FINANSE PUBLICZNE

…………………………………………………………………………………………………………

ISTOTA I FUNKCJE

DEFINICJA:

ZJAWISKA EKONOMICZNE ZWIĄZANE Z GROMADZENIEM I WYDATKOWANIEM ZASOBÓW PIENIĘŻNYCH W RAMACH FUNDUSZY PUBLICZNYCH.

Można wyróżnić:

finanse państwa,

finanse samorządu terytorialnego,

finanse ubezpieczeń społecznych.

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

gromadzenie dochodów i przychodów publicznych,

wydatkowanie środków publicznych,

finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa,

zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,

zarządzanie środkami publicznymi,

zarządzanie długiem publicznym,

rozliczenia z budżetem UE.

[definicja ustawowa: art. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych]

ROLA PAŃSTWA W GOSODARCE:

Tworzenie warunków do realizacji interesów ekonomicznych podmiotów, wobec których spełnia ono funkcje władcze. Do podstawowych zadań państwa należy zaliczyć:

- tworzenie prawnych podstaw funkcjonowania rynku,

- kształtowanie makroekonomicznej polityki stabilizacyjnej,

- oddziaływanie na kierunki alokacji zasobów w celu poprawy ekonomicznej efektywności gospodarki,

- tworzenie programów kształtujących dystrybucję dochodów.

FUNKCJE PAŃSTWA A FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH:

FUNKCJE PAŃSTWA:

- PUBLICZNE,

- SPOŁECZNE,

- GOSPODARCZE

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH:

- ALOKACYJNA

- REDYSTRYBUCYJNA

- STABILIZACYJNA.

FUNKCJA ALOKACYJNA:

Związana jest z pozyskaniem i wykorzystaniem zasobów na wytwarzanie dóbr publicznych.

Dobra publiczne – dobra (towary lub usługi) świadczone przez władzę publiczną na zasadach powszechnej dostępności, przy odpłatności nie mającej charakteru jednakowej ceny, lecz zróżnicowanych świadczeń w postaci danin publicznych.

DOBRO PUBLICZNE A DOBRO PRYWATNE:

KRYTERIUM UŻYTECZNOŚCI (SPOŁECZNE)

KRYTERIUM ODPOŁATNOŚCI (EKONOMICZNE)

DOBRO PUBLICZNE A DOBRO PRYWATNE:

Publiczne:

KRYTERIUM SPOŁECZNE: powszechna dostępność, każda jednostka ma prawo do korzystania z takiego dobra

KRYTERIUM EKONOMICZNE: zasadniczo finansowane jest z funduszy publicznych, ale może występować dofinansowanie z funduszy prywatnych (przez bezpośredniego konsumenta dobra publicznego).

Prywatne:

KRYTERIUM SPŁECZNE: prawo do korzystania z dobra ma jego właściciel oraz osoby przez niego upoważnione.

KRYTERIUM EKONOMICZNE: w całości finansowane jest z funduszy prywatnych

STRUKTURA DOBRA PUBLICZNEGO:

Klasyczne dobro publiczne (sensu stricto) – dobro, które zaspokaja potrzeby zbiorowe, które nie mogą być zaspokojone w sposób indywidualny, np. administracja, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, drogi, oświetlenie ulic, ochrona środowiska, eksploatacja zasobów naturalnych.

Dobro społeczne – dobro, które zaspokaja potrzeby indywidualne, które są zaspokajane w sposób zbiorowy z przyczyn społeczno-ekonomicznych, np. ochrona zdrowia, edukacja, kultura i sztuka, transport publiczny.

MECHANIZM ALOKACJI DOBRA PUBLICZNEGO:

alokacja następuje poprzez mechanizm polityczny,

konsumenci płacą różną cenę za to samo dobro,

dochód dyspozycyjny nie jest czynnikiem ograniczającym możliwość nabycia dobra publicznego.

MECHANIZM POLITYCZNY A MECHANIZM RYNKOWY:

Mechanizm rynkowy funkcjonuje w oparciu o bardziej zobiektywizowane, konkretne, mierzalne cele. Mechanizm polityczny nie zapewnia obiektywizacji celów publicznych i społecznych, gdyż cele te są obciążone arbitralnością polityków.

