1
-Integracja europejska - określenie stosowane wobec procesu stopniowego integrowania się państw Europy pod względem gospodarczym, prawnym i politycznym. Jej korzeni doszukiwać się można już w epoce starożytnej, jednak jej praktyczne przejawy uwidoczniły się dopiero po zakończeniu II wojny światowej, szczególnie po Kongresie Haskim oraz zawarciu Traktatu paryskiego. Obecnie procesy integracyjne w Europie najpełniej realizowane są w ramach Unii Europejskiej, powstałej w 1993 roku na bazie Wspólnot Europejskich.
-Traktaty determinujące kierunki i etapy integracji w obrębie Unii Europejskiej.
Integracja krajów Europy Zachodniej rozpoczęła się od utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (1952r.), a następnie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (1958r.). Z początkiem 1958r. Wszedł w życie Traktat Rzymski, ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą.
W skład EWG(Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej) weszły: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy. W 1973 przystąpiły: Wielka Brytania, Dania i Irlandia, w 1981r.-Grecja, w 1986r.- Hiszpania i Portugalia.
Traktat Rzymski został podpisany 25 marca 1957r. ( wszedł w życie 1 stycznia 1958r.). Zostały w nim zawarte cele Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, mechanizm działania oraz funkcje podstawowych organów tego ugrupowania. Jako główny cel powstania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej określono budowę wspólnego rynku i zbliżenie polityki gospodarczej krajów członkowskich. Traktat Rzymski z dużą dokładnością określił instytucjonalne podstawy podejmowania decyzji w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. Obowiązywały one do 1 lipca 1987r., kiedy to wszedł w życie Jednolity Akt Europejski.
Jednolity Akt Europejski, podpisany przez kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w lutym 1986r., był ukoronowaniem wieloletnich działań podejmowanych w tej organizacji integracyjnej, zmierzających do utworzenia Unii Europejskiej. Nadał on organom Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej nowe kompetencje oraz zmodyfikował proces podejmowania decyzji, wzmacniając ich ponadnarodowy charakter.
Traktat Rzymski przede wszystkim został rozszerzony o zakres podejmowania decyzji przez Radę Ministrów, składających się z przedstawicieli państw członkowskich, w radzie ministrów, po jednym z każdego kraju. Członkowie Rady są związani instrukcjami rządów i reprezentują interesy swoich państw. Funkcję przewodniczącego pełnią kolejno w określonych półroczach. Rada Unii Europejskiej jest organem zapewniającym koordynację ogólnej polityki gospodarczej członków zapewniającym koordynację ogólnej polityki gospodarczej członków Wspólnoty i ma prawo podejmowania decyzji.
Jednolity Akt Europejski wprowadził korekty w sposobie realizacji przez Komisję Wspólnot (obecnie Komisja Europejska) jej kompetencji wykonawczych. Zasadnicza cecha statusu prawnego członków Komisji Europejskiej jest ich niezależność od rządów państw członkowskich. Komisja Europejska inicjuje i przygotowuje większość decyzji Rady Ministrów. Jednocześnie podejmuje ona własne decyzje, formułuje zalecenia i opinie. Nie są one jednak w przeważającej części prawnie wiążące; jedynie w przypadkach konkretnie wskazanych przez Traktat Rzymski decyzje Komisji są obowiązujące dla krajów członkowskich.
Jednolity Akt Europejski jednocześnie zwiększył rolę Parlamentu Europejskiego w procesie podejmowania decyzji. Jest to obok Trybunału Sprawiedliwości - organ Wspólnoty Europejskiej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali - Utworzenie EWWiS stanowiło pierwszy krok w kierunku integracji gospodarczej Europy. Celem Wspólnoty było utworzenie wewnętrznego rynku węgla i stali, natomiast zewnętrzne taryfy celne pozostawiono regulacji państw członkowskich, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej - Kompetencje EWEA, działającej na podstawie Traktatu podpisanego w Rzymie z 25 marca 1957r. mają – podobnie jak w przypadku EWWiS – charakter sektorowy. Celem organizacji jest zapewnienie pokojowego wykorzystania energii atomowej oraz przyczynianie się do pozyskania dodatkowego źródła energii.
