Radioterapia

PIELĘGNOWANIE PACJENTA LECZONEGO PROMIENIOWANIEM JONIZUJĄCYM

Radioterapia jest sposobem leczenia miejscowego nowotworów za pomocą energii promienistej.

Do tego celu używa się urządzeń emitujących promieniowanie X (rentgenowskie), promieniowanie gamma, elektrony, cząstki alfa, promieniowanie neutronowe.

Możliwość zastosowania radioterapii w leczeniu nowotworów jest związana z promieniowrażliwością guza.

* Nowotwory o wysokiej promieniowrażliwości: ziarnica złośliwa, guzy jader itd.

* Nowotwory o średniej promieniowrażliwości: rak płaskonabłonkowy skóry, przełyku, szyjki macicy, gardła itd.

* Nowotwory o małej promieniowrażliwości: czerniak, rak gruczołowy jelita grubego, glejak wielopostaciowy itd.

Stosowanie napromieniania wymaga precyzyjnego ustalenia dawki i pola naświetlań, aby zminimalizować uszkodzenie zdrowych tkanek.

Radioterapię dzieli się na teleradioterapię i brachyterapię, różniące się rodzajem stosowanego źródła promieniowania.

Teleterapia – źródło promieniowania oddalone jest od ciała pacjenta (30 – 150 cm), wykorzystywane są wiązki promieni z zewnątrz, generowane z akceleratorów lub aparatów kobaltowych.

W nowoczesnych akceleratorach liniowych przyśpieszaniu cząstek towarzyszy emisja promieniowania gamma oraz neutronów.

Do przyśpieszania cząstek wykorzystuje się pole elektryczne, natomiast pole elektromagnetyczne nadaje wiązce odpowiedni kierunek.

Cząstki elementarne (elektrony, protony) naładowane elektrycznie osiągają energię 4 – 25 MeV.

Wytworzona wiązka promieniowania jest skupiana w niewielkim fragmencie ciała, gdzie znajduje się nowotwór.

Brachyterapia – źródło (lub kilka źródeł) promieniowania umieszcza się bezpośrednio w tkance nowotworowej lub w jej najbliższych okolicach.

W brachyterapii wykorzystywane są pierwiastki promieniotwórcze:

Do najważniejszych właściwości opisujących przydatność izotopów promieniotwórczych należą: czas połowicznego rozpadu, aktywność pierwiastka – zachodząca w źródle promieniotwórczym liczba rozpadów w jednostce czasu, zależna od długości życia danego izotopu promieniotwórczego, wyrażona w bekerelach – 1Bq = 1 rozpad/s

Brachyterapia po leczeniu oszczędzającym raka piersi, - aplikatory elastyczne implantowane są w trakcie zabiegu pod kontrolą wzroku do loży guza: brachyterapia stosowana przed teleradioterapią

Cele radioterapii:

Wskazania do radioterapii – zależą od planowanego celu leczenia.

Mają one charakter:

  1. Radykalny (rak skóry, nowotwory regionu głowy i szyi, zaawansowany niedrobnokomórkowy rak płuca, nasieniak, ziarnica złośliwa),

  2. Uzupełniający (adiuwantowy), (po zabiegach oszczędzających z powodu raka piersi, w raku odbytnicy)

  3. Indukcyjny (neoadiuwantowy), (w raku piersi, raku odbytnicy)

  4. Paliatywny (w objawowych przerzutach do mózgu, nieoperacyjnych wznowach, bolesnych lub zagrażających złamaniem przerzutach do kości, dolegliwościach towarzyszących zaawansowanemu rakowi płuca np. duszność z powodu obturacji oskrzela, dysfagia, krwioplucie, ból, krwiomocz, owrzodzenia nowotworowe, zespół żyły głównej górnej

Leczenie promieniowaniem polega na dostarczeniu wysokiej energii promieniowania jonizującego w celu zniszczenia zdolności komórek nowotworowych do wzrostu i rozmnażania się

W komórkach poddanych działaniu promieniowania jonizującego tworzą się reaktywne substancje chemiczne tzw. wolne rodniki, które oddziałują na DNA komórek w jądrze, powodując przerwanie jednej lub obu nici chromosomowych.