Mechanizm rynkowy funkcjonuje tym sprawniej im większa jest konkurencja. Dla mechanizmu politycznego nadmierna konkurencja może prowadzić do znacznej polaryzacji sił politycznych we władzach przedstawicielskich, a tym samym ograniczyć sprawność w podejmowaniu decyzji.

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA:

REDYSTRYBUCJA - wtórny podział dochodu narodowego, który dokonuje się przez mechanizm rynkowy i mechanizm polityczny.

Funkcja redystrybucyjna finansów publicznych wiąże się z funduszami publicznymi, do których wpływają środki pieniężne wypracowane przez podmioty gospodarcze, a następnie są wydatkowane w związku z realizacją zadań przez państwa. Zasady tego podziału określa mechanizm polityczny.

Przyczyny redystrybucji przez mechanizm polityczny: państwo nie osiąga własnych dochodów, dlatego w celu realizacji zadań publicznych pozyskuje dochody od podmiotów gospodarujących wykorzystując pozycję władczą.

Rodzaje redystrybucji:

pośrednia – pozyskiwanie przez władzę publiczną środków pieniężnych, następnie wykorzystywanych do wytwarzania dóbr publicznych,

bezpośrednia – pozyskiwanie środków pieniężnych, które następie trafiają do podmiotów prywatnych w postaci tzw. transferów, np. zasiłków, emerytur, rent, dotacji.

Narzędzia redystrybucji:

dochodowe, np. podatki, opłaty, cła, odsetki od udzielonych pożyczek,

wydatkowe, np. zasiłki, emerytury, zapomogi, dotacje, odsetki od zadłużenia publicznego itp.

FUNKCJA STABILIZACYJNA:

Cel: łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego. Warunki skuteczności: przyczyny recesji muszą tkwić

po stronie popytu globalnego. Narzędzia:

ze względu na rodzaj:

dochody budżetu państwa,

wydatki budżetu państwa.

ze względu na technikę działania:

- dyskrecjonalne,

- automatyczne stabilizatory koniunktury.

……………………………………………………………………………………………………………….

SEKTOR PUBLICZNY

SEKTOR PUBLICZNY A FINANSE PUBLICZNE:

DEFINICJA SEKTORA PUBLICZNEGO (wg kryterium majątkowego): majątek stanowiący własnością (współwłasnością) publiczną oraz majątek znajdujący się w użytkowaniu publicznym wykorzystywany w związku z realizacją zadań przez władzę publiczną.

Między sektorem publicznym a finansami publicznymi występują ścisłe zależności:

tylko część majątku publicznego wykorzystuje fundusze publiczne, tj. ta, która realizuje zadania publiczne;

tylko część funduszy publicznych wykorzystywana jest to dostarczania dóbr publicznych, pozostała część trafia do podmiotów gospodarujących w postaci transferów;

majątek publiczny stanowi zabezpieczenie spłaty zaciągniętych pożyczek publicznych, a generowane z niego dochody mogą być źródłem obsługi długu publicznego.

SEKTOR FINANSÓW PUB.:

Pojęciem sektor finansów publicznych posługuje się ustawa o finansach publicznych. Można g określić jako tą część sektora publicznego, która realizuje zadania publiczne, wykorzystując do tego celu środki publiczne.

Podstawowymi jednostkami tego sektora są:

JEDNOSTKA BUDŻETOWA,

SAMORZĄDOWY ZAKŁAD BUDŻETOWY

AGENCJA WYKONAWCZA

INSTYTUCJA GOSPODARKI BUDŻETOWEJ

PAŃSTWOWY FUNDUSZ CELOWY

Do sektora finansów publicznych zalicza się również:

Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;

Narodowy Fundusz Zdrowia;

samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

uczelnie publiczne;

Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe;

inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, jednostek badawczo-rozwojowych,

banków i spółek prawa handlowego.

PODSTAWOWE FORMY ORG. SEKTORA FINANSÓW PUB.:

JEDNOSTKA BUDŻETOWA:

Jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych nieposiadająca osobowości prawnej, która pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

SAMORZĄDOWY ZAKŁAD BUDŻETOWY:

Jednostka, która odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych, jednak może otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje, albo wpłaca do budżetu jednostki samorządu terytorialnego nadwyżkę środków obrotowych, ustaloną na koniec okresu sprawozdawczego, chyba że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego postanowi inaczej.

AGENCJA WYKONAWCZA:

Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa. .

