Żeński układ rozrodczy.
Część kobiecych narządów płciowych znajduje się na zewnątrz, ale znaczna ich część jest niewidoczna.
Do żeńskich narządów wewnętrznych należą:
Jajniki, w których dojrzewają jaja, czyli komórki płciowe,
Jajowody stanowiące drogi odprowadzające komórki jajowe,
Macica, dzięki której możliwy jest rozwój zarodka a potem płodu,
Pochwa, która jest narządem kopulacyjnym i rodnym.
Na narządy zewnętrzne składają się:
Wzgórek łonowy,
Wargi sromowe większe,
Wargi sromowe mniejsze,
Opuszka przedsionka pochwy,
Łechtaczka.
| R E K L A M A | czytaj dalej ↓ |
|---|
Narządy wewnętrzne:
Jajniki
Jajniki są to parzyste narządy płciowe o kształcie migdała. Leżą one w okolicy lędźwiowej na bocznej ścianie miednicy koło przednich rogów macicy i są zawieszone na tzw. krezce jajnikowej. Krezka jajnikowa przymocowana jest do jajnika we wnęce jajnikowej. Powierzchnia jajnika pokryta jest nabłonkiem rozrodczym, pod którym znajduje się błona biaława przechodząca bezpośrednio w miąższ jajnikowy.
Na przekroju można w nim wyróżnić warstwę korowa i warstwę rdzeniową. Warstwa korowa jest bogato unaczynioną tkanka łączną luźną, w której to leżą pęcherzyki zwane mieszkami pierwotnymi. Pierwotne pęcherzyki jajnikowe przekształcają się w pęcherzyki jajnikowe wzrastające a te następnie przeobrażają się w pęcherzyki dojrzewające. W jajnikach nowo narodzonej dziewczynki znajduje się około miliona pierwotnych komórek rozrodczych, z których w czasie dojrzałości płciowej dojrzeje około 400 a reszta ulegnie zanikowi. Dojrzały pęcherzyk jajnikowy osiąga średnicę około 10 milimetrów. W swoim wnętrzu zawiera komórkę jajowa i płyn pęcherzykowy.
Wytwarzanie komórek jajowych:
Proces wytwarzanie się komórek jajowych nazywa się oogenezą i zachodzi już w życiu płodowym. W momencie wytworzenia pierwotnych jajników zawarte w nich komórki zarodkowe zaczynają się intensywnie dzielić. Wynikiem tych podziałów jest powstanie oogonia a następnie oocytów pierwotnych rozwój, których zatrzymuje się na etapie profazy pierwszego podziału mejotycznego. Dziecko płci żeńskiej rodzi się z takimi oocytami pierwotnymi, które są zamknięte w niedojrzałych pęcherzykach.
Pierwotne komórki płciowe zwane oogoniami i ulegają licznym podziałom kariokinetycznym. Po tym podziale powstaje oocyt I rzędu, który otoczony jest warstwa drobnych komórek pęcherzykowych. Komórki te w miarę dojrzewania jaja rozmnażają się i wytwarzają wielowarstwowa błonę ziarnistą, wewnątrz której wytwarza się jama pęcherzykowa. Dzięki temu pęcherzyk pierwotny przekształca się w pęcherzyk jajowy drugorzędowy i dalej w pęcherzyk Graffa. W czasie przekształcania się pęcherzyka pierwotnego w drugorzędny i dalej w pęcherzyk Graffa oocyt I rzędu powiększa się i w jego plazmie odkładają się białka, tłuszcze i węglowodany tworzące żółtko. Pod koniec wzrostu oocytu I rzędu zachodzi podział mejotyczny w wyniku, którego powstaje jedna duża komórka zawierająca całą cytoplazmę, czyli oocyt II rzędu oraz ciałko kierunkowe. Cechą charakterystyczna dla oocytu II rzędu jest to, że posiada haploidalną ilość chromosomów. W kolejnym podziale mitotycznym, który zachodzi po pęknięciu pęcherzyka Graffa powstaje duży oocyt, który przekształca się w komórkę jajową i małe ciałko kierunkowe, które następnie zanika.
Protoplazma komórki jajowej otoczona jest błona przejrzystą a komórka wydostająca się z pęcherzyka Graffa otoczona jest napeczniałymi komórkami nabłonkowymi pochodzącymi z błony ziarnistej. Komórki te tworzą wokół komórki jajowej tzw. wieniec promienisty. Dojrzała komórka jajowa ssaków jest jedna z największych komórek ciała.
