Definicja socjologii- to nauka badająca ludzkie zachowania społeczne, związki między ludźmi, rezultaty działalności społecznej oraz tworzy teorie wyjaśniające życie społeczne, bada w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmiany społeczeństwa.

Znaczenie słowa socjologia-

Koncepcja faktu społecznego-

Antropogeneza- to pytanie o genezę człowieka

Komponenty postaw społecznych-

Pojęcie konformizmu- jest to swego rodzaju uniformizm, zachowania członków grupy, lub też uleganie naciskom grupy. Konformizm jest to zmiana zachowania lub opinii danej osoby, spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony jakiejś osoby lub grupy ludzi. Człowiek żyje w stanie napięcia między wartościami związanymi z indywidualnością, a wartościami związanymi z konformizmem.

Więź społeczna- jest to ogół stosunków społecznych ludzi, połączeń i zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości. Składnikami więzi są czynniki obiektywno-formalne, zwane inaczej organizacyjnymi, stanowiące zainteresowania socjologów i teoretyków organizacji oraz czynniki spontaniczno-subiektywne, będące odzwierciedleniem identyfikacji jednostki z grupą, stanowiące zainteresowania psychologów społecznych.

Komponenty więzi społecznej
1. STYCZNOŚĆ PRZESTRZENNA Styczność przestrzenna pojawia się wówczas, gdy jednostki postrzegają inne jednostki, lokalizują ich w przestrzeni oraz uświadamiają sobie ich obecności w danej przestrzeni.
2. STYCZNOŚĆ PSYCHICZNA Styczność psychiczna to wzajemne zainteresowanie sobą dwóch lub więcej osób pozostających w styczności przestrzennej. Osoby te widząc wzajemnie u siebie cechy pozwalające im zaspokoić różne potrzeby, interesują się sobą i zacieśniają powstającą więź.
3. ŁĄCZNOŚĆ PSYCHICZNA Łączność psychiczna to wzajemne zainteresowanie sobą dwóch lub więcej osób, które prowadzi do powstania postaw wzajemnych sympatii, koleżeństwa, przyjaźni i przywiązania uczuciowego.
4. STYCZNOŚĆ SPOŁECZNA Styczność społeczna to pewne układy, złożone przynajmniej z dwóch osób oraz pewnej wartości materialnej lub duchowej, która jest przedmiotem tej styczności oraz pewne czynności dotyczące nabywania lub zamiany tej wartości.
Wyróżnia się osiem rodzajów więzi społecznej wydzielonych za pomocą czterech kryteriów:
- czas i częstotliwość - trwałe (jeśli powtarzają się systematycznie w dłuższym okresie) i przelotne (jeśli występują sporadycznie),
- potrzeby - prywatne (dotyczące spraw osobistych) i publiczne (gdy ich przedmiotem jest jakaś wartość, rzecz, czynność uregulowana przepisami i stanowiąca przedmiot publicznego zainteresowania),
- przedmioty - osobowe (gdy ich przedmiotem są cechy, czy sprawy, osobiste dotyczące osoby, z którą następuje styczność, jest to rodzaj więzi typowy dla społeczeństw tradycyjnych) i rzeczowe (którym nie towarzyszy zainteresowanie osobowością człowieka, lecz przedmiotem czy usługą, którą on dysponuje. Brak styczności osobistych jest podstawą osamotnienia, jest to rodzaj więzi typowy dla społeczeństw masowych),
- forma przestrzenna - bezpośrednie (spotkania twarzą w twarz).i pośrednie (przesyłanie informacji, przeczytanie tekstu w prasie, wysłuchanie go w telewizji lub radiu)
5. WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIE to czynnik wywierania wpływu wzajemnego członków grupy na aspiracje, poglądy, postawy opinie uczestników układu więzi społecznej.
Jest to systematyczne i trwałe wywoływanie u partnera określonej reakcji, która wywołuje nowe działania pierwszego osobnika. Jest to pewien układ czynności, zmierzających do zmodyfikowania czynności czy zachowań innego osobnika lub grupy.
Każde działanie społeczne jest układem następujących elementów:
- podmiot działania – działająca jednostka lub zbiorowość,
- przedmiot działania – obiekt społeczny, czyli jednostka lub zbiorowość, na którą ukierunkowano dane działanie,
- narzędzia działania – słowa, gesty, mimika, postawa ciała,
- metody działania – sposoby zastosowania narzędzi działania np. prośba, perswazja, żądanie, groźba, szyderstwo, kpina, żart itp.,
- wynik działania - reakcja przedmiotu działania.
6. STOSUNEK SPOŁECZNY to system unormowanych wzajemnych oddziaływań między partnerami, zachodzących na gruncie określonej platformy, płaszczyzny, którą są różne sytuacje życiowe.
Stosunek społeczny to układ zawierający następujące elementy:
- partnerzy – dwie lub więcej jednostki lub grupy,
- łącznik – konkretny przedmiot materialny lub duchowy, postawa, interes,
- sytuacja - platforma danego stosunku,
- układ powinności i obowiązków - unormowane czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonać.
7. ZALEŻNOŚCI SPOŁECZNE wynikające ze świadomych oddziaływań ludzi na siebie, jako członków grupy, poprzez wpływ na motywy, aspiracje i postawy.
Zależność społeczna wskazuje, że osoba B zależy od osoby A ze względu na pewne przedmioty, bądź możliwości działania, które są ważne dla B, ale znajdują się w mocy A.
8. INSTYTUCJE SPOŁECZNE
Definicje instytucji społecznych:
- grupa osób wyłonionych z szerszej zbiorowości powołanych dla reprezentowania i załatwienia spraw doniosłych dla całej zbiorowości, wykonujących funkcje publiczne,
- formy organizacyjne zespołu i wypełnianie czynności przez niektórych członków grupy, wybranych do tego celu,
- zespół urządzeń materialnych i środków działania pozwalających niektórym członkom grupy na wykonywanie publicznych funkcji mających na celu zaspokojenie potrzeb i regulowanie czynności całej grupy,
- role społeczne niektórych członków, specjalnie doniosłe dla życia grupy.
9. KONTROLA SPOŁECZNA
 Kontrola społeczna to ogół środków degradacji i awansu społecznego, którymi posługują się różne instytucje w celu przywołania do porządku swoich niesubordynowanych członków.
Każda grupa społeczna, zbiorowość rozwija szereg miar, sugestii, sposobów przekonywania, nakazów i zakazów, system perswazji i nacisku, sankcji aż do przymusu fizycznego włącznie, system sposobów wyrażania uznania, wyróżniania, nagród, dzięki któremu doprowadza zachowania jednostek i podgrup do zgodności z przyjętymi wzorami działania, do respektowania kryteriów wartości, do kształtowania konformizmu członków grupy.
Termin kontrola społeczna używany jest w socjologii w trzech znaczeniach.
W najszerszym znaczeniu kontrola społeczna to wszelkie, nawet nie zamierzone i nie dostrzegane oddziaływania społeczne.
W węższym znaczeniu kontola społeczna to środki mające w zamierzeniu w konkretny sposób oddziaływać na jednostki i grupy społeczne. W tym znaczeniu narzędziem kontroli społecznej jest prawo karne i wyrazy potępienia lub pogardy.
W trzecim najwęższym rozumieniu kontrolę społeczną przeciwstawia się środkom kontroli prawnej pojmowanej jako stosowanie przymusu, albo jako oddziaływanie władzy państwowej za pomocą norm ustalonych w określony sposób