INSTYTUCJA GOSPODARKI BUDŻETOWEJ

Jednostka sektora finansów publicznych tworzona w celu realizacji zadań publicznych, która: (a) odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania; (b) pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z

uzyskiwanych przychodów oraz środków z poprzedniego okresu, (c) uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisaniado Krajowego Rejestru Sądowego, (d) może otrzymywać dotacje z budżetu państwa na

realizację zadań publicznych, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

PAŃSTWOWY FUNDUSZ CELOWY

Tworzony jest na podstawie odrębnej ustawy. Jego przychody pochodzą ze środków publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych. Nie posiada osobowości prawnej, natomiast stanowi wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w ustawie tworzącej fundusz albo inny organ wskazany w tej ustawie.

Nie zalicza się do tej formy organizacyjnej funduszy, których jedynym źródłem przychodów, z wyłączeniem odsetek od rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budżetu państwa.

………………………………………………….…………………………………………………………………..

BUDŻET PAŃSTWA

WIELOLETNI PLAN FINANSOWY:

Jest to plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa

sporządzany na cztery lata budżetowe. Sporządzany jest w układzie obejmującym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji i uwzględnia:

(a) cele średniookresowej strategii rozwoju kraju,

(b) kierunki polityki społeczno-gospodarczej Rady Ministrów.

W podziale na poszczególne lata budżetowe określa:

1) podstawowe wielkości makroekonomiczne

2) kierunki polityki fiskalnej;

3) prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa,

4) kwotę deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich sfinansowania;

5) prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich;

6) wynik budżetu środków europejskich;

7) skonsolidowaną prognozę bilansu sektora finansów publicznych;

8) kwotę państwowego długu publicznego.

Stanowi podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy.

W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa.

Aktualizowany jest on przez Radę Ministrów, w drodze uchwały, corocznie, w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej, i uwzględnia prognozę na kolejne trzy lata.

Ministrowie, w terminie do dnia 15 kwietnia, przedkładają Ministrowi Finansów informacje o realizacji Wieloletniego Planu Finansowego Państwa, w tym o stopniu realizacji celów.

Minister Finansów łącznie ze sprawozdaniem z wykonania ustawy budżetowej przedkłada Radzie Ministrów informację o przebiegu wykonania Wieloletniego Planu Finansowego Państwa.

BUDŻET PAŃSTWA W UJĘCIU FINANSOWYM:

Scentralizowany fundusz publiczny, w którym gromadzone są dochody publiczne oraz pokrywane są wydatki publiczne na realizację zadań państwa.

Roczny plan finansowy dochodów i wydatków państwa

BUDŻET PAŃSTWA W UJĘCIU PRAWNYM:

Akt prawny (ustawa), podlegający szczególnemu rygorowi w zakresie wykonania.

Budżet państwa określa:

łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa;

łączną kwotę planowanych wydatków budżetu państwa;

kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia;

łączną kwotę prognozowanych dochodów budżetu środków europejskich;

łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich;

wynik budżetu środków europejskich;

łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa;

łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa;

planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa;

limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów wartościowych.

Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. Składa się ona z:

budżetu państwa;

załączników;

postanowień, których obowiązek zamieszczenia w ustawie budżetowej wynika z niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw.

Ustawa budżetowa jest uchwalana na okres roku budżetowego. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy. Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy.

ZASADY BUDŻETOWE:

POSTULATY WYSUWANE PRZEZ NAUKĘ WOBEC PRAKTYKI

DOTYCZĄCE SPOSOBU FUNKCJONOWANIA BUDŻETU.

ZUPEŁNOŚCI – wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa.

JEDNOŚCI – dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem. JEDNOŚĆ FORMALNA postuluje objęcie jednym aktem prawnym dochodów i wydatków publicznych. JEDNOŚĆ MATERIALNA wiąże się z ogólnym przeznaczeniem gromadzonych dochodów, tzn. nie że określone dochody nie powinny być one wiązane z konkretnymi zadaniami.

SPECJALIZACJI: (a) dochody i wydatki powinny być ujmowane z dokładnym określeniem źródeł dochodów oraz przeznaczeniem wydatków, (b) środki budżetowe powinny być wydatkowane tylko do wysokości określonej w budżecie, (c) środki budżetowe powinny być wydatkowane w określonym czasie.

