FINANSE – MATERIAŁY NA DRUGIE KOLOKWIUM

Temat: Finanse publiczne

1. Finanse publiczne obejmują ogół zjawisk i procesów związanych z tworzeniem i wydatkowaniem funduszy publicznych.

2. Podstawową przesłanką gromadzenia funduszy publicznych jest tworzenie dóbr publicznych.

3. Funkcje ekonomiczne państwa:

   1. Instytucjonalna – państwo tworzy podstawy prawne dla prowadzenia działalności przez inne podmioty.

   2. Alokacyjna – rozmieszczanie i oddziaływanie na alokację czynników wytwórczych pomiędzy sektor prywatny i publiczny.

   3. Redystrybucyjna – oddziaływanie państwa na ostateczny podział dochodów (w drodze obciążeń podatkowych i transferowych).

   4. Stabilizacyjna – wykorzystanie budżetu do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych.

4. Zakres podmiotowy finansów publicznych obejmuje:

   1. Władze centralne i samorządowe – tworzące prawo, ustawodawcze.

   2. Władze wykonawcze.

   3. Władze kontrolne, np. NIK, regionalne izby obrachunkowe.

   4. Podmioty różne – finansowane ze środków publicznych np. Szpitale, policja, szkoły.

5. Przedmiotowa struktura finansów publicznych obejmuje fundusze publiczne, jak:

   1. Budżet centralny

   2. Budżety samorządowe

   3. Różne fundusze specjalne, np. FUS – Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

   4. Inne fundusze publiczne, np. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska

6. Wydatki publiczne stanowią finansowe odzwierciedlenie zadań publicznych realizowanych przez państwo.

7. Wydatki publiczne charakteryzują się następującymi cechami:

   1. Ich struktura jest względnie sztywna

   2. Znaczna część wydatków jest obligatoryjna

   3. Rozmiary i charakter wydatków publicznych zależy od poziomu rozwoju gospodarczego kraju

8. Wydatki publiczne można podzielić na:

   1. Rzeczywiste – finalne, konsumpcja i inwestycje, nabywane przez państwo dobra i usługi

   2. Redystrybucyjne – transfery i przekazywanie innym podmiotom środków

   3. Wewnętrzne – sfera publiczna, np. dotowanie uczelni publicznych

   4. Zewnętrzne – np. zasiłki dla gospodarstw domowych

9. Kategorią osobną pod względem wydatków publicznych są rozchody publiczne, które związane są głównie z takimi zjawiskami finansowymi, jak wykup papierów wartościowych, spłata otrzymanych kredytów i pożyczek.

10. Dochody publiczne stanowią źródła środków finansowych pozyskiwanych przez państwo dla realizacji zadań publicznych.

11. Dochody publiczne można podzielić na:

    1. Dochody z własności publicznej – pochodzą z działalności gospodarczej przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych oraz praw majątkowych. Są to np. czynsze, dywidendy.

    2. Daniny publiczne (pieniężne) – przymusowe i bezzwrotne świadczenia pieniężne. Mają charakter nieodpłatnych, np. podatki lub odpłatnych, np. opłaty skarbowe, składki na ubezpieczenia społeczne

    3. Inne świadczenia pieniężne bezzwrotne, ale dobrowolne uzyskiwane przez państwo, np. darowizna.

12. Kategorią osobną pod względem dochodów publicznych są przychody (wpływy) publiczne, które wynikają głównie z otrzymanych pożyczek i kredytów oraz sprzedaży papierów wartościowych i prywatyzacji majątku państwowego.

13. Dobra publiczne to takie dobra i usługi, których wykorzystanie przez jeden podmiot nie ogranicza korzystania z nich przez inny podmiot.

14. Cechy dóbr publicznych:

    1. Mogą być wykorzystywane przez wiele podmiotów jednocześnie

    2. Ogólnodostępne, nie musimy o nie konkurować

    3. Nieodmawialność

    4. Niewykluczalność

15. Świadczenia społeczne są elementem wydatków redystrybucyjnych państwa. Są to strumienie finansowe środków publicznych przekazywane gospodarstwom domowym, bez kontrświadczenia.

