FINANSE MIĘDZYNARODOWE

Doc. dr Mirosław Przygoda

Zaliczenie – test wielokrotnego wyboru i możliwe kilka zadań

Literatura:

1. B. Bernaś „Finanse międzynarodowe” I rozdz. [2006]

2. K. Lutkowski „Finanse międzynarodowe” [2007]

3. K. Zabielski „Finanse międzynarodowe’ [2008]

4. E. Najlepszy „Finanse międzynarodowe przedsiębiorstw” [2001]

Wykład 1 - 12.10.2012

FINANSE (proces ekonomiczny)

Gromadzenie środków finansowych Rozdysponowanie środków finansowych

Wszelkie dziedziny nauki i praktyki związane z finansami opierają się na tych dwóch filarach.

Istota: Transakcje finansowe o trans granicznym charakterze.

Transakcja – zawarcie umowy, zwłaszcza handlowej, dotyczącej kupna lub sprzedaży określonego towaru.

Finanse międzynarodowe występują wtedy, jeśli chociażby jedna strona biorąca udział w transakcji ma siedzibę za granicą.

Finanse międzynarodowe można rozpatrywać w skali mikro i makro.

Mikro – międzynarodowe finanse przedsiębiorstw.

Makro – międzynarodowe finanse państw, regionów i instytucji o zasięgu ponadnarodowym.

Miejsce egzemplifikacji FM jest rynek

Rynek - to abstrakcyjne miejsce w którym spotykają się siły podaży i popytu na określony towar w danym czasie.

Rynki (kryterium geograficzne)

1. międzynarodowe

2. krajowe

3. regionalne

4. lokalne

Rynki (kryterium przedmiotowe) – samochodowy, warzywny, metali szlachetnych, mieszkaniowy, turystyczny, pracy, wydawniczy, finansowy itd.)

RYNEK

Pieniężny Kapitałowy

zapadalność transakcji wynosi do 12 m-cy zapadalność transakcji ponad 12 m-cy

Rynek finansowy zawiera w sobie wszelkie instrumenty i instytucje zapewniające sprawną cyrkulacje środków, praw i przedmiotów których wartość można określić.

Przedsiębiorstwo jako organizacja gospodarcza obejmuje zawsze (główne atrybuty przedsiębiorstwa):

• zasoby ludzkie

• zasoby finansowe

• struktura organizacyjna

• cele działania

• charakter właścicielski

Główne cele przedsiębiorstwa:

• Zdolność do przetrwania

• Generowania zysku

• Dążenie do wzrostu wartości

• Wzrost udziału w rynkach sprzedaży

• Wzrost obrotów firmy

• Pomnażania majątku

• Wzrost nowoczesności technologicznej

• Obniżanie kosztów, zwiększanie przychodów

Cechy umożliwiające samodzielne funkcjonowanie:

• Osobowość prawna

• Odrębność ekonomiczna

• Odrębność organizacyjna

• Odrębność terytorialna

• Odrębność organizacyjno-techniczna i wytwórcza

Najważniejsze funkcje przedsiębiorstw:

• Funkcja produkcyjna

• Funkcja technicznego rozwoju przedsiębiorstwa

• Funkcja logistyki

• Funkcja organizacyjna

• Funkcja finansowa

• Funkcja pozyskiwanie dochodów

• Funkcja socjalne

• Funkcja przedsiębiorczości

Czynniki decydujące o wejściu przedsiębiorstwa na rynek międzynarodowy:

• Poszukiwanie nowych rynków zbytu

• Pozyskanie inwestora strategicznego

• Współpraca techniczna i gospodarcza

• Chęć uniknięcia wysokich podatków

• Uczestnictwo w realizacji międzynarodowych projektów

• Dostęp do tanich surowców i siły roboczej

• Polityka gospodarcza kraju (zachęty i wsparcie do eksportu)

Wykład 2 - 19.10.2012

Waluta – jednostka pieniężna oficjalnie obowiązująca w danym kraju

Waluta obca – należności długoterminowe denominowane w obcych środkach płatniczych o najwyższym stopniu płynności

Denominacja – ekwiwalentne przeliczenie płac i cen na inną (lub nową) jednostkę pieniężną

Denominacja złotego w 1995 roku

Strefa walutowa

Aby mogła zostać utworzona strefa walutowa dany aktyw pieniężny musi spełniać funkcje:

• Waluty rezerwowej – wybrany pieniądz (lub złoto) jest używany do przechowywania rezerw środków finansowych przez inne kraje

• Waluty interwencyjnej – waluty, w których banki centralne lub inne oficjalne instytucje monetarne przeprowadzają operacje na rynkach walutowych w celu niedopuszczenia do nadmiernych odchyleń kursu waluty narodowej wobec innych walut lub w celu uzyskania takiego poziomu kursu waluty narodowej, który jest przez te banki uznawany za pożądany albo optymalny w danych warunkach rynkowych

• Waluty lokacyjnej – waluta w której nierezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania i w której są dokonywane emisje międzynarodowych obligacji

• Waluty transakcyjnej – występująca w obrotach na rynkach walutowych oraz używana do fakturowania eksportu oraz importu dóbr i usług

W ujęciu historycznym istniały dwie strefy walutowe:

1. Strefa funta brytyjskiego – 1939, 60 krajów powiązanych politycznie, handlowo i kapitałowo z Wielką Brytanią. 1972 – wprowadzenie płynnego kursu funta – ograniczenie zakresu i spadek znaczenia tej strefy walutowej. Obecnie tworzą ją Gibraltar, Irlandia, Wielka Brytania, Wyspy Kanałowe, Falklandy, Wyspa Man.

