Subwencja ogólna- świadczenie publicznoprawne państwa na rzecz innych podmiotów publicznoprawnych

Funkcje subwencji:

wyrównawcza - polegająca na przeciwdziałaniu utrwalaniu i pogłębianiu się dysproporcji terytorialnych dotyczących zakresu i poziomu usług publicznych finansowanych ze środków publicznych;

stymulacyjna - polegająca na wspieraniu działań organów samorządu terytorialnego w zakresie podnoszenia konkurencyjności wspólnot samorządowych.

Można wyróżnić następujące mechanizmy wyrównawcze:

• pionowy - oparty na środkach publicznych przekazywanych bezpośrednio z budżetu państwa na poszczególne szczeble sektora samorządowego,

• poziomy - zakładający redystrybucję środków publicznych pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego (od jednostek o wyższych dochodach do jednostek o niskich dochodach),

• mieszany - część środków przekazywana jest z

•budżetu państwa a część z budżetu jednostek samorządu terytorialnego.

Cechy subwencji ogólnej:

brak powiązania z celem, na jaki może być przeznaczona, zobiektywizowana metoda ustalania kwot subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego (przydzielane dla każdej jednostki samorządu terytorialnego na podstawie zobiektywizowanych kryteriów i zasad przyznawania określonych w ustawach lub rozporządzeniach, obligatoryjny charakter - oznacza to, że w granicach określonych ustawami subwencje ogólne są jednostce samorządu terytorialnego gwarantowane, z reguły bezzwrotny charakter- nie podlegają zwrotowi, chyba, że zostały nienależnie przyznane.

Subwencja ogólna składa się z części:

1) dla gmin:

• wyrównawczej,

• równoważącej,

• oświatowej

2) dla powiatów:

• wyrównawczej,

• równoważącej,

• oświatowej

3) dla województw

• wyrównawczej,

• regionalnej,

• oświatowej.

Zasady przyznawania subwencji ogólnej dla gmin:

1. Część wyrównawcza - stanowi ją suma kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej. Kwotą podstawową otrzymuje gmina, "której wskaźnik dochodów podatkowych na l mieszkańca (G) jest mniejszy niż 92% analogicznego wskaźnika obliczonego łącznie dla wszystkich gmin (Gg). Wysokość należnym poszczególnym gminom kwot podstawowych oblicza się, uwzględniając poziom wskaźnika dochodów podatkowych na l mieszkańca w gminie w relacji do wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin oraz liczby mieszkańców gminy średniej gęstości zaludnienia w kraju.

2. Część równoważąca - ustalana jest jako suma łącznej kwoty wpłat gmin, w których wskaźnik dochody podatkowe na l mieszkańca w gminie jest większy niż 150% analogicznego wskaźnika dla wszystkich gmin oraz łącznej "kwoty wpłat gmin, w których gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju, a w których wskaźnik dochody podatkowe na l mieszkańca w gminie jest wyższy od 150% analogicznego wskaźnika dla wszystkich gmin. Jest ona przekazywana gminom z uwzględnieniem sytuacji finansowej gmin na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej i związanych z wypłatą wydatków mieszkaniowych.

3. Część oświatowa - wysokość usta/a się dla poszczególnych gmin według kalkulacji budżetowej na podstawie algorytmu uwzględniającego m. in. typy i rodzaje szkół oraz placówek prowadzonych przez te jednostki, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczbę uczniów w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez organy gmin. Informacja o ostatecznych wysokościach przyznanych kwot części oświatowej subwencji ogólnej dla gmin przekazywana jest przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej.

Zasady przyznawania subwencji ogólnej dla powiatów:

1. wyrównawcza - stanowi ją suma kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje powiat, którego dochody podatkowe na l mieszkańca są mniejsze od średnich dochodów podatkowych wszystkich powiatów w Polsce. Wysokość należnym poszczególnym powiatom kwot podstawowych oblicza się, 88% różnicy pomiędzy średnimi dochodami podatkowymi dla powiatów a dochodem podatkowym konkretnego powiatu w przeliczeniu na l mieszkańca pomnożonej przez liczbę mieszkańców danego powiatu. kwotę uzupełniającą części wyrównawczej otrzymują powiaty, w których wskaźnik bezrobocia przekracza 110% wskaźnika bezrobocia w Polsce. Przy obliczeniu jej _;dla konkretnego powiatu uwzględnia się wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich powiatów i liczbę mieszkańców powiatu.

