PIELĘGNOWANIE PACJENTA LECZONEGO PROMIENIOWANIEM JONIZUJĄCYM
Radioterapia jest sposobem leczenia miejscowego nowotworów za pomocą energii promienistej.
Do tego celu używa się urządzeń emitujących promieniowanie X (rentgenowskie), promieniowanie gamma, elektrony, cząstki alfa, promieniowanie neutronowe.
Możliwość zastosowania radioterapii w leczeniu nowotworów jest związana z promieniowrażliwością guza.
* Nowotwory o wysokiej promieniowrażliwości: ziarnica złośliwa, guzy jader itd.
* Nowotwory o średniej promieniowrażliwości: rak płaskonabłonkowy skóry, przełyku, szyjki macicy, gardła itd.
* Nowotwory o małej promieniowrażliwości: czerniak, rak gruczołowy jelita grubego, glejak wielopostaciowy itd.
Stosowanie napromieniania wymaga precyzyjnego ustalenia dawki i pola naświetlań, aby zminimalizować uszkodzenie zdrowych tkanek.
Radioterapię dzieli się na teleradioterapię i brachyterapię, różniące się rodzajem stosowanego źródła promieniowania.
Teleterapia – źródło promieniowania oddalone jest od ciała pacjenta (30 – 150 cm), wykorzystywane są wiązki promieni z zewnątrz, generowane z akceleratorów lub aparatów kobaltowych.
W nowoczesnych akceleratorach liniowych przyśpieszaniu cząstek towarzyszy emisja promieniowania gamma oraz neutronów.
Do przyśpieszania cząstek wykorzystuje się pole elektryczne, natomiast pole elektromagnetyczne nadaje wiązce odpowiedni kierunek.
Cząstki elementarne (elektrony, protony) naładowane elektrycznie osiągają energię 4 – 25 MeV.
Wytworzona wiązka promieniowania jest skupiana w niewielkim fragmencie ciała, gdzie znajduje się nowotwór.
Brachyterapia – źródło (lub kilka źródeł) promieniowania umieszcza się bezpośrednio w tkance nowotworowej lub w jej najbliższych okolicach.
W brachyterapii wykorzystywane są pierwiastki promieniotwórcze:
Iryd Ir
Cez Cs
Pallad Pd
Do najważniejszych właściwości opisujących przydatność izotopów promieniotwórczych należą: czas połowicznego rozpadu, aktywność pierwiastka – zachodząca w źródle promieniotwórczym liczba rozpadów w jednostce czasu, zależna od długości życia danego izotopu promieniotwórczego, wyrażona w bekerelach – 1Bq = 1 rozpad/s
Brachyterapia po leczeniu oszczędzającym raka piersi, - aplikatory elastyczne implantowane są w trakcie zabiegu pod kontrolą wzroku do loży guza: brachyterapia stosowana przed teleradioterapią
Cele radioterapii:
Całkowite wyleczenie i umożliwienie danej osobie przeżycia normalnej długości życia,
Ograniczenie wzrostu i rozprzestrzeniania się choroby, a tym samym umożliwienie danej osobie życia przez pewien czas bez objawów choroby,
Zapobieganie mikroskopijnemu rozprzestrzenianiu się choroby (jako leczenie uzupełniające),
Łagodzenie i/lub zmniejszanie nasilenia się objawów występujących w przypadku zaawansowanej choroby nowotworowej.
Wskazania do radioterapii – zależą od planowanego celu leczenia.
Mają one charakter:
Radykalny (rak skóry, nowotwory regionu głowy i szyi, zaawansowany niedrobnokomórkowy rak płuca, nasieniak, ziarnica złośliwa),
Uzupełniający (adiuwantowy), (po zabiegach oszczędzających z powodu raka piersi, w raku odbytnicy)
Indukcyjny (neoadiuwantowy), (w raku piersi, raku odbytnicy)
Paliatywny (w objawowych przerzutach do mózgu, nieoperacyjnych wznowach, bolesnych lub zagrażających złamaniem przerzutach do kości, dolegliwościach towarzyszących zaawansowanemu rakowi płuca np. duszność z powodu obturacji oskrzela, dysfagia, krwioplucie, ból, krwiomocz, owrzodzenia nowotworowe, zespół żyły głównej górnej
Leczenie promieniowaniem polega na dostarczeniu wysokiej energii promieniowania jonizującego w celu zniszczenia zdolności komórek nowotworowych do wzrostu i rozmnażania się
W komórkach poddanych działaniu promieniowania jonizującego tworzą się reaktywne substancje chemiczne tzw. wolne rodniki, które oddziałują na DNA komórek w jądrze, powodując przerwanie jednej lub obu nici chromosomowych.
