Materiał na kolokwium z wprowadzenia do pedagogiki

Pedagogika ćwiczenia notatki z zeszytu

Edukacja- ogół oddziaływań służących formowaniu się (rozwijaniu, zmienianiu) zdolności życiowych człowieka.

Zasady wychowania:

- aktywność
- motywacja
- praktyczność
- systematyczność
- receptywność
- trwałość
- zespołowość
- indywidualizacja

Pedagogia, pedagogika- pojęcia te pochodzą z greckiego –paidagogos co oznacza odprowadzać dzieci, chłopców na miejsce ćwiczeń zwanych palestrą.

Pajdagogija- pedagogia- dzieło wychowawcze

Cechy wychowania w rodzinie:
- stałość
- kompleksowość
- intensywność
- okazjonalność
- funkcjonalność
- atmosfera w domu

Metody wychowania:
- perswazja
- modelowanie
- zadania
- nagradzanie
- karanie

POJĘCIA:

EDUKACJA- ogół oddzialywań slużących formowaniu się (rozwijaniu, zmienianiu) zdolności zyciowych człowieka.

KSZTAŁCENIE – system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości.

UCZENIE SIĘ- proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu ( wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości ( doświadczenia i ćwiczenia).

NAUCZANIE- proces kierowania uczeniem się uczniów w toku planowej pracy nauczyciela z uczniami.

SOCJALIZACJA (uspołecznienie)- proces kształtowania osobowości społecznej.

Proces uspołeczniania jest wchodzeniem jednostki w kulturę, a równoczesnie kształtowaniem się jej osobowości społecznej co określa się także jako zdobywanie dojrzalości społecznej.

FAZY SOCJALIZACJI:

Socjalizacja pierwotna- pierwszy, zasadniczy i najważbiejszy etap socjalizacji, obejmujący dzieciństwo i wczesną młodość czlowieka. W tym okresie jednostka przyswaja główne i podstawowe informacje oraz umiejętności potrzebne do sprawnego funkcjonowania jej jako pełnoprawnego czlonka społeczeństwa. ( Berger, Luckmann)

W tym okresie jednostka przyswaja główne i podstawowe informacje oraz umiejętności potrzebne do sprawnego funkcjonowania jej jako pełnoprawnego członka społeczenstwa.

Tej fazie towarzyszą związki uczuciowo-emocjonalne (bardzo silne) oraz wymogi. Zaczynają się kształtować najgłębsze warstwy osobowosci jednostki.

Fazy socjalizacji pierwotnej to:

• Faza konkretu

• Faza generalizacji/ uniwersalizacji znaczeń elementów poznawanego świata

Socjalizacja wtórna- drugi, ostatni i zasadniczo nigdy nie kończący się etap socjalizacji jednostki. Obejmuje wiek młodzieńczy i dorosłość, która ściśle wiąże się z poznawaniem złożoności świata społecznego oraz różnorodnych modeli i wariantów życia.

Jedną z istotnych cech socjalizacji wtórnej jest antycypacyjność, a więc proces uwewnętrznienia postaw, norm, wartości i wzorów zachowań funkcjonujących w kulturze grupy.

Paradygmat- zbiór ogólnych przesłanek (założeń) w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości (przedmiotu danej nauki), przyjętych w społeczności uczonych, a następnie upowszechniony jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki. Czyli teorie naukowe powszechnie uznane i przyjęte.

determinizm

kierunek uznający za podstawową zasadę organizującą naturę człowieka sieć zależności przyczynowo-skutkowych; człowiek – zgodnie z tym kierunkiem – jest zdeterminowany działaniem innych bytów, które warunkują jego rozwój, zakreślają granice i możliwości jego aktywności. (Hobbes, Spinoza)

didaskalocentryzm

pogląd, zgodnie z którym nauczanie i wychowanie polega na przekazywaniu gotowej wiedzy i jej interpretacji oraz urabianiu dzieci według stałych wzorów moralnych, pracowniczych i obywatelskich, z nauczycielem i programem w centrum uwagi.

didaskalocentryzm w wersji paradygmatu funkcjonalistycznego (zorientowany na regulację)

paradygmat, zgodnie z którym procesy edukacyjne są odbiciem społecznego status quo, nie służą one odkrywaniu nierówności społecznych, utrzymywaniu dominacji czy emancypacji.