2. Strefa franka francuskiego – przestała istnieć 1 stycznia 2002 r.

Dolar amerykański – posiada globalny zasięg – jedyna taka waluta na świecie

Jakie strefy były, są, będą test!

Rubel transferowy – jednostka rozliczeniowa w latach 1964 – 1991

Strefa walutowa jena japońskiego

Strefy, które mogą powstać w przyszłości:

• Rupia indyjska

• Yuan chiński

Wykład 3 - 26.10.2012 uzupełnić!

Indie po upływie dwóch trzech dekad intensywnego rozwoju mogą zacząć myślec o zbudowaniu własnej strefy walutowej

Strefa euro to grupa państw w których oficjalna waluta jest euro.

Waluta ta została 1 stycznia 1999 roku wprowadzona w formie transakcji bezgotówkowych a 1 stycznia 2002 roku w formie gotówkowej w państwach członkowskich.

Trzy państwa używają euro jako swojej waluty nie będąc stowarzyszone w Unii Gospodarczej i Walutowej. Stosują euro bez porozumienia ze Wspólnotami w wyniku przeprowadzonej tak zwanej „jednostronnej euroizacji”. Są to : Andora, Czarnogóra i Kosowo

Euroizacja: jednostronne przyjęcie euro przez państwo w miejsce waluty krajowej.
Jest to niezgodne z Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa. Władze z EBC stoją na stanowisku ze wejście do strefy euro powinno być zwieńczeniem procesu konwergencji
Jednostronna euroizacja oznacza de facto zgodę na rezygnacje z wpływu na politykę monetarna ponieważ nie wiąże się z wprowadzeniem swych przedstawicieli do organów funkcjonujących w ramach Europejskiego Systemu Banku Centralnego.

Na mocy umów bilateralnych Monako, San Marino i Watykan, które nie sa członkami Unii Europejskiej, ale uczestniczą w Unii Gospodarczej i Walutowej, zdecydowały się na euroizację.

Stworzenie strefy jednolitej waluty europejskiej miały początkowo polityczny charakter.

W 1953 powołano Europejska Wspólnotę Węgla i Stali skupiającą RFN Francje Włochy i kraje BeNeLuxu. Było to w pierwszej linii powiazanie gospodarcze pomiędzy krajami członkowskimi, przemysłu węglowego i stalowego, który był niezbędny do prowadzenia ewentualnej wojny.

Europino- protoplasta monety euro, wybite w mennicy hamburskiej w 1952. Nigdy nie weszła do obiegu.

Traktaty rzymskie- ogólna nazwa dwóch umów międzynarodowych:
*Traktat ustanawiający Europejska Wspólnotę Gospodarczą
*Traktat ustanawiający Europejska Wspólnotę Energii Atomowej
podpisanych przez Francje, RFN, Włochy, Belgie, Holandie i Luksemburg, 25 marca 1957

Ostatecznie jednostka rozliczeniowa w Europejskim Systemie Monetarnym zostało ECU. Był to pieniądz wirtualny , którego nazwa to akronim Europejska Jednostka Monetarna. ECU obowiązywał w latach 1979-1998 miał się stać waluta obiegowa (nie tylko wirtualna) w EWG.

Theodor Weigel zmienił nazwę ECU na Euro.

Kryteria konwergencji
I. Kryterium monetarne
Dopuszczalna inflacja w kraju ubiegającym się nie może być wyższa o więcej niż 1,5 punktu procentowego w porównaniu do średniego poziomu inflacji uzyskanego w trzech państwach UE o najniższej stopie inflacji

II. Stabilność walut W ciągu 2 lat przed przystąpieniem do UGW waluta danego państwa musi być stabilna, tzn. jej wahania nie mogą wykraczać poza przyjęte ramy, waluta ta nie może być w tym okresie dewaluowana względem innych walut europejskich; sprawdza się czy dany kraj uczestniczył w ERM II „przynajmniej dwa lata przed badaniem
III). wysokość oprocentowania – stawka oprocentowania długoterminowego nie powinna być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe od przeciętnej wysokości stóp procentowych w krajach o największej stabilności cenowej.

Kryteria fiskalne

I). utrzymywanie rygoru budżetowego – jego ewentualne zadłużenie nie powinno być wyższe niż 3 proc. produktu krajowego brutto (PKB) danego kraju;

II). zadłużenie państwa – nie powinno przekroczyć 60 proc. jego PKB;

Wykład 4 - 09.11.2012

Dokonania gospodarcze w obszarze wspólnej waluty w pierwszej dekadzie jej istnienia (1999 – 2009):

• Osiągnięcie niskiej stopy inflacji (średnio 2%)

• Utrzymanie deficytu budżetowego (2007 – 0,6% PKB)

• Stopniowa redukcja skumulowanego deficytu sektora publicznego (2007 – 67%; wg kryteriów z Maastricht max. 60%)

• Obniżenie ryzyka kursowego na całym obszarze obowiązywania euro

• Spadek nominalnych stóp procentowych (pożądany przez inwestorów)

• Zwiększony stopień synchronizacji przebiegu cyklu koniunkturalnego w poszczególnych krajach członkowskich

• Pogłębienie integracji rynkowej i gospodarczej obszaru euro

• Znacząca poprawa wydajności pracy i zatrudnienia (stworzenie ponad 16 mln miejsc pracy)

• Spadek stopy bezrobocia do ok.7%

• Uczynienie euro drugą światową walutą międzynarodową (2009 – ok. 27% rezerw walutowych było przechowywane na świecie w euro)

Przyszłość strefy euro

Podział na dwie grupy:

1. Federaliści (A. Merkel)

2. Eurosceptycy (D. Cammeron)

Eurosceptycy:

To właśnie obawy przed hegemonią gospodarki niemieckiej, której narzędziem była marka, doprowadziły do stworzenia strefy euro. Powołują się przy tym na porozumienia dotyczące pokojowego zjednoczenia Niemiec, zawarte pomiędzy Wielką Brytanią i Francją z jednej strony a Związkiem Radzieckim z drugiej.

