Upośledzenie umysłowe
Wechsler—
Globalne zestawienie testów, w których pacjenci cierpiący z powodu upośledzenia umysłowego, wypadli szczególnie źle lub uzyskiwali wysoce zróżnicowane wyniki testowe
Upośledzenie umysłowe-
Skala Bezsłowna wyższa niż Słowna
Powtarzanie Cyfr: relatywnie dobre
Podobieństwa: bardzo słabe
Układanki: relatywnie dobre
Klocki: niskie
Zróżnicowanie wyników w poszczególnych testach: ograniczone
Upośledzeni umysłowo nie przedstawiają zazwyczaj specjalnych problemów diagnostycznych, wyjątkiem jest sytuacja, w której podstawowym zadaniem jest prognozowanie zachowań społecznych aniżeli intelektualnych, a także w niewielkiej liczbie przypadków gdy zachodzi konieczność odróżnienia upośledzeń umysłowych od prostej schizofrenii
W tym przypadku najbardziej krytyczne testy:
Podobieństwa i Klocki
Schizofrenicy – mogą uzyskać mogą uzyskać wysokie wyniki w tych testach
Upośledzeni- prawie nigdy nie uzyskają wysokich
Powtarzanie Cyfr i Układanki:
Upośledzeni -w tych testach nierzadko uzyskują wyniki mieszczące się w granicach normy, a nawet bliskie przeciętnej.
Danych z tabeli nie można wykorzystać jako psychometrycznych skrótów prowadzących do diagnoz psychiatrycznych.
-mogą być pomocą w diagnozie różnicowej, pod warunkiem że badający zdaje sobie sprawę z problemów statystycznych i nozologicznych. Dokładna analiza tabeli pokaże, że różne grupy kliniczne nie odnoszą sukcesu w tych samych testach.
Wszystkie grupy kliniczne oprócz psychopatów i upośledzonych umysłowo wypadają gorzej w testach bezsłownych niż słownych.
- nie potwierdzono trafności wyników tabeli
- lista wskaźników obejmuje jedynie występowanie istotnych wyników testowych nie uwzględniona jest konfiguracja i stopień współistnienia wskaźników, co jest istotą trafnej diagnozy
- im większa liczba wskaźników związanych z danym zaburzeniem psychicznym ujawnia się w badaniu narzędziem psychometrycznym, tym większe prawdopodobieństwo postawienia poprawnej diagnozy. Obecność jedynie jednego lub dwóch bardzo wyraźnie zaznaczających się wskaźników można jednakże traktować za wystarczającą w sensie patognomicznym.
- czasami chodź wskaźniki są liczniejsze nie mają charakteru rozstrzygającego np. rozkład wyników testowych u osób psychicznie upośledzonych jest czasem bardzo podobny do rozkładu wyników testowych psychopatów wtedy oszacowanie ogólnego poziomu intelektualnego jednostki może być najważniejsza determinanta różnicowa.
Kowalik
-Iloraz inteligencji określany przy użyciu Skal Inteligencji Wechslera ma podstawowe zastosowanie w rozpoznawaniu upośledzenia umysłowego, zgodnie z klasyfikacją AAMR upośledzenie umysłowe rozpoznawane jest, gdy iloraz inteligencji mierzony skalą WAIS-R nie przekracza 69 punktów.
Klasyfikacja stopni upośledzenia umysłowego:
| Upośledzenie | Jednostki odchyleń standardowych | WAIS-R odchylenie standardowe 15 pkt |
|---|---|---|
Lekkie Umiarkowane Znaczne Głębokie |
-3,00 do -2,01 -4,00 do -3,01 -5,00 do-4,01 Poniżej -5,00 |
55-69 40-54 25-39 0-24 |
znaczenie ilorazu inteligencji- od uzyskanej wartości ilorazu inteligencji uzależniona jest decyzja o rozpoznaniu upośledzenia umysłowego oraz jego stopnia, w przypadku innych zaburzeń iloraz nie decyduje o przypisaniu osobie badanej określonej etykiety psychopatologicznej
-gdy zmieniły się poglądy na upośledzenie umysłowe i zaczęto dostrzegać możliwości włączania osób z tym zaburzeniem w normalne życie społeczne oraz podjęto próby przystosowania ich do tego życia. Od tej chwili iloraz inteligencji nabrał nowego znaczenia. Przestał być prostym sposobem rozpoznawania osób o obniżonej sprawności intelektualnej, a stał się miarą sił przystosowawczych, jakim dysponuje jednostka. Iloraz inteligencji zaczął także służyć do podejmowania decyzji określających w znacznym stopniu przyszłe losy ludzi.
