Od publikacji „Laski 2005”, która mamy nadzieję, jest początkiem całej serii tego typu opracowań, minęło 5 lat. Z perspektywy rozwoju historycznego jest to niewielki okres czasu. Jednak dla nas, mieszkańców Powiatu Kępińskiego, mieszkańców Lasek, tak jak dla wszystkich Polaków, był to czas dynamicznych i istotnych zmian. Przede wszystkim zmieniły się warunki życia; zwiększyły się nasze zarobki, ale też znacznym podwyżkom uległy ceny i opłaty. Te wahania amortyzuje wrodzona nam wielkopolska zaradność i pracowitość, niestety nie zawsze pozwala ona zdążyć za pędzącymi zmianami.
Wejście do Unii Europejskiej w 2004 r. otworzyło dla nas granice większości krajów Starego Kontynentu. Możemy swobodnie wyjeżdżać do pracy, możemy swobodnie handlować. Nasze zakłady stolarskie dużą część swoich produktów eksportują na rynki europejskie. Jednocześnie zagraniczne sieci handlowe otwierają w naszych okolicach swoje sklepy. Duże markety wybudowano w Kępnie, Kluczborku, Ostrowie, Kaliszu i Namysłowie. Tracą na tym nie tylko nasze lokalne sklepiki spożywczo – przemysłowe, ale też butiki z odzieżą i obuwiem, ponieważ w wielu marketach kupić można dosłownie wszystko, od pieczywa po książki, gazety czy buty. Markety często oferują nam wiele promocji, które mają przyciągnąć klienta. Często jednak zdarza się, że kupując jeden produkt po okazyjnej cenie, drugi po prostu przepłacamy. Jeśli chodzi o świeżość sprzedawanych towarów, wielkie markety przegrywają w zestawieniu z małymi sklepikami. Te pierwsze kupują towar na tony, walcząc o niższe ceny u producentów; natomiast małe "spożywczaki" kupuja towar na kilogramy czy skrzynki, według swojego zapotrzebowania i mozliwości sprzedania.
Zagrożeniem dla rodzimego wytwórstwa jest również import towarów z Chin, które przeżywają boom gospodarczy. Popularne są chińskie narzędzia i odzież. Coraz więcej sprzętu AGD wytwarzane jest w Chinach, europejscy producenci przenoszą swoje hale produkcyjne do Azji.
W sołectwie Laski nadal przodującą gałęzią gospodarki jest rolnictwo, które jest bardzo rozwarstwione. Właściciele małych gospodarstw nie zawsze są w stanie utrzymać się z pracy na roli, stąd często zatrudniają się w miejscowych zakładach pracy. Duże gospodarstwa muszą stale dbać o swój rozwój i konkurencyjność, powiększając swoją powierzchnię upraw jak i wzbogacając park maszynowy. Z całą pewnością pomagają w tym preferencyjne kredyty i dotacje, lecz jednocześnie przeszkadzają nie zawsze w pełni opłacalne ceny skupów produktów rolnych.
Po gospodarstwach rolnych kolejną gałąź gospodarki stanowi przemysł, a przede wszystkim średnie i duże zakłady stolarskie, które dają zatrudnienie wielu mieszkańcom i wysyłają swoje produkty na tylko na rynek krajowy, ale też zagraniczny. W naszym powiecie mamy wiele dużych zakładów stolarskich, co pozytywnie wpływa na rynek pracy, lecz niesie również niebezpieczeństwo. Tomasz Kaczor, główny ekonomista Banku Gospodarstwa Krajowego uważa, że tak zwane monokultury przemysłowe, czyli koncentracja jednej gałęzi w jednym miejscu, są szczególnie podatne na wahania koniunktury. Wiele lokalnych rynków pracy w kraju ucierpiało więc w wyniku ostatniego kryzysu gospodarczego bardziej niż inne[1]. Dotyka to również naszych lokalnych zakładów, ich właścicieli i pracowników. Pozostaje mieć nadzieję, że nasi przedsiębiorcy będą potrafili znaleźć nowe rynki zbytu a pracownicy będą dbać o jakość wytwarzanych produktów, co stanowić będzie o ich konkurencyjności.