didaskalocentryzm w wersji paradygmatu strukturalistycznego (zorientowany na radykalną zmianę)

paradygmat tworzony przez teorie krytyczne, które włączają praktykę edukacji w konflikty społeczne, czyniąc z niej narzędzie walki o dominację.

nominalizm

stanowisko ontologiczne zakładające, że nie istnieją idee i przedmioty abstrakcyjne, lecz jedynie przedmioty konkretne. (Berkeley)

pajdocentryzm

konceptualizacja edukacji przyjmująca za główny cel swobodny rozwój dziecka; zakłada on, że główne źródło rozwoju znajduje się w samym dziecku, edukacja natomiast powinna pozwolić na ujawnienie przez dziecko zdolności i potencjalności, a następnie stwarzać warunki do ich urzeczywistnienia. (Rousseau)

pajdocentryzm w wersji humanistycznej (zorientowany na radykalną zmianę)

zespół radykalnych teorii krytycznych, które w skrajnej postaci budują wizję społeczeństwa bez szkoły, ujawnia on krytyczny stosunek do organizacji społecznych sterujących formalną edukacją; zwolennicy tej wersji pajdocentryzmu postulują „odszkolnienie” społeczeństwa, a procesy edukacyjne rozumieją jako wyzwalanie jednostek spod przemocą narzuconego przez społeczeństwo, opartego na nierównościach, status quo.

pajdocentryzm w wersji interpretatywistycznej (zorientowany na regulację)

koncepcje, których twórcy próbują wniknąć w świat dziecka, rozpoznając znaczenia, jakie nadaje ono edukacyjnej codzienności; w tej wersji pajdocentryzmu ujawnia się tendencja do opisu i wyjaśniania świata edukacji bez uprzednio przyjętych założeń do analiz praktyki edukacyjnej w takim języku, w jakim ona przebiega.

paradygmat funkcjonalistyczny

zespół przesłanek ujmujących świat społeczny jako byt obiektywny z gotowymi strukturami regulującymi życie jednostki (determinizm).

paradygmat humanistyczny

zespół przesłanek nadających indywidualistyczne i subiektywistyczne znaczenie faktom występującym w życiu społecznym.

paradygmat interpretatywistyczny

tradycja badawcza dążąca do zrozumienia, w jaki sposób jednostki zyskują świadomość w ramach struktur społecznych.

paradygmat pedagogiczny (w odniesieniu do pedagogiki)

zbiór ogólnych przesłanek (założeń) koniecznych do zdefiniowania edukacji, stanowiących punkt wyjścia badań nad nią oraz budowania jej teorii.

paradygmat strukturalistyczny

zespół przesłanek zakładających, że istnieją obiektywne struktury, w których przebiega życie ludzkie, a wyjaśnienie ich deterministycznych zależności nadaje sens i kierunek zaplanowanej interwencji w obiektywny świat społeczny.

radykalna zmiana

zasada, zgodnie z którą społeczeństwo trwa w stanie konfliktu między różnymi grupami interesów, które okresowo doprowadzają do radykalnych, rewolucyjnych zmian ustalonego stanu rzeczy; stosowanymi tu kategoriami opisu procesów społecznych są: sprzeczności, emancypacja, niedobory, dominacja.

realizm

stanowisko ontologiczne zakładające istnienie danych zmysłowych, które są odpowiednikami idei i przedmiotów abstrakcyjnych. (Herbert, Marks)

samowiedza pedagogiki

wiedza, jaką pedagogika gromadzi o sobie samej (o swoim przedmiocie badań, o metodach, o własnym stosunku do zmian w życiu społecznym itd.) w toku codziennej praktyki badawczej.

stopniowa regulacja

zasada, zgodnie z którą społeczeństwo osiąga określony stan rozwoju, ustalając reguły jego trwania; kategoriami opisu procesów społecznych są: porządek społeczny, solidarność, umowa społeczna; zgodnie z tą zasadą (określaną też jako zasada ciągłości i zmienności życia społecznego) kolejne pokolenia odtwarzają ten stan, wprowadzając jednocześnie stopniowe modyfikacje.

tożsamość pedagogiki

patrz: samowiedza pedagogiki.

woluntaryzm

kierunek uznający wolę za podstawową zasadę organizującą naturę człowieka; zakłada on, że przyczyną zmian, jakie zachodzą w człowieku jest on sam, a ściślej jego wola. (Schopenhauer, Nietzsche)

Wychowanie (definicja ogólna)- to proces, rodzaj ludzkiego działania lub wynik czy produkt oddziaływań wychowawczych.

