dziecka wyzwalają nadmierną aktywność wychowawcy (niesienie pomocy, troska, uwypuklanie ważności spraw dziecka).

9.Niekonsekwencja: *Wychowawca ma zmienne wymagania i zachowania wobec dziecka, w podobnych sytuacjach stawia dziecku różne wymagania i inaczej je ocenia. *Nauczyciel jest niekonsekwentny w formułowaniu poleceń (zmienia je), w kontroli nad wykonaniem zadań (szczegółowo, doraźnie, wcale), w ocenianiu ucznia (brak jednolitego systemu)

Błędy wychowawcze popełniane przez rodziców i nauczycieli

Na błędy wychowawcze składają się niewłaściwości w postępowaniu wychowawców (rodziców, nauczycieli, innych osób, instytucji, środowisk) z dziećmi i młodzieżą w procesie ich rozwoju i wychowania. Przyczyną jest niewłaściwy dobór metod wychowania (brak sposobu postępowania) i niewiedza, nieświadomość metod wychowania.

Szkodliwość popełnianych błędów wychowawczych – wzmacnia lub osłabia indywidualną odporność dziecka, jego właściwości osobowościowe, typ więzi uczuciowej z rodzicami lub jednym z nich, panująca w rodzinie atmosfera, ogólne warunki jej życia.

Ujemne tego rezultaty są następujące:

• samodzielność dziecka i jego dojrzałość społeczna nie rozwija się w stopniu dostatecznym.

• obserwuje się znacznie powolniejszy, niekiedy poważnie zahamowany proces rozwoju dziecka także we wszystkich innych dziedzinach: ma ono wyraźnie zaniżone wyobrażenia o swoich możliwościach, jest onieśmielone, szybko przejawia objawy zmęczenia i znudzenia,

• dziecko odsuwane od współudziału w pracach na rzecz rodziny, szerszego otoczenia (oszczędzane) nie nabywa niezbędnych w późnym życiu umiejętności, przyjmuje postawę oczekiwania na świadczenia innych

• w miarę dorastania coraz silniej rozwijają się u dziecka dyspozycje do „brania” i „korzystania”. Nazywamy to postawą konsumpcyjną.

• u dziecka wcześnie wykształcają się mechanizmy obronne w postaci kłamstwa i coraz staranniejszego ukrywania przed rodzicami swoich problemów

• nadmierna kuratela i rozbudowany system zakazów rodzą sprzeciw a niekiedy są przyczyną drastycznych form buntu

• postawa wychowawcza dorosłych oraz stosowane metody oddziaływania na dziecko mogą być źródłem różnych zaburzeń charakteru,

• dziecko zatraca poczucie własnej wartości, staje się bierne i podatne na wszelkie wpływy,

• nieuwzględnianie zachodzącego procesu wzrostu dziecka czego skutkiem jest wspieranie dziecka w sytuacjach, które wymagają przede wszystkim jego własnych wysiłków i starań.