Koniec 1989 – Helmut Kohl (Zach-niemiecki Kanclerz) ogłosił plan zjednoczenia Niemiec (20.09.1990 ratyfikowanie traktatu o zjednoczeniu)

Typy ryzyka:

• Polityczne

• Kulturowe

• Handlowe

• Kursowe

Kursy ogłaszane są w dwóch przekrojach:

• Kursy kupna – wg których bank gotów jest płacić przy skupie walut

• Kurs sprzedaży – wg których bank oferuje sprzedaż walut

Kurs kupna jest niższy od kursu sprzedaży – różnica stanowi marżę zarobkową (spread) banku lub kantoru wymiany walut.

Kursy mogą być ogłaszane w formie:

• Bezpośredniej – wyznaczanie w tabeli stosunku wartości wymiennej walut zagranicznych w walucie krajowej (np. kurs dewizowy kupna 1 GBP=6,3291 zł)

• Pośredniej – gdy ustalana jest cena jednostki waluty krajowej w walucie zagranicznej (np. 1 zł=0,1580 GDP)

W tabelach kursowych ogłaszanych przez bank odrębnie wykorzystywane są kursy dotyczące:

• Operacji w zakresie inkasowania należności i regulowania zobowiązań za pośrednictwem rachunków bankowych (kolumna „dewizy” w tabeli)

• Transakcji polegających na skupie lub sprzedaży pieniądza gotówkowego (kolumna „pieniądze” w tabeli)

Relacje kursowe – obliczanie test!

Aprecjacja – kurs waluty rośnie

Deprecjacja – kurs waluty spada naturalne, rynkowe, bez ingerencji rządu

Dewaluacja – obniżenie kursu

Rewaluacja – wzrost kursu przy wykorzystaniu narzędzi admin., decyzje rządu

Wahania kursów powodują różnice kursowe:

• Dodatni – kurs waluty obcej rośnie dla należności, spada dla zobowiązań

• Ujemny – kurs waluty obcej obniża się dla należności lub wzrasta kurs waluty w jakiej zaciągnięto zobowiązania

Dodatnie różnice kursowe – poprawa wyniku finansowego

Ujemne różnice kursowe – ryzyko kursowe

Wykład 5 - 23.11.2012

Aprecjacja – wzrost ceny towaru lub dobra. Termin używany w szczególności w odniesieniu do wzrostu wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. Wzrost siły nabywczej danego pieniądza. Może mieć pozytywne i negatywne skutki dla gospodarki.

Pozytywne:

• Spadek kosztów obsługi zadłużenia zagranicznego

• Zmniejszenie presji inflacyjnej

• Wzbogacenie społeczeństwa (wzrost siły nabywczej płac)

Presja inflacyjna – szybki wzrost bazy monetarnej, której źródłem są nadwyżki bilansu płatniczego, przy założeniu problemów ze sterylizacją.

Sterylizacja – polityka centralnych władz monetarnych kraju, której celem jest sprawienie, aby deficyt bądź nadwyżka w bilansie płatniczym nie wpływały na podaż pieniądza na rynku krajowym.

Baza monetarna – zasób pieniądza – jest to łączna ilość pieniądza na rynku, bezpośrednio wyemitowanego przez bank centralny.

Baza monetarna:

• Pieniądz gotówkowy

• Oszczędności (depozyty bieżące i długoterminowe)

• Gotówka w obiegu

• Rezerwa obowiązkowa banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym

• Rezerwa nadobowiązkowa banków komercyjnych składająca się z ich dobrowolnych wkładów w banku centralnym

Bilans płatniczy – oficjalne zestawienie (obejmuje dochody – wpływy oraz wydatki – płatności) wszystkich transakcji dokonanych miedzy rezydentami 9gospodarka krajową) a nierezydentami (zagranicą) w danym okresie.

Bilans płatniczy Polski – sporządzany z wyszczególnieniem miesięcy, kwartałów i lat dla całej gospodarki narodowej. Publikowany przez NBP.

Bilans płatniczy strefy euro - Europejski Bank Centralny (we Frankfurcie)

Bilans handlowy UE publikowany jest przez Eurostat.

Eurostat – urząd statystyczny UE, utworzony w 1953 r., z siedzibą w Luksemburgu. Cel: wsparcie merytoryczne prac Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Po powstaniu Wspólnoty Europejskiej stał się jedną z podstawowych jednostek Komisji Europejskiej. Dostarcza informacje statystyczne umożliwiające dokonywanie porównań między krajami i regionami.

Negatywne skutki aprecjacji:

• Osłabienie konkurencyjności eksportu

• Wzrost kosztów pracy

Deprecjacja – spadek ceny towaru lub dobra. Spadek wartości waluty krajowej względem waluty zagranicznej w systemie płynnych kursów walut. Obniżenie siły nabywczej danego pieniądza w rozliczeniach międzynarodowych. Spadek kursu waluty powoduje jej deprecjację.

