1.pole elektromagnetyczne to zmienne pole elekt. i zmienne pole mag. Są od siebie zależne. Pole to może się rozchodzić z prędkością światła i nazywa się je falą elektomag. która niesie ze sobą energie. 2. sztuczne źródła p.elektomag.
Do sztucznych źródeł PEM tego zakresu zaliczyć można: 3. Promieniowanie Promieniowaniem nazywamy zjawisko polegające na wysyłaniu i przezywaniu energii na odległość.
4. Promieniowanie niejonizujące -nie wywołuje jonizacji ośrodka przez które przechodzi. Źródła tego pola dzieli się na naturalne i sztuczne. Promieniowanie jonizujące- określa się wszystkie rodzaje promieniowania, które atomu lub cząsteczki. Za promieniowanie elektromagnetyczne jonizujące uznaje się promieniowanie, którego fotony mają energię większą od energii fotonów światła widzialnego. 5. Widmo fal elektromagnetycznych Fale elektromagnetyczne można podzielić ze względu na częstotliwość lub długość, taki podział nazywa się widmem fal elektromagnetycznych. Obejmuje ono fale (jonizujące-prom kosmiczne, prom rentgenowskie0,01nm - 10nm, prom gamma< 0,01nm, niejonizujace- podczerwone: 0,7µm - 1mm. widzialne 0,4µm - 0,7µm, mikrofale1mm - 1m, TV, radiowe10m - 2000m 6. Zagrożenia biologiczne prom. podczerwonych: -termiczne oparzenia siatkówki oka, oparzenia skóry 7. Ryzyko biologiczne promieni UV: -starzenie się skóry, zmarszczki, zapalenie rogówki, czerniak, zaćma 8. Siwert (Sv)- jest to jednostka równoważnika pochłoniętej dawki promieniowania jonizującego. Przyjmuje się, że 1 Gy odpowiada Q Sv promieniowania. Gdzie Q jest to współczynnik szkodliwości biologicznej dla danego rodzaju promieniowania. 1mSv=0,001Sv 9. Graniczna dawka promieniowania dla mieszkańca Polski wynosi 2,4 Sv 10. Promienie X odkrył Roentgen w 1895 a w 1901 dostał Nobla.
11. Rad i polon został odkryty przez Marie Skłodowską-Curie i jej męża Piotra.
12. 1903 r. Maria Skłodowska - Curie zostaje laureatką Nagrody Nobla z Fizyki za odkrycie promieniotwórczości i pierwiastków promieniotwórczych. 1911 r. przyznanie Marii Skłodowskiej - Curie Nagrody Nobla z Chemii za odkrycie nowych pierwiastków i otrzymanie radu w stanie czystym. 13. Działanie promieniowania jonizującego na kom: a) bezpośrednie - zderzenie cząstki prom z nicią DNA, wysokie LPE, uszkodzenie DNA 90% b) pośrednie - oddziaływanie produktów radiolizy wody (wolnych rodników) znajdującej się w jądrze kom z DNA ( niskie LPE, uszkodzenie DNA70-90%)
|
14. Wolnym rodnikiem- nazywamy at., cząt. w których pojawił się niesmarowany elektron. Powoduje to dużą reaktywność wolnego rodnika. Zachowują się one jako biologiczne pociski-uszkadzają wszystko w co uderzają: DNA, lipidową błonę kom., białka o istotnym znaczeniu biolog. 15.Uszkodzenie popromienne polega na : uszkodzeniu podwójnej nici DNA, uszkodzeniu pojedynczej nici DNA, uszkodzeniu zasad (purynowej lub pirymidynowej) W efekcie końcowym powstawanie mutacja punktowa, uszkodzenie chromosomu (aberracje chromosomalne),efekt letalny 16. Biologiczne skutki napromieniowania: 1) somatyczne a)wczesne- choroba promienna, miejscowe uszkodzenie skóry b)odległe- zaćma, aberracje chromosomowe, niepłodność, nowotwory złośliwe 2) genetyczne- mutacje genowe(dominujące, recesywne) aberracje chromosomowe w kom 17. Śmierć mitotyczna- śmierć kom związana z przejściem przez mitozę, może nastąpić przy pierwszej, drugiej lub trzeciej próbie podziału komórkowego. Przyczyna śmierci mitotycznej są zaburzenia morfologiczne chromosomów zwane aberracjami chromosomowymi. Śmierć interfazalna- czyli przed podziałem kom. występuje w dowolnej fazie cyklu. Zachodzi w ciągu kilku lub kilkudziesięciu godz. po napromieniowaniu. Głowna przyczyna uszkodzenie met. kom. 18. Konsekwencje ekspozycji na prom jonizujące: a) efekt stochastyczny- efekt, którego część występowania ( a nie nasilenie) ulega zwiększeniu ze wzrostem dawki( np.. wyst. choroby nowotworowej, mutacji). Są to zjawiska probabilistyczne. Nie istnieje dla nich dawka progowa i nie wiadomo kiedy i u kogo się pojawią. b) efekt niestochoastyczny (deterministyczny)- efekt, w którym zarówno częstość jak i stopień nasilenia ulegają wzrostowi wraz z dawka prom. Można dla nich określić dawkę progową. Należą do nich wszystkie drobne znane powikłania po radioterapii. 