Ze względu na rodzaj sankcji wyróżnia się następujące formy kontorli społecznej:
- kontrola nieformalna – jest to użycie nieoficjalnych, niezinstytucjonalizowanych sankcji społecznych, takich jak drwina, wyśmianie czy lekceważenie, które stanowią reakcje grup koleżeńskich i opinii społecznej.
A.Podgórecki nazywa te reakcje kontrolą pierwotną (pierwszego stopnia) dokonywaną „twarzą w twarz”, np. w rodzinie, czy wśród sąsiadów. Jest ona identyfikowana z opinią publiczną, dominującą w społeczeństwach tradycyjnych. Jest oparta na wpływie małej grupy na swoich członków. Jej cechami są: możliwość dostosowywania do zmieniających się sytuacji, szybkość i bezpośredniość.
- kontrola formalna – sprawowana głównie poprzez użycie oficjalnych, zinstytucjonalizowanych sankcji społecznych, takich jak mandat, areszt, kara śmierci pozostających w gestii policji i sądów. A.Podgórecki nazywa ten typ reakcji społecznych kontrolą wtórną (drugiego stopnia), realizowaną za pomocą państwowych środków przymusu prawnego, która cechuje się formalizmem, istnieniem aparatu kontroli i uznanymi sankcjami. Dominuje ona w społeczeństwach nowoczesnych i jest oderwana od indywidualnych przypadków. W procesie kontroli społecznej szczególną rolę odgrywają normy prawne, które poprzez zawarte w sobie nakazy i zakazy spełniają trzy ważne funkcje: chronią sfery wolności ludzkich, ustalają wiążące ludzi standardy zachowania, służą jako środek realizacji określonych celów.

