ZAJĘCIA 1: WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ
Konformizm – skłonność ludzi do myślenia, odczuwania i zachowywania się w taki sposób, jak większość wokół nich. Przysłowie mówi: „wejdziesz między wrony, musisz krakać tak jak one”
Efekt widza – (rozproszenie odpowiedzialności, nazywane także dyfuzją odpowiedzialności ) polega na obniżaniu się prawdopodobieństwa zareagowania świadków kryzysowego zdarzenia wraz ze zwiększaniem się liczby świadków tego zdarzenia.
Empatia – zdolność odczuwania stanów psychicznych innych osób (empatia emocjonalna), umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość (empatia poznawcza)
Wpływ społeczny – to oddziaływanie słów, czynów lub samej obecności innych ludzi na nasze myśli, uczucia i zachowania, wyróżniamy 2 konteksty:
KONTEKST ŚRODOWISKOWY bezpośredni (na zachowanie)
KONTEKST KULTUROWY pośredni (na myśli i uczucia)
Psychologia społeczna – nauka o oddziaływaniu rzeczywistej lub wyobrażonej obecności innych na myśli, uczucia i zachowania ludzi (Allport, 1985)
Rola kontekstu - oczywiście, każdy człowiek jest inny (np. pochodzenie, doświadczenia, osobowość), ale zakładamy, że istnieją ogólne zależności (nie – bezwzględne reguły) natury człowieka, które są wspólne dla wszystkich.
Założenia psychologii społecznej
przedmiotem jej badań są nie tyle sytuacje społeczne w sensie obiektywnym (jak w socjologii czy antropologii), ile raczej wpływ interpretacji, czyli konstruktu środowiska społecznego
konstrukty opierają się na dwóch podstawowych mechanizmach: potrzeba wysokiej samooceny i potrzeba zgodności własnych ocen z rzeczywistością
psychologia społeczna opiera się na eksperymentach, a wszystko po to, by odeprzeć zarzut, że psychologia społeczna zajmuje się truizmami
POTRZEBA ZACHOWANIA POZYTYWNEGO OBRAZU WŁASNEJ OSOBY (podejście od strony samooceny) - chcemy wierzyć, że jesteśmy dobrzy, kompetentni, przyzwoici
POTRZEBA ZGODNOŚCI WŁASNYCH OCEN Z RZECZYWISTOŚCIĄ (podejście od strony poznania społecznego) - chcemy być racjonalni – przecież jesteśmy istotami myślącymi!
Wysoka samoocena wiąże się m.in. z (Tesser, 2001; Solomon, Greenberg, Pyszczynski, 1991)
poczuciem i pragnieniem wewnętrznej kontroli zdarzeń
motywacją osiągnięć i wytrwałością w działaniu
potrzebą aprobaty społecznej
zadowoleniem z życia
skłonnością do częstszego przeżywania emocji pozytywnych (radość, zadowolenie, entuzjazm, satysfakcja) i rzadszego – emocji negatywnych (lęk, przygnębienie, poczucie beznadziejności)
lepszym stanem zdrowia somatycznego
lepszym stanem zdrowia psychicznego
wyższym poziomem osiągnięć życiowych
AUTOMATYCZNE MYŚLENIE - nieświadome, niezamierzone, mimowolne, niewymagające wysiłku (schematy, urzeczywistnianie schematów, heurystyki, inne błędy poznawcze)
KONTROLOWANE MYŚLENIE - świadome, zamierzone, zaprojektowane, wymagające wysiłku (myślenie kontrolowane „włączamy” podczas podejmowania „poważnych” decyzji i kiedy próbujemy zidentyfikować i korygować błędy myślenia automatycznego)
Poznanie społeczne - sposób myślenia ludzi o sobie i świecie społecznym, dokładniej: sposób doboru, interpretacji i zapamiętywania informacji społecznych oraz ich wykorzystywanie do wydawania sądów i podejmowania decyzji