Natychmiastowa śmierć komórki może wystąpić wtedy, gdy zniszczenie chromosomowe jest nieodwracalne.
Późniejsza śmierć komórki następuje, gdy chromosomy uszkodzone są częściowo, ale i tak w końcu ginie.
Promieniowanie jonizujące działa także na zdrowe komórki, co wyjaśnia objawy uboczne radioterapii.
Właściwie przeprowadzone leczenie promieniami powinno przebiegać z uwzględnieniem tzw. Indeksu terapeutycznego, który odzwierciedla potencjalny stosunek zysku do strat spowodowanych leczeniem.
Różne obszary ciała mają różną tolerancję napromieniania.
Przekroczenie tych ograniczeń może prowadzić do poważnych powikłań.
Paradygmatem radioterapii jest jednak zniszczenie jak największej liczby komórek nowotworowych, przy minimalnym ryzyku uszkodzenia komórek zdrowych.
W teleradioterapii wyróżniamy leczenie:
Radykalne: możliwość trwałego wyleczenia
Paliatywne: hamowanie procesu chorobowego, działanie p.bólowe, hemostatyczne, ogólne zmniejszenie dolegliwości chorego.
Teleradioterapia może być stosowana w połączeniu z chemioterapią oraz leczeniem chirurgicznym przedoperacyjnie lub pooperacyjnie jako leczenie uzupełniające.
Pola wlotowe wiązek są zaznaczane na skórze pacjenta za pomocą różnych znaczników i małych tatuaży.
Ułatwiają one zachowanie odtwarzalności i powtarzalności kolejnych seansów radioterapii.
Specjalne plastikowe lub gipsowe formy lub odlewy pomagają pacjentowi w utrzymaniu dokładnej pozycji podczas każdej frakcji.
Planowanie leczenia
Wybór optymalnej metody radioterapii
Zdefiniowanie obszaru zaplanowanego do napromieniania (za pomocą symulatora aparatu zabiegowego).
Planowanie leczenia przeprowadza się z wykorzystaniem zaawansowanej technologii komputerowej. Z urządzeniami do obrazowania radiologicznego łączy się techniki: CT, MRI, PET, PET/CT.
Leczenie promieniami jonizującymi jest niebolesne i trwa kilka minut.
Długość seansu terapeutycznego oraz dawka lecznicza są indywidualne dla każdego pacjenta.
Promieniowanie jonizujące jest niewidoczne, jednak efekty jego działania w leczeniu nowotworów są widoczne w postaci regresji guza (efekt korzystny), mogą być również zauważalne w postaci niekorzystnych efektów dla tkanek zdrowych.
Dlatego radioterapia, obok chirurgii jest metodą terapii nowotworów – miejscową.
Tak jak chirurgia jest metoda inwazyjną, związaną z ryzykiem wystąpienia różnych powikłań, w skrajnych przypadkach zagrażających życiu.
Zdarzają się sytuacje, że chory wyleczony z nowotworu umiera w wyniku powikłań popromiennych.
Efekty uboczne radioterapii mogą się utrwalić – i jeśli nie są leczone, nie cofną się mają charakter postępujący.
Powikłania można podzielić na: wczesne (ostra faza), występujące w trakcie radioterapii i bezpośrednio po niej oraz późne (faza przewlekła) – objawiają się zwykle 12 – 24 miesiące po zakończeniu leczenia.
Sprawia to, że chorzy za wyleczenie z nowotworu płacą nieraz wysoką cenę w postaci pogorszenia jakości ich życia.