Pozytywne skutki:

• Poprawienie konkurencyjności eksportu

• Obniżenie kosztów pracy (obniżka płac dzięki iluzji pieniężnej – ludzie dostrzegają realne zmiany wartości pieniądza z opóźnieniem, nominalne natychmiast)

Negatywne:

• Wzrost kosztów obsługi zadłużenia zagranicznego (budżet ma przychody w walucie krajowej zatem rośnie deficyt)

• Zwiększenie presji inflacyjnej

• Zubożenie społeczeństwa – głównie na skutek obniżenia siły nabywczej płac

Zmiany kursu walutowego – mogą być dokonywane jako akt podjętej decyzji administracyjnej (banku centralnego lub rządu) zmierzający do jednorazowego obniżenia, to jest dewaluacji waluty krajowej lub tez do podwyższenia jej wartości, to jest rewaluacji w stosunku do innych walut.

Wahania kursów walutowych powodują powstanie różnic kursowych, które dla przedsiębiorstw mogą mieć charakter:

• Dodatni – jeśli kurs waluty obcej, w której są wyrażane należności firmy, rośnie lub obniża się w przypadku zobowiązań

• Ujemny – kurs waluty, w której powstała należność, obniża się lub wzrasta kurs waluty, w której zaciągnięto zobowiązania

Przykład

Przedsiębiorstwo importuje do Niemiec towary. Na początku maja otrzymało dostawę, wraz z fakturą na 50.000 euro z terminem zapłaty w ciągu 90 dni. Kurs kupna 1 euro w momencie otrzymania faktury wynosił 3,8884 zł, ale w dniu jej płatności (po upływie 3 miesięcy) wyniósł 4,0394 zł. Gdyby firma uregulowała fakturę dostawy gotówką, nie korzystając z kredytu handlowego:

50.000 x 3,8884 = 194.420 zł

Jednak w dacie płatności kwota niezbędna do uregulowania zobowiązania wynosi:

50.000 x 4,0394 = 201.970 zł

Była ona wyższa o 7.550 zł o d zapłaty gotówką (o 3,88%) stanowiąc ujemną różnicę kursową.

Można ja potraktować jako koszt kredytu handlowego, za 90 dni, którego stopa w skali rocznej wynosi:

(3,88 x 100%) / (100 – 3,88) x 365/90 = 16,4%

Wykład 6 - 30.11.2012

Najczęstsze źródła finansowania krótkoterminowego:

• Krótkoterminowe pożyczki i kredyty

• Kredyt kupiecki (handlowy)

• Płace pracowników, bo są wypłacane „z dołu”

Cechy kredytu kupieckiego:

• Jest spontanicznym i samoregulującym się źródłem finansowania firmy

• Posiada ukrytą stopę kredytu

• Kredyt kupiecki przejawia się w bilansie w postaci odpowiednio należności oraz zobowiązań krótkoterminowych

• Jest dostępny dla wszystkich chętnych

• Nie wymaga zabezpieczeń (jest udzielany na „otwarty rachunek”)

• Stosunek kredytowy w wypadku kredytu kupieckiego powstaje na okresy krótkie, jest często wznawiany, a kwoty kredytu kupieckiego są na ogół niewysokie

Koszt kredytu kupieckiego:

KKK = % opustu / (100% - % opustu) x 360 / (okres kredytu – okres opustu)

Kredyt kupiecki informuje nas, jakiego rodzaju korzyści są nam oferowane w postaci skonta i czego się wyzbywamy, jeśli ze skonta (opustu) nie skorzystamy.

Liczymy koszt utraconych korzyści, jeśli ze skonta (rabatu, opustu) nie skorzystamy.

Mniejsze skonto =mniejsze utracone korzyści

Zadanie 1

Który kredyt kupiecki, biorąc pod uwagę zaoferowane skonto, należałoby wybrać?

2/10 netto 30 = 36% (jeśli zapłacimy do 10 dnia miesiąca to obniży nam kwotę towaru o 2%)

3/10 netto 30 = 56%

2/7 netto 30 = 32%

2/10 netto 40 = 24%

Zadanie 2

Przedsiębiorstwo zamierza zaciągnąć kredyt na okres 1 roku i rozważa bądź kredyt w zł, od którego odsetki wyniosłyby 15%, bądź kredyt w USD, od którego odsetki miałyby stanowić 9% rocznie. Jednak przewiduje się, że w ciągu roku kurs USD w zł wzrośnie o ok. 8%. Z którego kredytu powinno skorzystać przedsiębiorstwo?

KKD = [(1,08 x 1,09)-1] x 100% = 17,7%

Jak z tego wynika, po uwzględnieniu przewidywanego wzrostu kursu USD, koszt kredytu dewizowego (KKD) byłby wyższy niż złotowego.

KKD = 17,7% > KKZŁ = 15%

Oazy podatkowe = raj podatkowy

Każde państwo konstytuują trzy zasadnicze elementy:

• Ludność

• Terytorium

• Organizacja polityczna

Oazami podatkowymi są przed wszystkim kraje o niewielkiej i często ubogiej ludności oraz małej powierzchni. Zgodnie z terminologią stosowana przez ONZ nazywa się je „mikropaństwami”. Pozyskiwanie kapitału zagranicznego przejawia się w przychylnym ustawodawstwie podatkowym oraz liberalnym ustawodawstwie dewizowym. Dodatkowo oferowany jest bogaty wachlarz usług bankowych.

Istotne cechy oaz podatkowych:

• Stabilizacja polityczna i ekonomiczna kraju

• Obowiązywanie i zagwarantowanie ścisłej tajemnicy bankowej

• Brak restrykcji dewizowych

• Nowoczesne środki łączności

• Dobre połączenia komunikacyjne

• Przyjazny system prawny

• Spełnienie indywidualnych oczekiwań potencjalnych inwestorów

Oazy podatkowe ze względu na proponowane ulgi i zwolnienia fiskalne można podzielić na 5 kategorii:

Kat. I – tworzą je kraje, w których dochody, przyrost kapitału i majątku nie są opodatkowane. Można je określić jako rzeczywiste raje podatkowe. Cechuje je korzystna sytuacja fiskalna oraz liberalne prawo dopuszczające uproszczona formę zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw. Do kategorii należą: Bahrajn, Vanuatu, Kajmany.