Skróty myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe - pomagają zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ ludzie nie są zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji
Efekt horoskopowy (efekt Forera lub efekt Barnuma – od nazwiska właściciela cyrku i showmana) – obserwacja, że ludzie uznają za bardzo trafne opisy ich własnej osobowości, które w rzeczywistości są jedynie ogólnymi zestawami danych odnoszącymi się do znacznej grupy ludzi; Efekt ten może wyjaśniać rozpowszechnienie wiary w pseudonaukowe teorie takie jak astrologia, numerologia czy wróżenie
Samospełniające się proroctwo – sytuacja, w której oczekiwanie wobec innej osoby wpływa na odnoszenie się do niej, co powoduje, że jej zachowanie jest zgodne z pierwotnymi oczekiwaniami, a zatem przyczynia się do ich urzeczywistnienia
PODSTAWOWY BŁĄD ATRYBUCJI (błąd odpowiedniości) - tendencja do wyjaśniania zachowań własnych lub innych ludzi wyłącznie w kategoriach cech osobowości, nie doceniając siły wpływu społecznego; Dlaczego popełniamy ten błąd? Zazwyczaj skupiamy uwagę na osobie, nie – sytuacji. To znaczy wiemy, jaki ktoś jest, a nie wiemy do końca, co cię wydarzyło
ZAJĘCIA 2: KONFORMIZM I POSŁUSZEŃSTWO
WPŁYW SPOŁECZNY INFORMACYJNY - to wpływ innych ludzi, który skłania nas do podporządkowania się, ponieważ widzimy w nich źródło wskazówek dotyczących naszego zachowania.
Kiedy najprawdopodobniej wystąpi? Gdy sytuacja jest niejasna. Gdy sytuacja jest kryzysowa. Kiedy inni są ekspertami
WPŁYW SPOŁECZNY NORMATYWNY - to wpływ innych ludzi, który skłania nas do podporządkowania się, ponieważ chcemy być lubiani i akceptowani.
Gdy grupa jest ważna dla jednostki. Gdy jest blisko. Gdy grupa składa się z trzech lub więcej osób. Gdy nie ma sojuszników w grupie. Gdy kultura grupy jest kolektywistyczna
Rola kultury - posłuszeństwo jest cenione we wszystkich kulturach, od dziecka słyszymy „Bądź grzeczny/a!”
Jak media wpływają na społeczeństwo, wykorzystując mechanizm wpływu społecznego? - audycja radiowa w stanach o końcu świata:
EKSPERYMENTY
Asch S. E., Opinie i nacisk społeczny 1955 (Asch prosił ochotników, którzy zgłosili się do jego eksperymentu, aby jak najdokładniej przyjrzeli się trzem liniom (A, B, C) i zadecydowali, do której z nich najbardziej podobny jest odcinek X narysowany obok )
Milgram S., Behawioralne badanie posłuszeństwa 1961-1962 (pomocnik eksperymentatora wymierza karę drugiej osobie w postaci wstrząsu elektrycznego, było to badanie ślepego posłuszeństwa)
ZAJĘCIA 3: POSTAWY I ZMIANY POSTAW
Postawa – trwała ocena wobec ludzi, przedmiotów i poglądów, która wyznacza stan gotowości do działania Na postawę składają się różne komponenty (M. B. Smith, 1947)
emocjonalny – reakcje emocjonalne wobec przedmiotu postawy
poznawczy – myśli i przekonania o przedmiocie postawy
behawioralny – zachowanie wobec przedmiotu postawy
Postawa jest zawsze postawą wobec czegoś – tzw. obiektu postawy
WARUNKOWANIE KLASYCZNE bodziec wywołujący reakcję emocjonalną występuje z bodźcem neutralnym, który po pewnym czasie sam zaczyna wywoływać reakcję emocjonalną (eksperyment z psem Pawłowa)