Członkowie Parlamentu Europejskiego do czerwca 1979r. Byli wybierani przez parlamenty poszczególnych państw członkowskich według procedury ustalonej przez każde państwo. Od czerwca 1979r.są oni wybierani w drodze powszechnych i bezpośrednich wyborów, według ordynacji wyborczej opracowanej i przyjętej przez organy Wspólnot Europejskich. Mandat członkowski trwa 5 lat. Kryterium podziału miejsc stanowi liczba ludności. W sumie kompetencje Parlamentu są skromne; pełni on funkcje doradcze w stosunku do innych organów i w ograniczonym zakresie funkcje kontroli politycznej działalności Komisji.
Akt Europejski, będący pierwszą istotną weryfikacją i uzupełnieniem postanowień Traktatu Rzymskiego, poza zmianą zakresu uprawnień Rady Ministrów (rozszerzeniem zakresu decyzji podejmowanych większością głosów) i kompetencji Parlamentu Europejskiego zaakceptował potrzebę stworzenia unii ekonomicznej i monetarnej.
Trzecim ważnym dokumentem ( poza Traktatem Rzymskim i Jednolitym aktem Europejskim) jest Układ Maastricht o Unii Europejskiej, podpisany w dniach 9-10 grudnia 1991r. Układ ten zawiera zamierzenia Wspólnot Europejskich do końca tego wieku. Obejmują one postanowienia dotyczące unii ekonomicznej i monetarnej, wspólnej polityki obronnej, obywatelstwa Unii Europejskiej, wspólnej polityki zagranicznej, dalszego zwiększenia uprawnień Parlamentu Europejskiego.
Zatwierdzenie tego przez parlamenty krajów członkowskich i Parlament Europejski należy traktować jako zaaprobowanie wspólnego programu budowy unii ekonomicznej i monetarnej, w końcowym etapie prowadzące do przyjęcia jednej waluty- ECU(Europejska Jednostka Walutowa),wspólnej dla wszystkich krajów członkowskich. Unia ma stanowić obszar bez granic wewnętrznych, ze wspólna polityką zagraniczną i jedną polityką obronną
-Międzynarodowy podział pracy to specjalizacja poszczególnych krajów w produkcji określonych wyrobów bądź też świadczeniu określonych usług. Kierunki specjalizacji decydują o miejscu kraju w międzynarodowym podziale pracy. Wiąże się on ze stopniem specjalizacji produkcji, jest tak , że produkty nie znajdują zbytu na rynku krajowym i muszą być wywożone.
Czynniki decydujące o kierunkach specjalizacji w międzynarodowym podziale pracy:
Warunki naturalne – klimat, warunki glebowe, zasoby bogactw naturalnych.
Rozwój sił wytwórczych – zasoby posiadanej przez dany kraj siły roboczej, środki pracy (narzędzia i technologie) i przedmioty pracy (dobra, które kraj posiada)
Polityka ekonomiczna prowadzona przez dany kraj – w zależności od rodzaju prowadzonej polityki ekonomicznej różne może być miejsce w MPP. Gdy gospodarka autarkiczna to miejsce w MPP żadne, gdy polityka konsekwentna (np. Japonia) – to miejsce w MPP znaczące.
Procesy dezintegracji politycznej i gospodarczej
Dezintegracja jest przeciwieństwem integracji, czyli procesem powodującym rozpad polityczny (m.in. w byłym ZSRR oraz w byłej Jugosławii i Czechosłowacji) lub gospodarczy (np. RWPG, czyli Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej).W skład Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich wchodziło 15 formalnie niezależnych republik związkowych, które w rzeczywistości były całkowicie zależnie od władz moskiewskich, a samo państwo do 1991 r. graniczyło ze wschodnią Polską. Wskutek osłabienia ZSRR, republika rozpadła się, a z niej powstało 15 niepodległych państw, z których 12 (prócz Litwy, Łotwy i Estonii) wstąpiło do WNP (Wspólnota Niepodległych Państw), jednak związek tych państw jest jedynie formalny, ponieważ prowadzą one oddzielną politykę zagraniczną i ekonomiczną. Jednocześnie z rozpadem ZSRR, dezintegracji uległo RWPG
2.
W okresie od 1945 r. do 1950 r. powstały dwie ważne organizacje. W 1948 r. utworzono Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej dla zarządzania amerykańskim Funduszem Marshalla (później przekształcono ją w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD). W 1949 powstała Rada Europy.
Unia celna pomiędzy Belgią, Holandią i Luksemburgiem, która weszła w życie już w roku 1948, stanowiła model współpracy gospodarczej pomiędzy krajami.
