Doktryny: liberalna – wolność jednostki , własność prywatna, dążenie do osiągnięcia własnych korzyści, interes społeczny wynika z interesu jednostki, nawiązuje do indywidualizmu, hedonizmu, Homo oeconomicus- min.strat, max zysk; wolny rynek- nie ma barier wejścia , własność prywatna rozwija przedsiębiorczość,

zaradność, zapobiegliwość, przezorność, kreatywność, skłonność do ryzyka. Własność prywatna jest efektywniejsza, bliższa naturze człowiek ,pozwala szybko reagować na potrzeby ludzi, jest źródłem antynomii- sprzeczności między ludźmi pozbawionymi kapitału i ludźmi z kapitałem . w wolnym rynku popyt, podaż i cena są elastyczne.

*socjalno-liberalna -wolność światopoglądowa i obyczajowa przy jednoczesnym zachowaniu pewnego stopnia interwencjonizmu państwa w mechanizmy wolnego rynku dopuszczeniu możliwości posiadania przez państwo przedsiębiorstw użyteczności publicznej ,państwo ma dbać o dobrobyt, zapewnić minimum socjalne.

*socjalno-demokratyczna -lewicowy ruch społeczny, główny cel to budowa ustroju i społeczeństwa socjalistycznego drogą demokratycznych reform, ochrona praw pracowniczych i konsumenckich, ochrona i znajomość praw. Aktywna polityka państwa na rynku pracy, większy wpływ pracowników na przedsiębiorstwo.

*socjalna-postulująca upowszechnienia świadczeń socjalnych i poddania gospodarki kontroli społecznej (poprzez instytucje odrzucenie idei kapitalizmu oraz promowanie idei sprawiedliwości społecznej.

Dążenie do sprawiedliwości społecznej poprzez m.in.: systemy podatkowe, ubezpieczenia społeczne, interwencjonizm państwowy.

*nauka społeczna kościoła- katolicka doktryna społ. , model oparty na zasadzie pluralizmu i chrześcijańskiego humanizmu, dobra mat. Traktuje jako rzecz instrumentalna, nowe pokolenie powinno dokonać właściwego

wyboru dróg społ . rozwoju, przekraczając przeciwstawne sobie systemy i uwzględniając przy tym większą socjalizację oraz osobistą odpowiedzialność

Inflacja- proces wzrostu poziomu cen ,powodujący niekontrolowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego, Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji, wyrażająca

w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do okresu przyjętego przez ustawę.

Teoria monetarystyczna-inflacja zawsze pojawia się z chwila naruszenia równowagi Tichera i zawsze jest zjawiskiem pieniężnym, dlatego należy koordynować podaż pieniądza z wielkością produkcji, podaży towarów i usług na rynku M*V= p*y M-ilość pieniądza w obiegu V-szybkość obiegu p-ogólny poziom cen y-wolumen produkcji m*v< deflacja m*v> inflacja

Ilość pieniądza na rynku powinna być wprost proporcjonalna do wartości towarów na rynku i odwrotnie proporcjonalna do szybkości obiegu pieniądza

Deflacja- stan w gospodarce, gdzie ilość pieniądza w obiegu jest mała w stosunku do wartości towarów i usług na rynku, prowadzi do aprecjacji- wzrostu siły nabywczej pieniądza i spadku cen.

Inflacja- stan w gospodarce, gdzie ilość pieniądza w obiegu przekracza wartość towarów i usług na rynku, prowadzi do deprecjacji- spadku siły nabywczej i tempa wzrostu cen

Biorąc pod uwagę tempo wzrostu cen” a) inflacja pełzająca- kiedy ceny rocznie rosną do 5% b) krocząca 5-10% c) galopująca >10% d)mega inflacja więcej niż 15 mniej niż 50% miesięcznie

*kosztowa -przyczyną inflacji jest wzrost kosztów wytwarzania, spowodowany wzr kosztów surowców i mat, narzucanych przez wielkie firmy monopolistyczne[ropa, gaz] a także wzr płac –przez naciski zw.zawodowych

*popytowa -inflacja jest wówczas, gdy łączny popyt w gospodarce[dom, firm, państwa] przekracza możliwości jego zaspokojenia

*budżetowa -przyczyna jest walka uczestników rynku o podział wytworzonego dochodu narodowego, każdy z ucz. Rynku chce zwiększyć lub utrzymać dotychczasowy udział w dochodzie narodowym- firmy chcą zwiększyć

Dochody sprzedaży przez wzrost cen dóbr i usług, gospodarstwa domowe występują z żądaniami podwyżek płac, a rząd celem pobudzenia koniunktury zwiększa wydatki budżetowe, impulsy w postaci wzrostu cen , płac i wydatków budżetowych mają charakter inflacyjny