WARUNKOWANIE SPRAWCZE zachowanie, które swobodnie wybieramy staje się częstsze lub rzadsze w zależności od tego, czy następuje po nim nagroda (wzmocnienie pozytywne) czy kara (wzmocnienie negatywne)
Postawy jawne są dostępne dla naszej świadomości – wyznajemy i je i uważamy, że są naszymi ocenami rzeczywistości (związane z aktualnymi doświadczeniami)
Postawy ukryte są niedostępne, mimowolne i niekontrolowane dla naszej świadomości (związane z przeszłymi doświadczeniami – często z dzieciństwa) – mogą mieć wpływ na zachowanie spontaniczne i niekontrolowane
Po co nam postawy? Wyróżniamy dwie funkcje
Funkcje instrumentalne
utylitarna/ adaptacyjna – postawy pozwalają osiągnąć pożądane cele (nagrody), a uniknąć kar (postawa wobec obiektu skłania do podjęcia odpowiednich kroków w celu uzyskania lub uniknięcia czegoś)
poznawcza/ ekonomiczna – postawy pomagają zorganizować i uprościć świat, sterując naszymi zachowaniami wobec obiektów pozytywnych i negatywnych
Funkcje tożsamościowe
ekspresja tożsamości jednostki i wyznawanych wartości – postawy pozwalają zdefiniować tożsamość poprzez wyeksponowanie, jakie wartości cenimy, np. postawy wobec aborcji, praktyk religijnych itp.
obrona Ego – projekcja własnych nieakceptowanych uczuć na inne osoby lub grupy chroni poczucie własnej wartości, np. uprzedzenia wobec mniejszości etnicznych
Dysonans poznawczy - stan nieprzyjemnego napięcia psychicznego spowodowany poczuciem dyskomfortu, który pojawia się gdy jednocześnie występują dwa elementy poznawcze (np. twierdzenia, przemyślenia, postawy, informacje, oceny, sądy) lub zachowania, które są niezgodne ze sobą; niektórzy psychologowie nazywają go popędem, gdyż jest tak samo nieprzyjemny jak głód czy pragnienie np.
Palę papierosy i dowiaduję się, że wywołują one wiele chorób.
zmiana jednego z elementów na spójny z drugim (albo: okej, palenie jest niezdrowe, więc rzucam (to najlepsze), albo: okej, palenie jest niezdrowe, ale nie będę o tym myśleć)
dodanie dodatkowych elementów poznawczych, które pogodzą dwa „zwaśnione” elementy (okej, palenie jest niezdrowe, ale palę, bo 1) mnie to rozluźnia i uspokaja, 2) poza tym zacznę uprawiać bieganie, więc będzie „równowaga”)
przeformułowanie znaczenia jednego lub obu elementów (niby palenie jest szkodliwe, ale co nie jest dzisiaj szkodliwe? zresztą, palę papierosy light)
Dysonans podecyzyjny – dysonans, którego doświadczamy po podjęciu decyzji i staramy się go złagodzić, przypisując większą wartość przedmiotowi dokonanego wyboru i dewaluując odrzuconą możliwość
Efekt pierwszeństwa – większy wpływ informacji prezentowanej jako pierwszej – gdy argumentacje są przedstawiane jedna po drugiej, a odbiorcy będą mieli czas na podjęcie decyzji (Miller, Campbell, 1959)
Efekt świeżości – większy wpływ informacji ostatniej – gdy pomiędzy komunikatami jest przerwa, a odbiorcy podejmują decyzję bezpośrednio po zaprezentowaniu ostatniego stanowiska (Miller, Campbell, 1959)
Skuteczność perswazji – osobiste znaczenie treści komunikatów a więc motywacja, potrzeba poznania, zdolność do zwracania uwagi na argumenty
JAK OPRZEĆ SIĘ KOMUNIKATOM PERSWAZYJNYM - uodparnianie postawy, czujność wobec product placement, opieranie się naciskom osób z istotnej grupy, np. rówieśniczej