Wychowanie jako proces jest utożsamiane z odziaływaniem na psychikę i zachowanie człowieka. Za oddziaływanie rozumie się wywieranie wpływu na zmiany czy przeobrażenia w osobowości i zachowaniu zwłaszcza opinii o otaczającym świecie oraz postaw wobec ludzi, samym siebie i wartości.

Według nowego wychowania wychowanie oznacza wyzwalać, dodawać odwagi, uwalniać od ubezwłasnowolnienia, usuwać wpływy zagrażające naturalnemu i spontanicznemu rozwojowi.

Pojęcie wychowania w wąskim sensie- jest to świadome, celowe i specyficzne pedagogiczne działanie osób z reguły występujących w ich różnych zbiorach (rodzinnych, szkolnych, innych) dokonywanie głównie przez słowo ( i inne postacie interakcji, zwłaszcza przykład osobisty) zmierzające do osiągnięcia względnie trwałych skutków (zmian) w rozwoju fizycznym, umysłowym i duchowym jednostki ludzkiej.

Pojęcie wychowania w szerokim sensie- jest to odziaływanie całokształtu specyficznych pedagogicznych bodźców i doświadczeń ogólnospołecznych, grupowych, indywidualnych, profesjonalnych i nieprofesjonalnych przynoszących względnie trwałe skutki w rozwoju jednostki ludzkiej w jej sferze fizycznej, umysłowej, społecznej, kulturowej i duchowej.

Cechy wychowania:

- złożoność

- intencjonalność

- interakcyjność

- relatywność

- długotrwałość

Złożoność- zachowanie człowieka jest zależne zarówno od uwarunkowań zewnętrznych w tym oddziaływań wychowawczych, jak i uwarunkowań wewnętrznych czyli osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka, więc potrzeb, aspiracji oraz funkcjonowania jako organizmu łącznie z centralnym systemem nerwowym i układem gruczołów dokrewnych. Złożoność polega również na procesie adaptacji do obowiązujących norm postępowania. Jest to asymilacja czyli przyswajanie nowych norm. Jest to też akomodacja czyli przystosowanie się nowo nabytych norm.

Intencjonalność- wychowawca jest świadomy celów jakie chce realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej. Na ogół wszystkie osoby zajmujące się wychowywaniem profesjonalnie czy nie zdają sobie sprawę, że najbardziej elementarnym celem wychowania jest nie szkodzić tym, których się wychowuje. Chodzi przede wszystkim o to, by przesadna świadomość celów, zwłaszcza tych mało realnych, nie stwarzała jedynie próżnej gry pozorów. Należy zastanowić się nad tym czy mamy prawo ingerować w indywidualizm wychowanka i narzucać mu ściśle określony styl życia.

Interakcyjność- proces wychowawczy ma miejsce zazwyczaj w warunkach interakcji tj. współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka. Nie należy patrzeć na wychowanka jedynie jako na odbiorcę działań wychowawczych. W procesie edukacji każdy jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem działań wychowawczych. Daje to możliwość kontaktów wychowanka z rówieśnikami, kontakty społeczne.

Relatywność- przewidywanie ma charakter raczej stwierdzeń hipotetycznych niż kategorycznych. Duży wpływ ma środowisko rówieśnicze czyli socjalizacja lub wychowanie naturalne czyli rozwój samorzutny i niezorganizowany. Są to również uwarunkowania gospodarcze i społeczno-polityczne. Trudno określić kto wpływa na wychowanka.

Długotrwałość- każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe życie. O wychowaniu możemy mówić nie tylko u dzieci czy młodzieży ale także u dorosłych. Długotrwałość przypomina o konieczności dokonywania zmian w procesie wychowawczym nie tylko u wychowanków ale i u wychowawców. Długotrwałość łączy się z systematycznością.