19. Ostra choroba popromienna- to zespól zmian ogólnoustrojowych wyst. po napromieniowaniu całego ciała (lub większej jego ciała) dużą dawką promieniowania. Mniejsze dawki uszkadzają tylko bardziej promienioczułe. Dawki: <1Sv- objawy kliniczne nie wysterują 1-2Sv- niewielkie objawy kliniczne 2-4Sv- ciężkie objawy kliniczne 4-6Sv- dawka śmiertelna dla 50% napromieniowanych 6-10Sv- przeżycie nieprawdopodobne 10-30Sv- uszkodzenie ukł pok. z objawami krwiotwórczymi 50Sv- zespół ośrodkowo-mózgowy 20/21. Średnia dawka letalna ( LD 50)- dawka prom powodując śmierć połowy osobników populacji. Dla człowieka wynosi 4 Gy do 8 Gy. 22. Nowotworem- nazywamy nieprawidłową tkankę, która rozrasta się nadmiernie i w sposób nieskoordynowany z sąsiadującymi tk. Transformacja genetyczną- nazywa się przekształcenie kom. prawidłowej w nowotworową.
|
23. Telomer- fragment chromosomu, który zabezpiecza go przed uszkodzeniem podczas kopiowania. Telomer skraca się podczas każdego podziału komórki odliczając czas do jej śmierci. Telomeraza - enzym rybonukleoproteinowy, którego zadaniem jest dobudowanie brakującego (w związku z tzw. problemem replikacji końca) terminalnego odcinka nici 3'-5' DNA (tak zwanej nici opóźnionej). Telomeraza występuje w intensywnie dzielących się komórkach, a jej aktywność zmniejsza się z wiekiem. To zmniejszenie aktywności łączy się ze starzeniem się komórek. W komórkach nowotworowych aktywność telomerazy zwykle jest podwyższona i zapewnia ona im Nieśmiertelność . Komórki nowotworowe dlatego są nieśmiertelne, że ich telomery nie ulegają skróceniu dzięki nadmiernej aktywności enzymu telomerazy dlatego one mogą się dzielić w nieskończoność
24. Czynniki prowadzące do powstania nowotworów: egzogenne i endogenne. 25. Egzogenne czynniki mutagenne: Czynniki chemiczne - związki alikujące, analogi zasad azotowych, benzen, aniony dymu tytoniowego, azbest, radon, pestycydy, arsen Czynniki fizyczne - promieniowanie jonizujące, nadfiolet, prom słoneczne Czynniki biologiczne - wirusy, brodawczak, toksyny, bakterie, Helicobacter Pyroli, retrowirusy, mykotoksyny
26. Endogenne czynniki mutagenne: Reaktywne formy tleny(RFT) , wolne rodniki
27. Zmiany epigenetyczne- to zmiany ekspresji genów, których nie da się wytłumaczyć zmianom sekwencji DNA. Są to pewne czynniki zatopione w mieszaninie białek i innych związków chem, które otaczają, podtrzymują i lepią się do DNA. Utrudnia to transkrypcję. Nie pozostają na zawsze a błędy epigenetyczne mogą wywoływać wady wrodzone. 28. Grupa genów biorąca udział w powstaniu nowotworów: onkogeny - w warunkach fizjo pobudzają prawidłowy wzrost kom. Ich mutacja lub nadekspresja prowadzi do stymulacji wzrostu mimo braku fizjo. sygnałów wzrostu kom. (RAS, ERB, MYC) geny supresorowe- g.s transformacji nowotworowej w warunkach fizjo zatrzymują cykl kom lub prowadzą apoptozę. Zmutowane promują poliferazę (P53) i (RB) geny mutatorowe- odpowiedzialne za naprawę DNA, kontrolują częstość mutacji w innych genach. 29. Onkogeny- RAS, ERB, MYC, BLC2 30. Geny supresorowe- P53, RB BRCA1;2, APC 31. Etapy kancerogenezy: Inicjację - przemianę normalnej komórki do rakowej wskutek mutacji. Promocję - namnażanie i selekcję komórek zainicjowanych Progresję - ekspansję rakowatej linii komórek poprzez inwazję miejscowych tkanek i metastazę na odległe organy. 32. Nowotwór łagodny- utworzonym z tkanek zróżnicowanych i dojrzałych, o budowie mało odbiegającej od obrazu prawidłowych tkanek. Jest dobrze ograniczony, rośnie wolno, nie daje przerzutów, a po należytym jego usunięciu jest całkowicie wyleczalny
|