Reklama podprogowa – słowa lub obrazy, które nie są świadomie spostrzegane, lecz mogą wpływać na postawy i zachowania
ZAJĘCIA 4: STEREOTYPY UPRZEDZENIA I DYSKRYMINACJA
Uprzedzenie – negatywna bądź wroga postawa wobec określonej grupy ludzi wyłącznie ze względu na ich przynależność do grupy
KOMPONENT EMOCJONALNY - negatywne* emocje skierowane przeciwko ludziom należącym do określonej grupy (* w teorii może mieć pozytywne znaczenie)
KOMPONENT POZNAWCZY: STEREOTYPY - zgeneralizowane i sztywne przekonania, że wszystkie osoby z danej grupy mają w swojej naturze pewne wspólne właściwości – przypisujemy im ten sam zestaw cech
KOMPONENT BEHAWIORALNY: DYSKRYMINACJA - demonstrowanie negatywnych odczuć i przekonań na temat danej grupy w zachowaniu – słownym lub niewerbalnym. Może mieć zróżnicowaną formę i nasilenie, np. drwiny, poniżające żarty, wypowiadanie negatywnych poglądów, unikanie kontaktu, protekcjonalność, nierówne traktowanie, blokowanie, utrudnianie lub uprzykrzanie dostępu do niektórych miejsc i usług, agresja słowna, nawoływanie do nienawiści, agresja fizyczna, zabójstwo i ludobójstwo
G. Allport: stereotypizacja jako narzędzie, po które sięgamy, by uprościć nasz świat, „prawie najmniejszy wysiłek”, „droga na skróty”; dobrze, jeśli wywodzi się z naszych doświadczeń i ogólnie nie odbiera od prawdy; źle, jeśli nie pozwala nam dostrzegać indywidualnych różnic, wtedy staje się nieadaptacyjny
CECHY, KTÓRE RÓŻNIĄ STEREOTYPY MIĘDZY SOBĄ - przedmiot, znak, siła stereotypu, złożoność, stopień powszechności, stopień trwałości, stopień racjonalności („ziarnko prawdy”)
KATEGORYZACJA SPOŁECZNA: MY / ONI - szczególny rodzaj kategoryzacji polegający na grupowaniu, czyli zaliczaniu ludzi do jednej grupy na podstawie szczególnych cech, które odróżniają ich od innych
STRONNICZOŚĆ WOBEC GRUPY WŁASNEJ - głównym motywem stronniczości wobec grupy własnej jest poczucie własnej wartości, kiedy identyfikujemy się z określoną grupą oraz jej wartościami, nasza samoocena wzrasta
JEDNORODNOŚĆ GRUPY OBCEJ „Oni niewiele się od siebie różnią” - Członków obcej grupy widzimy jako bardziej podobnych – jednorodnych. Ludzie łatwiej zapamiętują elementy wyróżniające się czy ekstremalne, przez co przeceniają częstość ich występowania
FUNKCJE STEREOTYPÓW
funkcja poznawcza
funkcja przystosowawcza
funkcja umocnienia i obrony wartości
funkcja samoidentyfikacyjna
funkcja racjonalizacji wrogości i agresji
Teoria naznaczenia społecznego, etykietowania, stygmatyzacji (E. Lemert) - reakcja społeczna na dewiację rodzi określone zachowania, pewne jednostki zaczynają się zachowywać zgodnie z tym, o co są przez społeczeństwo osądzane, a więc zgodnie z przyczepionymi im etykietami
EKSPERYMENT
Sherif M., Eksperyment z zakresu konfliktu grupowego (eksperyment polegał na łączeniu badanych w trzyosobowe grupy w zamkniętych ciemnych pomieszczeniach, w których obserwowali punkt światła. Następnie proszono ich o oszacowanie odległości, o jaką przesuwał się punkt. Okazało się, że gdy ludzie byli w grupie, oszacowania były uśrednione i przyjęte przez wszystkich członków grupy jako własne. Nie pojawiały się różnice między badanymi w ocenianiu przesunięcia punktu.)