Zwiększona wrażliwość na działanie promieniowania jonizującego występuje u chorych:
W podeszłym wieku,
Ze współistniejącymi zmianami naczyniowymi wtórnymi w wyniku cukrzycy, nadciśnienia lub zapalnych zmian naczyń, które prowadzą do gorszego ukrwienia tkanek,
Ze zmianami bliznowatymi i zrostami w zakresie jamy brzusznej po uprzednich operacjach lub po przebytych stanach zapalnych (np. zapalenie wyrostka robaczkowego)
Powikłania popromienne – faza ostra (regiony)
OUN: anoreksja, nudności, wymioty.
Głowa i szyja: ból, zaburzenia połykania, zapalenie błony śluzowej, anoreksja, zaburzenia smaku, zaburzenia powonienia.
Klatka piersiowa: popromienne zapalenie skóry, zaburzenia połykania, anoreksja.
Jama brzuszna: anoreksja, nudności, wymioty, biegunka, popromienne zapalenie narządów układu pokarmowego.
Powikłania popromienne – faza przewlekła
Głowa i szyja: owrzodzenie skóry, próchnica zębów, martwica popromienna skóry i kości, szczękościsk, zaburzenia smaku, zaburzenia wydzielania śliny, nowotwory jatrogenne (przełyk).
Klatka piersiowa: owrzodzenie, martwica skóry (ok. żeber), zapalenie przełyku, przetoka przełykowo – oskrzelowa – śródpiersiowa, kardiomiopatia, wysiękowe zapalenie osierdzia, niewydolność oddechowa.
Jama brzuszna: owrzodzenie, zwężenie przetoka, zespół złego wchłaniania, cukrzyca, niewydolność nerek.
Powikłania wymagające procedur chirurgicznych:
Martwica skóry,
Martwica powłok klatki piersiowej,
Popromienne obrzęki limfatyczne kończyn,
Niedrożność przewodu pokarmowego,
Przetoki:
przełykowo – oskrzelowa,
pochwowo – odbytnicza,
pochwowo – pęcherzowa +/- odbytnicza
Profilaktyka i postępowanie we wczesnych powikłaniach leczenia radioterapią
Reakcje skórne:
Ograniczenie mycia okolic napromienianych w trakcie i po radioterapii (Janusz Meder w red. M. Krzakowski) do czasu ustąpienia reakcji popromiennej.
Ochrona skóry przed urazami i słońcem, noszenie bielizny i odzieży lekkiej oraz luźnej (bawełnianej) unikanie tkanin sztucznych
Rumień i suche złuszczanie naskórka – wietrzenie okolicy objętej odczynem oraz allantoin (zasypka), deksapantenol (aerozol), bepanten (płyn), hydrokortyzon 1% (krem)
Wilgotne złuszczanie naskórka – wietrzenie okolicy objętej odczynem oraz maść witaminowa, linomag, silol, deksapantenol, hydrokortyzon 1%, argosulfan lub okłady z jałowej parafiny.
Skóra po naświetlaniach jest uczulona słońce
Stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i gardła:
Zakaz palenia tytoniu i picia alkoholu, unikanie spożywania pokarmów drażniących (gorących, zimnych, ostrych, kwaśnych, twardych), dieta wysokobiałkowa z dużym udziałem witamin B2, B6, A+E, PP.
Płukanie jamy ustnej i gardła co godzinę i zawsze po posiłku roztworem sody spożywczej lub wody utlenionej, płynu witaminowo – glicerynowego (B2, B6, A, E, PP), rumianku, szałwii lub roztworu betadyny.
Ból przy żuciu pokarmów i przełykaniu (suchość, zaczerwienienie, obrzęki, owrzodzenia, martwica) – miejscowo na kilka minut przed jedzeniem lignocaina lub maść z anestezyną i gliceryną oraz na 30 minut przed jedzeniem roztwór dioniny i NLPZ (ibuprofen, naproksen)
Wysychanie błon śluzowych i powstawanie zmian włóknikowych – witamina A w płynie doustnie przez 3 minuty,
Współistnienie zakażeń bakteryjnych i grzybiczych – odpowiednio sulfonamidy lub antybiotyki i leki p.grzybicze.
