Podstawy zarządzania

dr Andrzej Stańda

opracował B06US

na podstawie prezentacji

Cele organizacji

• Uniwersalnym celem organizacji jest dążenie do maksymalizacji powodzenia

• Cel to antycypowany, przyszły stan jakichś rzeczy pod pewnymi względami cenny i przez to wyznaczający kierunek i strukturę działania

• Typologia celów

  • Cel(e) główny(e)

  • cele pośrednie >>> drzewo celów

  • cele uboczne

System celów – drzewo celów;

Wartości naczelne >>> cel główny >>>> Produkcja >>> produkt >>> (cele pośrednie 1 rzędu) >>> operacja

Technologia ….. zadanie

Rynek ….. funkcja

Kadry

….

Cele uboczne

Struktura systemu celów

Postuluje się aby struktura systemu celów obejmowała zazwyczaj:

• Sformułowanie misji i wizji działalności, czyli idealnego obrazu opisującego przyszłość firmy

• Określenie celu kierunkowego, wskazującego w sposób otwarty stany rzeczy, jakie powinny być osiągnięte w wyniku działalności

• Wskazanie celów funkcjonalnych, konkretyzujących cele kierunkowe na poszczególnych obszarach funkcjonalnych

• Sformułowanie mierników realizacji celów

System celów strategicznych

Misja: silna i dynamiczna spółka dbająca o zaufanie partnerów, pracowników oraz środowisko naturalne

Cel strategiczny: Osiągnięcie wyników finansowych satysfakcjonujących akcjonariuszy, prowadząc działania w oparciu o zasady Zrównoważonego Rozwoju

Wizja

• Publiczna spółka giełdowa

• Konkurencyjny wytwórca i dostawca energii

• Podmiot kierujący się satysfakcją klientów

• Firma o wysokiej kulturze jakości tworzonej przez utożsamiający się z Nią zespół pracowników

6 celów strategicznych

• (Poprawa procesów wytwórczych; poprawa rentowności; poprawa przychodów; poprawa efektywności organizacji ,

• doskonalenie działań, zapewnienie rentowności projektu X)

7 wskaźników

(dyspozycyjność urządzeń, EBITDA, nowe podłączenia, odpowiedzialność, profesjonalizm, praca zespołowa, strategia projektu X

7 głównych planów operacyjnych

Cele firmy

Kolejność celów wśród największych firm Japonii i USA

cel USA Japonia

• Rentowność 8.1 4.1

• Wzrost kursu akcji 3.8 0.1

• Udział w rynku 2.4 4.8

• Poprawa struktury asortymentu 1.7 2.3

• Racjonalizacja produkcji i dystrybucji 1.5 2.4

• Zwiększenie kapitału zakładowego 1.3 2.0

• Udział nowych produktów 0.7 3.5

• Poprawa image firmy 0.2 0.7

• Poprawa warunków pracy 0.1 0.3

Waga celów jest określona w skali od 0 do 10 punktów

Wybór preferencji w systemie działalności przedsiębiorstwa

• Zysk postrzegany jako priorytetowe kryterium podejmowania decyzji

• Wzrost skłaniający do poszukiwania sposobów zwiększania udziału w rynku i potencjału działalności przedsiębiorstwa

Bezpieczeństwa prowadzącego do uprzywilejowania bezpiecznej i stabilnej sytuacji finansowej firmy

Różnorodność poglądów co do celów organizacji

• Zysk jest nadal kategorią ekonomiczną, która odgrywa istotną rolę w ocenie zarządu firmy i stanowi jeden z podstawowych celów, do których dążą menedżerowie i zarządzający właściciele

• Firmy niewielkie i zarządzane przez właściciela skłonne są raczej do bieżącego maksymalizowania zysku

• Firmy typu menedżerskiego, szczególnie duże spółki akcyjne odchodzą od powyższej formuły, będąc bardziej zainteresowane powiększaniem ich rozmiarów, rozwojem (wzrost sprzedaży, powiększanie kapitałów)