ZAJĘCIA5: ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE – DLACZEGO LUDZIE POMAGAJĄ
Altruizm - pragnienie pomagania drugiemu, nawet własnym kosztem
Norma wzajemności - oczekiwanie, że pomoc innym zwiększy prawdopodobieństwo uzyskania od nich pomocy w potrzebie, trudniej przeżyć w grupie egoistów dla przetrwania ważna jest współpraca dlatego z czasem stała się ona czynnikiem genetycznym
Rozróżnia się dwie formy empatii
pierwsza to zdolność odczuwania stanów wewnętrznych drugiej osoby, jej uczuć – empatia emocjonalna (powstanie: dół-góra, w mózgu od struktur starszych do młodszych)
druga zaś to umiejętność przyjęcia jej sposobu myślenia, spojrzenia na sytuację z jej perspektywy – empatia poznawcza (powstanie: góra-dół, w mózgu od struktur młodszych do starszych)
Pomaganie jest instynktownym działaniem dla dobra tych, którzy są do nas genetycznie podobni (psychologia ewolucyjna)
Zyski udzielenia pomocy często przewyższają koszty, więc pomaganie leży w naszym interesie (teoria wymiany społecznej)
W pewnych warunkach silne uczucia empatii i litości dla potrzebującego skłaniają do bezinteresowności (teoria empatii i altruizmu)
Czynniki osobowościowe
MĘŻCZYŹNI - dramatyczny, bohaterski czyn, na przykład wtargnięcie do kabiny pilotów w samolocie kursu 93, by zabić terrorystów
KOBIETY - długotrwałe świadczenie pomocy, na przykład wyręczanie niepełnosprawnego sąsiada w pracach domowych
Hipoteza redukcji negatywnego stanu emocjonalnego - przekonanie, iż ludzie angażują się w pomoc dla innych, aby pozbyć się własnego uczucia smutku i przygnębienia
ZAJĘCIA 6: ANTYSPOŁECZNE – DLACZEGO LUDZIE KRZYWDZĄ
Agresja - zamierzone działanie w celu sprawienia drugiemu człowiekowi przykrości lub bólu
agresja wroga – akt agresji wynikający z uczuć gniewu i podejmowany w celu zadania bólu lub cierpienia
agresja instrumentalna – akt agresji służący jako środek do osiągnięcia celu innego niż wywołanie bólu lub cierpienia
Teoria instynktów – agresja jest instynktem wrodzonym i że człowiek z natury zachowuje się agresywnie i stosuje przemoc
Sigmunt Freud:
Eros (życie) i Thanatos (śmierć)
Metafora „hydrauliczna” – jeżeli agresywna energia nie zostanie uwolniona, nastąpi jakiś rodzaj eksplozji
Sublimacja – przekształcanie energii w zachowania akceptowane lub użyteczne, np. twórczość artystyczna, nauka, pomoc innym, sport = rola społeczeństwa
Teoria frustracji - według której przyczyną zachowań agresywnych jest przeżywana frustracja, będąca wynikiem zablokowania zaspokojenia potrzeb – nie możemy mieć tego, czego chcemy
Agresja a ból i niewygody uczucie irytacji, gdy poczujemy nieoczekiwany ból – wyładowanie złości
eksperyment Berkowitza (1983, 1988) – studenci, których ręka była zanurzana w bardzo zimnej wodzie, okazywali nagłe nasilenie wrogości w stosunku do osób znajdujących się w pobliżu