Kolejnym po rolnictwie i przemyśle działem naszej gospodarki jest drobna przedsiębiorczość, czyli handel i usługi. W Laskach, tak jak w całym Powiecie Kępińskim, rozwija się ona dość prężnie. Jest dużo tak zwanych firm rodzinnych, do których należą głównie sklepy spożywcze, małe hurtownie i zakładziki usługowe. Dość znaczny odsetek osób działa w ramach samozatrudnienia, czyli działalności gospodarczej podejmowanej na własny rachunek i na własną odpowiedzialność. Wśród tego rodzaju działalności wymienić możemy biura rachunkowe, salony kosmetyczne i fryzjerskie, osoby handlujące meblami, punkty opłat.
Zakłady i inne podmioty produkcyjno – usługowe i handlowe działające na terenie sołectwa Laski (według danych UG Trzcinica, stan na 31 XII 2010):
– Bakalarz Grzegorz – instalatorstwo elektryczne (Laski ul. Lipowa);
– Balcerzak Jacek – usługi ogólnobudowlane (Laski-Granice);
– Brzozowski Szymon – PHU „Simon” – export i obrót do produkcji rolnej (Laski os. Spółdzielcze);
– Chwołka Franciszek – instalatorstwo elektryczne (ul. Czereśniowa);
– Czajkowski Jan – handel artykułami spożywczo–przemysłowymi, hurt-detal, działalność gastronomiczna (Laski - Borek);
– Czajkowski Jarosław – PHU „Jabor” (Laski os. Nowe);
– Gatner Agata – działalność fotograficzna, usługowa (Laski ul. Graniczna);
– Gatner Jacek – odświeżanie i renowacja wyrobów skórzanych, chemiczne czyszczenie, pranie, farbowanie (Laski ul. Graniczna);
– Godek Grzegorz – PHU „Grześ” (Laski ul. Lipowa);
– Gogół Wiesław – montaż płyt gipsowych i paneli (Laski ul. Mostowa)
– Grycman Joanna – sklep wielobranżowy „Lena” (Laski ul. Główna);
– Grycman Sławomir – sklep wielobranżowy Laski ul. Główna);
– Grzesiak–Papiór Jolanta – handel okrężny towarami konsumpcyjnymi – (Laski ul. Mostowa);
– Jagieniak Jan i Otylia – ZPUH „Akwarol” – produkcja, handel, usługi (Laski os. Spółdzielcze);
– Jakubek Grzegorz – usługi budowlane (Laski os. Spółdzielcze);
– Jaworska Joanna – Zakład Montaży i Usług Przemysłowych (Laski ul. Armii Krajowej);
– Jaworski Jarosław – sprzedaż detaliczna i hurtowa pojazdów samochodowych oraz części i akcesoriów w Bralinie (Laski ul. Armii Krajowej);
– Jazikowski Jaremi – Ośrodek Szkolenia Kierowców (Laski os. Spółdzielcze);
– Jędrzejewska Patrycja – PU „Gastronomik” (Laski ul. Kępińska);
– Jokiel Jacek – firma ogólnobudowlana (Laski - Granice);
– Kaczorowski Henryk – „Meble Laski” Sp. z o. o. – zakład produkujący meble tapicerowane i meble twarde: meblościanki, systemu modułowe, garderoby, szafki na buty, biurka. „Meble Laski” jest największym pracodawcą na terenie nie tylko Lasek, ale całej Gminy Trzcinica.