SANKCJE są to reakcje grupy kierujące zachowaniami jej członków w sytuacjach społecznie ważnych. Społecznie ważny może być bardzo szeroki zakres zachowań się jednostek, nawet, jeżeli mieszczą się one w jej sferze prywatności.
Sankcje dzielą się na negatywne czyli kary oraz pozytywne czyli nagrody, różniące się kwalifikacją ocenianego zachowania. Sankcje mogą być formalne, gdy są reakcjami sformalizowanych instytucji takich jak policja, sądy, cenzura, czy też państwowych, partyjnych, społecznych, bądź nieformalne, gdy są reakcjami opinii publicznej kręgów koleżeńskich, sąsiedzkich, grup rówieśników i znajdują swój wyraz w działaniach instytucji nieformalnych. Jeżeli instytucje sformalizowane nie cieszą się uznaniem zbiorowości, wówczas sankcje nieformalne są ważniejsze od formalnych. Skuteczność sankcji zależy od tego w jakim stopniu stanowią one zwarty i spójny system.
Wyróżnia się następujące kryteria podziału sankcji.
Treść nacisku i charakter sankcji:
- prawne – system kar i nagród przewidzianych przez przepisy prawa,
- etyczne – system kar i nagród za zachowania kwalifikowane jako niemoralne lub moralne,
- satyryczne – system drwin, ośmieszeń, lekceważenia okazywanego człowiekowi, którego zachowania są kwalifikowane jako niepoważne, śmieszne, komiczne. Są to sankcje szczególnie dotkliwe, ponieważ poniżają i szczególnie ostro atakują jaźń subiektywną jednostki,
- religijne – nagrody i kary przewidziane przez system dogmatów i wierzeń dowolnej religii za przestrzeganie i naruszanie jej nakazów i zakazów. Należą do nich: uznanie wiernych, okazywana cześć, zbawienie wieczne, pokuta, potępienie.
10. ORGANIZACJA SPOŁECZNA to układ zharmonizowany, skoordynowany, w którym zostały skoordynowane wszystkie elementy więzi społecznej, czyli styczności wszelkiego rodzaju, wzajemne oddziaływania, stosunki społeczne, układ instytucji, mechanizmy kontroli społecznej i działają sprawnie, aby zapewnić zaspokojenie potrzeb, wykonywanie zadań poszczególnych jednostek w celu zapewnienia porządku i równowagi przebiegu procesów życiowych całości zbiorowości.

Właściwości grupy społecznej
- grupa społeczna jest zrzeszeniem trwały, co odróżnią ją od wszelkich efemerycznych i chwilowych zbiorowości, jak tłum, publiczność
- grupa społeczna jest zorganizowana i strukturalizowana, co odróżnia ją od wszelkich zbiorowości nie mających złożonego i spetryfikowanego układu struktur wewnątrz grupowych
- grupa społeczna pobudza interakcje i stosunki między swymi członkami,
- grupa społeczna składa się z wybranej i ograniczonej liczby członków, mających wspólne prawa lub korzyści związane z zrzeszaniem

Zbiór społeczny- pewna liczba posiadających jakąś cechę wspólną, wyróżnioną przez obserwatora zewnętrznego, bez względu na to czy ludzie ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy. Jest to definicja zbioru w sensie statystycznym. Zbiory można wyróżnić za pomocą cech somatycznych (kolor oczu, wzrost) lub cech społecznych (zawód, wiek, płeć, wykształcenie). Zbiory wyróżnione za pomocą cech społecznych nazywamy kategoriami społecznymi.

Kategoria społeczna to zbiory ludzi nie powiązanych żadną więzią wewnętrzną, wyróżnionych na podstawie określonej szczegółowo cechy, ważnych dla życia społecznego. Wyróżniamy kategorie zawodowe, wieku, płci, wykształcenia.