16. Cechy świadczeń społecznych:

    1. Bezzwrotne

    2. Nieodpłatne

    3. Mogą mieć postać pieniężną albo rzeczową, albo usług społecznych

    4. Wydawane w celu łagodzenia nierówności społecznych

    5. Mogą być świadczone z budżetu centralnego, samorządowego i funduszy

17. Budżet jest rocznym planem dochodów i wydatków państwa oraz przychodów i rozchodów.

18. Budżet centralny dotyczy takich podmiotów jak administracja rządowa, organy ochrony prawa oraz sądy i trybunały.

19. Odrębną pod względem budżetu centralnego kategorią są fundusze celowe. Są tworzone dla finansowania zadań publicznych, lecz wydzielone są z budżetu, np. fundusz ubezpieczeń społecznych.

20. Budżet samorządowy dotyczy jednostek samorządów terytorialnych, a więc takich podmiotów jak województwa, powiaty i gminy.

21. Budżet centralny obejmuje po stronie dochodów:

    1. Dochody podatkowe – pochodzące z akcyzy, podatków pośrednich i bezpośrednich

    2. Dochody niepodatkowe – pochodzące z dywidend, opłaty, grzywny, wpłaty z zysku NBP

    3. Środki z UE niepodlegające zwrotowi

22. Budżet centralny obejmuje po stronie wydatków:

    1. wydatki na klasyczne funkcje publiczne państwa - związane z obroną zewnętrzną (w ramach granic) i wewnętrzną, utrzymanie administracji państwowej

    2. wydatki na ekonomiczne funkcje państwa – związane łagodzeniem skutków recesji, przeciwdziałaniem bezrobociu.

    3. wydatki na socjalno-kulturalne funkcje państwa – związane z ochroną zdrowia, oświatą, opieką społeczną, wydatkami na kulturę.

23. Budżet samorządowy obejmuje po stronie dochodów obejmuje:

    1. dochody należne (pewne), tj.:

       1. dochody własne - np. udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, wpływy z opłaty skarbowej, dochody z kar pieniężnych i grzywien

       2. subwencje ogólne z budżetu państwa - np. na realizację zadań oświatowych

       3. dotacje celowe z budżetu państwa przeznaczone na określony cel, a niewykorzystane kwoty podlegają zwrotowi

    2. dochody potencjalne, np. środki z budżetu UE

24. Budżet samorządowy obejmuje po stronie wydatków obejmuje:

    1. wydatki na realizację zadań własnych, wykonywanych samodzielnie, w oparciu o środki własne i własną odpowiedzialność JST

    2. wydatki na realizację zadań zleconych, ustawowo przekazanych do wykonania i finansowanych przez administrację centralną

    3. wydatki na realizację zadań powierzonych, przejętych dobrowolnie przez JST od organów administracji rządowej lub innych JST

25. Podaj przykłady wydatków JST
    

Zadania własne	Zadania zlecone	Zadania powierzone
Utrzymanie dróg, ulic, mostów, placów organizacji ruchu drogowego lokalny transport zbiorowy ochrona zdrowia	wypłaty zasiłków z pomocy społecznej wydawanie dowodów osobistych oświetlenie dróg krajowych w miastach

1. Saldo budżetowe może wyrażać równowagę budżetową gdy wydatki budżetowe odpowiadają dochody budżetowym, nadwyżkę budżetową, gdy wydatki budżetowe są niższe niż dochody budżetowe lub deficyt budżetowy, gdy wydatki budżetowe przewyższają dochody budżetowe.

2. Rozmiary deficytu budżetowego są planowane w budżecie państwa, ale rząd musi przewidzieć źródła jego finansowania.

3. Skorygowanie deficytu budżetowego o saldo budżetu jednostek samorządu terytorialnego, saldo funduszy celowych i saldo rozliczeń zagranicznych pozwala ustalić ogólny deficyt finansów publicznych.

4. 29.Finansowanie deficytu budżetowego przez państwo dokonuje się głównie poprzez sięgnięcie po …………………………………. powstałe w gospodarce. Oznacza to sprzedaż wyemitowanych przez skarb państwa …………………………………………… (bonów, obligacji) bankom i instytucjom finansowym oraz przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym (podmiotom nadwyżkowym).

5. Dług publiczny jest sumą wszelkich finansowych …………………………………………………. Główną przyczyną jego powstania jest zaciąganie przez państwo ……………………………... w kraju i za granicą w celu sfinansowania …………………………………………………………….

6. Powstanie długu publicznego wymaga jego obsługi obejmującej:

   1. − bieżącą spłatę ………………………………………………………….

   2. − wykup ………………………………………………………………….., na podstawie których państwo zaciągnęło pożyczki

7. Dokonaj klasyfikacji podatków i podaj przykłady:

Temat: Finanse gospodarstw domowych.