zjawisko długiego, gorącego lata – w okresie upalnego lata możliwość wystąpienia niepokojów społecznych jest większa niż w okresie chłodniejszym, sprawdza się to także w warunkach eksperymentalnych
Teoria ewolucyjna – agresja jest u człowieka zaprogramowana genetycznie, gdyż umożliwia powielanie własnych genów
1) Samce zachowują się agresywnie, by zdobyć dominację nad innymi samcami
2) Podłożem agresji u samców jest dążenie do zapewnienia „wierności” partnerki, a tym samym zagwarantowanie sobie ojcostwa
Neurologiczne i chemiczne uwarunkowania agresji - agresywne zachowania mają źródło w obszarze kory mózgowej zwanym ciałem migdałowatym, wpływ serotoniny (pot. „hormonu szczęścia”) – substancja, która hamuje impulsy agresywne, wpływ testosteronu – zbyt wysoki poziom tego hormonu powoduje wzrost agresji
Teoria społecznego uczenia się - mówi, że ludzie uczą się zachowań społecznych, w tym także agresywnych, bądź przez bezpośrednie doświadczenie, bądź przez obserwację i naśladownictwo innych
EKSPERYMENT
Haney C., Darley C., Zimbardo P., Więźniowie i strażnicy – badanie w symulowanym więzieniu (miał za zadanie zbadać psychologiczne efekty symulacji życia więziennego. Przeprowadziła go grupa psychologów uniwersytetu Stanford pod przewodnictwem Philipa Zimbardo w 1971 roku. Podczas selekcji kandydatów kierowano się ich dobrą kondycją psychofizyczną oraz brakiem kryminalnej przeszłości. 24 wybranych studentów losowo podzielono na więźniów i strażników. Eksperymentalne więzienie skonstruowano w piwnicy wydziału psychologii w Stanford. Drugiego dnia eksperymentu wybuchł bunt. Więźniowie zabarykadowali się w celach, zdjęli czepki i zerwali numery identyfikacyjne. Zaczęli drwić ze strażników. Ci wezwali do pomocy inną zmianę i razem potraktowali skazańców dwutlenkiem węgla z gaśnicy. Zszokowani więźniowie zostali rozebrani, ich łóżka wyprowadzono na korytarz, a inicjatorów buntu zamknięto w izolatkach. Innych zmuszono do robienia pompek, odmówiono im posiłków i poduszek. Eksperyment zakończono już szóstego dnia. Strażnicy zaczęli dopuszczać się coraz bardziej gorszących praktyk.
ZAJĘCIA 7: ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA – OD PIERWSZEGO WRAŻENIA DO ZWIĄZKU UCZUCIOWEGO
Wsparcie społeczne - predyktory szczęścia (znaczenie dla ogólnego poczucia szczęścia) wg Diagnozy Społecznej 2015
1. wiek (im starszy, tym mniejszy dobrostan)
2. małżeństwo
3. nadużywanie alkoholu (im większe, tym niższy dobrostan)
4. dochód (im wyższy, tym wyższy dobrostan)
5. liczba przyjaciół
małżeństwo + liczba przyjaciół = wskaźnik wsparcia społecznego
Atrakcyjność interpersonalna - pozytywna postawa w stosunku do innego człowieka, prowadzi do przyjaźni lub miłości, dwa składniki: sympatia (lubienie, chęć przebywania z daną osobą) oraz szacunek (podziw, poszukiwanie opinii tej osoby)
Co sprawia że jesteśmy atrakcyjni dla innych?