2. część równoważąca - ustalana jest jako suma łącznej kwoty wpłat powiatów dokonanych do budżetu państwa, w których dochody podatkowe na l mieszkańca są większe niż 110% średniej krajowej. Powiaty o najwyższym potencjale społeczno-ekonomicznym, w których dochody podatkowe na l mieszkańca są wyższe niż 125% średniej krajowej są zobowiązane do przekazania większości uzyskanej nadwyżki do budżetu państwa.

3. część oświatowa - wysokość ustala się dla poszczególnych powiatów według kalkulacji budżetowej na podstawie algorytmu^ uwzględniającego m. in. Typy i rodzaje szkół oraz placówek prowadzonych przez te jednostki, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczbę uczniów w szkołach i placówkach oświatowych - prowadzonych przez organy województw. Informacja o ostatecznych wysokościach przyznanych kwot części oświatowej subwencji ogólnej dla powiatów przekazywana jest przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej.

Zasady przyznawania subwencji ogólnej dla województw:

1. część wyrównawcza - stanowi ją suma kwoty-podstawowej, i kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymują województwa, których wskaźnik dochodów podatkowych na l mieszkańca jest mniejszy niż odpowiedni wskaźnik liczony dla wszystkich województw w Polsce. Wysokość części wyrównawczej dla województwa ustala się, mnożąc liczbę stanowiącą 70% różnicy pomiędzy wskaźnikiem dochodów podatkowych dla wszystkich województw a wskaźnikiem dochodów podatkowych w województwie przez liczbę mieszkańców tego województwa. Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej otrzymują województwa, w których liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów. Wysokość kwoty uzupełniającej oblicza się mnożąc liczbę stanowiącą 9% dochodów podatkowych dla wszystkich województw przez przeliczeniową liczbę mieszkańców.

2. część regionalna - ustalana jest jako suma łącznej kwoty wpłat województw dokonanych do budżetu państwa. Kwotę stanowiącą 20% części regionalnej dzieli się pomiędzy województwa o stopie Bezrobocia wyższa, niż 110% średniej stopy bezrobocia w Polsce. Kolejne 40% części regionalnej dzieli się pomiędzy te województwa, w których powierzchnia dróg wojewódzkich w przeliczeniu na l mieszkańca jest wyższa od powierzchni dróg wojewódzkich w przeliczeniu na l mieszkańca na terenie całej Polski. Kwotę stanowiącą' 10% części regionalnej przekazuje się do województw o PKB niższym od 75% PKB w kraju ' w przeliczeniu na l mieszkańca. Pozostałe''„30%; części regionalnej przekazuje się województwom jako uzupełnienie dochodów w związku ze zmianą finansowania zadań, szczególnie z finansowaniem regionalnych kolejowych przewozów pasażerskich.

3. część oświatowa - wysokość ustala się dla poszczególnych województw według kalkulacji budżetowej na podstawie algorytmu uwzględniającego m. in, typy i rodzaje szkół oraz placówek prowadzonych przez te jednostki, stopnie awansu zawodowego nauczycieli oraz liczbę uczniów w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez organy województw. Informacja o ostatecznych wysokościach przyznanych kwot części oświatowej subwencji ogólnej dla województw podobnie jak w gminach i powiatach.

Dotacje celowe przyznawane są jednostkom samorządu terytorialnego na:

• wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych ustawami ,

• zadania realizowane na podstawie porozumień zawartych z organami administracji rządowej,

• finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych tych jednostek

• realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych,

• usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Podatki lokalne

Podział podatków na państwowe i lokalne (samorządowe) nie jest związany z konstrukcją podatku, czy ich charakterem ekonomicznym, lecz wynika z tego, że ustawodawca przyznaje określone podatki jednostkom lokalnym.