Losy te były radykalnie odmienne w zależności od tego czy rozpoznawano upośledzenie czy też nie. Iloraz inteligencji uzyskał dodatkowy sens poza psychometrycznym sens kliniczny tzn. łączy on możliwości intelektualne jednostki i wymogi społeczne otoczenia.
- wartość kryterialna 69 punktów w skali WAIS-R powinna oznaczać, że ludzie uzyskujący wyniki przewyższające ją będą spełniali przeciętne wymagania obowiązujące w danym społeczeństwie, a ludzie uzyskujący niższe wyniki nie będą w stanie im sprostać.
- z 1 str Wechslerowski iloraz inteligencji jest wypadkową wielu sprawności intelektualnych, a więc jest to wiarygodny i adekwatny wskaźnik możliwości osoby badanej. W codziennym życiu musi sprostać ona wielu wymaganiom społecznym. Zadania testowe są w pewnym sensie miniaturą sytuacji społecznych. Dobre rozwiązanie zadań pozwala przypuszczać, że również dobrze powinny być wypełniane zadani życiowe. Ale nie oznacza to, że wskaźnik ten umożliwia przewidywanie charakteru funkcjonowania człowieka we wszystkich sytuacjach życiowych
- z 2 str podkreśla się, że zadania w Skalach Wechslera zostały dobrane pod kątem specyficznej grupy osób- osób reprezentujących klasy średnie. Osoby należące do tych klas mają większą łatwość w rozwiązywaniu zadań testowych, ponieważ z podobnymi zadaniami spotykają się w codziennym życiu. Osoby z innych klas, o tym samym potencjale intelektualnym, znajdują większą trudność, gdyż nie mają one odpowiednich doświadczeń lub odpowiedniego treningu społecznego.
- wysuwany jest też argument za nieadekwatnością wartości kryterialnej ilorazu inteligencji, odróżniającej upośledzenie umysłowe w stosunku do wymagań szkolnych.
Iloraz inteligencji
- Skale Wechslera ze względu na dobór zadań i opracowanie norm uniemożliwiają różnicowanie głębszych stopni upośledzenia umysłowego u osób dorosłych. W celu wyeliminowania tego mankamentu Silverstein przyporządkował za pomocą ekstrapolacji wartości ilorazów inteligencji niskim wynikom surowym rozwiązanie poszerza niewątpliwie użyteczność Skal Wechslera w diagnostyce upośledzenia umysłowego, trzeba jednak pamiętać, że wiarygodność w tabelach nie może być pełna. Natomiast najniższy iloraz inteligencji określony za pomocą tablicy wynosi 35 punktów, więc można uznać, że Skale Wechslera nie mogą być wykorzystane w różnicowaniu głębokiego upośledzenia umysłowego.
- zmiana interpretacyjna tego wskaźnika w odniesieniu do diagnozowanego upośledzenia umysłowego. Coraz częściej kliniczne zastosowanie Wechslerowskiego ilorazu wykracza poza obręb tylko posługiwania się nim w diagnostyce różnicowej zaburzeń psychicznych. Badania wykazują, że może on być użyteczny w prognozowaniu zachowania osób odbiegających od normy w różnych sytuacjach społecznych. Przyjmując, że iloraz inteligencji jest miara ludzkich zdolności adaptacyjnych do wymagań środowiska, można przypuszczać, że osoby z zaburzeniami psychicznymi o wyższym ilorazie inteligencji łatwiej i szybciej będą przystosowywały się do otocznia w porównaniu z osobami o niższym ilorazie inteligencji i o tym samym zaburzeniu.
Podsumowując- Wechslerowski iloraz inteligencji może być uznany za wartościowy wskaźnik przydatny w pracy psychologom klinicznym. Co prawda stosowanie go w diagnozie różnicowej zaburzeń psychicznych pozostawia ciągle wiele niejasności, jednak jest on powszechnie uznawanym sposobem diagnozowania upośledzenia umysłowego, a w ostatnich latach coraz częściej wykorzystywany jest do prognozowania sukcesów lub niepowodzeń pacjentów podejmujących próby sprostania wymaganiom społecznym.