– Kania Joanna – PPHU „Poyel-Stol” – produkcja wyrobów stolarskich i ciesielskich dla budownictwa, produkcja mebli kuchennych, krzeseł, mebli biurowych i sklepowych, produkcja opakowań drewnianych oraz pozostałych wyrobów z drewna (Laski ul. Czereśniowa 8);
– Kobińska-Lepka Maria – gabinet stomatologiczny (Laski ul. Kepińska 16);
– Kołodziej Andrzej – firma handlowa (Laski ul. Mostowa);
– Kołodziej Halina Maria – PHU-wynajem i dzierżawa maszyn i urządzeń (Laski ul. Czereśniowa);
– Kołodziej Józef – firma „Treso-bis” (Laski ul. Czereśniowa);
– Kołodziej Józef – PHU Jokpol – handel artykułami budowlanymi, nawozy, pasze, węgiel, handel maszynami, tartacznictwo (Laski ul. Czereśniowa);
– Kołodziej Karolina – firma „Wiązar-System” (Laski ul. Czereśniowa);
– Kosek Alicja – stacja paliw PKN Orlen – Kępno – Chojęcin Szum (Laski ul. Armii Krajowej);
– Kossek-Trelińska Kinga – pozostałe pozaszkolne formy edukacji (Laski ul. Kościelna);
– Kowalińska Wiesława – firma transportowa (Laski ul. Główna);
– Lentas Maria – indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska (Laski ul. Lipowa);
– Leszczyńska Wiesława – biuro rachunkowe, wydruki komputerowe (Laski ul. Główna);
– Leszczyński Zdzisław – prywatna nauka jazdy (Laski ul. Główna);
– Mikołajczyk Grzegorz – mechanika i blacharstwo samochodowe (Laski ul. Główna);
– Nawrot Stanisław – ciesielstwo budowlane (Laski ul. Czereśniowa);
– Nawrot Zbigniew – stolarstwo „Zanax” (Laski oś. Nowe);
– Noculak Justyna – PPHU „Róża” (Laski ul. Kościelna);
– Okoń Robert – PPHU „Kampol” (Laski ul. Główna);
– Olek Marek – budowa i przebudowa piecy kaflowych (Laski - Granice);
– Papiór Monika - kwiaciarnia (Laski ul. Główna);
– Parzonka Maria – PDUH „Drewpol” – przerób drewna, usługi i handel (Laski ul. Graniczna);
– Parzonka Stanisław – PDUH „Drewpol” – przerób drewna, usługi i handel (Laski ul. Graniczna);
– Piecha Agnieszka – sklep wielobranżowy „Has” (Laski ul. Główna);
– Pilecki Jacek – roboty ogólnobudowlane (Laski Os. Spółdzielcze);
– Podejma Rafał – indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska (Laski Oś. Nowe);
– Płóciennik Dariusz – firma handlowo-usługowa (Laski ul. Lipowa 11;
– Płóciennik Marek – FU ”Margos” (Laski ul. Lipowa 11);
– Powroźnik Dariusz – stolarstwo - produkcja mebli (Laski – Granice);
– Przybylski Tomasz – „Elektro-Tom” (Laski ul. Czereśniowa);
– Ptak Maria – działalność rozrywkowa – firma usługowa „Smyk” (Laski-Granice);
– Rabiega Andrzej – instalatorstwo sanitarne i c.o. (ul. Mostowa);
– Rabiega Sławomir – projekty, usługi, instalacje sanitarne i grzewcze (ul. Mostowa);
– Radliński Tadeusz – usługi weterynaryjne (Laski-Granice );
– Siejka Sabina – brykiety opałowe (Laski ul. Lipowa);
– Skóra Mirosław – sklep spożywczy „Kacper”, handel artykułami spożywczo-przemysłowymi, hurt-detal (Laski ul. Główna);
– Smiatacz Tomasz – zakład usług leśnych „Grab”, sprzedaż detaliczna artykułów przemysłowych, włókienniczych i odzieży (Laski ul. Główna);
– Smiatacz Zbigniew – zakład usług leśnych „Grab”, sprzedaż detaliczna artykułów przemysłowych, włókienniczych i odzieży (Laski ul. Główna);
- Smyrek Grzegorz - sklep spożywczo- przemysłowy, (Laski ul. Lipowa 10)
– Solarz Ryszard – handel detaliczny artykułami przemysłowymi (Laski oś Spółdzielcze);
– Sołtysiak Piotr – firma „Ewpol” - handel (Laski - Borek);
– Stanisławek Aleksandra – handel artykułami spożywczo-przemysłowymi oraz działalność gastronomiczna, bar (Laski ul. Kępińska);
– Stanisławek Janusz – Przedsiębiorstwo Usług Geodezyjno-Kartograficznych „Miernik” (Laski ul. Czereśniowa);
– Stasiak Tadeusz – usługi związane z wytwarzaniem wyrobów z mięsa (Laski ul. Kościelna 15);
– Stodolski Leszek – „Mix-Auto” handel częściami używanymi (Laski ul. Kępińska);
– Stryjakiewicz-Głowacka Kinga – działalność handlowa i reklamowa (Laski ul. Graniczna);