1. Gospodarstwo domowe tworzy grupa osób powiązanych więzami rodzinnymi, wspólnie zamieszkująca, a także gospodarująca środkami finansowymi i wspólnie generująca strumienie finansowe.

2. Opisz zasady działania gospodarstw domowych na rynkach i rodzaje generowanych strumieni:

   1. Gospodarstwo domowe – rynek pracy:

      1. Gospodarstwo domowe dysponuje zasobami siły roboczej, a jego członkowie świadczą usługi pracy – są to strumienie rzeczowe kierowane do podmiotów nabywających te usługi (pracodawców), np. przedsiębiorstwa, państwo.

      2. Członkowie gospodarstwa domowego kreują podaż siły roboczej.

      3. W zamian za usługi pracy, członkowie gospodarstwa domowego otrzymują wynagrodzenie – jest to strumień finansowy (ekwiwalentny).

      4. Wynagrodzenie jest źródłem dochodów gospodarstwa domowego.

      5. Wynagrodzenie może pochodzić z:

         1. Pracy najemnej (wykonywanej na rzecz przedsiębiorstw, podmiotów sfery publicznej),

         2. Pracy samodzielnej (własnej działalności gospodarczej),

         3. Zgromadzonego kapitału (rzeczowego, pieniężnego),

         4. Budżetu państwa – w formie świadczeń transferowych.

   2. Gospodarstwo domowe – państwo:

      1. Gospodarstwo domowe jest odbiorcą świadczeń finansowych transferowych z budżetu państwa (w formie zasiłków itp.) – te strumienie finansowe są źródłem jego dochodów.

      2. Gospodarstwo domowe może także wykonywać usługi pracy na rzecz podmiotów sfery publicznej (świadczenia rzeczowe) – w zamian za to otrzymuje wynagrodzenie stanowiące źródło dochodów.

      3. Gospodarstwo domowe jest zobowiązane do realizacji świadczeń finansowych na rzecz budżetu państwa – podatków i obowiązkowych płatności na rzecz ubezpieczeń społecznych.

      4. Część dochodów gospodarstwa domowego, pozostająca po uwzględnieniu płatności na rzecz budżetu państwa, to dochód rozporządzalny (dochód netto)
         Dochód netto(rozporządzalny) = dochód brutto – podatki + transfery

      5. Dochód rozporządzalny wykorzystywany jest na pokrycie wydatków konsumpcyjnych (na rynku dóbr i usług) oraz na gromadzenie oszczędności (na rynku finansowym).

   3. Gospodarstwo domowe – rynek dóbr i usług:

      1. Gospodarstwo domowe kształtuje strukturę zakupów, w oparciu o własne preferencje i ograniczenie budżetowe.

      2. Gospodarstwo domowe wybiera te dobra i usługi, które przynoszą mu najwyższą korzyść (użyteczność), na które, przy danych parametrach cenowych/budżetowych może sobie pozwolić.

      3. Nabywane dobra i usługi stanowią strumień rzeczowy uzyskiwany przez gospodarstwo domowe.

      4. Gospodarstwo domowe generuje ekwiwalentny strumień finansowy stanowiący zapłatę za zakupione dobra i usługi – jest to wydatek gospodarstw domowego.

      5. Ceny dóbr i usług są zmienne w czasie, co oznacza, że przy danych ograniczeniach budżetowych gospodarstwo domowe może pozwolić sobie na zakup mniejszej ilości dóbr i usług (przy wzroście ich cen) lub większej ich ilości (przy spadku cen).

      6. Wzrost ogólnego poziomu cen dóbr i usług (zjawisko inflacji) powoduje, że można mówić o nominalnym i realnym dochodzie rozporządzalnym gospodarstw domowych:
         dochód realny = dochód nominalny x (1 – stopa inflacji)

   4. Gospodarstwo domowe – rynek finansowy:

      1. Gospodarstwo domowe kreuje popyt na kapitał finansowy (jest podmiotem deficytowym), gdy chce zwiększyć wydatki konsumpcyjne poprzez pozyskanie kapitału dłużnego (w formie kredytów, pożyczek).

      2. Gospodarstwo domowe kreuje podaż kapitału finansowego (jest podmiotem nadwyżkowym), jeśli dysponuje oszczędnościami i chce je ulokować w instrumentach rynku finansowego.

