okresy w dziejach oświaty dorosłych w Polsce:

A)okres związany z działalnością jednostek (entuzjastów) – od wynalezienia druku do pocz. XIX w.;

●XVIII w. - Sz. Konarski – unowocześnienie szkolnictwa; 1740r. pierwsza instytucja oświaty dorosłych (młodzieży starszej)-Colegium Nobilium;

●poł. XVIII w. – bracia Załuscy –1747r. pierwsza biblioteka publiczna (w Anglii 100 lat wcześniej);

●XVIII w. – Fizjokraci: Massalski, Popławski(fizjokratyzm-rozwój rolnictwa, oświata chłopów, zwiększenie wydajności rzemiosła) – źródło dobrobytu -> rolnictwo, więc najlepsza inwestycja dla budowy bogactwa -> oświata (chłopów);

●koniec XVIII w. – powstanie KEN; rozwój szkolnictwa parafialnego;

●1776r. inicjatywa profesorów Akademii Krakowskiej odczytów dla rzemieślników, robotników;

●Zamojski, Brzostowski – nadanie wolności chłopom, pańszczyzna zmieniona w czynsz, samorządy;

●1805 – Szaniawski – „Rady przyjacielskie” – pierwszy podręcznik do samokształcenia;

●1811 – ustawa dozwalająca uczestniczyć dorosłym w zajęciach dla dzieci; wydanie książki – podręcznika do nauki czytania dla dorosłych;

●1815 – Szkółki Niedzielne – S.B. Linde(duchowny protestancki) – praca analfabetyzacyjna powiązana z działalnością kościelną;

●Staszic – analogicznie Szkółki niedzielne(w PL);

B) okres działań grupowych – od lat 20-30. XIX w. do odzyskania niepodległości;

- Zabór Galicyjski:

●1848 r. – Towarzystwo Naukowej Pomocy dla Ludu – oświata narodowa; nauka chłopów;

- zabór pruski:

●Estkowski – kształcenie nauczycieli na potrzeby oświaty ludowej;

●Baraniecki 1864r. założył w Krakowie wyższe kursy dla kobiet

●Moroczewski – wykłady literatury, historii, estetyki;

●Libelt – edukacja dorosłych, wykłady filozoficzne, organizował wykłady publiczne;

●Towarzystwo Oświaty Ludowej - > Towarzystwo Czytelni Ludowej – organizowanie bibliotek, wydawnictwa;

- zabór rosyjski:

●działalność oświatowa prowadzona przez instytucje zastępcze;

●dominacja samokształcenia;

●Prószyński – Elementarz dla dorosłych samouków;

●koniec XIX w. – Uniwersytet Latający – nielegalny, konspiracyjne struktury organizacyjne; korzystanie przez uczniów, studentów, kobiety;1885

●1905 – zmiana Uniwersytetu Latającego na legalną instytucję – Towarzystwo Wyższych Kursów Naukowych;

●1918 – kolejna zmiana nazwy – Wolna Wszechnica Polska (prawa uniwersytetu nadane w 1823 r.);

C)okres pełnej instytucjonalizacji:

- zróżnicowanie analfabetyzmu w zależności od miejsc na mapie (byłego zaboru)

●ziemie zachodnie – 4%;

●ziemie centralne – 31%;

●ziemie południowe – 34 %;

●ziemie wschodnie – 1/3 lub 2/3%;

- ustawa o nauczaniu w wojsku polskim – obowiązek;

- instytucje zajmujące się oświatą:

●wydział oświaty pozaszkolnej – Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego;

●wydział opieki nad dorosłymi, wydział oświaty rolniczej (podnoszenie poziomu kulturalnego) - Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej;

●Wolna Wszechnica Polska(studia dla pracujących)

●Samorządy Terytorialne – alfabetyzacja;

- 1929 r. - Instytut Oświaty Dorosłych projekt ustawy o oświacie pozaszkolnej – Korniłowicz;

- Oświatą dorosłych zajmowały się 3 stowarzyszenia::

●Towarzystwo Szkoły Ludowej – Galicja –miesięcznik „Przewodnik oświatowy”; oświata dorosłych;

●Polska Macierz Szkolna – województwa centralne – walka z analfabetyzmem; Uniwersytety Powszechne;

●Towarzystwo czytelni Ludowych – Wielkopolska, Pomorze, Śląsk – 3 domy oświatowe, 4 muzea;

-1921 – Uniwersytet Ludowy(kierował ks. Ludwiczak