Styl wychowania charakterystyczny dla danej rodziny jest jakby wypad­kową sposobów i metod oddziaływania na dziecko wszystkich członków rodzi­ny (M. Przetacznikowa, 1981). W małych dwupokoleniowych rodzinach o stylu wychowania decydują przede wszystkim rodzice, ponieważ to oni spra­wują funkcje wychowawcze. Styl wychowania w rodzinie określają poglądy rodziców dotyczące tego, jak dziecko powinno być wychowywane, jak należy wpływać na nie w różnych okresach jego życia oraz do czego zmierzają środki i formy kierowania jego postępowaniem.

Najczęściej spotykane style wychowania w rodzinie:

• Styl demokratyczny – główną jego zasadą jest wzajemne poszanowanie praw wszystkich członków rodziny. "Dzieci wychowywane w ten sposób uczą się zasad współżycia społecznego nie na podstawie przymusu zewnętrznego i lęku przed karą, lecz w oparciu o akceptację i świadomy wybór właściwej zasady postępowania." Rola rodziców polega na koordynowaniu działań swoich dzieci.

• Styl autokratyczny - przeciwieństwo stylu demokratycznego, ma charakter konserwatywny i jest oparty na autorytecie przemocy i pedantyzmu. Założeniem autokratyzmu jest stwierdzenie, że "rodzice zawsze mają rację, a obowiązkiem dzieci jest bezwzględne posłuszeństwo". Od dzieci wymaga się bezwzględnej karności i posłuszeństwa, podporządkowaniu się wszelkim poleceniom i nakazom rodziców. Dzieci mają ograniczoną swobodę. Rodzi się w nich bunt, niezadowolenie uniemożliwiające istnienie prawidłowych, życzliwych i harmonijnych stosunków z rodzicami, których zamierzenia są osiągane poprzez stosowanie różnych kar. Dzieci są jednostkami mało samodzielnymi i mało aktywnymi, ponieważ od wczesnego dzieciństwa nawykły do wykonywania poleceń.

• Styl liberalny - nie ustala się niczego ani wspólnie, ani oddzielnie. Rodzice rozpieszczają dzieci, pozostawiając im nadmierną swobodę. Ograniczają się do stworzenia dziecku warunków do nauki i zabaw, zaspakajając jego potrzeby materialne. Aktywność rodziców jest przypadkowa i niekonsekwentna. Interwencja w zachowaniu dziecka następuje tylko w wyjątkowych przypadkach, w sytuacji drastycznego naruszenia norm społecznych. Dzieci są egocentryczne i mają trudności z przystosowaniem w grupie rówieśniczej.

• Styl niekonsekwentny - W niekonsekwentnym stylu wychowania rodzice żyją zasadą "raz tak, raz tak".

Cechą tego typu wychowania jest zmienność, niejednolitość i przypadkowość zabiegów wychowawczych w zależności od samopoczucia rodziców, sytuacji itp. Może polegać to na tym, że jeden rodzic rozpieszcza, a drugi terroryzuje albo oboje nie mogą się zdecydować na podejmowanie konkretnych, stałych działań. Rodzice raz są dla dziecka bardziej wyrozumiali, raz mniej. Albo w ogóle nie zwracają uwagi na jego wybryki albo surowo za nie karzą. Postępowanie takie nie jest korzystne dla dziecka, bowiem uczy interesowności; zaburza poczucie bezpieczeństwa; powoduje niepewność, agresję, osamotnienie, bezradność. "Utrudnia dziecku przyswojenie norm społecznych i moralnych, wywołuje poczucie

niesprawiedliwości i krzywdy." (M. Gierowska-Przetacznik) Doprowadza do utraty

szacunku wobec rodziców.

     Ze stylem wychowania łączą się postawy rodzicielskie. Psycholodzy przyjęli definicję postawy rodzicielskiej jako " tendencji do zachowania się w specyficzny sposób wobec jakiejś osoby, sytuacji czy problemu.

     Postawy w stosunku do dziecka zaczynają się kształtować jeszcze przed jego urodzeniem. 
Do właściwych postaw należy:

• Postawa akceptująca – to okazywanie dziecku sympatii, aprobaty, przyjmowanie dziecka takim jakie ono jest, w wypadku złych zachowań – krytykowanie ich, poznawanie i zaspakajanie potrzeb dziecka. Sprzyja kształtowaniu zdolności do tworzenia trwałej więzi emocjonalnej, do wyrażania uczuć, odwagi, chęci pomocy.