      3. Gospodarstwo domowe postrzegane jest głównie jako podmiot nadwyżkowy, który przechowuje swoje oszczędności albo je inwestuje.

      4. Przechowywanie oszczędności dokonuje się w formie lokat bankowych (zamiast utrzymywania gotówki):

         1. Z nieograniczonym dostępem do środków – są to tzw. lokaty a Vista, tj. na żądanie (na rachunkach ROR),

         2. Z ograniczonym dostępem do środków – są to tzw. lokaty terminowe

      5. Przy przechowywaniu oszczędności można wskazać następujące strumienie:

      6. Inwestowanie przez gospodarstwo domowe polega na zakupie papierów wartościowych w celu udostępnienia ich emitentom (podmiotom deficytowym) kapitału finansowego bezpośrednio lub pośrednio.

      7. Przy inwestowaniu oszczędności w sposób bezpośredni, można wskazać następujące strumienie:

      8. Przy inwestowaniu oszczędności w sposób pośredni, można wskazać następujące strumienie:

         1. Przy pośrednictwie podmiotu specjalizującego się w bankowości inwestycyjnej:

         2. Przy pośrednictwie niebankowej instytucji finansowej:

Temat: Finanse ubezpieczeń gospodarczych.

1. Ubezpieczenie stanowi formę finansowej ochrony osób, ich mienia oraz czynności przez nie wykonywanych, przed ryzykiem będącym przedmiotem ubezpieczenia.

2. Ochrona ubezpieczeniowa polega na zagwarantowaniu przez ubezpieczyciela (towarzystwo ubezpieczeń lub inaczej instytucję ubezpieczeniową bądź zakład ubezpieczeń) wypłaty świadczenia, w razie zaistnienia w okresie trwania umowy ubezpieczenia zdarzenia będącego przedmiotem ubezpieczenia (tj. wypadku ubezpieczeniowego).

3. Ochrona ubezpieczeniowa nie chroni przed wystąpieniem szkód, lecz polega na uniknięciu finansowych skutków następstw tychże szkód.

4. Refinansowanie przez ubezpieczyciela szkód objętych ubezpieczeniem polegać może na wypłacie świadczenia jednorazowego lub cyklicznego.

5. Ubezpieczyciel świadczy ochronę ubezpieczeniową w zamian za opłacane składki ubezpieczeniowe.

6. Składka ubezpieczeniowa (jej wysokość jest zależna od wysokości ryzyka ponoszonego przez ubezpieczyciela) musi być wyliczona na takim poziomie, aby ubezpieczyciel mógł utrzymać w całym okresie ubezpieczenia zdolność do wypłaty świadczenia w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego i osiągnąć zysk.

7. Działalność ubezpieczeniowa może mieć charakter działalności:

   1. Bezpośredniej, polegającej na zawieraniu umów ubezpieczenie i świadczeniu ochrony ubezpieczeniowej,

   2. Pośredniej, polegającej na działalności reasekuracyjnej (tzn. na odstępowaniu części lub całości ubezpieczonego ryzyka zakładom reasekuracyjnym).

8. Działalność ubezpieczeniowa może być prowadzona w Polsce przez:

   1. Prywatne zakłady ubezpieczeń, które występują w formie spółek akcyjnych lub w formie towarzystw ubezpieczeń wzajemnych (zawarcie umowy czyni nas członkiem/współwłaścicielem towarzystwa, uprawnia do udziału w podziale nadwyżek, ale też zobowiązuje do pokrywania deficytów),

   2. Publiczne zakłady ubezpieczeń (finansowane w pełni lub w większości przez Skarb Państwa), działające na zasadach rynkowych (konkurencja), np. Korporacja Ubezpieczeń Należności Kredytowych S.A. (KUKE S.A.) lub działające na zasadach pozarynkowych, np. ZUS, KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego).

9. Rodzaje ryzyka w działalności zakładu ubezpieczeń:
   zrobić z książki H. Zadora z rozdziału o ubezpieczeniach, na kartce jest 6 myślników

10. Funkcje ubezpieczeń:

    1. Kompensacyjna - wyrównanie zakłóceń losowych w procesach społeczno - gospodarczych kraju

    2. Stabilizacyjna - polega na wykorzystaniu składek oraz odszkodowań i świadczeń do oddziaływania na sytuację społeczno- gospodarczą ubezpieczonych i dąży do przywrócenia naruszonej równowagi, przeciwdziałania załamaniom finansowym osób poszkodowanych.