Wysychanie błon śluzowych i brak śliny w późniejszym okresie – częste płukanie jamy ustnej roztworem 0,9%NaCl, zwiększenie dziennej porcji płynów, preparaty sztucznej śliny, pobudzenie wydzielania śliny (żucie bezcukrowej gumy, kostki lodu, zamrożony sok)
Profilaktyka w zakresie uzębienia (w trakcie leczenia oraz przez 2 lata po zakończeniu)
Płukanie jamy ustnej roztworem 0,9% NaCl, preparaty fluorku sodu (pasta i żel Elmex)
Przegląd stomatologiczny – sanacja uzębienia, rozpoczynanie radioterapii dopiero po 14 dniach od ekstrakcji zębów z powodu zaawansowanej próchnicy lub paradontozy
Stany zapalne w obrębie krtani, tchawicy i przełyku:
Dieta półpłynna i wysokokaloryczna, odpowiednie nawodnienie
Niesteroidowe leki p.zapalne, salicylany, leki p.histaminowe
Trudności w przełykaniu – mieszanka aspiryny z gliceryną, 2% roztwór dioniny w kroplach lub siemię lniane, odżywianie pozajelitowe, sonda.
Nudności i wymioty oraz brak łaknienia:
Tietylperazyna, chlorpromazyna, metoklopramid i deksametazon,
Nasilone wymioty – leki z grupy setronów (Ondansetron)
Biegunka:
Dieta bogata w potas, dobre nawodnienie,
Węgiel, nifuroksazyd, tinctura opii, difenoksylat, loperamid, tanalbina.
Upośledzone odżywienie i wyniszczenie:
Pomiar masy ciała co 7 dni
Odpowiednia dieta wysokokaloryczna, nawodnienie, elektrolity.
Obniżenie wartości składników krwi obwodowej:
Granulocytopenia (poniżej 1000/mm3) – obserwacja w celu wczesnego wykrycia zakażenia,
Gorączka powyżej 37,5 st.C w przebiegu granulocytopenii – identyfikacja patogenu i miejsca zakażenia (posiewy), empiryczna antybiotykoterapia o szerokim spektrum – dożylnie,
Trombocytopenia do wartości 30 000/mm3 – obserwacja i unikanie wszelkich urazów, trombocytopenia poniżej 20 000/mm3 – przetaczanie masy płytkowej
Anemia – przetaczanie masy erytrocytarnej w oparciu o obraz kliniczny (dynamika, wiek, choroby towarzyszące)
Świąd skóry:
Nawodnienie (1000 – 1500 ml. dziennie), przebywanie w chłodnych pomieszczeniach, unikanie słońca, odzież luźna, lekka i bawełniana,
Kąpiele w letniej wodzie, ewentualnie z dodatkiem sody spożywczej, krochmalu lub płatków owsianych,
Zimne kompresy co 15 – 20 minut,
Miejscowo na ograniczone powierzchnie kremy z kortykosteroidami,
Świąd uogólniony – leki przeciwhistaminowe, fenistil (żel, kapsułki, krople)
Zakażenia:
Ograniczenie kontaktów towarzyskich, unikanie towarzystwa ludzi chorych, utrzymywanie starannej higieny osobistej,
Wystąpienie gorączki – identyfikacja ogniska zakażenia oraz patogenu (posiewy z gardła, plwociny, moczu i krwi),
Zakażenie o gwałtownym przebiegu i/lub ze znaczną granulocytopenią – do czasu otrzymania wyników posiewów natychmiastowe leczenie empiryczne antybiotykami o szerokim zakresie działania,
Zakażenie wirusowe (Herpes zoster) – acyklowir,
Zakażenie Pneumocystis carinii – kotrimoksazol
Hematopetyczne czynniki wzrostu
Profilaktyka i postępowanie w późnych powikłaniach leczenia radioterapią
Szyja – niedoczynność tarczycy – leczenie hormonami tarczycy przy wysokim TSH
Zmiany zapalne i włókniste w płucach – kortykosteroidy (utrwalone nie poddają się leczeniu)
Zespół złego wchłaniania (napromienianie jamy brzusznej): ból brzucha, biegunka, spadek masy ciała, zaburzenia elektrolitowe. Leczenie polega na nawodnieniu, wyrównaniu niedoborów elektrolitowych, leki przeciwbiegunkowe
W czasie i po radioterapii jamy brzusznej (do kilku tygodni) wskazana jest dieta bezresztkowa, bezmleczna, bezglutenowa.