*spiralna -jeśli proces inflacji ma charakter kumulatywny, polega na nieustannym przesuwaniu się w górę ogólnego poziomu cen, dochodów i kosztów wówczas pomiędzy przyczyną inflacji, a jej skutkiem[wzrost cen]

zachodzi zależność zwrotna i sprzężenie ma char automatyczny

Model spiralny- wzrost cen powoduje wzrost kosztów utrzymania ludności i uzasadnione żądanie wzrostu płac, płace będąc elementem kosztów produkcji powodują wzrost cen itd

Oczekiwania inflacji- jeśli podmioty gospodarki przewidują nasilenie inflacji wówczas postępują w sposób dodatkowo je podsycający, znajduje to wyraz w podnoszeniu przez przedsiębiorców cen towarów w oczekiwaniu na dalszy wzrost kosztów produkcji. W żądaniu przez gospodarczy dom podwyżek płac wyższych niż koszty utrzymania, powstrzymywaniu się od sprzedaży przez przedsiębiorstwa i w nieoczekiwanych zakupów

Pesymizm w ocenie syt ekonomicznej jest elementem inflacjogennym, natomiast optymizm wzrost zaufania do pieniądza, większa skłonność do oszczędzania osłabiają nacisk na płace i ograniczają bieżący popyt

Walka z inflacją prowadzi za pomocą praktyki stabilizacyjnej, która polega na przejściu do waluty o ustabilizowanej wartości M*V=p*y

Nulifikacja- skasowanie pieniędzy bez odszkodowania

Denominacja- formalna zmiana znaków pieniężnych

Rewaloryzacja- przywrócenie poprzedniej siły nabywczej pieniądza. W ramach polityki monetarnej: podwyższa się stopy proc, które z jednej str ograniczają zaciąganie kredytów a z dr zachęcają do oszczędzania, podwyższ stopy minimalnych rezerw procent.

Sprzedaż atrakcyjnych papierów wartościowych polityki fiskalnej – podwyższenie podatków, ze str podaży popytu: otwarcie granic, import, uruchomienie rezerw[ np. produkcja na więcej zmian].

Koszty inflacji- spadek dochodów realnych ludności, w warunkach niedoboru na rynku inflacyjnym pow. Zjawisko „gorącego pieniądza”(czarny rynek, sprzedaż spod lady) redystrybucja od tracących na inflacji do zyskujących na inflacji.

Zatrudnienie- określona ilość osób wykonująca pracę, na podstawie obowiązujących norm prawnych. Zależy od:

a) czynników demograficznych[ przyrost naturalny, umieralność ogólna/niemowląt, emigracja, imigracja, płodność]

b) uwarunkowania społecznego[wymiar czasu pracy, warunki przechodzenia na emeryturę, możliwość pracy emerytów, wysokość bezrobocia, pomoc dla bezrobotnych, opieka nad dzieckiem]

c) ekonomiczne[wielkość i struktura dochodu narodowego i jego podział na część konsumowaną i akumulowaną]

Bezrobocie- nadwyżka podaży pracy nad popytem na prace. Przyczyny:

a) po str popytu : spowolnione tempo wzrostu gospodarczego, nadwyżka importu nad eksportem, brak zachęd do inwestycji, wysokie obniżenie kosztów działalności organizacji gospodarczej, rygorystyczne regulacje w kod pracy B) b) po str podaży: nieodpowiednie kwalifikacje pracowników, wzrost zasobów pracy w efekcie wyżu demograficznego, mała mobilność zasobów pracy ze względu na ograniczoną dostępność mieszkań , dyskryminacja ze względu na płeć, wiek, kalectwo przy przyjmowaniu

Rodzaje: a)frykcyjne – bezrobocie do 1 roku max, wynika ze zmiany planów życiowych , zawodu

b) strukturalne[rozbieżność miedzy kwalifikacjami na jakie zgłaszają zapotrzebowanie pracodawcy, a kwalifikacje które oferują pracownicy źródło: wadliwy syst edym restrukturyzacja

c) koniunkturalne[ z dekoniunktury gospodarczej, przyczyna: niedostatek popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, co pociąga spadek produkcji i zatrudnienia]

d) klasyczne[rozmyślne utrzymywanie płacy poniżej poziomu równowagi rynkowej, spowodowane działalnością związków zawodowych oraz ustawodawstwem określającym wysokość płacy minimalnej.

e) technologiczne[wywołane post technolog, który ma charakter pracooszczędny.