1. kwestia odległości, jaka nas dzieli – efekt częstości kontaktów
2. obszar osobowości danego człowieka i podobieństw pomiędzy ludźmi
3. obszar atrakcyjności fizycznej danego człowieka oraz schematów myślowych z tym związanych
Wyznaczniki atrakcyjności interpersonalnej
Częstość kontaktów – im częściej spotykamy człowieka, tym większa szansa, że go polubimy, naszymi przyjaciółmi i kochankami zostają ludzie, z którymi kontaktujemy się najczęściej
Podobieństwo – zgodność zainteresowań, postaw, wartości, sytuacji osobistej lub cech charakteru, podobny = większa szansa na rozwinięcie znajomości
Poglądy i osobowość – jeśli o nieznajomym nie wiemy nic poza tym, jakie ma poglądy to lubimy go tym bardziej, im bardziej jego poglądy są zbliżone do naszych, a cechy osobowości zbieżne z naszymi
Styl interpersonalny – atrakcyjni są dla nas ludzie o podobnym do naszego stylu interpersonalnym i podobnych umiejętnościach komunikacyjnych
Zainteresowania i doświadczenia – na co dzień angażujemy się w sytuacje społeczne, w których spotykamy ludzi do nas podobnych
Odwzajemniona sympatia – sama świadomość, że ktoś nas lubi, czyni tę osobę bardziej atrakcyjną (samospełniające się proroctwo)
Atrakcyjność fizyczna – obie płcie cenią atrakcyjność fizyczną, lecz mężczyźni cenią ją trochę bardziej
Efekt czystej ekspozycji – powtarzająca się ekspozycja na działanie bodźca – niekoniecznie z udziałem świadomości – wystarcza, aby wzmocnić u obserwatora pozytywną postawę wobec tego bodźca (Zajonc, 1968). Czynnikiem ograniczającym ten efekt jest pojawiające się znudzenie, dlatego ważne jest, by ekspozycje bodźca były krótkotrwałe, a między nimi następowały przerwy
Hipoteza sześciu stopni oddalenia – pokrewieństwo/znajomość osób można stopniować: jeśli jakaś osoba zna inną bezpośrednio, to jest oddalona od tej osoby o jeden stopień; jeśli jakaś osoba jest w relacji z inną za pośrednictwem kogoś znanego bezpośrednio to jest oddalona od tej osoby o dwa stopnie i tak dalej
Efekt aureoli (ang. halo effect) – odmiana podstawowego błędu atrybucyjnego, tendencja do automatycznego pozytywnego przypisywania cech osobowościowych na podstawie pozytywnego pierwszego wrażenia, często opiera się na atrakcyjności fizycznej
Teoria wymiany - opiera się na twierdzeniu, że związki międzyludzkie działają zgodnie z ekonomicznym modelem zysków i strat, stale dokonujemy ekonomicznego bilansu nagród i kar w związku – co mi się najbardziej opłaca?
ZYSKI + KOSZTY = RACHUNEK, czyli EFEKT ZWIĄZKU
Wynik ujemny oznacza, że związek się kończy
Poziom odniesienia, tzw. poprzeczka – oczekiwania dotyczące poziomu nagród i kar, jakich spodziewamy się w danym związku
Porównawczy poziom odniesienia – jest tylu ludzi wokół nas, czy związek z kimś innym dałby korzystniejszy wynik, czyli większe zyski mniejszym kosztem niż nasz obecny związek
Teoria równości - dodatkowy komponent: poczucie sprawiedliwości, nie chodzi o to, by mieć jak najwięcej / więcej niż druga strona, ale o to, by każdy w związku dostawał po równo. Równość jest normą społeczną o silnym oddziaływaniu
Zgodnie z teorią ewolucji
samica musi się dobrze zastanowić, z kim chce mieć dziecko (patrz: koszty) - mniej stosunków płciowych – „raz a dobrze”
samiec, zwiększając prawdopodobieństwo narodzin zdolnego do przeżycia potomstwa, odbywa częstsze stosunki płciowe