Natychmiastowa śmierć komórki może wystąpić wtedy, gdy zniszczenie chromosomowe jest nieodwracalne.

Późniejsza śmierć komórki następuje, gdy chromosomy uszkodzone są częściowo, ale i tak w końcu ginie.

Promieniowanie jonizujące działa także na zdrowe komórki, co wyjaśnia objawy uboczne radioterapii.

Właściwie przeprowadzone leczenie promieniami powinno przebiegać z uwzględnieniem tzw. Indeksu terapeutycznego, który odzwierciedla potencjalny stosunek zysku do strat spowodowanych leczeniem.

Różne obszary ciała mają różną tolerancję napromieniania.

Przekroczenie tych ograniczeń może prowadzić do poważnych powikłań.

Paradygmatem radioterapii jest jednak zniszczenie jak największej liczby komórek nowotworowych, przy minimalnym ryzyku uszkodzenia komórek zdrowych.

W teleradioterapii wyróżniamy leczenie:

Teleradioterapia może być stosowana w połączeniu z chemioterapią oraz leczeniem chirurgicznym przedoperacyjnie lub pooperacyjnie jako leczenie uzupełniające.

Pola wlotowe wiązek są zaznaczane na skórze pacjenta za pomocą różnych znaczników i małych tatuaży.

Ułatwiają one zachowanie odtwarzalności i powtarzalności kolejnych seansów radioterapii.

Planowanie leczenia

  1. Wybór optymalnej metody radioterapii

  2. Zdefiniowanie obszaru zaplanowanego do napromieniania (za pomocą symulatora aparatu zabiegowego).

Planowanie leczenia przeprowadza się z wykorzystaniem zaawansowanej technologii komputerowej. Z urządzeniami do obrazowania radiologicznego łączy się techniki: CT, MRI, PET, PET/CT.

Leczenie promieniami jonizującymi jest niebolesne i trwa kilka minut.

Długość seansu terapeutycznego oraz dawka lecznicza są indywidualne dla każdego pacjenta.

Promieniowanie jonizujące jest niewidoczne, jednak efekty jego działania w leczeniu nowotworów są widoczne w postaci regresji guza (efekt korzystny), mogą być również zauważalne w postaci niekorzystnych efektów dla tkanek zdrowych.

Dlatego radioterapia, obok chirurgii jest metodą terapii nowotworów – miejscową.

Tak jak chirurgia jest metoda inwazyjną, związaną z ryzykiem wystąpienia różnych powikłań, w skrajnych przypadkach zagrażających życiu.

Zdarzają się sytuacje, że chory wyleczony z nowotworu umiera w wyniku powikłań popromiennych.

Efekty uboczne radioterapii mogą się utrwalić – i jeśli nie są leczone, nie cofną się mają charakter postępujący.

Powikłania można podzielić na: wczesne (ostra faza), występujące w trakcie radioterapii i bezpośrednio po niej oraz późne (faza przewlekła) – objawiają się zwykle 12 – 24 miesiące po zakończeniu leczenia.

Sprawia to, że chorzy za wyleczenie z nowotworu płacą nieraz wysoką cenę w postaci pogorszenia jakości ich życia.

Zwiększona wrażliwość na działanie promieniowania jonizującego występuje u chorych:

Powikłania popromienne – faza ostra (regiony)

OUN: anoreksja, nudności, wymioty.

Głowa i szyja: ból, zaburzenia połykania, zapalenie błony śluzowej, anoreksja, zaburzenia smaku, zaburzenia powonienia.

Klatka piersiowa: popromienne zapalenie skóry, zaburzenia połykania, anoreksja.

Jama brzuszna: anoreksja, nudności, wymioty, biegunka, popromienne zapalenie narządów układu pokarmowego.

Powikłania popromienne – faza przewlekła

Głowa i szyja: owrzodzenie skóry, próchnica zębów, martwica popromienna skóry i kości, szczękościsk, zaburzenia smaku, zaburzenia wydzielania śliny, nowotwory jatrogenne (przełyk).