– Stryjakiewicz Robert – firma handlowo - usługowa (Laski ul. Kępińska);
– Szalek Elżbieta – handel artykułami przemysłowymi (Laski – Borek);
– Ślęk Marcin – Elsat – teleradiomechanika (Laski ul. Armii Krajowej);
– Ślęk Paweł – tele-radiomechanika (Laski ul. Armii Krajowej);
– Tomalik Lidia – PPHU „Lidia” (Laski ul. Mostowa);
– Trzęsicki Marian – PHU Transmar – usługi transportowe, sprzedaż pasz, koncentratów, opału, skup i sprzedaż żywca (Laski ul. Lipowa);
– Trzęsicki Przemysław – zakład dekarski (Laski Os. Nowe);
– Urbański Krzysztof – produkcja i sprzedaż oprogramowania oraz sprzętu komputerowego, kursy i szkolenia w zakresie obsługi komputerów (Laski ul. ks. Stoińskiego);
– Usiak Andrzej – zakład dekarski (Laski os. Spółdzielcze);
– Usiak Tomasz – usługi ogólnobudowlane (Laski os. Spółdzielcze);
– Waloszczyk Beata – przedsiębiorstwo handlowe „Bemi” – handel obwoźny artykułami przemysłowymi, obuwie (Laski - Granice);
– Więzień Karolina – salon fryzjerski „Karolina” (Laski ul. Lipowa);
– Więzień Marek – usługi transportowe (Laski ul. Zamkowa);
– Włodarczyk Zofia – indywidualna praktyka pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej (Laski ul. Kępińska);
– Wróbel Jacek – usługi ogólnobudowlane (Laski – Granice);
– Zimoch Paweł – produkcja mebli kuchennych (Laski os. Spółdzielcze);
– Żłobińska Krystyna – PHU, sklep spożywczo – przemysłowo - monopolowy (Laski ul. Główna);
– Żłobińska-Podejma Małgorzata – pracownia haftu i wyrobów ozdobnych (Laski os. Nowe).
Jak można zauważyć z powyższego wykazu, na terenie sołectwa Laski dominuje samozatrudnienie i tak zwane firmy rodzinne, drobna działalność gospodarcza. Ich liczba świadczy o przedsiębiorczości i gospodarności mieszkańców.
Przechodząc do tematu cen i wartości pieniądza podkreślić należy, że wielu specjalistów w dziedzinie gospodarki i ekonomii uważa, że wszelka analiza wartości pieniądza i jakości życia powinna zacząć się od rolnictwa, które produkuje żywność i dostarcza surowca do przetwórni spożywczych. Omawiane pięciolecie 2005 – 2010 to okres wielu wahań cenowych, jednak główny wniosek z obserwacji rynku to stały wzrost cen.
Ceny skupu produktów rolnych mają duży wpływ na strukturę i wielkość upraw. Prostym przykładem bywa tutaj popularny ziemniak. Podczas urodzajów tejpośliny podaż przewyższa popyt, czyli zapotrzebowanie rynku na ziemniaki. Efektem tego jest obniżka cen w sklepach i na targowiskach. Reakcja producentów na zachodzące uwarunkowania stanowi pewną prawidłowość, mianowicie hodowcy zmniejszają powierzchnię upraw. Taka sytuacja miała miejsce w 2008 i 2009 roku. Oprócz wielkości upraw i zbiorów pewien wpływ na ceny ma rynek światowy oraz pogoda. W 2010 r. przy zmniejszonych uprawach ziemniaka doszły wahania pogodowe – chłodny i deszczowy maj. Zbiory były nie tylko mniejsze, ale też zebrane ziemniaki gorzej się przechowywały. Efekt szybko zauważyliśmy w sklepach, wzrosły ceny nie tylko ziemniaków, lecz także produktów, które z nich otrzymujemy, między innymi mączki ziemniaczanej. Tabela nr 1 przedstawia średnie ceny, jakie uzyskiwali rolnicy za wyprodukowane przez siebie towary.
Ażeby rolnik mógł rozwijać swoją działalność, musi zwiększać areał upraw, a więc dokupć i emię. Wartość ziemi znacznie wzrosła po wejściu Polski do UE i osiągnęła w krótkim czasie dość wysoki poziom. Tabela nr 2 przedstawia orientacyjne średnie ceny gruntów ornych w poszczególnych latach w Wielkopolsce i w całym kraju.
Dalsze rozważania nad zmianami wartości pieniądza nie mogą się rozpocząć bez analizy przeciętnych wynagrodzeń, jakie uzyskiwaliśmy w poprzednich latach[1].
[1] Chronologicznie nasza publikacja obejmuje lata 2005-2010, jednak w tabelach 2 i 3 uznaliśmy za słuszne, by podać dane liczbowe poniżej 2005 r. dla lepszego zobrazowania zmian, jakie nastąpiły w przeciągu ostatniej dekady.