Z inicjatywy Jeana Monneta zaczęto podejmować pierwsze kroki, zmierzające ku nowej integracji. Jako przewodniczący francuskiej Krajowej Organizacji Planowania, Monnet zaproponował ustanowienie wspólnego dla Francji i Niemiec, ponadnarodowego zarządu nad wydobyciem węgla i produkcją stali. Plan ustanowienia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali ogłoszony 9 maja 1950 r. przez ówczesnego francuskiego ministra spraw zagranicznych, Roberta Schumana, dał początek nowej Europie.
Plan Schumana oznaczał pierwszy poważny postęp. Traktatowe podporządkowanie międzynarodowej kontroli tych gałęzi gospodarki, które są niezbędne dla przemysłu zbrojeniowego, uniemożliwiło jakiekolwiek przygotowania do wojny.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali - funkcjonująca w latach 1952-2002 międzynarodowa organizacja gospodarcza, której powstanie zapoczątkowało integrację gospodarczą Europy. Obecnie jej kompetencje posiada Unia Europejska. Jej pomysłodawcą był francuski polityk Jean Monnet, poparty przez ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana. Koncepcja Wspólnoty, nazwana planem Schumana, została przedstawiona Radzie Ministrów (9 maja 1950) oraz powołana na mocy Traktatu Paryskiego (18 kwietnia 1951), podpisanego w Sali Zegarowej Quai d'Orsay przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN oraz Włochy. Traktat wszedł w życie 23 lipca 1952, a czas jego ważności określono w umowie na 50 lat. W Traktatach Rzymskich Wspólnota powołała do życia od 1 stycznia 1958 r.:
Aby zminimalizować koszty administracji, w wyniku podpisania Traktatu Fuzyjnego opracowane podczas konferencji w Mesynie (1955) i raportu Spaaka (1956), EWWiS od 8.04.1965 zostało połączone z EWG i Euratom. W 2002 r. organizacja przestała istnieć wobec wygaśnięcia 50-letniej ważności Traktatu Paryskiego, jej kompetencje przejęła Wspólnota Europejska. W 2009 roku, na mocy traktatu lizbońskiego, kompetencje te przejęła Unia Europejska.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA, także Euratom) – jedna z trzech Wspólnot Europejskich, powstała na mocy traktatów rzymskich 25 marca 1957 r. Decyzja o powstaniu Euratomu zapadła podczas obrad konferencji mesyńskiej w 1955 roku.
Jej instytucje pierwotnie, takie jak Rada Ministrów Euratomu, Zgromadzenie Parlamentarne Euratomu czy też Komisja, zostały po powstaniu EWG na mocy tzw. traktatu fuzyjnego od 1967 r. połączone z odpowiednimi organami pozostałych dwóch Wspólnot i są obecnie wspólnymi instytucjami Unii Europejskiej.
Unia Europejska (oficjalny skrót w Polsce: UE) – powstały 1 listopada 1993 na mocy Traktatu z Maastricht gospodarczo-polityczny związek demokratycznych państw europejskich (dwudziestu siedmiu od 1 stycznia 2007 r.)[3], będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej zapoczątkowanej po drugiej wojnie światowej. Jest unikatową formą tego typu na świecie mającą 30% udział w światowym PKB. Podstawę do funkcjonowania UE stanowił Traktat o Unii Europejskiej (wersja obowiązująca Traktat z Nicei z 2001 roku, uwzględniając traktaty akcesyjne z 2003 i 2006 roku), Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wersja obowiązująca Traktat z Nicei z 2001 roku, uwzględniając traktaty akcesyjne z 2003 i 2006 roku)[8] i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.
Od czasu wejścia w życie Traktatu lizbońskiego, podstawę funkcjonowania stanowią: Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej[9]. Traktat z Lizbony otwiera możliwość przyjęcia przez UE Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, jednak już teraz Trybunał Sprawiedliwości uznał ten dokument (ze względu na jego fundamentalne znaczenie dla prawodawstwa europejskiego, filozofii prawa i ponieważ wszystkie kraje członkowskie UE ratyfikowały tę Konwencję) za mający szczególne znaczenie. Osobną organizacją zostanie Euratom i podstawą jego funkcjonowania będzie Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej[10].
