Zachowania wzrokowe. Dominacja i submisja.

• chytre spojrzenie”

• „mieć na coś oko”

• „widzieć sie oko w oko”

• „puścić do kogoś oczko”

• „kaprawe oczy”

• „przeszywa wzrokiem na wylot”

• „zabić samym spojrzeniem”

Oczy najważniejszym elementem twarzy

• Niemowlęta wpatrują się, doszukują się wzorów przypominających

• Wzory pigmentacyjne na powiekach (kobiety się malują)

• Plamki przypominające oczy

Spojrzenie vs kontakt wzrokowy

Jawne zachowania wzrokowe

• Kontakt wzrokowy

• Spoglądanie i wpatrywanie

• Spoglądanie prosto w oczy

• Obustronne, wzajemne wpatrywanie się w oczy

• Unikanie czyjegoś wzroku

• Ominiecie spojrzenia (nieintencjonalne)

• Przesuwane ruchy oczu

• Gapienie się

• Mruganie oczami

Spojrzenie wyrazem emocji

• Wiele wzorców spojrzenia i ruchów oczu kojarzy się powszechnie z określonymi ekspresjami emocjonalnymi:

  • Spuszczony wzrok (skromność)

  • Szeroko rozwarte oczy (szczerość, zdziwienie, naiwność, strach)

• Połączone z ekspresją mimiczną

„Wróżenie z oczu”

• Patrzenie wyrazem emocji

  • Wielu badaczy zajmowało się analizą stopnia rozwarcia powiek jako funkcji odzwierciedlającej różne stany emocjonalne

  • Zwężone oczy źle widziane – trudność w identyfikacji emocji

  • Świńskie vs wybałuszone oczy

  • Rozwarcie oczu związane jest ze stopniem napięcia mięśniowego -> relaks czy stres?

Normy patrzenia- W naszej kulturze utrwaliło się wiele norm związanych ze spojrzeniem, np.

• Nie wolno zbyt długo patrzeć na obcą osobę w miejscach publicznych

• Unikać spojrzeń na określone partie ciała

Wzorce w rozmowie

Wzorzec spojrzenia podczas rozmowy

• Nie patrzymy na rozmówcę przez cały czas, odwracamy wzrok

• Wzorzec zależy od wielu czynników

  • Otoczenia

  • Cech osobowości uczestników interakcji

  • Tematu

  • Wzorców spojrzeń rozmówców

  • Obiektów budzących uwagę rozmówców

  • Rytm i inne cechy komunikatu werbalnego

    • Osoba mówiąca płynnie patrzy na słuchacza częściej niż wahająca się

• Kto na kogo jak długo patrzy –> wyraz napięcia emocjonalnego

• W rozmowie – mówiący vs słuchacz

  • Konieczne znalezienie zasobów uwagi, zebranie myśli

  • Też zmęczenie – psychicznie wyczerpujące (zmęczenie systemu nerwowego)

• Współczynnik dominacji wzrokowej

• Osoba o wyższym statusie patrzy mniej-więcej 50-50 mówiąc i słuchając, o niższym – więcej słuchając

• Mężczyźni w interakcji osób o zbliżonym statusie: wzorzec dominujący, kobiety – uległy

Ruch gałek a aktywność mózgu

• Odzwierciedlenie procesów poznawczych

• Skrzyżowanie wzrokowe w mózgu „zamienia” półkule odbioru bodźców z receptorów

  • L (IQ, zdolności jezykowe) oko P

  • P (przestrzenne i emocje) oko L

• Uciekanie wzrokiem w konkretną stronę powoduje aktywację odpowiednich obszarów mózgu

  • Góra: obraz

  • Dół: kinestetyka

  • Boki: słuch

Funkcje spojrzenia

1. Regulacja przebiegu interakcji

2. Monitorowanie informacji zwrotnych

3. Odzwierciedlanie procesów poznawczych

4. Wyrażanie emocji

5. Komunikowanie natury relacji międzyludzkich

• Funkcje te nie wyrażają się w sposób niezależny i samoistny!

DOMINACJA

• W genetyce – cecha stała* w rozwoju osobniczym (* wyłączając wpływ środowiska na ekspresję genotypu w fenotypie)

• W zachowaniach społecznych – różnice, TENDENCJA DO zachowań dominujących;

• płynne, zmienne z wiekiem

• postrzegana jako cecha charakteru

• Władza również jest funkcją konkretnej sytuacji

• Status – określa społecznie pożądaną cechę, którą osoba dysponuje w każdej sytuacji

• Słowo „dominacja” ma zabarwienie bojowe

• Ewolucyjnie: związane z opanowywaniem terytorium i podporządkowaniem innych

  • musi być element agresji

  • człowiek i zwierzę – podobieństwo zachowań

  • potrzeba kontaktu

  • „walka o siebie”

Rodzaje dominacji

• Fizyczna (dorosły, dziecko, walczące słonie)

• Psychiczna (IQ, zdolności)

• Różnica miedzy

  • Wrażeniem dominacji

  • Rzeczywistą dominacją

• Zachowania niewerbalne stosowane w czasie próby UZYSKANIA dominacji mogą być różne od tych, które cechują osoby juz DYSPONUJĄCE wyższym statusem

  • Kto zaczyna kontakt, także w grupie

  • Kto go zrywa

  • Kto częściej jest obiektem spojrzeń

  • Czyje spojrzenie może nieść konotacje groźby lub wymuszenia

Dlaczego?

• Osoba o wyższym statusie może się czuć bezpieczna lub zagrożona

• Osoba o niższym statusie lub dominacji może walczyć o uzyskanie statusu lub sygnalizować uległość

• Osobie o wyższym statusie przysługuje swoisty przywilej naruszania przyjętych norm zachowań

  • Więcej spojrzeń w miejscach publicznych

  • Mniej w kontakcie osobistym

• Znaczenie spojrzenia, podobnie jak dotyku, zależy od sytuacji oraz innych współwystępujących zachowań niewerbalnych

Dominacja nie tylko wzrokowa

• Osoby o wyższym statusie dążą do zawładnięcia większą przestrzenią osobistą i terytorialną

• Dominacja objawia się również np. w postawie ciała

• Podwładny dąży do utrzymania większego dystansu konwersacyjnego w odniesieniu do przełożonego

  • Większe dystanse stosuje się względem osoby o wyższym i niższym statusie

Różnice płciowe

• Kobiety spoglądają na innych częściej niż mężczyźni

• Kobiety częściej są obiektem spojrzeń innych osób