CO TO JEST STRUKTURA SPOŁECZNA

Strukturą społeczną nazywamy statystyczny podział społeczeństwa ze względu na płeć, miejsce zamieszkania, wykształcenie, kategorie zawodowe. W socjologii strukturą społeczną rozumiemy jako układ wzajemnych relacji elementów budujących całe społeczeństwo¹. Struktura społeczna jest zależna od takich czynników jak:

1. Czynniki kulturowe:

1. Styl życia.

2. Wykształcenie.

1. Czynniki geograficzne:

1. Bogactwa naturalne.

2. Klimat.

3. Powierzchnia i jej ukształtowanie.

1. Czynniki ideologiczne.

2. Czynniki demograficzne:

1. Płeć.

2. Wiek.

3. Miejsce zamieszkania.

1. Czynniki ustrojowe.

2. Warunki ekonomiczne:

1. Poziom rozwoju techniki wytwarzania dóbr.

2. Poziom rozwoju gospodarczego.

3. Zasady podziału dochodu.

4. Stosunki własnościowe.

5. Proporcje między sektorami gospodarki.

6. Społeczny podział pracy.

7. Rozmiar i struktura wytworzonego dochodu.

8. Zasoby siły roboczej.

Strukturę współczesnego społeczeństwa możemy ponadto podzielić na mikro i makrostrukturę. Mikrostruktura jest to układ ról społecznych i pozycji członków danej struktury oraz małych grup stanowiących elementy większych całości, opartych na więzach osobistych. Takimi grupami mogą być np. rodzina, społeczność lokalna, czy krąg towarzyski. Makrostruktura natomiast jest to układ klas i warstw społecznych, czy też grup społecznych w społecznościach terytorialnych.

TYPY STRUKTURY SPOŁECZNEJ

Według Stanisława Ossowskiego² strukturę społeczną można podzielić na trzy typy zgodnie z koncepcjami:

1. Funkcjonalną: poszczególne grupy kooperują ze sobą, każda z nich pełni określoną funkcję w społeczeństwie, dzięki czemu możliwe jest jego sprawne funkcjonowanie i rozwój. Przy takim typie struktury społecznej wszystkie grupy są równie ważne.

2. Gradacyjną: Społeczeństwo jest hierarchicznym układem grup ludzi wyróżnionych ze względu na stopień natężenia cech ich położenia społecznego: wykształcenia, dochodów, majątku, prestiżu. Grupy o zbliżonym stopniu natężenia określonej cechy lub cech stanowią warstwę społeczną

3. Dychotomiczną: Społeczeństwo jest podzielone dwuczłonowo, biegunowo na przeciwstawne grupy. Pojawia się konflikt wynikający z zależności jednostronnych opierających się na grupowych przywilejach i dyskryminacji.

KLASY I WARSTWY SPOŁECZNE

Klasy społeczne są to wielkie zbiorowości społeczne różniące się między sobą pozycją ekonomiczną. Wyróżnienie klas społecznych zawdzięczamy teoriom klas społecznych Karola Marksa i Maxa Webera.

Warstwa społeczna – zbiorowość, która wyróżnia się na podstawie jakiegoś kryterium (lub kilku kryteriów) będącego podstawą ocen społecznych i tworzenia dystansu pomiędzy ludźmi czyli podziałów utrwalonych w świadomości społecznej. Warstwy społeczne wyróżniane są najczęściej na podstawie:

1. Dochodów.

2. Rodzaju aktywności gospodarczej.

3. Poziomu wykształcenia.

4. Poziomu kwalifikacji.

5. Warunki życia.

6. Zakres sprawowanej władzy.

STRUKTURA SPOŁECZNA WSPÓŁCZEŚNIE

System stratyfikacji społecznej utrzymuje się w praktycznie każdym bardziej lub mniej rozwiniętym społeczeństwie. Struktura społeczna wiąże się głównie z nierównomiernym rozdziałem dóbr ekonomicznych.³

Zróżnicowany podział tych dóbr społecznych określa stratyfikację społeczną i przyczynia się do jej powstawania. Istniejący system utrzymuje się dlatego, iż nierównomiernie rozdzielone dobra są przekazywane kolejnym pokoleniom. Również państwo pomaga utrzymywać system stratyfikacji poprzez kontrolę nad systemem prawnym wspierającym istniejący system nierównego podziału dóbr. Tak więc wspólnym rezultatem działania wyżej wymienionych sił jest umacnianie systemu stratyfikacji, który jest jednym z najstabilniejszych elementów w społeczeństwie.