Kat. II – należą do niej państwa, które pobierają podatek dochodowy wynikający jedynie z działalności wewnątrzkrajowej. Dochody wynikające z zagranicznych źródeł pozostają wolne od podatków. Dotyczy to wszelkich dywidend, należności licencyjnych oraz odsetek od udzielonych kredytów. Do kategorii należą: Kostaryka, Liberia, Haiti, Panama, Filipiny, Hong-Kong.

Kat. III – Tę grupę tworzą kraje o niskim opodatkowaniu. Może to wynikać albo ze stosowanej od wielu wieków praktyki, albo z obowiązującej umowy podatkowej. Do kategorii należą: Wyspa Man, Wyspy Normandzkie, Antyle.

Kat. IV – tworzą ją państwa, które w szczególnych wypadkach gwarantują ułatwienia podatkowe 9ulgowe traktowanie) dla wybranych rodzajów przedsiębiorstw i instytucji (np. banków, ubezpieczycieli, szkół wyższych, firm handlowych). Do kategorii należą: Anguilla, Gibraltar, Jamajka.

Kat. V – tworzą ja kraje, które praktykują tzw. „przywilej holdingowy”. Polega na tym, że wybrana firma ma udziały w innych przedsiębiorstwach lub tez prowadzi aktywność gospodarcza jedynie sferze administrowania innymi podmiotami. Udzielanie kredytów i pożyczek lub licencji nie podważa pojęcia holdingu. Do kategorii należą: Liechtenstein, Luksemburg, Singapur oraz z pewnymi ograniczeniami Szwajcaria i Holandia.

Inny często stosowany sposób klasyfikacji bierze pod uwagę sytuację fiskalną w oazach podatkowych. Wg tego podziału państwa i terytoria można podzielić na 6 grup:

Kat. I – należą do niej kraje, które nie nakładają żadnego podatku na swoich rezydentów: Andora, Wyspy Bahama

Kat. II – należą do niej kraje, które opodatkowują dochód uzyskiwany w kraju, a uwalniają od podatku dochód zagraniczny: Hong-Kong, Kostaryka

Kat. III – należą do niej państwa, w których uzyskany tam dochód jest nieopodatkowany, natomiast opodatkowuje się dochód uzyskiwany za granicą: Księstwo Monako

Kat. IV – zalicza się do niej terytoria, które opodatkowują dochód swych rezydentów uzyskiwany za granicą przy czym stawki są bardzo niskie (nawet poniżej 1%): Wyspy Normandzkie – Jersey, Guernsey, Alderney, Sark, Herm, Jethou, Brecqhou, Lithou

Kat. V – należą do nich państwa, które opodatkowują zakumulowane bogactwa (wartości materialne), a nie bieżący dochód: Urugwaj

Podatek od zakumulowanego bogactwa – może być w postaci nieruchomości, złota, kamieni szlachetnych, sztuki (obrazy, porcelana, broń), pojazdów.

Kat. VI – są to obszary gdzie można stosowac kombinację korzystnych przepisów: Gibraltar

Przykład dla grupy VI

Na południu Hiszpanii rejestrują się podatnicy emeryci, co zwalnia ich od podatku dochodowego. Równocześnie prowadzą działalność gospodarczą w pobliskim Gibraltarze, będącym oaza podatkową.

Wykład 7 - 7.12.2012

Transakcja terminowa jest dwustronną umową w sprawie kupna lub sprzedaży określonej ilości danej waluty w ustalonym z góry przyszłym terminie, po kursie uzgodnionym wzajemnie przez strony w momencie zawierania umowy, tzn. wg kursu terminowego.

Kurs terminowy – jest to kurs ustalany dla transakcji zawieranej na rynku giełdowym w ramach kontraktu forward, której realizacja następuje w ustalonym terminie w przyszłości. Jest kwotowany jako kurs wymiany dwóch walut i ustalany poniżej kursu natychmiastowego.

Kontrakty forward – stanowią najprostszy instrument rynku walutowego dostępny dla klientów banków

Kontrakt forward oznacza wymianę środków w jednej walucie na drugą, po ustalonym z góry kursie w ustalonym z góry momencie.

Kurs, po którym następuje wymiana to tzw. kurs terminowy, którym oznacza się kurs obecny zmodyfikowany o różnicę oprocentowań między walutami.

Przykład

Przedsiębiorstwo sprzedało zagranicznemu kontrahentowi maszyny za 120.000 USD udzielając kredytu handlowego na okres trzech miesięcy. Aktualny kurs kupna 1 USD = 4,0162 zł, przy czym istnieje ryzyko osłabienia tego kursu w przyszłości.

W celu uchronienia się przed nim, firma dokonuje już obecnie odsprzedaży przyszłych wpływów, akceptując kurs terminowy oferowany przez bank, a mianowicie 1 USD = 4,1667 zł.

Po 3 miesiącach kurs wyniósł:

Wariant A – 3,9641 zł

Wariant B – 4,2933 zł

Przy wariancie A dzięki operacji terminowej, wpływy firmy w zł były wyższe wg kursu terminowego, aniżeli wg kursu bieżącego.

120.000 x (4,1667-3,9641)=24.312 zł

Natomiast w odniesieniu do rozpatrywanego wariantu B, wpływy złotowe wg kursu bieżącego byłyby większe aniżeli wg kursu terminowego w złotych.