Nowotwór złośliwy- nowotwór o skłonności do odrywania się komórek. Komórki nowotworów złośliwych nie trzymają się miejsca, w którym powstały. Potrafią oderwać się od rosnącego guza, dotrzeć do naczyń krwionośnych i zawędrować wraz z krwią lub chłonką w odległe miejsce organizmu, gdzie dają początek nowemu guzowi. W przypadku choroby nowotworowej powstanie nowych guzów, tzw. przerzutów, może doprowadzić do śmierci 33. Klasyfikacja TNM - system służący do określania stopnia zaawansowania klinicznego nowotworu. System ten składa się z dwóch części:
34. Badanie histopatologiczne- bada i rozpoznaje zjawiska mikroskopowe zachodzące w histopatologiczne materiału tkankowego ma duże znaczenie w rozpoznawaniu chorób nowotworowych, wielu schorzeń zapalnych i zwyrodnieniowych. Przedmiotem badania histopatologicznego są usunięte chirurgicznie narządy lub części narządów oraz specjalnie pobrane wycinki tkankowe w trakcie zabiegów chirurgicznych. Badanie endoskopowe- Badania endoskopowe polegają na wprowadzaniu do wnętrza ciała pacjenta sondy endoskopu (część endoskopu zawierająca światłowód do oświetlenia badanego pola, obrazowód - przekazujący obraz z wnętrza badanego narządu oraz kanał narzędziowy służący do wprowadzenia specjalnych narzędzi służących do pobierania materiału do badań i wykonywania zabiegów). Badanie cytologiczne- metoda diagnostyczna w medycynie, polegająca na badaniu pod mikroskopem świetlnym komórek pobranych przyżyciowo. Badanie cytopatologiczne jest wykorzystywane zwłaszcza w diagnostyce wczesnych postaci chorób nowotworowych, a także w ocenie zaburzeń hormonalnych monitorowaniu postępu leczenia i innych. 35. Badania obrazowe w diagnostyce nowotworów: zdjecie Rtg, mammografia, USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, PET, scyntygrafia.
|
36. Najczęściej stosowane metody leczenia nowotworów: chirurgia, radioterapia, chemioterapia, terapia celowana. 37. Leczenie radykalne- usuniecie zmiany nowotworowej z zachowaniem radykalności mikroskopowej i makroskopowej, leczenie mające na celu trwałe wyleczenie najczęściej kwalifikuje się pacjentów z zaawansowaniem miejscowym lub regionalnym, bez przerzutów odległych Leczenie paliatywne- zakłada, że z uwagi na zaawansowanie kliniczne lub złośliwość nie ma możliwości trwałego wyleczenia, ma na celu usunięcie zmian powodujących duże dolegliwości u chorego lub ratuje czasowo życie np. usuniecie zmian powodujących niedrożność, krwawienie (amputacja kończyny)
38. 3 metody radioterapii onkologicznej : teleterapia- sposób leczenia nowotworów poprzez napromienianie z dużych odległości, Leczenie to odbywa się za pomocą aparatów rentgenowskich bądź urządzeń zwanych bombami cezowymi oraz kobaltowymi brachyterapia- nazywana też terapią kontaktową, Metoda ta polega na bezpośrednim napromienianiu zmian chorobowych przez umieszczenie źródła promieniowania w guzie lub jego sąsiedztwie terapia izotopowa 40. standar5dowa dawka radioterapii = 1dawka / dzieci 5 dni w tyg Dawka frakcyjna 2-2,5 Gy Dawka całkowita 60-70 Gy czas trwania 4-7 tyg
41, Chemioterapia - metoda systemowego leczenia nowotworów złośliwych za pomocą leków cytostatycznych.
42. Główne rodziny leków przeciwnowotworowych
Leki cytostatyczne, cytostatyki, leki cytotoksyczne, leki przeciwnowotworowe to grupa substancji naturalnych i syntetycznych używanych w chemioterapii nowotworów, działająca toksycznie na komórki nowotworowe charakteryzujące się szybkimi podziałami. Grupy cytostatyczne: leki alkilujące, inhibitory mitozy, inhibitory topoizomerazy I i II, antybiotyki o działaniu cytostatycznym, antymetabolity
43, skutki uboczne działania cytostatyków w tk prawidłowych leki te uszkadzają także inne szybko dzielące się, zdrowe komórki (szpik kostny, błony śluzowe, komórki włosów), stąd częste są działania niepożądane takie jak: anemia, nudności i wymioty, łysienie). Cytostatyki mają niski indeks terapeutyczny, są to leki niebezpieczne.
50, EKWzR
|