Zbiorowość to dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki czas, pewna więź społeczna.

ród, klan, plemię, lud, naród;
ród- najprostsza grupa etniczna wyodrębniona na podstawie stosunków pokrewieństwa, jest to związek szeregu rodzin o rzeczywistym pokrewieństwie lub związek społeczny oparty na wierze w pochodzenie od wspólnego przodka często mitycznego.
Klan- to związek rodowy posiadający wspólnego naczelnika sprawującego funkcje polityczne , to grupa rodowa egzogamiczna połączona wiarą we wspólnego przodka często mitycznego zwanego totemem.
Plemię- jest to zwarta zbiorowość społeczna obejmująca większą liczbę rodów i klanów wyodrębniona na podstawie posiadania własnego języka czy dialektu , obyczaju, kultury materialnej, religii, charakterystycznych nazw wyrażających poczucie swej odrębności. Plemiona posiadają organizację formalną: wodza, radę, związki wojowników.
Lud- Forma rozwojowa zbiorowości opartych na podobieństwie kultury, pośrednicząca pomiędzy plemionami a narodami. Są to zbiorowości szersze niż plemię, wyżej zorganizowane posiadający wyższy stopień rozwoju kulturalnego, wyodrębniające się na podstawie własnej kultury materialnej i duchowej. W języku potocznym ludem nazywa się warstwy społeczne pracujące fizycznie w miastach lub mieszkańców wsi.
naród- zbiorowość stanowiąca zamknięcie łańcucha rozwojowego- od rodziny, aż po lud. Jest to ogromna wspólnota ludzka, która składa się z; wspólnego terytorium, wspólnego języka, dalszych warunków innego charakteru, fikcyjnego czynnika, państwa i świadomości narodowej.

Cechy społeczności; nie wielkie grupy osób mieszkających na tym samym terenie, poczucie wspólności podstawowych wartości, poczucie związania z terytorium, własna odrębność w stosunku do innych zbiorowości, bliska więź sąsiedzka wytworzona bliskością zamieszkania, podobieństwo codziennych spraw życiowych, stałe styczności osobiste, podobny styl życia, wspólność praw publicznych rozpatrywanych w miejscach osobistych, ośrodki skupienia lokalnego, lokalni przywódcy i autorytety

Społeczeństwo globalne- to liczna zbiorowość mająca coś wspólnego, całość zorganizowana, rządzona prawami przyczynowymi, całość przyrodzonych form życia zbiorowego i zachodzących w nim spontanicznych zjawisk i procesów.

Mała, a duża grupa-

Grupy społeczne wg J. Szczepańskiego-

Układ strukturalny społeczeństwa (makro, mikro i mezo struktura)
MAKROSTRUKTURA SPOŁECZNA – są to duże grupy społeczne, czyli przyporządkowanie wielkich elementów składowych, takich jak klasy społeczne, warstwy, kategorie zawodowe, wielkie społeczności terytorialne. Podstawową cechą makrostruktury jest jej samoistność, a nie wielkość objętej strukturą zbiorowości., choć jest ona większa od struktur społecznych mieszczących się w jej obrębie. Kolejne cechy makrostruktur to: złożoność z różniących się między sobą części, zróżnicowanie na podłożu etnicznym oraz na bazie terytorialnego pochodzenia i lokalnej przynależności, zróżnicowanie przez czynniki zmian w technice materialnej, gospodarce i organizacji społecznej.
Rodzaje struktur w makrostrukturze:
- struktura ludnościowa,
- struktura zawodowa,
- struktura klasowo – warstwowa,
- struktura wykształcenia
MIKROSTRUKTURA SPOŁECZNA - to ułożenie jednostek, ich ról i stosunków w całość mniej lub więcej zharmonizowaną, gdzie zasady wzajemnego przyporządkowania nie utrudniają funkcjonowania grupy. Pozycja społeczna roli w grupie to jej miejsce w strukturze grupy, określone przez zakres ważności dla wykonywania zadań grupy. Prestiż wynika z pełnionej roli społecznej, cech osobistych, jakości wykonywania roli. Pozycja oraz prestiż wyznaczają status. Mikrostruktura to układ pozycji społecznych, wzorów wzajemnych oddziaływań, wzory stosunków, wartości i postawy wobec tych wartości.
Struktury grupowe mają charakter hierarchiczny i ze względu na rodzaj stosunków wiążących ze sobą poszczególne pozycje wyróżnia się następujące struktury grupowe:
- struktura władzy – w której poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki władzy i oznacza, że osoba zajmująca wyższą pozycję w grupie może kontrolować osoby zajmujące niższe pozycje,
- struktura socjometryczna – oznacza strukturę w której poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki lubienia się, nielubienia lub odrzucenia, inaczej mówiąc, atrakcyjności, pozytywnych i negatywnych postaw interpersonalnych,
- struktura komunikowania się oznacza liczbę informacji dochodzących do danej pozycji i liczbę kanałów wiążących poszczególne pozycje z innymi pozycjami,
- struktura awansu – w której powiązania pomiędzy poszczególnymi pozycjami
uwarunkowane są możliwością obejmowania coraz to wyższych pozycji w strukturze grupy.
MEZZOSTRUKTURA SPOŁECZNA – była to silnie wyodrębniona struktura społeczna pomiędzy makrostrukturą i małymi strukturami społecznymi, zespalała ją odrębność stanowa, organizacja całości w gminie miejskiej, współistnienie korporacji zawodowych. Współczesne struktury średniego rzędu znamionuje przewaga elementów materialnych, jak zagęszczenie ludności i jej powiązania na płaszczyźnie gospodarczej, nad spojeniami kulturowymi i społecznymi. Funkcją mezzostruktur jest pośredniczenie między makrostrukturami i mikrostrukturami społecznymi oraz weryfikacja życia społecznego. Mezzostruktury to średnie grupy społeczne, społeczność wielkiego miasta, czy społeczność terytorialna regionu lub województwa, zbiorowości zakładów pracy, zrzeszenia celowe, itp.