120.000 x 94,2933-4,1667)=15.192 zł

Wykład 8 - 14.12.2012

Przykład

Firma zawarła kontrakt na dostawę z zagranicy artykułów spożywczych za 70.000 euro. W dniu zawarcia transakcji kurs wynosił 1 euro = 3,95 zł. Przewidując możliwość wzrostu kursu euro w większej skali, firma zawarła transakcje kupna tej waluty z dwumiesięcznym terminem, po upływie którego spodziewała się płatności za dostawę, wg oferowanego przez bank kursu euro wynoszącego 1 euro=4,04 zł.

W rzeczywistości po upływie 2 miesięcy kurs euro ukształtował się następująco:

Wariant A – 4,19 zł

Wariant B – 3,80 zł

Przy wariancie A wydatki firmy dzięki przedterminowemu zakupowi walut byłyby mniejsze o kwotę:

70.000 x (4,19-4,04)=10.500 zł

W przypadku wariantu B wydatki firmy wskutek przedterminowego zakupu euro, byłyby wyższe niż wydatki wg kursu bieżącego;

70.000 x (4,04-3,80)=16.800 zł

Piramida Madoffa – piramida finansowa na wielką skalę stworzona przez Bernarda Madoffa.

Opcja – popularny instrument finansowy o niesymetrycznym profilu wypłaty; to prawo jakie uzyskuje jej nabywca do zakupu lub sprzedaży walut w przyszłym, sprecyzowanym w specjalnej umowie terminie (w której ustala się również „z góry” określony „kurs kontraktowy”)

W przypadku opcji kupna używając terminologii angielskiej mówi się o „call option”.

W przypadku opcji sprzedaży – „put option”.

W zależności od zaistniałej sytuacji nabywca z prawa tego może skorzystać lub tez zrezygnować z jego realizacji, płacąc za to sprzedawcy opcji wcześniej wzajemnie uzgodnione wynagrodzenie zwane „premią”.

Natomiast sprzedawca opcji jest każdorazowo zobowiązany do przeprowadzenia transakcji, jeśli jej nabywca zażąda wykonania umowy.

Prawo to może być zrealizowane:

• W dniu wygaśnięcia opcji (opcja europejska)

• W dowolnym dniu od daty zawarcia kontraktu opcyjnego do daty wygaśnięcia włącznie (opcja amerykańska)

• Ewentualnie w kilku ściśle określonych datach (opcja bermudzka)

Transakcje opcyjnie z reguły nie mają rzeczywistego charakteru i ograniczają się najczęściej do wyrównywania różnic kursowych przez sprzedawcę opcji, jeżeli jej nabywca zażąda zrealizowania transakcji.

Przykład

W obawie przed możliwym wzrostem kursu dolara USA importer nabywa opcję kupna 10.000 USD, które ma uregulować zagranicznemu dostawcy po upływie 3 miesięcy. Wynagrodzenie (premia) sprzedawcy opcji wynosi 200 USD przy czym w umowie opcyjnej przyjęto bazowy kurs 1 USD=4,20 zł.

Po upływie 3 miesięcy kurs wyniósł:

Wariant A – 4,45 zł

Wariant B – 4,00 zł

W przypadku wariantu A nabywca opcji kupna żąda wykonania umowy i w rezultacie uzyskuje od sprzedawcy wyrównanie różnicy kursowej w wysokości:

10.000 x (4,45-4,20)=2.500 zł

Po uwzględnieniu kosztu opcji importer uzyskał premię, tzn. uniknął straty kursowej w momencie zapłaty należności dostawcy w wysokości:

2.500 – (200 x 4,20) = 1.660 zł

W analogicznej wysokości stratę poniósł sprzedawca opcji.

Natomiast w przypadku wariantu B nabywca opcji powinien zrezygnować z żądania wykonania umowy opcyjnej.

Bardziej opłacalne jest dla nabywcy uregulowanie zobowiązania należności po kursie 1 USD = 4,00 zł bez realizacji kontraktu opcyjnego po 4,20 zł za 1 USD.

Wówczas zarobek sprzedawcy opcji równy jest kwocie:

200 x 4,20 zł = 840 zł

Jest to także koszt poniesiony przez nabywcę opcji, który można traktować jako swoisty koszt ubezpieczenia przed poważniejszym spadkiem kursu USD. Wysokość tego kosztu jest jednak z góry znana i ograniczona do wysokości ceny zapłaconej za opcję.

Rynek kontraktów terminowych może służyć jako miejsce próby przewidywania cen danego:

• Przedmiotu

• Papieru wartościowego

• Waluty

Przykład

Założenia dotyczące kursu bazowego i rzeczywistego, jak w poprzednim przykładzie, z tym jednak, że dotyczą one zakupu opcji sprzedaży w związku z przypadającą po trzech miesiącach płatnością zagranicznego odbiorcy.

Chcąc ubezpieczyć się przed skutkami ewentualnego spadku kursu dolara USA, eksporter nabył opcję sprzedaży 10.000 USD, płacąc premię sprzedawcy wynoszącą 200 USD, przy czym w umowie opcyjnej – podobnie jak w poprzednim przykładzie – przyjęto kurs bazowy 1 USD = 4,20 zł.

Po upływie trzech miesięcy:

Wariant A – 4,00 zł

Wariant B – 4,45 zł

W przypadku wariantu A, nabywca opcji powinien zażądać wykonania umowy, gdyz może sprzedać otrzymana od odbiorcy walutę po kursie wyższym niż rzeczywisty. W rezultacie uzyskałby od sprzedawcy opcji kwotę odpowiadającą różnicy pomiędzy kursem bazowym i rzeczywistym.