OPERATYWNOŚCI – postuluje opracowanie budżetu w układzie podmiotowym, czyli wskazania konkretnych podmiotów odpowiedzialnych za gromadzenie dochodów i dokonywanie wydatków.

JAWNOŚCI – udostępnianie informacji o dochodach i wydatkach całemu społeczeństwu.

PRZEJRZYSTOŚCI – usystematyzowany , jednolity sposób prezentacji dochodów i wydatków budżetowych.

REALNOŚCI – postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych.

GOSPODARNOŚCI – racjonalne, a więc oszczędne wydatkowanie środków budżetowych.

JAWNOŚC FINANSÓW PUB. W POLSCE:

Gospodarka środkami publicznymi jest jawna. Zasada ta jest realizowana m.in. przez:

jawność debaty budżetowej w Sejmie i Senacie oraz debat budżetowych w organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego (JST);

jawność debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa w Sejmie i debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetów JST;

podawanie do publicznej wiadomości: (a) kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów JST, (b) kwot dotacji udzielanych przez państwowe i samorządowe fundusze celowe, (c) zbiorczych

danych dotyczących finansów publicznych, (d) informacji o wykonaniu budżetu państwa za okresy miesięczne

4) podawania do publicznej wiadomości przez jednostki SFP informacji dotyczących: (a) zakresu realizowanych zadań lub usług oraz wysokości środków przekazanych na ich realizację, (b) zasad i

warunków świadczenia usług dla podmiotów uprawnionych, (c) zasad odpłatności za świadczone usługi.

PRZEJRZYSTOŚC FIN. PUB. W POLSCE:

Zasada ta jest realizowana przede wszystkim za pomocą:

Ujednoliconych zasad rachunkowości,

Klasyfikacji budżetowej.

Klasyfikacja budżetowa w zakresie budżetu państwa składa się z:

Części

Działów,

Rozdziałów,

paragrafów

KLASYFIKACJA BUDŻETOWA:

CZĘŚCI – klasyfikacja przedmiotowo-podmiotowa; wyróżnia się następujące części:

organy władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa, sądy i trybunały;

- działy administracji rządowej;

- urzędy nadzorowane przez Prezesa Rady Ministrów;

- w odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się: (a) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego; (b) rezerwę ogólną; (c) rezerwy celowe; (d) obsługę długu Skarbu Państwa; (e) środki własne UE; (f) przychody i rozchody związane z finansowaniem potrzeb

pożyczkowych budżetu państwa oraz prefinansowaniem zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu UE.

DZAŁY – klasyfikacja przedmiotowa, ujmująca zadania realizowane przez państwo, np. administracja publiczna, obrona narodowa, oświata i wychowanie, pomoc społeczna, szkolnictwo wyższe itp..

ROZDZIAŁY – klasyfikacja podmiotowo-przedmiotowa, wskazująca podmioty realizujące określone zadania lub zadania, jeżeli z gór nie mogą być one przypisane do konkretnego podmiotu.

Przykładowo w dziele Administracja publiczna występują rozdziały: Izby Skarbowe, Urzędy Skarbowe, Rady Powiatów, Starostwa Powiatowe, wybory do Sejmu i Senatu, Wybory Prezydenta RP itp.,

PARAGRAFY – określają źródła dochodów (np. podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od towarów i usług) oraz rodzaje wydatków (np. wynagrodzenia, zakupy materiałowe, subwencje ogólne).

ETAPY PROCEDURY BUDŻETOWEJ:

OPRACOWANIE PROJEKTU USTAWY BUDŻETOWEJ

UCHWALENIE USTAWY BUDŻETOWEJ

WYKONANIE USTAWY BUDŻETOWEJ

KONTROLA WYKONANIA USTAWY BUDŻETOWEJ

OPRACOWANIE PROJEKTU USTAWY BUDZ.:

Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny.

Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i przedkładają Ministrowi Finansów dysponenci części budżetowych.

Minister Finansów określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej (tzw. notę budżetową).

Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem.

Minister Finansów włącza do projektu ustawy budżetowej dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, SN, NSA, TK itd.

Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej lub projekt ustawy o prowizorium budżetowym i wraz z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.

W przypadku gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostanie ogłoszona przed dniem 1 stycznia, to do czasu ogłoszenia odpowiedniej ustawy: (a) podstawą gospodarki finansowej jest przedstawiony Sejmowi odpowiedni projekt, (b) obowiązują stawki należności budżetowych oraz składki na fundusze celowe w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy.