W okresie dojrzałości płciowej, kiedy pojawiają się regularnie cykle jajnikowe na początku każdego z nich kilka lub nawet kilkanaście z nich zaczyna dojrzewać. Ale tylko jeden z nich jest dominujący i szybko rośnie dochodząc do etapu owulacji. Pozostałe pęcherzyki zanikają. Wznawia się wtedy rozwój oocytu, który był zatrzymany w życiu płodowym. Pierwszym etapem jest podział mejotyczny, podczas którego z oocytu powstają dwie komórki potomne o haploidalnym, czyli zredukowanym o połowę kariotypie. Komórka, która jest mniejsza nazwana jest ciałkiem biegunowym i właściwie nie jest wykorzystywana przez organizm. Następnie zachodzi drugi podział mejotyczny komórki jajowej, który zatrzymuje się na etapie metafazy. Wniknięcie plemnika do jaja powoduje ponowne uruchomienie mejozy i zakończenie tego podziału.
W czynności jajnika wyróżnia się trzy powtarzające się okresowo fazy:
Fazę pęcherzykową zwaną folikularną w czasie, której w rosnącym pęcherzyku dojrzewa komórka jajowa.
Owulację, gdy dojrzały pęcherzyk pęka i uwalnia jajo. Owulacja czyli jajeczkowanie rozpoczyna się od pęknięcia pęcherzyka Graffa i wylania się płynu znajdującego się w pęcherzyku wraz z komórka jajową. Płyn ten wylewa się do brzusznego ujścia jajowodu. Mechanizm jajeczkowania nie jest do końca wyjaśniony, ale wiadomo, że wewnątrz pęcherzyka w miarę jego dojrzewania gromadzi się coraz większa ilość płynu pęcherzykowego, która zawiera hormony zwane estrogenami. Ciągły wzrost ilości płynu powoduje wzrost ciśnienia wewnątrz pęcherzyka w wyniku, czego pęcherzyk pęka. W pękniętym pęcherzyku następuje krwawienie, które wypełnia miejsce po pęcherzyku i w zawiązku z tym wnikają do niego z zewnętrznej warstwy otoczki pęcherzyka komórki luteinizujace. Tworzy się ciałko żółte.
Fazę lutealną, gdy pęknięty pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte. W czasie tej fazy wydzielany progesteron powoduje znaczący wzrost gruczołów macicy i pobudza je do wydzielania. Daje tym samym możliwość do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej. Progesteron, który jest uwalniany hamuje dojrzewanie następnych pęcherzyków Graffa. Gdy komórka jajowa zostanie zapłodniona ciałko żółte utrzymuje się przez cały okres trwania ciąży. Nazywa się wtedy ciałkiem żółtym ciążowym w celu odróżnienia go od ciałka żółtego rzekomego występującego wtedy, gdy nie dochodzi do zapłodnienia. Jeśli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona ciałko żółte po pewnym czasie zanika. Progesteron nie jest już wydzielany i może rozpocząć się nowy cykl płciowy, który rozpoczyna się zanikiem ciałka żółtego, złuszczaniem zgrubiałej błony śluzowej macicy w czasie, którego pękają naczynia krwionośne. W czasie miesiączki dochodzi do wydalenia niezapłodnionej komórki jajowej i złuszczonej błony śluzowej wraz z krwią. Po zakończeniu miesiączki powtórnie rozpoczyna się dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego i odbudowywanie błony śluzowej macicy.
Rozwój pęcherzyka pod wpływem hormonów:
Z części gruczołowej przysadki mózgowej wydzielane są stopniowo coraz większe ilości hormonu dojrzewania pęcherzyków. Ten hormon przez krew dociera do jajników i pobudza je dojrzewanie pęcherzyków. W pęcherzyku, który się rozwija wytwarzają się bardzo duże ilości hormonów estrogennych. Mają one wpływ na rozwój narządów płciowych i wystąpienie psychicznych objawów rui. Kiedy poziom hormonów estrogennych osiągnie we krwi pewna granicę wtedy wpływa on hamująco przez ośrodki w podwzgórzu na wydzielanie hormonu dojrzewania pęcherzyków a pobudzająco przez część gruczołową do wydzielania hormonu luteinizujacego.
Hormon luteinizujace i hormon dojrzewania pęcherzyków współdziałają ze sobą powodując jajeczkowanie i uwolnienie komórki jajowej. Od momentu pęknięcia pęcherzyka ilość hormonów pęcherzykowych we krwi obniża się i zanikają psychiczne objawy rui. Hormon lutenizujący pobudza wytworzenie się ciałka żółtego zaś przednia część przysadki mózgowej wydziela hormon luteotropowy, który pobudza wydzielanie progesteronu. Progesteron przygotowuje błonę śluzową do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej lub do odnowienia cyklu płciowego. Właściwości progesteronu znalazły praktyczne zastosowanie do synchronizacji cyklu płciowego i jako środek antykoncepcyjny.