f) dobrowolne[ludzie, którzy nie są skłonni zaakceptować stawki płacy

g) przymusowe[ ludzie skłonni zaakceptować każdą stawkę płacy, a mimo to nie mogą znaleźć

h) chroniczne – ludzie trwale dyskryminowani na rynku pracy

i) agralne[ ludzie mieszkający na wsi, nie rejestrujący się w urzędach, bo nie mają szans na pracę z powodu wykształcenia, które posiadają, forma rozładowania[migracja]

j) sezonowe- pojawia się z chwila ustania prac sezonowych

Wzory : ci którzy gotowi są do podjęcia pracy- zasoby siły roboczej- [Sr], relacja mierzy Sr a liczbą ludności w wieku produkcyjnym [Lp]- to współczynnik aktywności zawodowej [az] ci którzy pracują najemne lub na własny rachunek- grupa zatrudnienia [z]

Bezrobotni[B] Sr=z+B B=Sr-Z az = sr/lp sr= az*lp B= az*lp-z z równania B=az*lp-z wynika ze rozmiary bezrobocia określają 3 czynniki : współpraca aktywności zawodowej, liczba ludności w wieku produkcyjnym, wielkość zatrudnienia

Stopa bezrobocia b= B/Sr i 100 Wskaźnik zatrudnienie WZ= Z/Lp * 100

SKUTKI a) w skali mikroekonomii : spadek dochodów realnych, niższy poziom życia , mniejsze wykształcenie, patologie, depresje, histeroza[utrata wartości SR w wyniku pozostania bez pracy] b) w skali makro-konieczność utrzymania bezrobocia, koszt utraconych możliwości, koszt leczenia chorych, uzależnionych KORZYŚCI: stosunek do pracy, wzrost wydajności pracy, konkurencyjność- koszty pracy nie rosną tak szybko

Rynek pracy- rodzaj rynku ekonomicznego na którym z jednej str znajdują się poszukujący pracy i ich oferty, a z drugiej strony, przedsiębiorcy tworzący miejsca pracy i poszukujący siły roboczej

Polityka rynku pracy:

Aktywna : a)makroekonomiczna-wykorzystanie instrumentów pieniężnych do pobudzenia globalnego popytu , który pobudza produkcje i przez to zatrudnienie[instrumenty:stopa proc, stopa minimalnych rezerw w bankach komercyjnych] ze strony polityki fiskalnej dla ożywienia globalnego popytu stosuje się takie instrumenty [podatki, wydatki budżetowe]

b) mikroekonomiczna-usprawnanie działania urzędów pracy przez komputeryzacje tak by możliwie jak najszybciej kojarzyć ze sobą oferty pomocy, w ramach tej polityki uruchamia się aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu[szkolenia, prace interwencyjne, roboty publiczne , pożyczki , aktywizacja zawodowa absolwentów] Pasywna- wsparcie finans bezrobotnych- zasiłki

Rodzaje rynków:

*rynek kapitałowy- zespół transakcji kupna, których przedmiotem jest specyficzny towar –kapitał pożyczkowy, zostaje on wypożyczony na określony czas po jego upływie zwrócony jego posiadaczowi , posiada cenę, jest to % którego wysokość. Kształtuje się od popytu i podaży na kapitał pożyczkowy . podaż tworzą te jednostki gospodarki, które posiadają okresowo wolne środki i są gotowe je pożyczyć, popyt tego kapitału pochodzi od jednostek gospodarczych, które takich środków potrzebują na cele inwestycyjne

Po str popytu i podaży wyst. Podmioty podobne : przedsiębiorstwo, osoby prywatne, towarzystwa

*rynek towarowy, ziemi, pracy [czynników produkcji, nieruchomości, pieniężno-kredytowy, pap wartościowych [giełda, pozagiełdowy]

*pieniężno-kredytowy- transakcje kupna i sprzedaży, walorów krótkoterminowych oraz transakcje kredytowe

*papierów wartościowych– transakcje kupn i sprzed obligacji i akcji

Obligacja papierów wartościowych zawierający zobowiązanie eminenta obligacji wobec posiadacza dokumentów do wypełnienia określonego oprocentowania oraz wartości obligacji, ma wartość nominalną oraz realną.

Akcje-[rynek o zmiennym oprocentowaniu] papierów dowodowych, dokumentu upustkowego, udziału w majątku spółki

Eminent –pożyczkobiorca, płaci odsetki, zwraca pożyczkę w ustalonym terminie

Posiadacz- pożyczkodawca, ma zapewniony dochód, nie ponosi odpowiedzialności za straty eminenta. Akcje eminent uzyskuje kapitał na działalność gospodarczą, część zysku wypłacalnego w formie dywidendy , zobowiązany do respektowania decyzji akcjonariuszy.