Klatka piersiowa: owrzodzenie, martwica skóry (ok. żeber), zapalenie przełyku, przetoka przełykowo – oskrzelowa – śródpiersiowa, kardiomiopatia, wysiękowe zapalenie osierdzia, niewydolność oddechowa.

Jama brzuszna: owrzodzenie, zwężenie przetoka, zespół złego wchłaniania, cukrzyca, niewydolność nerek.

Powikłania wymagające procedur chirurgicznych:

przełykowo – oskrzelowa,

pochwowo – odbytnicza,

pochwowo – pęcherzowa +/- odbytnicza

Profilaktyka i postępowanie we wczesnych powikłaniach leczenia radioterapią

Reakcje skórne:

Stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i gardła:

Profilaktyka w zakresie uzębienia (w trakcie leczenia oraz przez 2 lata po zakończeniu)

Stany zapalne w obrębie krtani, tchawicy i przełyku:

Nudności i wymioty oraz brak łaknienia:

Biegunka:

Upośledzone odżywienie i wyniszczenie:

Obniżenie wartości składników krwi obwodowej:

Świąd skóry:

Zakażenia:

Profilaktyka i postępowanie w późnych powikłaniach leczenia radioterapią

Dieta w czasie napromieniania

Dietę należy stosować w czasie napromieniania oraz w ciągu 3 miesięcy po leczeniu, a następnie stopniowo rozszerzać.

W 4 miesiącu wprowadza się dwa posiłki z glutenem (zbożowe)

W 5 miesiącu – mleko i jego przetwory

Pozostałe pokarmy powoli wprowadzać dopiero po roku od zakończenia leczenia.

Postępowanie pielęgniarskie

Pielęgniarka sprawująca bezpośrednią opiekę pielęgniarską nad pacjentem leczonym energią promienistą informuje chorego i jego rodzinę odnośnie:

Prawidłowo rozpoznane problemy pielęgnacyjne pacjenta przy współudziale chorego i jego rodziny pozwalają pielęgniarce na przygotowanie indywidualnego planu opieki oraz jego realizację z możliwością bieżącej aktualizacji w zależności od stanu zdrowia pacjenta

Realizując gotowy plan opieki, pielęgniarka wykonuje instrumentalne czynności związane z procesem leczenia:

Personel pielęgniarski, współpracując z członkami zespołu terapeutycznego (lekarzem, technikiem radioterapii, modelarzem) w zakresie sprawowania właściwej opieki nad chorym, przekazuje wnioski z jego obserwacji mające istotny wpływ na proces leczenia.

Nieodzownym zadaniem każdej pielęgniarki jest prowadzenie dokumentacji, która powinna być czytelna i ciągła, a jednocześnie umożliwiająca dokonanie analizy przebiegu procesu pielegnowania.

Pielęgniarka, przygotowując chorego do teleterapii, musi zgromadzić dane na jego temat:

Po zgromadzeniu niezbędnych informacji pielęgniarka określa deficyt pacjenta w zakresie samoopieki.

Na tej podstawie ustala priorytetowe działania.

Dobiera odpowiednie metody i środki do realizacji wytyczonych zadań.

W zakresie funkcji edukacyjnej do zadań pielęgniarki należy:

Pielęgnowanie pacjenta w brachyterapii

Brachyterapia polega na umieszczeniu źródła promieniotwórczego (lub układu źródeł) bezpośrednio w tkance nowotworowej lub w jej najbliższych okolicach

Przygotowanie pacjentki do brachyterapii cezem

Brachyterapia irydem

W przypadku założenia prowadnic ginekologicznych w znieczuleniu ogólnym przygotowanie pielęgniarskie polega na poinformowaniu chorej:

Oraz realizacji działań związanych z przygotowaniem do znieczulenia ogólnego.

Opieka pielęgniarska podczas terapii polega na:

Brachyterapia guza mózgu

Pielęgniarka uczestniczy w zabiegu założenia ramy stereotaktycznej: przygotowuje sprzęt jednorazowy i środki farmakologiczne do znieczulenia miejscowego skóry oraz ramę stereotaktyczną.