• Często występuje naturalna sprzeczność pomiędzy logiką przedsiębiorcy, reprezentowaną przez menedżera, a logiką udziałowców, którzy są zainteresowani przede wszystkim wysokością bieżących korzyści z kapitału. W istocie jest to rozbieżność między celem długo i krótkookresowym

Cele organizacji stanowią zbiór wzajemnie powiązanych dążeń, aspiracji i zamierzonych efektów o różnym stopniu konkretności - jest to układ hierarchiczny

• Coraz ważniejsze dla właścicieli firm są korzyści ze wzrostu ich wartości rynkowej, dlatego najlepiej główny cel wyraża maksymalizowanie dochodowości kapitału

• Idea służenia społeczeństwu, choć godna poparcia, to jednak nie może ukierunkowywać działalności przedsiębiorstwa w konkurencyjnej gospodarce rynkowej

• Ważnym celem właściciela, zarządzającego swą firmą, a tym samym firmy, może być satysfakcja i poczucie samorealizacji

• W przedsiębiorstwie występują różne grupy interesów mające różne cele, zależy to w różnym stopniu od własności przedsiębiorstwa

Z celem przedsiębiorstwa wiąże się we współczesnych koncepcjach zarządzania jego misja, wizja i z nich wynikają różne cele, zadania

Hierarchia celów

Struktura celów

Misja i wizja organizacji jako kategorie naczelnych wartości

Misja – pożądany, jasny i przekonujący obraz opisujący w kategoriach aspiracji przyszłość przedsiębiorstwa opartą na realistycznych podstawach (postaci: zamiar strategiczny, wspólny cel, modelowy wzorzec, przemiana wewnętrzna)

Wizja – rozwijająca treść misji i opisana na różnych płaszczyznach analitycznych wiązka przyszłych pożądanych stanów lub rezultatów działalności przedsiębiorstwa możliwych do osiągnięcia w długookresowej perspektywie

PODMIOTOWE I FUNKCJONALNE UJĘCIE PROCESU ZARZĄDZANIA

Zarządzanie to kierowanie ludźmi w procesie gospodarowania zasobami organizacji dla realizacji jej celów w sposób zgodny z zasadą racjonalnego gospodarowania

Układ funkcjonalny procesu zarządzania

• planowanie (cele, kierunki i struktura działania, zasoby, mierniki realizacji)

• organizowanie (struktura organizacyjna w układzie statycznym i dynamicznym, strukturyzacja elementów i działań)

• motywowanie (pobudzanie do działań, stan gotowości do działań na rzecz organizacji)

• kontrolowanie (sprawdzanie stanu zrealizowanego z zamierzonym, sprzężenie zwrotne)

Rozkład szczeblowy funkcji zarządzania

Układ funkcjonalny procesu zarządzania

organizowanie

planowanie realizacja kontrolowanie

motywowanie

Zarządzanie to działalność lub proces polegające na stałej koordynacji i integracji użytkowanych zasobów dla osiągnięcia celów organizacyjnych, przy zachowaniu zasady racjonalnego gospodarowania

Podmiotowe ujęcie zarządzania (elementy i relacje)

• podmiot zarządzający wyposażony we władzę oraz niezbędne umiejętności, spełniający określone role organizacyjne, stosujący odpowiedni styl kierowania, dysponujący wiedzą z zakresu technik zarządzania, posiadający określone potrzeby i dążący do zamierzonych celów; całość oddziaływań zarządczych determinowana jest logiką rozwoju organizacji i zamierzeniami strategicznymi

• podmiot zarządzany okazujący przyzwolenie do sprawowania władzy, dysponujący odpowiednimi umiejętnościami, spełniający określone role organizacyjne, odczuwający określone potrzeby, dążący do określonych celów

Nie ma przedsiębiorstw efektywnych czy nieefektywnych, są tylko firmy lepiej lub gorzej zarządzane. (P.Drucker)

Informacyjno-decyzyjne sprzężenie zwrotne w relacji podmiot zarządzający-podmiot zarządzany, polegające na wzajemnie zdeterminowanej, dwustronnej wymianie informacji i jednostronnym podejmowaniu decyzji; oddziaływanie zarządcze wymaga umiejętności prowadzenie negocjacji.