Jajowody
Jajowód zwany jest także przewodem Fallopa. Jest to parzysty przewód o długości 10 - 12 centymetrów ciągnący się od okolic jajnika do macicy. Jajowód rozpoczyna się ujściem brzusznym a kończy ujściem macicznym. W jajowodzie wyróżnia się:
Lejek zakończony od strony jajnika strzępkami,
Bankę, która jest najbardziej rozszerzona częścią jajowodu i to właśnie w niej dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej,
Cieśń i część maciczną, która otwiera się do jamy macicy.
Jajnik otoczony jest charakterystycznym rozszerzeniem jajowodu tworzącym lejek. Dzięki temu komórka niezależnie od miejsca owulacji dociera do jajowodu. Brzeg lejka jajowodu posiada charakterystyczne strzępki, które są zgrubieniami błony śluzowej. Strzępki te ułatwiają przechodzenie komórki jajowej do jajowodu. Ściana jajowodu składa się z trzech warstw:
Błony śluzowej,
Błony mięśniowej,
Błony surowiczej.
Nabłonek wyściełający błonę śluzową jest nabłonkiem walcowatym a część jego komórek posiada rzęski. To właśnie dzięki rzęskom i ruchom perystaltycznym powstałym przy skurczu warstwy mięśniowej możliwe jest przesuwanie się komórki jajowej wzdłuż jajowodu. Nabłonek jajowodu posiada liczne gruczoły śluzowe, które produkują wydzielinę ułatwiającą wędrówkę komórce jajowej do macicy.
Macica
Macica kobiet, które nie rodziły ma kształt gruszkowaty o długości około 7,5 centymetra, szerokości około 4,0 centymetrów i grubości około 3,0 centymetrów. Położona jest w miednicy mniejszej miedzy pęcherzem moczowym a odbytnicą. To właśnie w macicy zapłodniona komórka jajowa ulega dalszym podziałom i przeistacza się w płód. Podczas ciąży macica powiększa się zazwyczaj pięciokrotnie zaś jej waga w tym czasie wzrasta dwudziestokrotnie.
Macica zbudowana jest z:
Trzonu macicy - jest to górna najgrubsza i najszersza część macicy pochylona nieco do przodu, stanowi część środkową,
Szyjki macicy - jest to część dolna macicy i znajduje się między ujściami macicznymi jajowodów. Jest to wąski kanalik, który z dużą wrażliwością reaguje na okresowe wydzielanie żeńskich hormonów płciowych. Sama też produkuje śluz, który zmienia się w poszczególnych fazach cyklu miesięcznego. W normalnych warunkach funkcja szyjki macicy jest bardzo stabilna, ale w czasie ciąży powiększa się i zmienia kolor. Staje się też bardziej elastyczna tak, aby mogła się rozciągać i umożliwić wyjście dziecku na świat. Szyjka macicy jest prawie cały czas zamknięta, jedynie w czasie rui i przy porodzie otwiera się. W czasie ciąży kanał szyjki macicy jest zamknięty przez czop z gęstego śluzu, który przed porodem wypada.
Cieśni maciczna - jest to przewężenie między trzonem a szyjką, które dolną częścią wnika w obręb pochwy.
Ściana macicy zbudowana jest z trzech warstw:
Zewnętrznej błony surowiczej(otrzewnej) - nazwana jest ona omaciczem.
Środkowej warstwy mięśniowej - warstwa ta składa się z włókien o przebiegu okrężnym. Szczególnie dużo ich występuje w szyjce macicy. W czasie ciąży włókna te zwiększają swoje rozmiary oraz zwiększa się ich ilość. Ułatwia to rozszerzanie się macicy w miarę wzrostu i rozwoju płodu a tym samym nie dopuszcza do nadmiernego ściskania ściany macicy. Włókna, które przebiegają podłużnie leżą na zewnątrz w stosunku do włókien okrężnych i tworzą cieńszą warstwę.
Wewnętrznej błony śluzowej - jest ona pokryta gruczołami śluzowymi, które pełnią bardo ważna funkcję w odżywianiu zarodka jeszcze przed jego zagnieżdżeniem się. Błona śluzowa łączy się bezpośrednio z mięśniem macicy. W błonie tej wyróżnia się cieńszą warstwę podstawową, która przylega do mięśnia macicy i warstwę grubszą czynnościową, która ulega zmianom podczas cyklu miesięcznego.
Ułożenia macicy:
Przodopochylenie - jest to prawidłowe ułożenie macicy, w którym trzon macicy jest pochylony do przodu a szyjka macicy skierowana jest nieco ku tyłowi miednicy.