Łagodzenie odczynu ze strony błony śluzowej odbytnicy: dbałosć o higienę osobistą, czopki z hydrokortyzonu, witaminy A i D, oleju kakaowego
Popromienne zapalenie jelita grubego – salazopiryna, azulfidyna (tabletki, czopki, wlew)
W razie wystąpienia objawów dyzurycznych ulgę noże przynieść podanie fenazopirydyny,
W zakresie rdzenia szyjnego – powstają demielinizacje objawiające się pod postacią objawu Lhermitta (przechodzenie prądu w tułowiu i kończynach)
W zakresie gonad – zanik miesiączkowania u kobiet, zmiany w nasieniu u mężczyzn, niepłodność.
Do późnych powikłań intensywnego leczenia skojarzonego z udziałem radioterapii należy ryzyko powstania nowotworów wtórnych: białaczek, chłoniaków oraz nowotworów litych.
Występują one nawet po upływie 7 – 10 lat i później od zakończenia leczenia
Dieta w czasie napromieniania
Napoje – herbata, kawa naturalna w niewielkiej ilości, wody niegazowane, siemię lniane, mleko sojowe, preparaty mlekozastępcze (Nutramigen).
Produkty bezglutenowe – pieczywo bezglutenowe, ryżowe, makaron bezglutenowy, makaron sojowy, chrupki kukurydziane.
Kasze bezglutenowo – mleczne ryżowe z dodatkiem sproszkowanych owoców, kleiki ryżowe, kasza kukurydziana
Jarzyny – ziemniaki, marchewka, buraki gotowane, pomidory bez skórki, kukurydza gotowana,
Owoce – pieczone jabłka, banany,
Zupy – rosół, barszcz czerwony, przecierane zupy jarzynowe (bez grochu, fasoli, kapusty)
Jaja
Mięsa – gotowane, duszone, mielone z mąką kukurydzianą (wołowina, drób, ryby, cielęcina)
Wędliny – polędwica, szynka z drobiu
Tłuszcze – margaryna, oliwa, oleje roślinne
Przyprawy – sól (nie stosować pieprzu), inne w niewielkich ilościach
Dietę należy stosować w czasie napromieniania oraz w ciągu 3 miesięcy po leczeniu, a następnie stopniowo rozszerzać.
W 4 miesiącu wprowadza się dwa posiłki z glutenem (zbożowe)
W 5 miesiącu – mleko i jego przetwory
Pozostałe pokarmy powoli wprowadzać dopiero po roku od zakończenia leczenia.
Postępowanie pielęgniarskie
Pielęgniarka sprawująca bezpośrednią opiekę pielęgniarską nad pacjentem leczonym energią promienistą informuje chorego i jego rodzinę odnośnie:
Organizacji i pracy oddziału, na którym chory będzie przebywał,
Istocie leczenia energią promienistą i ewentualnych objawach niepożądanych,
Wskazówek do jakich chory poddawany leczeniu energią promienistą powinien się dostosować,
Możliwości odwiedzin chorego w oddziale,
Nawiązuje pozytywne relacje z pacjentem i jego rodziną niezbędne w procesie leczenia i opiece pielęgniarskiej,
Pomaga w wykonywaniu czynności pielęgnacyjno – higienicznych,
Codziennie dokładnie ocenia stan skóry chorego pod kątem możliwości wystąpienia niepożądanych skutków radioterapii,a w przypadku wystąpienia zmian patologicznych przyjmuje właściwy schemat postępowania pielęgnacyjnego.
Pielęgniarka wykonuje wszelkie działania pielęgnacyjne zgodnie z istniejącymi standardami i procedurami,
Dokumentuje wszelkie podejmowane działania pielęgnacyjno – opiekuńcze,
Pielęgniarka stale podnosi swoje kwalifikacje zawodowe szczególnie w zakresie pielęgnowania chorego leczonego energią promienistą
Prawidłowo rozpoznane problemy pielęgnacyjne pacjenta przy współudziale chorego i jego rodziny pozwalają pielęgniarce na przygotowanie indywidualnego planu opieki oraz jego realizację z możliwością bieżącej aktualizacji w zależności od stanu zdrowia pacjenta
Realizując gotowy plan opieki, pielęgniarka wykonuje instrumentalne czynności związane z procesem leczenia:
Przygotowuje chorego i sprzęt do zabiegu,
Asystuje w jego trakcie,
Pobiera materiał do badan laboratoryjnych i mikrobiologicznych,
Wykonuje specjalistyczne opatrunki,
Podaje środki farmakologiczne, w różnej postaci i różnymi drogami,
Prowadzi profilaktykę i pielęgnację wczesnego skórnego odczynu popromiennego.