Fazy zalotów
1. Przyciąganie uwagi – M i K robią to inaczej!
2. Akceptacja („spojrzenie kopulacyjne”)
3. Rozmowa
4. Dotyk (najczęściej zaczyna kobieta)
5. „Zestrojenie ciał”
Trójskładnikowa teoria miłości
Namiętność (pasja) pożądanie, radość, podniecenie, tęsknota, zazdrość, niepokój, motywacja do połączenia się z obiektem miłości, fizycznej bliskości, kontaktów seksualnych
Intymność (bliskość) pragnienie dbania o dobro partnera, przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z jego powodu, szacunek dla partnera, przekonanie, że można na niego liczyć w potrzebie, wzajemne zrozumienie, wzajemne dzielenie się przeżyciami i dobrami duchowymi i materialnymi, dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia, wymiana intymnych informacji, uważanie partnera za ważny element własnego życia
Decyzja (zaangażowanie) podjęcie decyzji co do kontynuacji i trwałości związku
Rodzaje miłości E. Fromma
Braterska – podstawa innych typów miłości, to odpowiedzialność za drugiego człowieka i troska o niego, miłość do wszystkich ludzi
Matczyna – największa i pozbawiona elementu wzajemności, miłość bezwarunkowa
Erotyczna – pragnienie całkowitego połączenia, zespolenia się z drugim człowiekiem
Miłość samego siebie – „kochaj bliźniego jak siebie samego”
Miłość do Boga – szczególny rodzaj miłości
Styl przywiązania – termin ten odnosi się do różnych typów wczesnej więzi między dzieckiem a matką (lub innym stałym opiekunem)
Styl bezpieczny
Dziecko bezpiecznie przywiązane stosunkowo swobodnie eksploruje otoczenie w nieznanej sytuacji, wykorzystując matkę jako bezpieczną bazę. W czasie nieobecności matki pokazuje, że orientuje się, gdzie się ona znajduje, a po jej powrocie wita ją radośnie. Pojawienie się nieznajomego nie stanowi dla niego źródła niepokoju. Styl ten cechuje się zaufaniem dziecka do matki oraz wiarą w jej stałą obecność, wrażliwość oraz gotowość do udzielenia wsparcia. Dotyczy około 70 % dzieci.
Osoby dorosłe bezpiecznie przywiązane stosunkowo łatwo nawiązują kontakty z innymi, gdyż mają zaspokojoną potrzebę bezpieczeństwa w relacji z matką – nie przejawiają lęku przed odrzuceniem. Potrafią zwierzać się w bliskich relacjach, w stresie zwracają się do partnera o pomoc. Cechuje ich ufność w stosunku do ludzi oraz pozytywne emocje w relacji z płcią przeciwną.
Styl unikający
U dzieci zaobserwować można wyraźne unikanie kontaktu po przybyciu matki. Styl ten kształtuje się w wyniku braku doświadczenia bliskiego kontaktu i obecności obiektu przywiązania w sytuacjach postrzeganych przez dziecko jako trudne i zagrażające. Nieobecność ta może mieć także charakter psychicznej niedostępności, mimo fizycznej obecności. Dotyczy około 15 % dzieci
Osoby przywiązane unikowo wypierają potrzebę przywiązania, odnoszą się do ludzi z rezerwą, mają trudności w tworzeniu związków uczuciowych. Czują się skrępowane bliskością innych ludzi, stają się wtedy nerwowe. Nie ufają partnerowi. Mają skłonność do przelotnych związków seksualnych i nadmiernego koncentrowania się np. na pracy zawodowej.
Styl lękowo-ambiwalentny
Dzieci przywiązane lękowo z jednej strony poszukują bliskości i kontaktu z matką, z drugiej natomiast opierają się przed nim. Dzieci te nie są pewne, czy matka pospieszy im z pomocą, gdy będą jej potrzebowały. Odczuwają silny lęk przed rozstaniem. Źródło tych zachowań stanowi niekonsekwencja matki, gdyż dziecko nie jest w stanie przewidzieć jej reakcji w sytuacji sygnalizowania potrzeb. Styl ten obserwuje się u około 15% dzieci.
Osoby przywiązane lękowo-ambiwalentnie chcą być bliżej swoich partnerów, jednak mają obawy, że ci nie odpowiedzą im tym samym. Często martwią się o to, czy są kochani naprawdę i czy ich związek jest trwały. Mają skłonność do krańcowej namiętności, która nosi cechy obsesji, miłości od pierwszego wejrzenia i huśtawki emocjonalnej.
Jak kończy się miłość?
1. Faza intrapersonalna: „Nie mogę już tego znieść”
2. Faza dialogowa: „Mam powody do odejścia”
3. Faza społeczna „Zamierzam to zrobić”
4. Faza intrapersonalna „To już jest nieuniknione”