Przodozgięcie - jest to prawidłowe ułożenie macicy, w którym kat miedzy szyjka macicy a jej trzonem jest rozwarty. W prawidłowych ułożeniach przodozgięcie połączone jest z przodopochyleniem. Dzieje się tak w około 80% spotykanych ułożeń.
Nadmierne przodozgięcie - jest to ułożenie nieprawidłowe. Towarzyszy mu zazwyczaj niedorozwój macicy lub zaburzenia hormonalne. Nadmierne przodozgięcie może wywoływać bolesne miesiączki i może być przyczyną pierwotnej niepłodności.
Pochwa
Pochwa jest kanałem mięśniowo - błoniastym o długości około 10 centymetrów. W części górnej obejmuje część pochwową szyjki macicy zaś w części dolnej otacza ujście pochwy, które łączy pochwę z jej przedsionkiem. Jest to narząd bardzo elastyczny i łatwo zwiększający swoje rozmiary Ujście pochwy u dziewcząt, które nie odbyły jeszcze stosunku płciowego zamknięte jest fałdem błony śluzowej nazwanym błoną dziewiczą. Błona ta może mieć różne kształty np. półksiężycowaty, pierścieniowaty, strzępiasty a nawet perforowany. Podczas pierwszego stosunku ulega ona rozerwaniu, czyli defloracji.
Ściana przednia pochwy przylega do pęcherza moczowego i cewki moczowej a ściana tylna graniczy z odbytnicą. Ścianę pochwy tworzą dwie błony:
Błona mięśniowa,
Błona śluzowa.
W zależności od dnia cyklu płciowego w nabłonku zachodzą pewne zmiany.
Z zewnątrz pochwa pokryta jest tkanka łączną. Błonę śluzową pokrywa nabłonek wielowarstwowy płaski nieposiadający gruczołów. Błona śluzowa nawilżana jest śluzem szyjki macicy i wydzielina ze złuszczonych komórek nabłonka.
Pochwa pełni funkcję narządu kopulacyjnego umożliwiającego wprowadzenie nasienia do dróg rodnych w czasie stosunku płciowego. Podczas porodu stanowi miejsce wyjścia dla płodu.
Narządy zewnętrzne:
Wzgórek łonowy
Ponad spojeniem łonowym leży wyniosłość w kształcie trójkąta. Podstawą jest ona zwrócona do góry i nazwana jest wzgórkiem łonowym. Poniżej niego znajdują się wargi sromowe zespolone spoidłem przednim i tylnym warg ograniczając szparę sromu.
Wargi sromowe większe
Wargi sromowe większe są to dwie zewnętrzne wargi otaczające wargi sromowe mniejsze, wejście do pochwy oraz cewkę moczową. Wargi są miękkie pokryte wieloma fałdami, które rozciągają się w kierunku okolicy analnej. Utworzone są z tego samego rodzaju tkanki, co moszna u mężczyzny.
Wargi sromowe mniejsze
Wargi sromowe mniejsze są to dwie wewnętrzne wargi znajdujące się między wargami większymi. Są od nich węższe i nie pokrywa ich owłosienie łonowe. Są żeńskim odpowiednikiem tkanki, która formuje trzon penisa. Wargi sromowe mniejsze zawierają wiele wrażliwych zakończeń nerwowych. Podobnie jak do członka u mężczyzny napływa do nich krew, gdy poddawane są stymulacji seksualnej.
Przedsionek pochwy
Przedsionek pochwy ograniczony jest przez wargi sromowe mniejsze. Do przedsionka pochwy uchodzi: cewka moczowa, pochwa i gruczoły przedsionkowe.
Opuszka przedsionka pochwy
U podstawy warg sromowych mniejszych leżą sploty żylne, które noszą nazwę opuszki przedsionka.
Łechtaczka
Łechtaczka jest to cylindryczny zewnętrzny narząd płciowy kobiet. Znajduje się w dobrzusznym koncie przedsionka pochwy, w którym wargi wewnętrzne otaczają otwór pochwy. Pokryty jest fałdem naskórka, który jest odpowiednikiem napletka u mężczyzn. Łechtaczka zbudowana jest z dwóch ciał jamistych otoczonych błona białawą i zakończonych żołędzia łechtaczki. Poza tym w łechtaczce znajduje się duża ilość receptorów dotyku, dzięki czemu ma ona zdolność erekcji wywołanej przez stymulację. Taki rodzaj stymulacji jest bardzo ważny dla kobiety, ponieważ pomaga jej osiągnąć orgazm. Pod względem rozwojowym łechtaczka jest odpowiednikiem prącia u mężczyzny.