Przesłanki, którymi kierują się władze państwowe dokonując podziału podatków na podatki lokalne i państwowe:

• względy fiskalne (państwo najczęściej pozostawia sobie te podatki, które są najbardziej wydajne fiskalnie),

• jednolitość systemu podatkowego i zsynchronizowanie w skali całego kraju,

• zapotrzebowanie na środki finansowe jednostki samorządu terytorialnego,

• powiązanie podatku lokalnego z obszarem działania jednostki samorządu terytorialnego.

Podatki lokalne - są to podatki, w odniesieniu do których samorząd lokalny, w ramach prowadzonej polityki podatkowej na sowim obszarze, może samodzielnie podejmować decyzje co do elementów ich konstrukcji (wielkość stawek, ulg, zniżek bądź zwyżek) oraz wymiaru czy też poboru.

Funkcje podatków lokalnych

• fiskalna,

• regulowania dochodów podatnika,

• stymulacyjna

• informacyjna.

Przyjmuje się, że najważniejsze znaczenie ma funkcja fiskalna (dochodowa), czyli dostarczanie dochodów do budżetu państwa i funkcja stymulacyjna. Podatki lokalne dostarczają dochody do budżetów lokalnych, co umożliwia realizację zadań przez samorządy lokalne, pełnią więc funkcję fiskalną. Stymulacyjne oddziaływanie na gospodarkę lokalną ma na celu m. in. pobudzenie rozwoju lokalnego, zachęcenie do świadczenia mało opłacalnych usług, przyciągnięcie inwestorów, zmniejszenie bezrobocia.

Podatki i opłaty lokalne w Polsce

Zgodnie z art. 4 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego podatki i opłaty będące dochodami gminy to:

• podatek od nieruchomości,

• podatek rolny,

• podatek leśny,

• podatek od środków transportowych,

• podatek od dochodów opłacany w formie karty podatkowej,

• podatek od spadków i darowizn,

• podatek od czynności cywilnoprawnych,

• opłata skarbowa,

• opłata targowa,

• opłata miejscowa, uzdrowiskowa

• opłata od posiadania psów,

• część opłaty eksploatacyjnej.

Podatek od nieruchomości

Uregulowany ustawą z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 93, póz. 585 Przedmiot opodatkowania - są następujące nieruchomości lub obiekty budowlane:

• budynki lub ich części

• budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej,

• grunty,

Podmiot opodatkowania - są osoby prawne, fizyczne, i jednostki organizacyjne, w tym spółki niemające osobowości prawnej, będące:

• właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych,

• posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych,

• posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów

budowlanych lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa, lub jednostki samorządu terytorialnego,

• użytkownikami wieczystymi gruntów.

Podstawa opodatkowania-

• dla budynków lub ich części stanowi powierzchnia użytkowa

• dla budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - wartość,

• dla gruntów - powierzchnia

Stawki podatku - ustala rada gminy w drodze uchwały przy uwzględnieniu górnych limitów.

• Rada gminy może decydować o obniżeniu stawki w maksymalnej określonej w ustawie oraz o udzieleniu ulg i zwolnień innych niż wymienione w ustawie.

Podatek od środków transportowych Uregulowany tą samą ustawą. Przedmiot opodatkowania

- samochody ciężarowe powyżej 3,5 tony,

- ciągniki siodłowe i balastowe powyżej 3,5 t

- Przyczepy i naczepy od 7 ton,

- autobusy

Podmiot opodatkowania - osoby fizyczne, prawne, oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące właścicielami pojazdów lub na które środek jest zarejestrowany.

Podstawa opodatkowania -zróżnicowane i zależą od rodzaju i ładowności środka transportowego

• Stawki podatkowe -stawki podatku określa rada gminy w drodze uchwały, przy czym tzw. stawki maksymalne określone są w ustawie. Rada gminy może wprowadzać zwolnienia inne niż określone ustawowo.