Akcjonariusz- udziałowiec w kapitale spółki, ma szanse wzrostu wartości akcji i otrzymania dywidendy, ponosi ryzyko strat firmy do wys kapitału spółki

Popyt na akcje- sytuacja ekonomiczna spółki, obecność instytucjonalnych inwestorów, sytuacja polityczna, sytuacja makroekonomiczna, zamożność społeczeństwa, stopa procentowa.

Czym się kierują inwestorzy C[cena akcji]/Z[zysk]-> mówi ile kosztuje 1zł rocznego zysku neto

C/WK[wartość księgowa akcji]- stopień zabezpieczenia akacji na majątku spółki> 1 oznacza ze cena akcji jest wyższa od majątku przypadającego na 1 akcje

Model rynku idealnego

*bank komercyjny- przedsiębiorstwo trudniące się różnego rodzaju operacjami pieniężnymi, główne zadanie- gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych przedsiębiorstw, instytucji oraz oszczędności ludzkości i udzielanie kredytów producentom, na cele produkcyjne i konsumpcyjne w systemie biurowym.

Najważniejsze role odgrywają *banki komercyjne [ rachunki bieżące przedsiębiorstw, przyjmują wkłady i udzielają kredytów, skupu i sprzedaż akcji, obligacji, administrują kapitałami pieniężnymi instytucji, udzielają porad podmiotom gospodarczym o rozmiarach działalności decydujących stały dopływ środków obcych, reszta to kapitał zakładowy. Na przychody banku składa się różnica miedzy procentem pobieranych od kredytobiorców a procentem

wypłacanym ] *wkłady terminowe: na określony czas, oprocentowanie zależy od okresu wypowiedzenia oszczędnościowego gwarantującego przez państwo. Korzystne oprocentowanie stanowią stały dopływ forsy do banku lokaty niskooprocentowane, aprecjacja waluty, kredyty krótko[na bieżące operacje], srednio[na finans maszyn , urządzeń , zakupów] długoterminowe[5 i więcej lat, na inwestycje]

Kredyty: *refinansowy: zaciągany przez banki komercyjne w banku centralnym na utrzymanie płynności finansowej

*lombardowy- udzielony pod zastaw papierów wartościowych,

*hipoteczny- podlega zabezpieczeniu hipotecznemu , służy do finansowania budownictwa przemysłowego, mieszkaniowego

*dyskontowy-zakup weksli przed terminem ich płatności z potrąceniem % przez bank

*obligacyjny- zaciągany na określone cele przez eminenta obligacji

*konsumpcyjny- udzielony przez bank na podstawie umowy z firma sprzedajacą np. domy

Rezerwa nadwyżkowa=rezerwy całkowite- rezerwa obowiązkowa

Koszty funkcji banku: czynsze, wypłata, ubezpieczeń pracowników, banków, kredytów.

*centralny-jest instytucją centralną, która sprawuje kontrolę nad prawidłowością funkcjonowania krajowych instytucji fin i rynku finansowego w PL –NBP

Funkcje :

*emisyjna- związana z emisją pieniądza i papierów wartościowych

*bank banków- jest bankiem rezerwowym dla banków komercyjnych, reguluje płynność całego systemu bankowego, kształtuje potencjał kredytowy banków komercyjnych, reguluje wielkość pieniądza tworzonego przez banki operacyjne

*bank państwa-reguluje wewnętrzny obieg pieniądza, kształtuje równowagę bilansu płatniczego, reguluje udzielone kredyty rządowi , obsługuje dług publiczny, organizuje i obsługuje płatności zagraniczne, realizuje politykę dewizową

Polityka monetarna-polityka użycia instrumentów monetarnych, a zwłaszcza podaży pieniądza dla zrealizowania celów: pobudzanie koniunktury, dławienie inflacji, stabilizacja waluty, ograniczanie deficytu budżetowego

Instrumenty: 1. KN= KP*(1+R/100)^n kn-kwota po n okresach kapit, kp-początkowa r- stopa % dla danego okresu, n-liczba okresów stopa procentowa,

Podaż pieniądza-[ ilość pieniądza w obiegu] ESP=[(1+R/100)-1]x 100 esp-efektywna stopa procentowa

operacje otwartego rynku , RSP=NSP-SI /100+SI x 100 RSP-realna stopa N-nominalna stopa rezerw obowiązkowych KP=KN x(1+r/100)^n

Rodzaje: ekspensywna- obniżenie stopy procentowej , obniżenie rezerw obowiązkowych w bankach komercyjnych, skup papierów wartościowych, zwiększa się podaż pieniądza, wzrastają możliwości kredytowe banków komercyjnych, wzrost popytu konsumpcyjnego, ożywienie gospodarcze, wzrost cen.