• Postawa współdziałająca – dobro dziecka jest tu wartością pierwszoplanową , aktywność w nawiązaniu wzajemnych kontaktów, angażowanie dziecka w sprawy domu – dostosowanie do wieku. Rozwija ufność zadowolenie z rezultatów pracy, wytrwałość, umiejętność współdziałania i podejmowania zobowiązań.

• Postawa uznająca prawa dziecka - uznanie praw dziecka, bez przeceniania i niedoceniania jego roli, pozwalanie na postępowanie na własną odpowiedzialność, delikatne kierowanie dzieckiem – stosowanie wyjaśniania i tłumaczenia, wyjaśnianie i uzasadnianie stawianych wymagań i stosowanych kar. Uczy lojalności, solidarności w stosunku do innych członków rodziny, twórczej postawy.

• Postawa dawania dziecku rozumnej swobody - Rodzice wraz z wiekiem dają dziecku więcej swobody, umiejętność utrzymania autorytetu i kierowania dzieckiem w pożądanym zakresie, rozumna troska o zdrowie i bezpieczeństwo, obiektywizm w ocenie grożącego niebezpieczeństwa. Daje dziecku umiejętność współdziałania z rówieśnikami, uspołecznienie, pomysłowość, bystrość i wytrwałość.

Postawy nieprawidłowe to:

• Postawa odtrącająca – to nieokazywanie uczuć pozytywnych, demonstrowanie uczuć negatywnych, krytyka dziecka, dyktatorskie podejście, kierowanie dzieckiem: przez rozkazy, surowe kary, zastraszanie, niedostrzeganie pozytywów, niszczenie słowem, "przykręcanie śruby". Wywołuje u dziecka agresywność, nieposłuszeństwo, kłótliwość, zahamowanie rozwoju uczuć wyższych, zachowanie aspołeczne, bezradność, zastraszanie i reakcje nerwicowe.

• Postawa unikająca - ukryta lub jawna jeśli chodzi o dobro dziecka, ignorowanie dziecka, unikanie i ograniczanie kontaktu z dzieckiem do minimum, zbywanie prób nawiązania kontaktu podejmowanych przez dziecko, szeroko pojęte zaniedbywanie dziecka, niedbałość i niekonsekwencja w stawianiu wymagań, nieangażowanie się w sprawy dziecka, nieangażowanie dziecka w sprawy domu. Dziecko jest niezdolne do nawiązywania trwałych więzi uczuciowych, niezdolne do obiektywnych ocen, brakuje mu wytrwałości i koncentracji w nauce, jest nieufne i bojaźliwe.

• Postawa nadmiernie wymagająca – to stawianie wygórowanych wymagań, nie przyznawanie prawa do samodzielności, rządzenie dzieckiem, ograniczanie swobody dziecka, stosowanie sztywnych reguł, przesadne nastawienie na osiągnięcia. Wypowiedzi rodzica mają charakter oceniający, często wyrażają dezaprobatę i gniew. Dziecku brakuje wiary w siebie, jest niepewne, lękliwe, przewrażliwione, uległe, brakuje4 zdolności do koncentracji, ma trudności szkolne i słabe aspiracje.

• Postawa nadmiernie chroniąca – Traktowanie dziecka jako dzidziusia, niedocenianie możliwości dziecka, rozwiązywanie za nie trudności, utrudnianie samodzielności – dziecko trzymane "pod kloszem", postępowanie uzależnia dziecko od rodziców, izolowanie dziecka od rówieśników, lęk o zdrowie, zachęcanie do jednostronnego rozwoju zdolności, tolerowanie złych zachowań. Powoduje opóźnienie dojrzałości społecznej, zależność dziecka od rodziców, bierność, ustępliwość, nadmierna pewność siebie, zarozumiałość, awanturowanie się, egoizm, nadmierne wymagania w stosunku do rodziców, niepewność – gdy dziecko jest samo.