Ponadto

• Silny jest kontekst kultury organizacyjnej i działania grup nieformalnych

• Całość procesu nastawiona jest na realizację celów w jak najsprawniejszy sposób (skuteczność i ekonomiczność działań)

Podmiotowy układ zarządzania

Podmiot zarządzający

• Władza

• Umiejętności kierownicze

• Role organizacyjne

• Metody i techniki zarządzania

• Style kierowania

• Potrzeby

• Cele indywidualne

Misja, wizja, strategia, cele strategiczne Grupy nieformalne, kultura organizacyjna

Umiejętności menedżera

Umiejętności techniczne; znajomość rzeczy i zdolność zastosowania wiedzy i metod teoretycznych w konkretnym indywidualnym przypadku

Umiejętności społeczne; zdolność efektywnej współpracy z innymi ludźmi, zarówno jako członek, jak i kierownik grupy; zdolność rozumienia innych uczestników organizacji

Umiejętności koncepcyjne; zdolność rozpoznawania problemów i szans oraz ich związków; zdolność do działania kategoriami synergii organizacyjnej

Problem szczeblowego rozkładu umiejętności kierowniczych

Role organizacyjne

Role organizacyjna jest wyznaczona oczekiwanym przez organizację sposobem zachowania się

Rola organizacyjna jest zorganizowanym zbiorem zachowań

• Role informacyjne (odbiornik, nadajnik, rzecznik)

• Role decyzyjne (innowator, rozwiązujący problemy, przydzielający zasoby, prowadzący rokowania)

• Role międzyludzkie (reprezentant, przełożony, organizator)

…………………………………………………………………………..

Wytyczne sprawnego działania – dyrektywy sprawności

Cykl działania zorganizowanego (H.Le Chatelier), jako dyrektywa niealternatywna

• Uświadomienie celów

• Planowanie działania

• Pozyskanie i rozmieszczenie zasobów

• Realizowanie planu

• Kontrola realizacji

Wytyczne sprawnego działania – dyrektywy sprawności cd.

Wytyczne niealternatywne:

• Specjalizacja – uniwersalizacja

• Aktywizacja działania – minimalizacja interwencji

• Kunktacja – antycypacja

• Potencjalizacja – pełne wykorzystanie zasobów

• Koncentracja sił – dywersyfikacja działania

Organizacja i jej funkcjonowanie

Organizacja to system, którego uporządkowanie polega na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane części w zasadzie współprzyczyniają się do powodzenia całości, a powodzenie całości jest istotnym warunkiem powodzenie części (J.Zieleniewski, T.Kotarbiński- polscy prakseologowie)

Organizacja społeczna jest to system, którego uporządkowanie polega na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane działania ludzkie wykorzystują, przekształcają i zespalają w sposób celowy zasoby kapitałowe, ideowe i naturalne, pozostając we wzajemnym oddziaływaniu z innymi systemami działalności ludzkiej i zasobami otoczenia (W. Bakke)

Organizacja jest wielością części, z których każda dąży do osiągnięcia szczególnego celu, które utrzymują się dzięki wzajemnym powiązaniom, jednocześnie przystosowując się do środowiska zewnętrznego i przez to utrzymując stan wzajemnego powiązania części (Ch. Argyris)

Organizacje są zespołami ludzi, rozmyślnie tworzonymi, utrzymywanymi i zmienianymi dla realizacji określonych celów (E.Etizioni)

Charakteryzują się:

• Podziałem pracy, władzy i przepływu informacji, które nie są przypadkowe ani tradycyjne, lecz rozmyślnie zaplanowane, aby służyły realizacji określonych celów,

• Obecnością jednego lub więcej ośrodków władzy, które kontrolują zgodne wysiłki organizacji

• Substytucyjnością personelu, tzn. osoby niezadowalające mogą zostać usunięte, a ich zadania powierzone innym. Przesunięcia personelu mogą się odbywać także przez awanse i oferty innych stanowisk

Właściwości organizacji

• Celowość – istnienie celu lub celów przyjętych do osiągnięcia przez całość

• Złożoność z dających się określić części, powiązanych ze sobą i funkcjonalnych wobec całości, aczkolwiek posiadających własne, partykularne interesy