    3. Redystrybucyjna - związana jest z samą ich istotą i sprowadza się do kumulowania i odpowiedniego rozdzielania środków finansowych. Oznacza ona, że zakłady ubezpieczeń za pomocą przepływów pieniężnych w postaci składek i wydatków w postaci odszkodowań i świadczeń mogą wpływać na alokację zasobów w gospodarce. Przepływy te kształtują podział dostępnych zasobów między ubezpieczyciela, a następnie ich podział wśród ubezpieczonych.

    4. Prewencyjna - należy przez nią rozumieć wszelką działalność zmierzająca do zmniejszenia szkód losowych, zarówno przez ograniczenie ich rozmiarów, jak i zmniejszenie prawdopodobieństwa realizacji ryzyka.

    5. Kontrolna - związana z kontrolowaniem bezpieczeństwa, jakie ubezpieczający zapewnia kontrolowanemu mieniu

11. Zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej przez zakład ubezpieczeń wymaga od ubezpieczyciela prowadzenia działalności prewencyjnej, finansowej i inwestycyjnej.

12. Działalność prewencyjna polega na przeciwdziałaniu/zmniejszaniu prawdopodobieństw wystąpienia wypadków ubezpieczeniowych, ale też na zmniejszaniu rozmiarów szkody.
    Działalność prewencyjna prowadzona jest w oparciu o:

    1. Techniczne środki prewencji (zmniejszają prawdopodobieństwo szkody), np. drzwi i zamki antywłamaniowe,

    2. Ekonomiczne środki prewencji, np. stosowanie zniżek i zwyżek,

    3. Prawne środki prewencji, np. wymóg stosowania przepisów BHP.

13. Działalność finansowa polega na gromadzeniu przez ubezpieczyciela środków dla finansowego zabezpieczenia funkcji ochrony ubezpieczeniowej.
    Środki te gromadzone są w formie:

    1. Składek,

    2. Kapitałów własnych,

    3. Rezerw techniczno-ubezpieczeniowych (teoretycznie wyliczone kwoty przyszłych świadczeń).

14. Działalność inwestycyjna polega na lokowaniu środków pozyskanych ze składek w instrumenty rynku finansowego (na czas, dokąd nie trzeba ich wypłacić w formie świadczeń).
    Celem działalności inwestycyjnej jest:

    1. Utrzymywanie realnej wartości środków (inflacja),

    2. Przyniesienie zysków ubezpieczycielowi.

15. Działalność inwestycyjna zakładu ubezpieczeń podlega rygorom prawa, co oznacza, że zakład ubezpieczeń nie może w dowolnym stopniu i w dowolne instrumenty finansowe lokować środków ze składek.

16. Rygory prawne narzucone względem działalności inwestycyjnej ubezpieczyciela mają zapewnić:

    1. Bezpieczeństwo lokat – akceptowalny poziom ryzyka utraty kapitału wskutek inwestycji w instrumenty finansowe,

    2. Rentowność – wymagany poziom dochodów uzyskanych w związku ze wzrostem ceny instrumentów finansowych lub w związku z ich oprocentowaniem,

    3. Płynność lokat – co oznacza, że czas trwania lokat powinien pokrywać się z terminami realizacji świadczeń ubezpieczeniowych.

17. Najważniejszym elementem aktywów zakładu ubezpieczeń są lokaty. Są one wyrazem zainwestowania zebranej składki ubezpieczeniowej oraz stanowią pokrycie rezerw techniczno – ubezpieczeniowych.

18. Podstawowe źródła finansowania zakładu ubezpieczeń to:

    1. Kapitał własny – gwarantuje ciągłość i płynność operacji ubezpieczeniowych oraz stanowi finansowe zabezpieczenie realności ochrony ubezpieczeniowej,

    2. Rezerwy techniczno – ubezpieczeniowe – tworzone są na pokrycie bieżących i przyszłych świadczeń lub odszkodowań.

19. Podstawowe źródła przychodów zakładu ubezpieczeń to:

    1. Składki ubezpieczeniowe,

    2. Przychody z działalności lokacyjnej (np. odsetki),

    3. Pozostałe przychody.

20. Podstawowe elementy kosztów zakładu ubezpieczeń to:

    1. Świadczenia i odszkodowania,

    2. Zmiana stanu rezerw techniczno – ubezpieczeniowych,

    3. Koszty akwizycji,

    4. Ogólne koszty funkcjonowania, administracyjne.

21. Opisz relacje towarzystw ubezpieczeń z innymi podmiotami i rodzaje generowanych strumieni finansowych oraz rzeczowych:

    1. Towarzystwo ubezpieczeń – gospodarstwa domowe:

       1. Instytucja ubezpieczeniowa świadczy na rzecz gospodarstw domowych ochronę ubezpieczeniową, a te płacą składkę ubezpieczeniową.

