Podzbiory w systemie prawa

Uporządkowanie poziome- uporządkowanie norm systemu prawa według kryteriów treściowych.

1. Podział na prawo publiczne i prawo prywatne:

PRAWO

PRAWO PUBLICZNE jest to prawo, które odnosi się do państwa rzymskiego i chroni jego interesy. Zalicza się do niego prawo konstytucyjne, karne i administracyjne.		PRAWO PRYWATNE jest to prawo, które chroni interesy jednostek. Zalicza się do niego prawo cywilne.

Podział na te dwa wielkie działy istnieje od czasów rzymskich, przypisuje się go Ulipianowi. Podział na prawo publiczne i prywatne stracił na doniosłości w średniowieczu, ale później zakwestionowano go w nauce i praktyce państw realnego socjalizmu (zwłaszcza w nauce radzieckiej). Utrzymywano, że ten podział jest uzasadniony jedynie w państwach, w których istnieje prywatna własność podstawowych narzędzi produkcji. W okresie kapitalizmu ten podział nabrał szczególnej doniosłości.

Kryteria podziały prawa na publiczne i prywatne

PRAWO PUBLICZNE I PRAWO PRYWATNE

Kryterium podmiotowe		Kryterium przedmiotowe		Kryterium sposobu dochodzenia naruszonych praw		Kryterium interesu
Na prawo publiczne składają się normy, które regulują stosunki między państwem a obywatelami oraz między organami państwa.		W prawie publicznym cechą charakterystyczną jest to, że reguluje ono stosunki władcze, tzn. stosunki podporządkowania jednego podmiotu innemu podmiotowi.		Na prawo publiczne składają się te normy, których naruszenie jest dochodzone z urzędu tzn. z inicjatywy państwa.		Do prawa publicznego zalicza się prowadzenie polityki zagranicznej, zapewnienie wewnętrznego bezpieczeństwa państwa i sprawowanie władzy sądowniczej.
Na prawo prywatne składają się normy, które regulują stosunki między obywatelami.		Prawo prywatne reguluje stosunki między podmiotami przynajmniej formalnie równorzędnymi.		Do prawa prywatnego zalicza się normy, których naruszenie jest dochodzone z inicjatywy zainteresowanego podmiotu (państwowy mechanizm ochrony prywatnej zostaje uruchomiony z inicjatywy osoby prywatnej).		Do prawa prywatnego należało prawo rozporządzenia własnością, swoboda zawierania umów i wolność wyboru religii.

1. Podział na prawo materialne i formalne (procesowe):

PRAWO

Prawo materialne Składają się na niego te normy prawne, które w sposób pierwotny wyznaczają sytuacje prawne różnych podmiotów, tzn. wyznaczają im obowiązki lub ze względu na te normy powstają dla nich różnego rodzaju uprawnienia i upoważnienia. Wyznaczają one podmiotom prawa ich sposoby zachowania się i nie mają charakteru służebnego, instrumentalnego względem innych norm prawnych		Prawo formalne (procesowe) Są to normy, które kształtują określone instytucje (np. sąd), sposób ich powoływania i zasady ich funkcjonowania oraz sposób postępowania tych instytucji, służący zabezpieczeniu realizowania norm prawa materialnego. Prawo procesowe ma charakter instrumentalny, służebny względem prawa materialnego.

Np. normy prawa karnego materialnego zakazują pewnych czynów pod groźbą kary, to normy prawa procesowego określają zespół czynności, które podejmuje się w celu ujawnienia przestępstwa, wykrycia i osądzenia sprawcy oraz dokonania orzeczonej kary.