Rozszerzanie najpierw Wspólnot Europejskich, a od 1992 roku Unii Europejskiej jest zjawiskiem dynamicznym, nieustannie trwającym. Do powołanej 1 stycznia 1958 roku na podstawie traktatów rzymskich Wspólnoty dołączały kolejne państwa Europy. Pierwszy etap rozszerzania Wspólnoty Europejskiej miał miejsce w 1973 r. i objął Danię, Irlandię oraz Wielką Brytanię. Podczas drugiego rozszerzenia, w 1981 r. do Wspólnoty dołączyła Grecja, podczas trzeciego w 1986 r. Hiszpania i Portugalia. Z chwilą podpisania przez dotychczasowe kraje członkowskie Traktatu o Unii Europejskiej kolejne państwa wstępowały już do Unii Europejskiej. W 1995 r. dołączyły Austria, Finlandia i Szwecja.
Aby dołączyć do Unii Europejskiej, państwo musi spełnić gospodarcze i polityczne warunki, tzw. kryteria kopenhaskie. Wymagają one demokratycznego rządu, rządów prawa itp. Jak napisano w traktacie z Maastricht, każdy kraj członkowski oraz Parlament Europejski muszą zgodzić się na każde planowane rozszerzenie wspólnoty.
W historii UE mówi się o pięciu rozszerzeniach, z których największe miało miejsce 1 maja 2004, gdy do wspólnoty dołączyło dziesięć państw: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry.
Po kolejnym rozszerzeniu w roku 2007, liczba członków Unii Europejskiej wzrosła do 27 – do wspólnoty dołączyły Rumunia i Bułgaria. Trwają także negocjacje z innymi krajami. Proces rozszerzeń jest często nazywany integracją europejską. Jednakże, terminu tego używa się również w odniesieniu do zacieśniania współpracy między państwami należącymi do UE.
3.
-Głównymi organami Rady Europy są:
Komitet Ministrów – organ decyzyjny, składający się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich lub ich przedstawicieli (tzw. zastępców ministrów);
Zgromadzenie Parlamentarne – organ doradczy składający się z parlamentarzystów delegowanych przez parlamenty narodowe;
Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy – organ doradczy w zakresie samorządności lokalnej i regionalnej.
Sekretarz Generalny Rady Europy – wybierany przez Zgromadzenie Parlamentarne (aktualnie jest nim Thorbjørn Jagland);
Komisarz Praw Człowieka Rady Europy – niesądowa instytucja, która ma wspierać promocję praw człowieka w edukacji, wspomagać ombudsmanów, ustalać braki w prawodawstwie, dostarczać informacji w zakresie praw człowieka.
-Parlament
Parlament Europejski liczy obecnie 736 eurodeputowanych, sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję.
1. Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER)
Powołany w 1958 r. przez Radę WE jako organ pomocniczy, składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich, urzędujących w przedstawicielstwach tych państw, akredytowanych przy Wspólnotach Europejskich. Zbiera się na szczeblu ambasadorów raz w tygodniu. Jest określany jako COPERER II.
Zajmuje się: sprawami instytucjonalnymi, wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa, zagranicznymi stosunkami gospodarczymi, polityką gospodarczą, sprawami finansowymi i budżetem, problematyką sprawiedliwości i sprawami wewnętrznymi.
Każdy ambasador ma swego zastępcę w randze ministra pełnomocnego, zbierają się oni również raz w tygodniu i są określani jako COREPER I. Nie ma podległości między COREPER II i COREPER I.
Komitet Stałych Przedstawicieli zapewnia ciągłość prac Rady, przygotowuje dla Rady projekty uchwał, utrzymuje stałą łączność między rządami państw członkowskich a organami UE, koordynuje stanowiska rządów wobec problemów istniejących w ramach UE, zapewnia rządom stały dopływ informacji.
2. Specjalny Komitet Rolny
Został owołany przez Radę UE w 1960 r. Składa się z wyższych urzędników państw członkowskich, obsługujących członków Komitetu Stałych Przedstawicieli.
3. Komitet Polityki Budżetowej
Składa się z wysokich urzędników państw członkowskich, odpowiedzialnych w nim za przygotowanie projektu ich budżetu oraz przedstawicieli Komisji.
4. Sekretariat Generalny
Jego zadaniem jest obsługa administracyjno-techniczna Rady. Dzieli się na siedem dyrekcji generalnych, siedziba Sekretariatu Generalnego znajduje się w Brukseli.
-Komisja Europejska
Obecnie Komisja liczy tylu członków, ile jest państw członkowskich Unii (27). Od 1 listopada 2014 liczyć będzie w każdej kadencji 2/3 liczby członków Unii (tzn. jeśli UE liczy 27 państw, to komisarzy będzie 18). Jednak Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie, będzie mogła ustalić inną liczbę. Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za określoną dziedzinę, analogicznie do ministrów w rządzie. W skład komisji wchodzi też wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa jako jeden z jej wiceprzewodniczących.