Ramę tę umocowuje się do czaszki czterema śrubami. Następnie u pacjenta wykonywana jest tomografia komputerowa ze zdjęciami, które przesyła się do systemu planowania.

Pielęgniarka ocenia stan fizyczny chorego i określa deficyt w zakresie samoopieki i poruszania się.

Ściśle współpracuje z psychologiem, rehabilitantem i dietetyczką.

Po każdorazowym napromienianiu zaopatruje jałowym opatrunkiem kateter założony do ośrodkowego układu nerwowego w trakcie biopsji stereotaktycznej.

Prowadzi wnikliwą obserwację opatrunku pod kątem wysięku płynu mózgowo – rdzeniowego

Brachyterapia guza gruczołu krokowego.

Do napromieniania stosuje się iryd.

Wykonuje się znieczulenie przewodowe.

Pacjent unieruchomiony przez dobę (profilaktyka p.zakrzepowa).

W pozycji ginekologicznej wprowadza się prowadnice igłowe.

Po zabiegu konieczna kontrola diurezy i prowadzenie bilansu płynów oraz obserwacja założonego opatrunku w okolicy gruczołu krokowego pod kątem krwawienia.

Brachyterapia raka części nosowej gardła

Brachyterapia śródoskrzelowa raka płuca

Podczas zabiegu bronchoskopii zakłada się cewnik do brachyterapii (aplikator płucny) do odpowiedniego odcinka układu oddechowego oraz wykonuje się weryfikację RTG założonego cewnika.

Chory po założeniu cewnika jest natychmiast napromieniany irydem.

Pielęgniarka prowadzi obserwację pod kątem wystąpienia u chorego duszności i krwioplucia oraz wdraża odpowiednie postępowanie.

Brachyterapia górnego odcinka przewodu pokarmowego.

U pacjenta z rakiem przełyku przeważnie występuje dysfagia.

W czasie zabiegu gastroskopii zakładany jest cewnik do napromieniania.

Pielęgniarka podejmuje działania edukacyjne wobec chorego i wyjaśnia mu potrzebę współpracy podczas wykonywania zabiegu.

- Plan leczenia w radioterapii powinien zostać przedstawiony choremu przez lekarza prowadzącego leczenie.

- Należy zapewnić chorego , ze dawka jest na tyle duża, by osiągnąć założony cel leczenia (np. całkowite zniszczenie nowotworu) i jednocześnie na tyle mała, by nie zniszczyć tkanek otaczających.

- Należy również poinformować chorego, że po usunięciu źródła promieniowania nie jest on radioaktywny i nie stanowi zagrożenia dla otoczenia

Dziękuję


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Leczenie uzupełniające nowotworów narządu rodnego chemioterapia, radioterapia
Radioterapia VI rok (nowa wersja2)
PODSTAWY RADIOTERAPII
Radioterapia 2
Radiotelefon - pytania i odpowiedzi, AM SZCZECIN, GMDSS ( GOC ), wsio
Radioterapia egzamin
Wpływ radioterapii na stan jamy ustnej i gardła
radioteleks materialy pyt kontrolne
77 Nw 10 Radiotelefon przenosny
sciaga na radio, podstawy chemio i radioterapii
Korespondencja radiotelefoniczna - baza pytań UKE, Baza pytań PPL(A), BAZA PYTAŃ EGZAMINACYJNYCH UKE
Wpływ radioterapii na jamę ustną
62 MT 04 Podzespoly radiotechniczne
ICAO 9432 RADIOTELEPHONY MANUAL
47 radiotelefon 7P6BZPMYDJSNBEK4OT2EWGFHSNU7MXKFXEQKACQ
radioterapia studenci
2 J Jassem NSCLC radioterapia chemioterapia spotkanie ekspid 20392 ppt
cb nowe radiotelefony lafajet
CB radio - jaki wybrać radiotelefon i antenę, CB RADIA

więcej podobnych podstron