UCHWALENIE USTAWY BUDŻ.:

PARLAMENT MA 4 M-CE NA UCHWALENIE USTAWY BUDŻETOWEJ,

PREZYDENT MA 7 DNI NA PODPISANIE USTAWY BUDŻETOWEJ; BRAK VETA; MOŻLIWOŚĆ ZASKARŻENIA DO TK.

WYKONANIE USTAWY BUD.:

Układ wykonawczy budżetu poszczególnych części budżetu sporządzają dysponenci części budżetowych w terminie 21 dni od ogłoszenia ustawy budżetowej. Układ wykonawczy budżetu sporządza się w podziale na części, działy rozdziały i paragrafy klasyfikacji budżetowej.

Wykonanie ustawy budżetowej polega na gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków z godnie z uchwalonym budżetem. Wykonaniem budżetu kieruje Rada Ministrów.

W trakcie wykonywania budżetu istnieje możliwość dokonywania przeniesień środków finansowych między rozdziałami i paragrafami w ramach danej części i działu, a w szczególnych wypadkach także między częściami będącymi w dyspozycji jednego dysponenta, ale także w ramach tego samego działu.

W toku wykonywania budżetu może dochodzić do blokowania wydatków, czyi czasowego lub obowiązującego do końca roku zakazu dokonywania wydatków przez określoną jednostkę, najczęściej na skutek stwierdzenia niegospodarności.

Z upływem roku budżetowego niewykorzystane środki co do zasady wygasają. Rada Ministrów może określić jednak rodzaje wydatków które z końcem roku nie wygasną.

KONTROLA WYKONANIA USTAWY B.:

Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu.

Minister Finansów przedstawia komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu i Najwyższej Izbie Kontroli informację o przebiegu wykonania budżetu państwa za pierwsze półrocze w terminie do dnia 10 września tego roku.

Rada Ministrów przedstawia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, w terminie do dnia 31 maja roku następującego po upływie roku budżetowego, coroczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa

………………………………………………………….…………………………………………………………………………………..….

DOCHODY PUBLICZNE

DOCHODY PUBLICZNE A ŚRODKI PUBLICZNE

DOCHODY PUBLICZNE - świadczenia pieniężne ustanawiane przez władzę publiczną, pobierane i gromadzone przez administrację publiczną na rachunkach funduszy publicznych (budżet państwa,

budżety jednostek samorządu terytorialnego, publiczne fundusze celowe), z których dokonywane są wydatki publiczne. Dochody publiczne nazywane są często także przychodami

bezzwrotnymi, gdyż stanowią definitywne (ostateczne) zasilenie funduszy publicznych.

Wydatki publiczne są często pokrywane wpływami publicznymi (przychodami zwrotnymi) w postaci:

- kredytów z banku centralnego i z banków komercyjnych,

- emisji papierów wartościowych (weksli skarbowych, obligacji skarbowych, obligacji komunalnych),

- pożyczek zagranicznych (od rządów, instytucji finansowych itp.).

DOCHODY PUBLICZNE + WPŁYWY PUBLICZNE

=

ŚRODKI PUBLICZNE

ŹRÓDŁA I FUNKCJE DOCHODÓW PUB.:

Źródłami dochodów publicznych mogą być:

DOCHÓD NARODOWY (głównie podział wtórny)

- MAJĄTEK NARODOWY,

- DOCHÓD NARODOWY INNYCH PAŃSTW (środki bezzwrotnej pomocy, odszkodowania itp.).

Funkcje ze względu na cel ich wprowadzenia:

fiskalna – zapewnienie dochodów finansujących zadania władzy publicznej;

interwencyjna – zachęcenie lub zniechęcenie podmiotu do określonego zachowania.

Funkcje ze względu na skutki wprowadzenia:

ekonomiczne,

społeczne.

Danina publiczna - jednostronnie określone, przymusowe świadczenie pobierane od podmiotów gospodarujących (przedsiębiorstw, gospodarstw domowych) w celu pokrycia wydatków na realizację zadań państwa.

RODZAJE:

w naturze,

pieniężne:

a) zwrotne,

b) bezzwrotne:

- nieodpłatne,

- odpłatne.

Zasadniczo do danin publicznych zalicza się: podatki, opłaty i cła.