Różnicowanie upośledzenia umysłowego
Wechsler w pracy z 1958 r wykazuje, że poza niskimi wynikami w całej Skali ważne w rozpoznawaniu upośledzenia umysłowego są następujące wskaźniki:
Kombinacja wyników typu wysoka Arytmetyka oraz wysokie Klocki wykluczają raczej upośledzenie
Bardzo niskie wyniki w Powtarzaniu Cyfr Wspak lub niepodejmowanie tego zadania z powodu niezrozumienia instrukcji
Przewaga wyników w TS nad Wynikami w TB
Clark 1974 – różnica między TS i TB jest rzeczywiście przydatna w diagnostyce upośledzenia umysłowego, stwierdzono że upośledzeni umysłowo, u których rozpoznano uszkodzenie mózgu, mieli wyniki niższe w TS niż w TB. W przypadku innych rodzajów upośledzenia, szczególnie uwarunkowanego genetycznie, nie stwierdzono różnicy między wynikami TS i TB.
Sarason 1959 r przypuszczał, że osoby upośledzone uzyskujące lepsze wyniki w TS, lepiej będą wykonywały typowe zadania szkole(pisanie, rysowanie). Z kolei osoby, uzyskujące lepsze wyniki w TB, będą lepiej wykonywały czynności związane z samoobsługą oraz czynności porządkowe(ubieranie, zamiatanie, mycie)—badania empiryczne nie potwierdziły tej hipotezy
Plonkowska 1991 badania metodą WAIS-R dorosłych upośledzonych osób- stwierdziła ona, że największe trudności badanym sprawiały Symbole Cyfr, a potem Arytmetyka oraz Klocki. Stosunkowo wysokie wyniki uzyskali badani w Rozumieniu, Powtarzaniu Cyfr i Układankach.
Clark 1974- znaczenie ilorazu inteligencji, poziom wyników w TB umożliwia stosunkowo trafne prognozowanie przystosowania się osób upośledzonych do warunków zakładu zamkniętego. TS ujemnie korelowały z tym przystosowaniem się. Można było sądzić, że taki wynik wskazuje na większe trudności przystosowawcze osób upośledzonych umysłowo z uszkodzeniami mózgu, u których stwierdzono obniżenie wyników w TB. Takiemu wnioskowi przeczy jednak wynik- brak korelacji między TS i TB a przystosowaniem do środowiska domowego lub szkolnego.
PODSUMOWANIE Upośledzenie Umysłowe
Skale Weschlera, już od pierwszej wersji, były wykorzystywane do diagnozowania upośledzenia umysłowego
Podstawą diagnozy był i jest najczęściej iloraz inteligencji otrzymany w Skali Pełnej (poniżej 70 punktów)
Różnica między ilorazem z Skali Słownej i Bezsłownej
Kaufman: posiadane dane dotyczące funkcjonowania intelektualnego osób upośledzonych umysłowo nie pozwalają na stwierdzenie, że różnica między Skalą Słowną i Bezsłowną mogłaby być stosowania jako stały wskaźnik w diagnozie różnicowej
Ponadto u osób UU najczęściej stwierdzano płaski, niski profil, oraz dodatkowo zaniżone wyniki w testach Arytmetyka, Słownik, Symbole Cyfr
Belmont i Birch potwierdzili generalną hipotezę, że osoby UU wypadają lepiej w testach bezsłownych niż słownych
Weschler stwierdził charakterystyczne dla UU obniżone wyniki w Arytmetyce, Powtarzaniu Cyfr oraz Symbolach Cyfr, przy stosunkowo dobrych wynikach w Rozumieniu i Układankach
Frank: raportowane dane są na tyle rozbieżne, że nie można przyjąć iż u osób UU występuje unikatowy i/lub specyficzny poziom wykonania poszczególnych testów
W badaniach odwołujących się do klasyfikacji Bannatyne’a wykazano, że osoby UU otrzymywały niższe wyniki w grupie testów mierzących wiedzę nabytą.
Charakterystyczny rozkład wyników (Plonkowska)
Największe trudności sprawiały Symbole Cyfr, a potem Arytmetyka oraz Klocki.
Stosunkowo wysokie wyniki uzyskali badani w Rozumieniu, Powtarzaniu Cyfr i Układankach.