Mimo iż zjawisko podziału społeczeństwa na struktury towarzyszy nam od samego początku, to trwa ono do tej pory, uległo ono jednak sporym zmianom. Zostało rozbudowane i ciągle się jeszcze rozwija. Struktura społeczeństwa jest w dużej mierze zależna od tradycji z jakiej społeczeństwo się wywodzi, może być ona dynamiczna jak w krajach europejskich lub statyczna (w Indiach podział klasowy jest niezmienny od stuleci) wynika to z tradycji kulturowej, bądź ze stanu rozwinięcia się danego kraju.

STRUKTURA SPOŁECZNA WSPÓŁCZESNEJ POLSKI

Od 1989r. społeczeństwo polskie znajduje się w okresie zmiany, w której wiele zjawisk ma charakter przejściowy, a niektóre są przejawem powstawania nowych trwałych układów społecznych.⁴ Pod wpływem reguł wolnego rynku w Polsce uformowały się nowe układy stratyfikacyjne, które zbliżają strukturę społeczną Polski do rozwiniętych społeczeństw rynkowych. Zmianie uległ podział społeczeństwa na klasę robotniczą i inteligencję znany w naszym kraju z ustroju komunistycznego panującego w nim przez niemal pół wieku.

Pojawiło się tutaj wyraźne zaznaczenie grupy osób bogatych i sprawujących władzę w kraju. Na podstawie danych zgromadzonych przez PAN można oszacować, że do tej elity należy 2000 – 2500 osób. Są to członkowie elit politycznych, administracyjnych, kulturalnych, społeczno – obywatelskich i gospodarczych.⁵

Pojawienie się tej swoistej grupy społecznej jest największym mankamentem transformacji systemowej w Polsce. Spowodowało to, że system kapitalistyczny ukształtowany w naszym kraju znacznie się różni od rozwiązań stosowanych w Unii Europejskiej⁶.

Poza tym faktem struktura społeczna Polski nie odbiega od struktur krajów rozwiniętych.

WNIOSKI

We współczesnym społeczeństwie ciężko jest określić jednoznacznie jego strukturę w taki sposób żeby była ona uniwersalna dla wszystkich. To w jaki sposób dana społeczność się rozwinie i jak się podzieli jest zależne od warunków w jakich powstała, od tradycji, zwyczajów, przyzwyczajeń i poglądów panujących w danym środowisku. Inaczej będzie wyglądała struktura społeczna w ubogich krajach afrykańskich a inaczej w rozwiniętych krajach Europy zachodniej.

LITERATURA:

1. Kojder A.(red.), Dawne i nowe problemy społeczne. Szkice do obrazu społeczeństwa polskiego u progu XXI stulecia, Kancelaria Sejmu, Warszawa 2002r.

2. Ossowski S. O strukturze społecznej Warszawa 1982

3. Smolski R. Smolski M. Stadtmüller Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska Wydawnictwo Europa 1999

4. Struktura społeczna. Zróżnicowanie społeczne. Ruchowość społeczna. www.sgh.waw.pl 19.12.2010

---

1. R. Smolski, M. Smolski, E.H. Stadtmüller, Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska. 1999, na podstawie hasła Struktura społeczna↩

2. S. Ossowski, O strukturze społecznej, s. 21-28↩

3. Struktura społeczna. Zróżnicowanie społeczne. Ruchliwość społeczna. www.sgh.waw.pl 19.12.2010r.↩

4. A. Kojder(red.), Dawne i nowe problemy społeczne. Szkice do obrazu społeczeństwa polskiego u progu XXI stulecia, s. 74-75↩

5. Tamże, s. 86-87↩

6. Tamże, s. 107↩