Podatek jest świadczeniem:

pieniężnym,

przymusowym,

jednostronnie ustalonym,

o charakterze ogólnym,

bezzwrotnym,

nieodpłatnym,

pobieranym na rzecz podmiotu publiczno-prawnego (przewłaszczenie).

ELEMENTY TECHNIKI PODATK.:

Podmiot podatku:

czynny;

bierny:

podatnik:

- formalny,

- rzeczywisty (materialny);

płatnik;

inkasent.

Przedmiot podatku – rzecz, zdarzenie lub zjawisko, które powoduje powstanie obowiązku podatkowego, np. osiąganie dochodu, otrzymanie spadku, darowizna, nieruchomość.

Podstawa opodatkowania – wartościowo lub ilościowo wyrażony przedmiot opodatkowania.

Stawka podatkowa – relacja między wymierzonym podatkiem a podstawą opodatkowania; często wyrażona w postaci stosunku wymierzonego podatku do podstawy opodatkowania; wyróżnia się przede wszystkim stawki:

kwotowe;

procentowe.

Rzadziej występują stawki:

ułamkowe;

wielokrotnościowe.

Skala podatkowa – zbiór stawek podatkowych obowiązujących w danym podatku; wyróżnia się skale:

proporcjonalne (stałe) – stała stawka podatkowa;

nieproporcjonalne (zmienne) – stawka podatkowa zmienia się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania:

progresywna:

- globalna,

- ciągła (szczeblowa);

regresywna;

degresywna.

Zwolnienia podatkowe – wyłączenie całkowite z opodatkowania pewnej grupy podmiotów (podmiotowe) lub pewną część przedmiotu opodatkowania (przedmiotowe).

Ulga podatkowa – częściowe ograniczenie ciężaru podatkowego; występują ulgi:

systemowe

zindywidualizowane.

Zwyżki podatkowe – podwyższenie ciężaru podatkowego w stosunku do standardowego poziomu, zwykle o charakterze sanacyjnym.

RODZAJE PODATKÓW W SYSTEMIE PODATKOWYM:

SYSTEM PODATKOWY - całokształt podatków istniejących obok siebie jednocześnie w danym państwie, tworzących spójną i logiczną całość organizacyjną pod względem prawnym i ekonomicznym.

RODZAJE PODATKÓW WG PRZEDMIOTU PODATKU:

MAJĄTKOWE

PRZYCHODOWE

DOCHODOWE

KONSUMPCYJNE (OD WYDATKÓW)

PODATKI MAJĄTKOWE:

(a) wymierzane są od wartości majątku,

(b) wyróżnia się podatki majątkowe realne i nominalne,

(c) występują:

- podatki od stanu majątku,

- podatki od zmiany praw majątkowych,

- podatki od przyrostu majątku.

PODATKI PRZYCHODOWE:

pobierane są od przychodu, czyli we wstępnej fazie powstawania dochodu,

są zazwyczaj związane z działalnością gospodarczą,

pobierane są niezależnie od wyników działalności gospodarczej, gdyż nie uwzględniają kosztów związanych z tą działalnością,

stosunkowo proste i łatwe w wymiarze i poborze,

są silnie cenotwórcze, gdyż są wiązane bezpośrednio z przychodem, który jest generowany przez sprzedaż towarów i usług,

źródłem ich pobrania pozostaje dochód, a gdy nie występuje z danego źródła, musi być ten podatek pokryty z innego źródła,

są wydajnym źródłem dochodów dla państwa.

PODATKI DOCHODOWE:

przedmiotem opodatkowania jest dochód rozumiany jako przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania,

nawiązuje do nadwyżki ekonomicznej, a wiec opodatkowaniu podlega samo źródło pobrania w jego faktycznej wysokości,

dotyczą dochodów z działalności gospodarczej i dochodów osobistych,

wymagają skomplikowanego systemu ewidencji zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie i wymagają odpowiednio rozbudowanego i wykwalifikowanego aparatu skarbowego,

mogą być skutecznym narzędziem realizacji zasady sprawiedliwości podatkowej,

jako źródło dochodów publicznych są mniej wydajne niż podatki przychodowe.

PODATKI KONSUMPCYJNE:

znajduje zastosowanie do opodatkowania dochodu w fazie jego wydatkowania,

ich ciężar w znacznej mierze ponosi ostateczny konsument dóbr, czyli gospodarstwo domowe,

należą do nich:

- podatki obrotowe brutto – jednofazowe i wielofazowe,

- podatki obrotowe netto – od wartości dodanej,

- podatki akcyzowe.