Członkowie komisji nie mogą czuć się związani żadnymi instrukcjami płynącymi z krajów ich pochodzenia – są politykami, których powołanie rekomenduje Rada Unii Europejskiej i zatwierdza Parlament Europejski. Ich zadaniem jest nadzór nad przydzielonymi im dyrekcjami generalnymi.
-trybunał sprawiedliwości
W skład Trybunału wchodzi po jednym sędzi z każdego państwa członkowskiego, dzięki czemu reprezentowane są w nim krajowe systemy prawne wszystkich 27 krajów Unii.Tym niemniej, ze względów praktycznych, Trybunał rzadko zasiada w pełnym składzie.Zazwyczaj zasiada jako „Wielka Izba” złożona z 13 sędziów lub jako izby liczące po pięciu lub trzech sędziów.
4.Wspólna polityka rolna – wszystkie przedsięwzięcia dotyczące sektora rolnego, podejmowane przez Wspólnotę Europejską w celu wypełnienia postanowień zapisanych w traktatach rzymskich. Obejmuje: rolnictwo, leśnictwo, uprawę winorośli oraz ogrodnictwo. Jest to pierwsza wspólna polityka WE
regulacja poszczególnych rynków rolnych
wsparcie finansowe dochodów rolników
współfinansowanie projektów inwestycyjnych i modernizacyjnych w rolnictwie i na obszarach wiejskich
system składowania i sprzedaży towarów rolnych
wspólne techniki stabilizacji wywozu lub przywozu towarów
zasada jednolitego rynku (swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi).
zasada preferencji WE (preferencja towarów wspólnoty).
zasada finansowej solidarności (finansowanie kosztów ponoszą wszystkie państwa członkowskie). Zasada ta jest realizowana za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (poprzednio: Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych).
1968 – plan Mansholta
Jego celem było poprawienie struktury agrarnej poprzez powiększenie wielkości gospodarstw, likwidację małych, słabo wydajnych gospodarstw oraz zmniejszenie nadwyżek produktów rolnych. Nie został w pełni zrealizowany.
lata 1985-1990
W tych latach dokonano także dość istotnych zmian w zakresie WPR. Należało do nich:
stopniowe obniżanie realnego poziomu cen ustalanych przez organy Wspólnoty na kolejne kampanie rolnicze.
wprowadzenie tzw. stabilizatorów rolniczych, polegających na określeniu górnego pułapu produkcji na dany produkt.
zaostrzenie wymogów co do jakości towarów przyjmowanych do skupu interwencyjnego oraz wprowadzanie limitów gwarantowanych interwencji.
ograniczenie rocznej stopy wzrostu wydatków na finansowanie wspólnej organizacji rynków.
1992 – reformy MacSharry'ego:
zmiany struktury wydatków na wspieranie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich (zlikwidowanie dotacji do cen produktów rolnych w zamian za bezpośrednie opłaty wyrównawcze świadczone na rzecz rolników, lecz niezwiązane z wielkością produkcji)
obniżenie cen skupu niektórych produktów, tak aby zbliżyć je do cen na rynkach światowych
system przymusowego ugorowania
Zaproponowanie zmian wydatków na politykę rolną. Obejmowały one
obniżkę wydatków na interwencje rynkowe i subsydia eksportowe
wzrost płatności kompensacyjnych
wzrost dodatków na ochronę środowiska, zalesienie i wcześniejsze emerytury
fundusze przedakcesyjne dla państw kandydujących
Reforma Fishlera – Luksemburg 2003 – od 2005
System Jednolitej Płatności (SJP)
oddzielenie płatności od produkcji rolnej
płatność przypisana do powierzchni upraw z lat 2000-2002
odłogowanie (10% z 92t)
możliwa jednolita płatność regionalna
zasada wzajemnej zgodności:
dobra kultura rolna gruntów
bezpieczeństwo żywności
ochrona środowiska
zdrowotność ludzi, zwierząt i roślin
dobrostan zwierząt
dalsza redukcja cen interwencyjnych na korzyść płatności bezpośrednich
zmniejszanie płatności dla największych gospodarstw (modulacja) na korzyść rozwoju wsi
mechanizm dyscypliny wydatków (dot. budŜetu – €43mld – zamroŜenie na lata 2007-