       2. Instytucja ubezpieczeniowa jest także przedsiębiorstwem, które zgłasza zapotrzebowanie na usługi pracy.

    2. Towarzystwo ubezpieczeń – państwo:

       1. Instytucja ubezpieczeniowa świadczy na rzecz podmiotów sfery publicznej ochronę ubezpieczeniową, a te płacą składki ubezpieczeniowe.

       2. Instytucja ubezpieczeniowa jest także przedsiębiorstwem, które jest zobowiązane opłacać podatki na rzecz państwa.

    3. Towarzystwo ubezpieczeń – przedsiębiorstwa:

       1. Instytucja ubezpieczeniowa świadczy na rzecz przedsiębiorstw ochronę ubezpieczeniową, a te płacą składkę ubezpieczeniową.

       2. Instytucja ubezpieczeniowa jest także przedsiębiorstwem, które nabywa od innych przedsiębiorstwa dobra i usługi niezbędne do prowadzenia działalności, np. sprzęt komputerowy, papier do drukarki, biura, meble itp.

    4. Towarzystwo ubezpieczeń – rynek finansowy:

       1. Instytucja ubezpieczeniowa świadczy na rzecz innych instytucji finansowych ochronę ubezpieczeniową, a te płacą składki ubezpieczeniowe.

       2. Instytucja ubezpieczeniowa lokuje w instrumentach rynku finansowego środki ze składek – w ten sposób udostępnia kapitał podmiotom deficytowym, emitującym instrumenty finansowe.

22. Polisa jest dokumentem potwierdzającym zawarcie ubezpieczenia. Do jej wystawienia zobowiązany jest zakład ubezpieczeń.

23. Instytucja ubezpieczeniowa jest zobowiązana przekazać podmiotowi pozyskującemu ochronę ubezpieczeniową polisę i inne dokumenty ubezpieczenia.

24. Ze względu na przedmiot ubezpieczenia, wyróżnia się:

    1. Ubezpieczenia osobowe związane z ryzykami osobowymi, np. choroba, inwalidztwo (utrata zdolności do pracy), śmierć, starość.

    2. Ubezpieczenia majątkowe związane z ryzykami majątkowymi, np. dotyczące mienia, interesu majątkowego, odpowiedzialności cywilnej.

25. Ze względu na formę prawną podmiotu świadczącego ochronę ubezpieczeniową, wyróżnia się:

    1. Ubezpieczenia publiczne, oferowane przez publiczne zakłady ubezpieczeń. Są to podmioty powstałe z inicjatywy państwa i zaangażowaniem środków publicznych.

    2. Ubezpieczenia prywatne, oferowane przez prywatne zakłady ubezpieczeń. Są to podmioty powstałe z inicjatywy przedsiębiorstw i zaangażowaniem środków prywatnych.

26. Ze względu na to, kto wykorzystuje ubezpieczenie w zarządzaniu ryzykiem, wyróżnia się:

    1. Ubezpieczenia społeczne: wykorzystywane są przez………………………………………….. w zarządzaniu ryzykami osobowymi. W ubezpieczeniach społecznych metoda ubezpieczenia zastosowana jest w polityce……………………….. państwa, w ramach systemu……………………. I w celu stabilizowania materialnych warunków życia.

    2. Ubezpieczenia gospodarcze: wykorzystywane są przez………………… w zarządzaniu ryzykami majątkowymi i osobowymi. W ubezpieczeniach gospodarczych metoda ubezpieczenia zastosowana jest w procesach………………………, w celu wyrównywania zakłóceń w procesach produkcji dóbr i usług.

27. Ze względu na zakres swobody w korzystaniu z ochrony ubezpieczeniowej wyróżnia się:

    1. Ubezpieczenia dobrowolne, np. AC, na życie, domu.

    2. Ubezpieczenia obowiązkowe, np. OC, społeczne.

28. Ze względu na liczbę podmiotów objętych ubezpieczeniem, wyróżnia się:

    1. Ubezpieczenia indywidualne, np. na wakacje.

    2. Ubezpieczenia zbiorowe (grupowe), np. na uczelni (studenci).