10.000 x (4,20-4,00)=2.000 zł

Nabycie opcji – po potraceniu kosztów jej nabycia – umożliwiło eksporterowi ograniczenie ujemnych różnic kursowych do:

2.000-(200x4,20)=1.160 zł

Jeżeli kurs w dniu rozliczenia opcji ukształtowałby się jak w wariancie B, to jej nabywca powinien zrezygnować z wykonania umowy przez sprzedawcę opcji, a jego strata ograniczyłaby się do 840 zł.

Jeżeli firma nabędzie opcje sprzedaży walut to uzyskuje korzyść wówczas, gdy rzeczywisty kurs waluty w dniu rozliczenia kontraktu będzie niższy od ustalonego w umowie. W odwrotnym przypadku korzyść przypada sprzedawcy opcji w wysokości uzyskanej zapłaty za opcję. Jest ona również dodatkowym kosztem poniesionym w celu ubezpieczenia się w przypadku znacznego wzrostu kursu walut.

Wykład 9 - 21.12.2012

Formy współpracy i powiązań przedsiębiorstw

Najistotniejszymi celami przedsiębiorstwa są:

• przetrwanie

• rozwój

Przetrwanie przedsiębiorstwa

Miano najdłużej, nieprzerwanie działającego przedsiębiorstwa na świecie przysługuje Hotelowi Hoshi Ryokan (założony w 717 r.).

Rozwój związany jest najczęściej z jednoczesnym wzrostem firmy. W praktyce można wyróżnić 2 podstawowe strategie rozwoju:

• strategia wzrostu wewnętrznego

• strategia wzrostu zewnętrznego

Wzrost wewnętrzny – polega na rozbudowie samego przedsiębiorstwa poprzez inwestowanie w nowe obiekty, maszyny, urządzenia, tworzenie nowych zakładów, oddziałów i filii. Skutkiem tych poczynań jest zazwyczaj powiększanie się majątku firmy.

Wzrost zewnętrzny – opiera się na bezpośrednim zaangażowaniu innych, zewnętrznych podmiotów gospodarczych. Zaangażowanie to może być mniej lub bardziej pogłębione. Może przybrać formę krótko- bądź długotrwałej współpracy kilku podmiotów – dochodzi wtedy do związków kooperacyjnych. Może to wiązać się z przejęciem przez jeden podmiot kontroli nad innymi podmiotami – w wyniku czego powstają powiązania koncentracyjne.

W praktyce strategie stosowane są równolegle, co zwiększa szanse i możliwości oraz przyspiesza tempo wzrostu.

Czynnikami, które determinują kierownictwo przedsiębiorstwa do podjęcia decyzji o kooperacji i koncentracji są:

• Dążenie do uzyskania przewagi konkurencyjnej przez ograniczenie lub wyeliminowanie z rynku innych uczestników

• Dążenie do rozproszenia ryzyka związanego z prowadzoną działalnością na wszystkie zaangażowane przedsiębiorstwa

• Chęć uczestnictwa w realizacji przedsięwzięcia o dużej skali (międzynarodowej)

Rodzaje powiązań między przedsiębiorstwami

Kryterium Forma powiązania	Czas powiązań	Rodzaj powiązań	Zakres samodzielności
			ekonomicznej
	trwałe	czasowe	poziome
Partycypacja		X	X
Konsorcjum		X	X
Kartel	X		X
Syndykat	X		X
Koncern	X		X
Trust	X		X

1. Partycypacja (ang. gentelmen’s agreement)

Przedsiębiorstwa zobowiązują się współpracować ze sobą na wspólny rachunek, ale pozostają pod własnymi szyldami. Dotyczy niewielu partnerów handlowych. Opiera się na umowie niesformalizowanej. Firmy pozostają prawnie i ekonomicznie niezależne, powiązanie pomiędzy nimi ma charakter nietrwały.

1. Konsorcjum

Działa na podstawie prawnej umowy dla określonego projektu. Najczęściej przybiera formę spółki zrzeszającej inne firmy. Najbardziej rozpowszechnione na rynku są:

• Konsorcja budowlane, w celu zrealizowania wielkich inwestycji

• Konsorcja bankowe, w celu emitowania akcji lub udzielania kredytów

Ciężar kosztów oraz ponoszonego ryzyka zostaje rozłożony. Po ukończeniu projektu konsorcjum ulega rozwiązaniu.

Klub londyński – nieformalne stowarzyszenie ok. 500 banków komercyjnych, powstałe w 1976 r. w celu restrukturyzacji zadłużenia poszczególnych państw-dłużników. Zrzesza jedynie wierzycieli prywatnych.

Eurotunnel został zbudowany przez konsorcjum firm europejskich.

1. Kartel

U podstaw jego działania leżą zawarte umowy, zobowiązania albo dające się prawnie określić rozwiązania, które mają na celu wzajemne ograniczenie konkurencji na rynku. Ograniczenia te mogą dotyczyć określonych produktów, wielkości sprzedaży tych produktów, ich jakości, sposobu wykonania oraz celu. Przedsiębiorstwa zobowiązują się, że nie będą się eliminować z rynku, nie będą ze sobą rywalizowały, następuje rozgraniczenie interesów. Firmy pochodzą zazwyczaj z jednej branży. Najbardziej typowym działaniem jest stosowanie przez wszystkich uczestników kartelu jednolitych cen.

1. Syndykat

Jest to powiązanie przedsiębiorstw, najczęściej działających ze sobą na płaszczyźnie poziomej i na podstawie umów prawnych. Powstaje pole, z którego wszystkie firmy czerpią korzyści, a wygenerowane dochody i zyski zostają podzielone. W odróżnieniu od kartelu w pewnych obszarach firmy decydują się na współdziałanie.