Przytoczone dane są ogólne i dla nas mają znaczenie tylko orientacyjne, dotyczą bowiem rocznej średniej pensji w skali całego kraju, gdy powszechnie wiadomo, że zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi województwami bywa dość znaczne. Wynagrodzenia w województwach: mazowieckim, dolnośląskim a nawet łódzkim znacznie przewyższają zarobki, jakie uzyskują pracujące osoby w Wielkopolsce. Drugim czynnikiem, który wpływa na problem z dokładnością określenia zarobków poszczególnych grup zawodowych to rozwarstwienie płac i stanowisk. Znakomicie obrazuje to sytuacja, jaka ma miejsce w wielkich spółkach, jak na przykład PKN Orlen czy KGHM Polska Miedź S.A. Wyznaczając w tych firmach wielkość zarobków, wystarczy że weźmiemy pod lupę 100 pracowników, a wśród nich 99 robotników i 1 prezesa zarządu, a nasza statystyka będzie już mało dokładna. Robotnik zarabia bowiem od 2000 do 3000 zł, podczas gdy prezes uzyskuje pobory w setkach tysięcy złotych, a odprawy przy zmianie stanowiska lub zwolnieniu sięgają nawet milionów.
Najwyższa pora zająć się cenami podstawowych artykułów spożywczych i kosztami jakie ponosimy w życiu codziennym. Dane cyfrowe, jakimi operujemy, pochodzą z Głównego Urzędu Statystycznego. Niestety w chwili, gdy nasza publikacja przygotowywana była do druku, GUS nie ogłosił i nie opublikował jeszcze wszystkich danych liczbowych za rok ubiegły. Stąd też kolejne tabele sięgać będą maksymalnie do 2009 roku.
Rok 2010 to czas nieubłaganie wzrastającej inflacji, czyli podwyżek cen w gospodarce. Podrożało paliwo, zwłaszcza olej napędowy, a to z kolei przekłada się na całą gospodarkę. Towar do sklepów dowożą ciężarówki i busy z silnikami diesla, dlatego wobec rosnących kosztów transportu rosły również ceny przewożonych towarów.
Tablica nr 4 przedstawia ceny wybranych produktów spożywczych:
Jak widać z powyższych danych, lata 2005 – 2007 były stosunkowo łagodne dla naszych portfeli. Ceny żywności zaczęły rosnąć w 2008 roku, kiedy zaczął się światowy kryzys gospodarczy. Jednocześnie miały miejsce wahania pogodowe, które spowodowały nieurodzaj, zwłaszcza w zbiorach zbóż i owoców. Do tych negatywnych czynników dodać należy wzrost gospodarczy w Chinach, które przeżywają dynamiczny rozwój, stąd potrzebują wszystkiego w ogromnych ilościach, od żelaza do ropy i cukru. Ten ostatni produkt, jak większość towarów, ma swoją specyfikę. W 2008 r. duże zbiory buraka cukrowego nie tylko w Polsce, ale i w Europie, spowodowały dość znaczny spadek cen cukru. Rok 2009 przyniósł zmniejszenie powierzchni upraw buraka przez plantatorów, a w roku kolejnym nastąpił nieurodzaj w wyniku deszczowego i chłodnego lata. Zaowocowało to pod koniec 2010 r. podwyżką ceny cukru, która w pierwszym kwartale 2011 r. oscylowała nawet wokół 6 zł za kilogram. Jest to już jednak temat do kolejnej edycji naszej publikacji, mianowicie Laski 2011-2015.
Wiele dotychczasowych utartych cen i kosztów ulega zawirowaniom i zaskakującym zmianom. Nasze rodzime, polskie jabłko kosztuje często nawet 5 zł za kg, podczas gdy banany, ciągle uważane za owoc egzotyczny, spotykamy nawet po 4 zł za kg. Jest to efekt zakończenia przez UE trwającej 16 lat wojny celnej z krajami Ameryki Południowej i Środkowej toczącą się o właśnie o banany. Stawka została zmniejszona ze 176 do 148 euro za tonę z perspektywą dalszej obniżki do 114 euro do 2017 roku. Banany z Ameryki Południowej są większe od standardowych i podobno smaczniejsze.
Tabela nr 5 przedstawia nam koszty utrzymania naszych mieszkań i gospodarstw domowych w poszczególnych latach.