Podatek rolny

Przedmiot opodatkowania grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

Podmiot opodatkowania - osoby fizyczne, osoby_r prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej będące:

• właścicielami gruntów,

• posiadaczami samoistnymi gruntów,

• użytkownikami wieczystymi gruntów.

Podstawa opodatkowania -

• dla gruntów gospodarstw rolnych - liczba ha przeliczeniowych,

• dla pozostałych liczba ha wynikająca z ewidencji gruntów i budynków.

Stawki podatku rolnego: za rok podatkowy wynosi od l ha przeliczeniowego gruntów gospodarstw rolnych równowartość pieniężną 2,5 q żyta,

• dla gruntów od l ha równowartość pieniężną 5 q żyta.

• Rady gminy są uprawnione do obniżania cen skupu żyta przyjmowanych jako stawki maksymalne podatku rolnego.

• Rada gminy może wprowadzać inne ulgi i zwolnienia niż określone ustawowo.

Podatek leśny

Uregulowany ustawą z dnia 30 października 2002 r. o lasach (Dz. U. Nr 20, póz. 1682 )

Przedmiot opodatkowania - lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na inną działalność niż leśna

Podmiot opodatkowania - osoby fizyczne, prawne, oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które są właścicielami, posiadaczami samoistnymi lub użytkownikami wieczystymi lasów.

Podstawa opodatkowania - stanowi powierzchnia lasu wyrażona w hektarach, wynikająca z ewidencji gruntów i budynków.

Stawka podatkowa - od l ha za rok podatkowy -równowartość pieniężna 0,220 m3 drewna, obliczona według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy. Rada gminy może obniżyć kwotę stanowiącą średnią cenę sprzedaży drewna, wg której będzie wyliczany podatek leśny na terenie danej gminy. Może również wprowadzać inne zwolnienia niż ustawowe.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Przedmiot opodatkowania - wymienione w ustawie czynności cywilnoprawne (umowy sprzedaży, poręczenia, darowizny, ustanowienie hipoteki, umowy spółki, orzeczenia sądów).

Podmiot opodatkowania - osoby fizyczne, prawne, oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które są stronami czynności cywilnoprawnych. Podstawa opodatkowania i stawki podatku - są zróżnicowane i zależą od przedmiotu opodatkowania Rada gminy nie ma uprawnień w zakresie władztwa podatkowego

Podatek od spodków i darowizn

Podmiot opodatkowania - osoby fizyczne będące obywatelami polskimi lub mające miejsce stałego pobytu w Polsce, które w sposób nieodpłatny nabyły na własność rzeczy lub prawa majątkowe.

Przedmiot opodatkowania - wartość rynkowa nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów.

Stawka podatkowa - zależy od grupy podatkowej, każda z grup ma odrębną skalę progresywną.

Opłata targowa

Pobierana jest od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach.

Szczegółowa konstrukcja opłaty jest uregulowana przez radę gminy, która na podstawie uchwały powinna określić dzienną stawkę, zasady jej ustalania i poboru. Górna granica stawki kwotowej określona jest ustawowo.

Opłata miejscowa

Pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, zdrowotnych, szkoleniowych lub turystycznych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt w tych celach.

Opłata ta jest pobierana za każdy dzień pobytu w tych miejscowościach. Szczegółowe zasady ustalania i poboru opłaty, terminy płatności i wysokość stawek określa rada gminy w drodze uchwały. Górna granica stawki kwotowej określona jest ustawowo.

Opłata uzdrowiskowa

Pobierana jest od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach wypoczynkowych, zdrowotnych, szkoleniowych lub turystycznych w miejscowościach znajdujących się na obszarach, którym nadano status uzdrowiska. Opłata ta jest pobierana za każdy dzień pobytu w tych miejscowościach.

Szczegółowe zasady ustalania i poboru opłaty, terminy płatności i wysokość stawek określa rada gminy w drodze uchwały. Górna granica stawki kwotowej określona jest ustawowo.

Opłata od posiadania psów

Rada gminy może wprowadzić opłatę od posiadania psów. Opłatę pobiera się od osób fizycznych posiadających psy. Górna granica stawki kwotowej określona jest ustawowo.