1. Koncern

Tworzą samodzielne przedsiębiorstwa, działające jednak pod wspólnym kierownictwem. Podstawę koncernu stanowi ich współpraca. Samodzielność decyzyjna jest ograniczona i przesunięta do jednego ośrodka. Charakterystyczną cechą koncernu jest element podporządkowania decyzyjnego. Często w ramach koncernu powołuję się tzw. Holding – przedsiębiorstwo, które zarządza koncernem. W praktyce najbardziej rozpowszechnione są dwa rodzaje holdingu:

• Holding mieszany – firma matka zarządza innymi i podległym jej przedsiębiorstwom (firmami córkami)

• Holding czysty – firma matka tworzy osobną firmę, która zarządza innymi zajmując się tylko polityką ekonomiczną i prawną firm koncernu. Agora SA jest przykładem holdingu czystego.

1. Trust

Jest to połączenie się firm po upływie pewnego czasu. Tracą one niezależność ekonomiczną i prawną. Jest to fuzja. Wtedy kiedy znika również szyld wchłoniętych przedsiębiorstw – jest to aneksja. W praktyce można wyróżnić przejęcia czyste i przejęcia wrogie. Przykłady fuzji: PKO SA wchłonęło Bank BPH, Idea połączyła się z Orange.

Wykład 10 - 11.01.2013

Bank Światowy – rozpoczął działalność jako efekt postanowień konferencji w Bretton Woods z lipca 1944. Powstał jednocześnie z Międzynarodowym Funduszem Walutowym.

Główną przesłanką do stworzenia Banku Światowego była przede wszystkim chęć odbudowy zniszczonych w wyniku II wojny światowej krajów Europy oraz Japonii.

Istotnym celem statutowym było również pomoc i wsparcie dla rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki.

Obecnie zrzesza 187 krajów.

Siedziba – Waszyngton

Termin Bank Światowy odnosi się do dwóch z pięciu wyspecjalizowanych agencji ONZ, działających razem w Grupie Banku Światowego:

• Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju

• Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju

Powszechnie używa się terminu Bank Światowy jedynie na określenie banku.

Bank Światowy zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej potrzebujących krajów członkowskich.

Konferencja w Bretton Woods

Została zwołana w lipcu 1944 r. z inicjatywy prezydenta USA, Franklina Delano Roosevelta. Jej celem było rozwiązanie problemów monetarnych, stabilizacja głównych walut światowych i stworzenie nowego systemu kredytowego dla sfinansowania odbudowy powojennej Europy oraz Japonii. W konferencji wzięło udział 44 państw. Wynikiem konferencji było stworzenie nowego światowego systemu finansowego i monetarnego.

Podstawą nowego systemu było ustalenie stałego kursu walut, co przyczyniło się do ożywienia handlu międzynarodowego. Wartość dolara amerykańskiego została przypisana nowej wadze złota (parytetowi) i aż do końca 1960 roku była uznawana jako środek zastępujący złoto w transakcjach finansowych. Był to tzw. system złotego standardu.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Jest międzynarodową organizacją finansową. Istnieje jako wyspecjalizowana instytucja ONZ od grudnia 1945. Siedzibą jest Waszyngton.

Do zadań MFW należy przede wszystkim:

• Popieranie międzynarodowej współpracy walutowej

• Uporządkowanie stosunków walutowych

• Tworzenie warunków dla wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje w handlu międzynarodowym

• Udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych

• Wpływanie na zachowanie pożądanego stopnia międzynarodowych systemów płatniczych

• Podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu handlu międzynarodowego

Państwa członkowskie MFW zobowiązane są udostępniać szczegółowe informacje gospodarcze, dzięki którym władze MFW mogą oceniać ich sytuację gospodarczą i finansową oraz podejmować określone decyzje.

Finansowanie działalności MFW jest oparte na kapitale, który powstał z wpłat udziałów przez państwa członkowskie. Wysokość udziału poszczególnych państw jest uzależniona od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju, jego pozycji w światowej gospodarce, udziału w handlu światowym oraz zdolności płatniczej.

Europejski Bank Centralny

Jest bankiem centralnym UE, a także bankiem emisyjnym w odniesieniu do waluty euro przyjętej przez 17 krajów Unii. Siedzibą jest Frankfurt nad Menem.

Do zadań EBC należą:

• Określanie i realizacja polityki monetarnej Unii

• Prowadzenie polityki kursowej stabilizującej wspólną walutę europejską

• Przechowywanie i zarządzanie rezerwami walutowymi państw członkowskich

• Doradztwo w sprawach nadzoru bankowego, kontrolowanie emisji euro

EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych i nim zarządza.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju

To międzynarodowa organizacja finansowa utworzona w 1991 roku z siedzibą w Londynie. Skupia około 50 państw, w tym wszystkie państwa należące do UE. Z inicjatywą jego powstania wyszła w 1989 Rada Europejska. Dokument o jego powstaniu podpisano w Paryżu 29 maja 1990. 51% udziałów w Banku posiada UE. Celem EBOR jest wspieranie przemian gospodarczych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej (w tym także w państwach byłego ZSRR) przez udzielanie kredytów i gwarancji inwestycji kapitałowych oraz współpracę techniczną. Warunkiem udzielenia pomocy przez EBOR jest rozwój demokracji i poszanowanie praw człowieka w tych państwach. Kredyty EBOR są udzielane zarówno rządom na wskazane projekty (zwłaszcza na budowę infrastruktury, restrukturyzację sektorów gospodarczych i przekształceń własnościowych) jak i podmiotom prywatnym.