Przedstawione dane pozwalają na wyciągnięcie kilka wniosków. Przede wszystkim zdrożała ogólnie pojmowana energia, a więc paliwa, węgiel, gaz i prąd. Zmuszać to będzie wielu z nas do szukania dostępu do źródeł energii odnawialnej; stopniowo coraz popularniejsze będą się stawać kolektory słoneczne, zapewniające ciepłą wodę i ogrzewanie naszych mieszkań. Tanieje natomiast sprzęt AGD i RTV; nie tylko automatyczna pralka, lecz również mikrofalówka, ekspres do kawy czy telewizor LCD przestały być trudno dostępnym luksusem. Drożej płaciliśmy w ostatnim pięcioleciu za turystykę i rekreację, zdrożały między innymi bilety do kin czy teatrów. Znacznym podwyżkom uległy leki i wizyty lekarskie; nie sposób zagłębiać się w temacie dostępności do darmowej służby zdrowia, która staje się mitem. Ze wszelkimi problemami do specjalisty udajemy się najczęściej na wizyty prywatne, co znacznie narusza nasz budżet.
Tabela nr 6 dotyczy odzieży i kosmetyków. Import odzieży z Chin, Turcji i innych krajów wpłynął na ceny również polskich i zachodnich producentów. Ubrania dzięki temu tanieją, czego nie możemy powiedzieć o obuwiu. Buty skórzane w wyniku podwyżek cen skóry i wzrostu kosztów produkcji stopniowo drożeją. Podwyżki objęły również kosmetyki i chemię gospodarczą.
Ostatnią grupą produktów, jaką krótko omówimy, są materiały budowlane i nawozy sztuczne. Ceny wybranych spośród nich towarów przedstawia tabela nr 7.
Serwisy informacyjne donoszą w ostatnim czasie, że polska gospodarka w sektorze budowlanym znacznie wyhamowała. Częściowo przyczyniły się do tego rosnące ceny materiałów budowlanych. Popularna cegła pełna zdrożała o 80 %, w kolejnych latach coraz drożej płaciliśmy również za niezbędny w budownictwie cement.
Podwyżki nie ominęły również rolnictwa. Szczególnie widać to na przykładzie nawozów sztucznych, niezbędnych w produkcji rolnej; popularna polifoska zdrożała o ponad 100 %. Wzrost cen dotknął również pasz i chemicznych środków ochrony roślin.
Podsumowując powyższe rozważania, należy wyciągnąć odpowiednie wnioski. Przede wszystkim mimo panującej inflacji i ciągłego przypominania nam przez media o światowym kryzysie, nie możemy wpadać w panikę. Znakomitym przykładem jest tutaj przełom roku 2010 i 2011, kiedy po nieznacznych korektach cenowych cukru, telewizja i prasa podchwyciły temat, nakręcając spiralę podwyżek i powodując swoistą panikę. Producenci i hurtownie windowały ceny w górę, natomiast klienci masowo wykupywali towar ze sklepów. Efektem były puste regały sklepowe, a koszt kilograma cukru oscylował miejscami wokół 6 zł.
Wielu ludzi pod wrażeniem informacji o światowych problemach gospodarczych boi się wydawać pieniądze, nieświadomie przyczyniając się do pogłębiania kryzysu. Jeżeli planowaliśmy remont pokoju czy mieszkania i dysponujemy od dawna odłożonymi na ten cel środkami, to naprawdę nie warto tego odkładać, ponieważ i tak będziemy musieli to zrobić. Czekając na „lepsze czasy” możemy tylko stracić, bo nie mamy pewności czy materiały budowlane nie zdrożeją jeszcze bardziej. Budując, remontując i ogólnie inwestując, wspomagamy naszą gospodarkę i dajemy zajęcie rodzimym rzemieślnikom, handlowcom i sektorowi usługowemu. Być może stolarz, ślusarz czy malarz którego wynajmiemy, otrzymując zamówienia, stworzy nowe miejsce pracy; być może zatrudni młodą osobę, która z braku pracy chciała wyjechać za granicę lub po prostu nie miała perspektyw rozwoju. Priorytetem państwa powinno być tworzenie nowych miejsc pracy i zatrzymywanie młodych ludzi w kraju. Jednocześnie nie powinno się zapominać o osobach w średnim wieku, którym często coraz trudniej utrzymać zatrudnienie. Kiedy władze i politycy nie zawsze właściwie spełniają swoje obowiązki i nie w pełni rozumieją swojego powołania, dużą rolę mogą odegrać sami obywatele.