RODZAJE PODATKÓW WG PODMIOTU PONOSZĄCEGO CIĘŻAR PODATKU:

Bezpośrednie, w których podatnikiem formalny i materialny jest ten sam podmiot, np. podatek dochodowy,

Pośrednie, w których podatnik formalny i podatnik materialny to dwa różne podmioty, np.. Podatek od wartości dodanej, akcyza.

INNE DANINY:

Opłaty:

świadczenie pieniężne, jednostronnie określone, bezzwrotne, odpłatne, ogólne i przymusowe;

odpłatność jako podstawowa różnica między opłatą a podatkiem,

Opłaty są pobierane:

- za czynności urzędowe organów administracji publicznej,

- opłaty za z tytułu usług wytwarzanych przez jednostki sektora publicznego.

Cło:

świadczenie pieniężne, przymusowe, nieodpłatne, ogólne i bezzwrotne pobierane od przywozu, przewozu lub wywozu towarów przez granice danego państwa,

rodzaje z punktu widzenia kierunku ruchu towarów: (a) przywozowe (importowe), (b) wywozowe (eksportowe), (c) przewozowe (tranzytowe),

rodzaje ze względu na cel ekonomiczny: (1) ochronne, (2) antydumpingowe, (3) prohibicyjne, (4) preferencyjne, (5) odwetowe.

DOCHODY PUB. Z MAJĄTKU:

Dochody ze sprzedaży składników majątku publicznego.

Dochody w postaci zysków z udziałów skarbu państwa (samorządów) w podmiotach gospodarczych

Dochody z najmu, dzierżawy majątku publicznego.

Dochody finansowe (odsetki od pożyczek, lokat bankowych)

DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA:

podatki i opłaty, w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych;

cła;

wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa; wpłaty z tytułu dywidendy;

wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;

wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych;

dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe;

dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa;

odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych lub organów władzy publicznej;

odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;

odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;

grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;

spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;

dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów publicznych;

inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych;

środki europejskie i inne środki pochodzące z zagranicy

odsetki wykupywane przez nabywców obligacji skarbowych lub nadwyżka wynikająca z różnicy pomiędzy ceną emisyjną a wartością nominalną zbywanych obligacji skarbowych.

WYDATKI BUDŻETU PAńSTWA:

RODZAJE WYDATKÓW BUDŻETU PAŃSTWA:

1) dotacje i subwencje;

2) świadczenia na rzecz osób fizycznych

3) wydatki bieżące jednostek budżetowych;

4) wydatki majątkowe;

5) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;

6) wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem

środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, w

tym wydatki budżetu środków europejskich;

7) środki własne Unii Europejskiej.

Wydatki bieżące jednostek budżetowych obejmują:

wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane;

zakupy towarów i usług;

koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostki oraz realizacją ich zadań statutowych;

koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom niezaliczanym do SFP, z wyłączeniem fundacji i stowarzyszeń.

wydatki związane z realizacją Wspólnej Polityki Rolnej.

Środki własne UE obejmują:

udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych,

środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług,

środki obliczone na podstawie wartości rocznego PKB,

odsetki i kary za nieterminowe lub nieprawidłowo naliczone płatności.

Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami oraz koszty związane emisją skarbowych papierów wartościowych.

Wydatki majątkowe obejmują:

wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego;

wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji przez inne jednostki.

DOTACJE Z BUDŻETU P.:

Dotacje są to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone, na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych.

Rodzaje:

dotacje celowe,

dotacje przedmiotowe

dotacje podmiotowe

dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe

dotacje celowe są przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie:

zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,

ustawowo określonych zadań, w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego,

bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego,

zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym,

kosztów realizacji inwestycji,

zadań agencji wykonawczych,

dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych,

dotacje podmiotowe stanowią dofinansowanie ustawowo wskazanych podmiotów

dotacje przedmiotowe są dopłatami do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych

NADWYŻKA BUDŻETOWA, DEFICYT BUDŻ. I ŹRÓDŁA JEGO POKRYCIA:

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu

państwa lub deficyt budżetu państwa.

Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być pokryte przychodami pochodzącymi:

ze sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym;

z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;

z pożyczek;

z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;

z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.