Stratyfikacja społeczna- Stratyfikacja społeczna to system uwarstwienia określony przez nierówności społeczne wynikające z pozycji jednostki w wymiarze edukacyjnym, statusu zawodowego i dochodowego. W analizach socjologicznych wykształcenie jest wyrażane przez liczbę ukończonych lat nauki, status zawodowy poprzez pozycje zawodu w skali nagród społeczno-ekonomicznych, a dochód poprzez sumę wszystkich wpływów finansowych z tytułu pracy.

pojęcie socjologii na gruncie kultury-

pojęcie kultury- Według Jana Szczepańskiego - kultura jest to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom

ewolucja kultury-

elementy kultury- to takie przedmioty, idee, czynności (wzory tych czynności), które wyznaczają ważne dla utrzymania i rozwoju grupy działania i zachowania (narzędzia i umiejętność posługiwania się nimi). To te przedmioty (narzędzia, maszyny) lub idee czy sposoby zachowania, które organizują, skupiają ludzi wokół siebie i wyznaczają funkcjonowanie innych.

układy kultur(4)- Pierwotny układ kulturalny - występuje w pierwotnych społeczeństwach, o prostej strukturze społecznej, gdzie zapoczątkowana kultura jest globalną, wszechstronną, w pełni autonomiczną, samodzielną, autarkiczną, izolowaną całością. Izolacja i samoistność wynika z odseparowania plemiennych kultur ludów pierwotnych naturalnymi granicami od kontaktów zewnętrznych. Stanowi ona źródło kultury symbolicznej. Układ pierwotny stwarza społeczne postawy, ograniczone pod względem zasięgu i liczebności w zakresie rozwoju kultury. Stąd kultura występuje w małych grupach i kręgach rozwiniętych społeczeństw złożonych oraz mało licznych ludowych społecznościach lokalnych. W pierwotnym układzie występują tylko bezpośrednie formy komunikowania (kontakt nadawcy z odbiorcą), jest ograniczona instytucjonalizacją ze względu na brak rozgraniczenia dziedzin kultury i włączenie symbolicznych czynności w obręb codziennych zachowań. Układ ten funkcjonował do X wieku
Drugi układ kulturalny - występuje w Średniowieczui wiąże się z kulturą wędrowną, która wytworzyła odrębne role obsługującego dwory waganta, trubadura, zakonnego literata, buntowniczego goliarda i zabawiającego plebs miejski mima, linoskoczka i rybałta. Ruchliwość, wędrowny charakter kultury jest wyrazem jej odświętnych funkcji, realizowanych na marginesie codziennego życia bliskiego kulturze ludowej. W drugim układzie kultury rozwija się sieć zlokalizowanych na stałe, scentralizowanych przez związki z kościołem, instytucji oświatowych, szkół parafialnych, katedralnych, uniwersytetów. Dominują tu bezpośrednie kontakty społeczne. W układzie tym istniały już przekazy pośrednie utrwalone w formie komunikatów pisemnych, ale ich szersza cyrkulacja w obrębie niepiśmiennej społeczności wymagała odtworzenia w kontakcie bezpośrednim np. z kazalnicy, na rynku miejskim, w przekazie nieformalnym.
Trzeci układ kulturalny - wkracza w sferę komunikowania za pośrednictwem znaków drukowanych, które stanowiły utrwalone środki przekazu o większej społecznej dostępności. Druk ograniczał w pewien sposób zasięg komunikowania, gdyż usunął na dalszy plan przekazy obrazkowe, łatwiej dostępne dla niepiśmiennego ludu (architektura, rzeźba, malarstwo średniowieczne stanowiły biblię ubogich duchem).