Bogurodzica

1. Pierwszy zachowany tekst w języku polskim, pierwodruk znany ze Statutu Łaskiego (1506). Rękopis z nutami z 1407 r. według Długosza śpiewano ją pod Grunwaldem. Obecnie przyjmuje się XIII w. za najbardziej prawdopodobny czas powstania pieśni.

2. Budowa:

   1. 22 strofy, dwie pierwsze – najstarsze; pozostałe nawiązują do liturgii wielkanocnej oraz do męki Chrystusa i świętych

   2. Wiersz zdaniowo-rymowy – wers obejmuje cały człon składniowy (zdanie, równoważnik) i zawiera rymy zewnętrzne oraz wewnętrzne; liczb sylab nie jest stała

   3. Paralelizmy, antytezy i paradoksy

   4. Archaizmy:

      1. Leksykalne: gospodzie, zwolena, zbożny, Bożyc

      2. Fonetyczne: Krzciciel, sławiena, zwolena

      3. Fleksyjne: zyszczy, spuści, raczy

      4. Słowotwórcze: Bogurodzica

      5. Składniowe: Bogiem sławiena

   5. Teologiczne treści oraz Artystyczny kunszt, s. 197

3. Motyw Deesis (gr. Prośba, modliwa): Maryja i Jan Chrzciciel jako pośrednicy między Bogiem a ludźmi, wstawiający się za wiernymi do Chrystusa królującego na tronie

4. ZADANIE: tekst kultury nr 13

5. Przekład na współczesną polszczyznę

Lament świętokrzyski

1. Inne tytuły: Skarga Matki Boskiej pod Krzyżem, Żale Matki Boskiej, Posłuchajcie, bracia miła.

2. Czas powstania: XV w.

3. Motyw Stabat Mater, gatunek: planctus.

4. Podmiotem lirycznym Matka Boska. Forma monologu. Wiersz zadniowy

5. Apostrofy:

Apostrofy	Funkcje
Zwroty do ludzi: Posłuchajcie, bracia miła, Pożałuj mię, stary, młody	Chęć zwrócenie na siebie uwagi, pragnienie wyżalenia się, prośba o współczucie, współuczestniczenie ludzkiej zbiorowości w cierpieniu
Zwrot do Chrystusa: Synku miły i wybrany, Synku, bych cię nisko miała	Pragnienie podzielenia z Synem męki fizycznej, a nawet śmierci. Chęć ulżenia mu w cierpieniu.
Zwrot do Archanioła Gabriela: O anjele Gabryjele	Przypomnienie Archaniołowi obietnicy radości, żal o zatajenie czekającego ją cierpienia
Zwrot do matek: Proścież Boga, wy miłe i żądne maciory	Prośba matki o współczucie, solidarność z wszystkimi matkami, chęć zaoszczędzenia im tragedii, którą ona przeżywa samotnie, patrząc na niewinną śmierć swojego dziecka

Motyw maryjny w literaturze polskiego średniowiecza:

Bogurodzica	Lament Świętokrzyski
MB ukazana zgodnie z konwencjami sztuki romańskiej	MB ukazana zgodnie z konwencjami sztuki gotyckiej
Dostojna i hieratyczna (pełna świętości), człowiek idealny	Przedstawiona realistycznie, prosta zwyczajna kobieta
Pośredniczy między człowiekiem a Synem Bożym	Ma cechy niezwykłe – jest matką Zbawiciela
Ludzie zwracają się do niej z prośbami	Jest podmiotem w wierszu. Ekspresyjnie przedstawia swoje emocje. To ona zwraca się z prośbami do odbiorców.

1. Piękna Madonna, s. 191 + polecenie 1, s. 192.