Personel pielęgniarski, współpracując z członkami zespołu terapeutycznego (lekarzem, technikiem radioterapii, modelarzem) w zakresie sprawowania właściwej opieki nad chorym, przekazuje wnioski z jego obserwacji mające istotny wpływ na proces leczenia.
Nieodzownym zadaniem każdej pielęgniarki jest prowadzenie dokumentacji, która powinna być czytelna i ciągła, a jednocześnie umożliwiająca dokonanie analizy przebiegu procesu pielegnowania.
Pielęgniarka, przygotowując chorego do teleterapii, musi zgromadzić dane na jego temat:
Jaki jest wpływ choroby na jego stan psychiczny, czy akceptuje diagnozę?
Czy chętnie podejmie współpracę w procesie leczenia i pielęgnowania?
W jaki sposób się odżywia?
Jaki tryb życia prowadzi?
W jakich warunkach żyje, mieszka?
Czy ma nałogi: alkohol, kawa, nikotyna?
Po zgromadzeniu niezbędnych informacji pielęgniarka określa deficyt pacjenta w zakresie samoopieki.
Na tej podstawie ustala priorytetowe działania.
Dobiera odpowiednie metody i środki do realizacji wytyczonych zadań.
W zakresie funkcji edukacyjnej do zadań pielęgniarki należy:
Przekazanie wiedzy na temat możliwości wystąpienia objawów ubocznych leczenia promieniami jonizującymi, sposobów radzenia sobie z nimi, zasad prawidłowego trybu życia w trakcie terapii, jak i po jej zakończeniu,
Przygotowanie pacjenta do samoopieki poprzez wskazanie korzyści z niej płynących i zachęcanie chorego do podejmowania samodzielnych działań,
Wzmacnianie wiary pacjenta we własne możliwości, uczenie wykonywania czynności pielęgnacyjnych w prostszy, mniej męczący sposób.
Przygotowanie chorego do samokontroli poprzez uświadomienie mu konieczności wnikliwej obserwacji w kierunku możliwości wystąpienia objawów ubocznych zastosowanej terapii,
Uczenie zasad postępowania i wdrażanie do prowadzenia prozdrowotnego trybu życia poprzez przedstawienie korzyści wynikających ze stosowania właściwej diety oraz porzucenia nałogów (omówienie sposobów i możliwości walki z nałogiem),
Informowanie jak sobie radzić w sytuacjach trudnych, a także uświadamianie pacjentowi szkodliwości stresu i wskazywanie na sposoby radzenia sobie z nim oraz zachęcanie do kontaktu z terapeutą.
Pielęgnowanie pacjenta w brachyterapii
Brachyterapia polega na umieszczeniu źródła promieniotwórczego (lub układu źródeł) bezpośrednio w tkance nowotworowej lub w jej najbliższych okolicach
Przygotowanie pacjentki do brachyterapii cezem
Podczas leczenia pacjentka może leżeć tylko na wznak (z możliwością zginania nóg w kolanach),
Z uwagi na zastosowaną metodę terapeutyczną nie będzie mogła odwracać się na boki ani podnosić pośladków (stabilizacja aplikatorów)
Pacjentce należy założyć cewnik do pęcherza moczowego z powodu długotrwałego unieruchomienia i izolacji,
W czasie całego leczenia (do kilkunastu godzin) pacjentka może komunikować się z personelem tylko telefonicznie,
Konstrukcja sprzętu terapeutycznego umożliwia zdalne sterowanie i kontrolę nad całym procesem leczenia.
Brachyterapia irydem
W przypadku założenia prowadnic ginekologicznych w znieczuleniu ogólnym przygotowanie pielęgniarskie polega na poinformowaniu chorej:
O opróżnieniu dolnego odcinka przewodu pokarmowego
Wykonaniu toalety krocza
Oraz realizacji działań związanych z przygotowaniem do znieczulenia ogólnego.