Funkcje rodziny wg Ziemskiej:

 prokreacyjna – rodzina jako grupa społeczna powiększa się dzięki funkcjom

biologicznym, dostarcza nie tylko członków dla swojej (własnej) grupy, lecz dla

całego społeczeństwa, równocześnie są zaspokajane potrzeby seksualne męża i żony,

 produkcyjna – dostarcza społeczeństwu pracowników i przyczynia się do zwiększania

twórczych i wytwórczych sił, wobec możliwości zarobkowania z reguły poza domem

członkowie rodziny mogą zaspokajać swoje potrzeby ekonomiczne – tj. potrzeby

posiadania niezbędnych środków utrzymania,

 usługowo-opiekuńcza – zapewnia wszystkim codzienne usługi (wyżywienie, czystość

mieszkania, odzież, itp.), oraz opiekę tym członkom, którzy nie są samodzielni w pełni

z powodu wieku lub choroby, kalectwa bądź innych przyczyn; rodzina zaspokaja

zarówno potrzeby bytowe oraz opiekuńcze członków, potrzeby troszczenia się o

innych i doznawania opieki,

 socjalizacyjna – stosowana jest w stosunku do dzięki, które dzięki życiu w rodzinie

wzrastają w społeczeństwo, ale i współmałżonków gdyż proces dostosowania się ich

w małżeństwie jest procesem socjalizacyjnym. Podobnie potrzeby rodzicielskie

wychowania dzieci, a także przekazywania im własnego języka, podstawowych

wzorów zachowania obowiązujących w danym społeczeństwie, obyczajów,

wprowadza w świat wartości moralnych i w świat kultury kontrolując zachowania

swych członków,

 psychohigieniczna – dzięki stabilizacji, bezpieczeństwa, możliwości wymiany

emocjonalnej i stworzenia warunków dla rozwoju osobowości przyczynia się do ich

dojrzałości emocjonalnej i równowagi psychicznej; częściej nazywa się tę funkcję

funkcją wymiany emocjonalnej lub funkcją ekspresji uczuć, bądź też rozładowania

napięć emocjonalnych czy też funkcją zapewniającą członkom rodziny poczucie

bezpieczeństwa. Rodzina przyczynia się do ugruntowania i kultywowania zdrowia

psychicznego w społeczeństwie. Dzięki niej w rodzinie zaspokajane są potrzeby

emocjonalne: miłości i przynależności, uznania i szacunku, poczucia bezpieczeństwa.

Pedagogika personalistyczna

Przedstawiciele:

• Jacques Maritain (1882-1973)

• Katarzyna Olbrycht (1939)

• Emmanuel Mounier (1905-1950)

• Wiliam Stern (1871-1938)

• Karol Wojtyła (1920-2005)

Założenia:

• rozumność i wolność

• wolność zewnętrzna

• wolność wewnętrzna

• wewnętrzność osoby

• dialogiczność istnienia osobowego

Zasady personalizmu:

• Każdy człowiek jest osobą od poczęcia

• Człowiek posiada swoją godność i wartość, ponieważ jest ona dana mu z natury i jest przypisana jako cecha każdego człowieka

• Osoba ludzka jest wartością najwyższą w świecie bytów stworzonych

• Celem człowieka jest doskonalenie się w swoim istnieniu

Cechy osoby w personalizmie:

• godność

• wartość

• duchowość

• integralność

• wolność

Cele wychowania:

• Uzdalnianie przedmiotu (wychowanka) do przyjęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju

• Wartość dobra wspólnego jako podstawa życia społecznego

• Wszechstronny rozwój osoby ludzkiej

Rola wychowawcy w personalizmie:

Nauczyciel:

• postawa szacunku wobec specyficznych zachowań wychowanka

• kierowanie i kontrolowanie pracy uczniów

Uczeń:

• pilność oraz solidarność w pracy

. PEDAGOGIKA KRYTYCZNA – PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

W Polsce przedstawicielami tego kierunku są: Robert Kwaśnica, Lech Witkowski, Andrea Folkierska, Teresa Hejnicka-Bezwińska

Może być ona rozumiana jako wykorzystanie filozoficznej teorii krytycznej w analizach i projektowaniu działań edukacyjnych.