• Odrębność części i całości w stosunku do otoczenia, a jednocześnie powiązanie tych części i całości ze składnikami otoczenia

Wieloznaczność pojęcia „organizacja”

• Atrybutowe rozumienia organizacji – organizacja rozumiana w kategorii cech, jakie można jej przypisać

• Rzeczowe rozumienie organizacji – wyodrębniona fizykalnie całość

• Czynnościowe rozumienie organizacji – proces tworzenia organizacji

Cechy organizacji

• Organizacje są systemami otwartymi

• Organizacje są systemami celowymi

• Organizacje są systemami szczególnie złożonymi

• Organizacje systemami ustrukturyzowanymi

• Organizacje są systemami hierarchicznymi

• Organizacje są systemami generującymi efekt synergiczny

• Organizacje są systemami homeostatecznymi

• Organizacje są systemami adaptacyjnymi

• Organizacje są systemami z wbudowanym mechanizmem samoregulacji

• Organizacje są systemami o wysokiej spójności

Modele organizacji

Model H.J. Leavitta

• Cele i zadania (misja, wizja, cele, strategia, zadania, …)

• Ludzie (postawy, kwalifikacje, umiejętności, predyspozycje, motywacja, stosunki międzyludzkie,…)

• Technologia (know-how, wytwarzanie, przetwarzanie informacji,..)

• Struktura (hierarchia, schematy organizacyjne, zakresy czynności, instrukcje, …)

Cele struktura

Technologia ludzie

Model organizacji 7 - S Mc Kinsey’a
Sukces organizacji jest silnie determinowany „miękkimi” elementami zarządzania

• Strategia (strategy)

• Struktura (structure)

• Sformalizowane procedury (systems)

• Pracownicy (staff)

• Styl zarządzania (style)

• Kwalifikacje menedżerów (skills)

• Podstawowe wartości (superordinate goals)

Paradygmaty problemu celów

• Paradygmat klasyczny – organizacja jest instrumentem realizacji celów

• Paradygmat behawioralny – organizacja jest systemem społecznym zdolnym do osiągania celów

• Paradygmat systemowy – imperatyw zaspokajania potrzeb otoczenia, przy jednoczesnym uwzględnianiu możliwości organizacji i oczekiwań jej uczestników

Funkcje celów

• Wskazówka dla działań uczestników organizacji

• Umożliwienie i ułatwianie planowania i koordynacji

• Ukierunkowywanie uwagi pracowników niższych szczebli

• Podstawa formułowania standardów mierzenia oceny

Sprawność działania jako uniwersalna miara służąca ocenie funkcjonowania organizacji

• Klasyczne ujęcie sprawności

  • Sprawność w znaczeniu uniwersalnym

  • Sprawność w znaczeniu manipulacyjnym

  • Sprawność w znaczeniu syntetycznym

  • Sprawność w znaczeniu technicznym

• Sprawność w znaczeniu ogólnym jako podejście wielokryterialne

Postaci sprawnego działania

Ujęcie prakseologiczne postaci sprawnego działania:

• Skuteczność - działanie jest skuteczne, jeśli prowadzi do skutku zamierzonego jako cel (nie bierzemy pod uwagę kosztu działania, tylko skutki oceniane pozytywnie i przewidywane)

• Ekonomiczność (zwana gospodarnością) – stosunek między wartością (cennością) wyniku użytecznego (W) i wartością (cennością) kosztu (K) – W/K

• Korzystność - różnica między wartością (cennością) wyniku użytecznego (W) i wartością (cennością) kosztu (K) – W-K

Żadnego działania nie można nazwać sprawnym w sensie ogólnym, jeśli nie jest co najmniej minimalnie skuteczne

Sprawność organizacji

• Koncepcja sprawności P.Druckera

• Sprawność – „robienie rzeczy we właściwy sposób”; od menedżera oczekuje się, by osiągał wyniki współmierne do nakładów zużytych na ich realizację

• Skuteczność – to umiejętność wyboru właściwych celów

• Żaden stopień sprawności nie zrównoważy braku skuteczności

…….wytyczne