Opieka pielęgniarska podczas terapii polega na:
Zapewnieniu pacjentce poczucia bezpieczeństwa oraz warunków intymności,
Kontroli parametrów życiowych: oddechu, tętna, ciśnienia tętniczego krwi,
Obserwacji pod katem krwawienia z dróg rodnych,
Zapewnieniu chorej środków higienicznych,
Podejmowaniu działań pielęgnacyjno – opiekuńczych wobec pacjentki w celu zaspokojenia deficytu samoopieki spowodowanego rodzajem zabiegu.
Brachyterapia guza mózgu
Pielęgniarka uczestniczy w zabiegu założenia ramy stereotaktycznej: przygotowuje sprzęt jednorazowy i środki farmakologiczne do znieczulenia miejscowego skóry oraz ramę stereotaktyczną.
Ramę tę umocowuje się do czaszki czterema śrubami. Następnie u pacjenta wykonywana jest tomografia komputerowa ze zdjęciami, które przesyła się do systemu planowania.
Pielęgniarka ocenia stan fizyczny chorego i określa deficyt w zakresie samoopieki i poruszania się.
Ściśle współpracuje z psychologiem, rehabilitantem i dietetyczką.
Po każdorazowym napromienianiu zaopatruje jałowym opatrunkiem kateter założony do ośrodkowego układu nerwowego w trakcie biopsji stereotaktycznej.
Prowadzi wnikliwą obserwację opatrunku pod kątem wysięku płynu mózgowo – rdzeniowego
Brachyterapia guza gruczołu krokowego.
Do napromieniania stosuje się iryd.
Wykonuje się znieczulenie przewodowe.
Pacjent unieruchomiony przez dobę (profilaktyka p.zakrzepowa).
W pozycji ginekologicznej wprowadza się prowadnice igłowe.
Po zabiegu konieczna kontrola diurezy i prowadzenie bilansu płynów oraz obserwacja założonego opatrunku w okolicy gruczołu krokowego pod kątem krwawienia.
Brachyterapia raka części nosowej gardła
Przed planowanym zabiegiem laryngolog zakłada choremu do części nosowej gardła tzw. Aplikator rotterdamski, przez który podawane jest źródło promieniowania irydu.
Osoby z rakiem części nosowej gardła objęte są szczególną opieką pielęgniarską. Zmiany umiejscowione w tej okolicy powodują bowiem wysychanie śluzówki jamy ustnej, suchość w jamie ustnej, trudności z połykaniem , utratę apetytu.
Założony aplikator może się przyczyniać do występowania dyskomfortu psychicznego, bólu głowy, utrudnień w spożywaniu posiłków.
Pielęgnowanie w radioterapii
Brachyterapia śródoskrzelowa raka płuca
Podczas zabiegu bronchoskopii zakłada się cewnik do brachyterapii (aplikator płucny) do odpowiedniego odcinka układu oddechowego oraz wykonuje się weryfikację RTG założonego cewnika.
Chory po założeniu cewnika jest natychmiast napromieniany irydem.
Pielęgniarka prowadzi obserwację pod kątem wystąpienia u chorego duszności i krwioplucia oraz wdraża odpowiednie postępowanie.
Brachyterapia górnego odcinka przewodu pokarmowego.
U pacjenta z rakiem przełyku przeważnie występuje dysfagia.
W czasie zabiegu gastroskopii zakładany jest cewnik do napromieniania.
Pielęgniarka podejmuje działania edukacyjne wobec chorego i wyjaśnia mu potrzebę współpracy podczas wykonywania zabiegu.
Pielęgnowanie w radioterapii
- Plan leczenia w radioterapii powinien zostać przedstawiony choremu przez lekarza prowadzącego leczenie.
- Należy zapewnić chorego , ze dawka jest na tyle duża, by osiągnąć założony cel leczenia (np. całkowite zniszczenie nowotworu) i jednocześnie na tyle mała, by nie zniszczyć tkanek otaczających.
- Należy również poinformować chorego, że po usunięciu źródła promieniowania nie jest on radioaktywny i nie stanowi zagrożenia dla otoczenia
Dziękuję