*restrykcyjna [drogiego pieniądza] podwyżka stopy procentowej, stopy rezerw obowiązkowych, sprzedaż papierów wartościowych, zmniejsza się podaż pieniądza, drogi i mało dostępny kredyt ogranicza popyt konsumpcyjny,

Polityka fiskalna-[polityka stymulacyjna- obniżanie podatków i zwiększanie wydatków budżetowych, zwiększa się ilość pieniądza w obiegu, rośnie popyt konsumpcyjny i inwestycyjny.

Dławienie inflacji- podnosi się podatki, cięcia wydatków, zmniejszenie ilości pieniądza-polega na użyciu wpływów i wydatków budżetowych dla zrealizowania ważnych celów gospodarczych: stabilizacja waluty, pobudzanie koniunktury, REALIZOWANA przez rząd i realizuje się ją przy pomocy budżetu państwa

Dochody [podatki, wpływy zza granicy, wpływy z prywatyzacji, podatki lokalne

Wydatki [ubezp społ, oświata i wychowanie, wymiar sprawiedliwości, sport, administracja , bezpieczeństwo, ochrona zdrowia RÓWNOWAGA = WYDATKI=PRZYCHODY

Podatek: powszechny, przymusowy, bezzwrotny, bezekwiwalentny

Zasady podatkowe –równości[nie status, nie urodzenie lecz obiektywne fakty ekonomiczne np. dochody przesądzają o wysokości i konieczności płacenia

- pewności podatku- musi by pewny a nie abitralny –podatnik musi wiedzieć ile i na co

-dogodności- podatnik nie musi ponosić dodatkowych kosztów opłacania doradców

-sprawiedliwości- dopasowany do możliwości płatniczej

Reakcja podatników: zapłacenie podatku, próba przerzucenia podatku , próba szukania legalnego źródła ulg, próba nadrobienia podatku, wycofanie z działalności gospo

Wzrost gospodarczy- proces powiększania z okresu na okres skali reprodukcji, której ilościowym wyrazem jest wzrost PKB , majątku narodowego i efektywnego zatrudnienia r= delta DN/DN x 100

Rozwój- nie tylko wzrost ale zmiany jakościowe, wzrost udziału ludzi w zarzadzaniu, postępy w demokratyzacji, stan środowiska naturalnego, mobilność społeczeństwa

Mierniki opisowe: a) syntetyczne pkb,pnb

b)analitycze -struktura zatrudnienia, import, techniki

PKB -miara wielkości produkcji usług wywołana przez czynniki prod w danym kraju niezależnie od tego czy czynniki są własnością rodzinnego czy zagranicznego kapitału PKB=C[wydn konsumpcje]+J[nainwest]+G[narodowe]+NX[wartość eksportu netto]

PNB= PKB+Yx[ dochody netto z własności kapitału PNN=PNB-Amortyzacja

PNB-miara wielkości produkcji dóbr i usług finalnych , wytwarzanych w gospodarce z dobrami wyprodukowanymi przez obywateli danego kraju

PNN-uzyskane przez odjecie od PKB wartości amortyzacji czyli zużycia majątku produkcyjnego

Czynniki wzrostu dochodu narodowego: a) pośrednie INWESTYCJE [nakłady przeznaczone na budowę nadwyżek lub rozbudowa istniejących obiektów majątku produkcyjnego, inwestycje netto i restytucyjne USPRAWNIENIA

b)bezpośrednie ZATRUDNIENIE-ekstensywny wynik najprostszy i najszybszy do uruchomienia przy przyroście naturalnym WYDAJNOŚĆ- intensywny czynnik wzrostu dochodu narodowego mierzony sumą prod lub usług wytworzonych w jednostce czasu

Czynniki wpływające na wydajność: a) obiektywne- oszczędność surowców i mat, system bodźców ekonomicznych, warunki naturalne, poziom informatyki, system organizacji , sprawność eksploatacji majątku, poziom mechanizacji

U=F/Z U-wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy, F-wielkość trwałego majątku produkcyjnego Z-zatrudnieni

b)subiektywne-poziom kwalifikacji pracowników, intensywność pracy

Systemy obliczania dochodu narodowego 1) MPS –system produkcji materialnej- produkcja materialna

2) SNA- system rachunkowości narodowej : wyst w

sferze dóbr materialnych jak i usług.