Stawia ona sobie następujące zadania:

• - określenie wizji człowieka i społeczeństwa – realnej i idealnej

• - określenie jaki świat jest, a jaki być powinien

• - poddanie obserwacji i analizie procesów edukacyjnych i społecznych

• - określenie kierunku, w którym powinny podążać zmiany

• - zakłada, że społeczeństwo powinno być otwarte na dialog a jednostka przygotowana do życia tak, by w dialogu odpowiedzialnie uczestniczyć, konkretny kształt społeczeństwa jest natomiast kwestią przebiegu owego dialogu, powstaje w wyniku społecznego dyskursu

• - określenie sposobów działania umożliwiających zbliżenie do tego jak być powinno

• - zaprojektowanie określonych działań pedagogicznych

• - proces ten musi być krytycznie kontrolowany, analizowany i monitorowany

• - odpowiada na pytania:

  1. jak wygląda świat w perspektywie ped. krytycznej – DIAGNOZA

  2. jak wygląda świat pożądany – CELE WYCHOWANIA

  3. jak można osiągnąć zmianę tego świata – METODY EDUKACJI

  4. jaka jest skuteczność tych działań?

Pedagogika humanistyczna miała swoje początki w pierwszej połowie lat 60. XX wieku. W Stanach Zjednoczonych powstała wtedy grupa humanistów, która dążyła do znalezienia alternatywy dla psychoanalizy i behawioryzmu. Przedstawiciele: Karl Rogers, Ruth Cohn, Abraham Maslow

Dwoma najistotniejszymi źródłami psychologii humanistycznej są humanizm i egzystencjonalizm. Istotą tego kierunku jest idea człowieka jako aktywnego twórcy własnej egzystencji. Przedstawicieli podejścia humanistycznego łączy zainteresowanie osobą i jej stawaniem się we współczesnym świecie, który jak się wydaje, ignoruje ją lub umniejsza.

W przypadku relacji miedzy terapeutą, a klientem psychologia humanistyczna charakteryzuje się ukierunkowaniem na osobę klienta, zaufaniem i poczuciem bezpieczeństwa nawiązującym się pomiędzy nimi. Terapeuta powinien wykazywać się empatią ( czyli zrozumieniem drugiej osoby) i autentycznością.

Z czasem koncepcja humanistyczna została przeniesiona na sferę wychowawczą i szkolną. Stało się to za sprawą książki Carla Rogersa. Rogers wymienia następujące zasady uczenia się skoncentrowanego na osobie:

- nauka na podstawie rzeczywistych problemów ( czyli poruszania kwestii mających duże znaczenie dla uczniów)

- wykorzystanie środków pomocniczych, przy czym najważniejszym źródłem wiedzy jest osoba ucząca się

- zawieranie kontraktów

- organizowanie grup osób uczących się

- uczenie się od osób w tym samym wieku (tutorów)

- przeprowadzanie wspólnych projektów

- programowe wprowadzenie pomocy w nauce

- wdrażanie samooceny

- przeprowadzanie badań naukowych.

Autor wierzy w naturalną chęć uczenia się, zdobywania wiedzy występująca u dzieci i młodzieży. Dlatego też zadaniem nauczyciela jest stworzenie atmosfery, w której uczniowie poczują się wolni, będą mogli popełniać błędy oraz będą mieć możliwość uczenia się od otoczenia i na podstawie doświadczeń. Dzięki temu proces nauki będzie obejmować wszystko co znaczące i osobiste, może być oceniany i inicjowany przez samych uczniów.

Według Rogersa uczenie się jest procesem znaczącym wtedy gdy:

- włącza osobiste myślenie

- jest inicjowane przez osobę uczącą się

- przenika całego człowieka

- jest oceniane przez osobę uczącą się

- w całym doświadczeniu zawiera sens

Antypedagodzy utożsamiali się z założeniami Rogersa mylnie je interpretując, ponieważ w przeciwieństwie do antypedagogiki Rogers nie postuluje bezgranicznej wolności uczenia się, lecz broni stosunku wolności i zaangażowania. Rogers opowiada się za postawą „coraz więcej”, która polega na procesie stopniowego wzrostu, obejmującego zarówno nauczyciela i ucznia. Polega on na wolności połączonej z odpowiedzialnością. Natomiast postawa antypedagogiki głosi „wszystko albo nic”, w myśl której człowiek samostanowi o sobie od narodzenia.