14 . Wymień i opisz podstawowe metody badań pedagogicznych;
Postęp pedagogiki, w sensie zdobywania nowej wiedzy o wychowaniu, uzależniony jest od odpowiednich badań pedagogicznych z zastosowaniem właściwych metod.
Metoda badań to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całość postępowania badacza, zmierzających do rozważenia określonego problemu naukowego; Stefan Nowak
Metoda jest pojęciem najszerszym w stosunku do techniki i narzędzia badawczego.
W pedagogice spotykamy się z całkowitą swobodą w określaniu metod, technik i narzędzi badawczych.
Zaczyński, Pieter, Łobocki, Zaborowski : zaliczają obserwacje, wywiad i badania dokumentów do metod badawczych.
Kamiński, Pilch, Wujek, Wroczyński: zaliczają obserwację, wywiad i badania dokumentów za technikę,
a metoda badania to – zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego.
W każdej poważnie liczącej się dyscyplinie naukowej można wyróżnić dwa sposoby podejścia do badanych problemów. Pierwszy polega na jakościowym, a drugi na ilościowym ich przedstawianiu i analizowaniu.
| METODY ILOŚCIOWE | METODY JAKOŚCIOWE |
|---|---|
| Odpowiadają na pytanie “ile” | Odpowiadają na pytania: “co”, “jak”, “dlaczego”. |
| Narzędziem pomiaru jest kwestionariusz ( pytania o stałej, ustalonej formie, przewaga pytań zamkniętych) | Swobodny sposób pozyskiwania informacji (scenariusz i pytania jako zarys wywiadu, pytania otwarte) |
| Koncentracja na pytaniach rozstrzygających | Koncepcja na pytaniach eksploracyjnych |
| Dobór próby celowy | Dobór próby: losowy, kwotowy |
| Mniejsze próby ( 20-50) | Większe próby ( 200-1000) |
| Większy wpływ osoby prowadzącej (moderatora)na przebieg badania | Mniejszy wpływ osoby prowadzącej (badającego, ankietera) na przebieg badania |
| Brak możliwości wnioskowania statystycznego | Możliwość wnioskowania statystycznego |
| Metoda interpretacji bez wykorzystania analiz statystycznych. | Metoda interpretacji z wykorzystaniem analiz statystycznych |
Metody stosowane w badaniach ilościowych:
Obserwacja
- eksperyment pedagogiczny:
Model eksperymentu jednej grupy.
Model eksperymentu grup równoległych.
Model eksperymentu przemiennego.
- obserwacja ilościowa;
Sondażowe:
ankieta (zorganizowane zadawanie pytań);
testy wystandaryzowane;
wywiady ilościowe
Metody stosowane najczęściej w badaniach jakościowych:
obserwacja uczestnicząca lub etnograficzna
wywiad otwarty pogłębiony
analiza jakościowa
metoda biograficzna
Sondaż diagnostyczny
Zbieranie wiedzy o parametrach funkcjonalnych i strukturalnych, a także o żywotności różnych społecznych zjawisk. Gromadzi się informacje na temat opinii i sądów oraz poglądów funkcjonujących w danej społeczności, na temat zachodzących w niej zjawisk - kierunkach rozwoju i ich nasileniu, przy czym zjawiska te nie są zinstytucjonalizowane, a posiadają wpływ wychowawczy.
Sondaż przeprowadza się na określonej, w specjalny sposób dobranej społeczności, która tworzy tzw. grupę reprezentatywną. ( Instrumentalne, przedmiotowe podejście do respondentów. Traktuje się ich jako źródło informacji, barak jest natomiast zainteresowania nimi samymi)
Metoda sondażu diagnostycznego będzie opierała się na takich działaniach jak: poznanie zjawiska, określenie jego zasięgu, intensywności i poziomu, dokonanie oceny zjawiska, wysunięcie projektu reorganizacyjnego: kompensacyjnego lub profilaktycznego.
Sondaż diagnostyczny przeprowadza się za pomocą różnych technik badawczych. Najbardziej popularne to: wywiad, ankieta, analiza dokumentów osobistych, techniki statystyczne, obserwacja.
Ankieta
Szczególna odmiana wywiadu. Polega na gromadzeniu informacji w ten sposób, że ankietowany samodzielnie wypełnia specjalnie przygotowany kwestionariusz. Może się to dokonywać w obecności badacza, lub bez. Badania przeprowadza się w terenie. Kwestionariusz zawiera pytania, ankieterzy udzielają na nie odpowiedzi, a właściwie
to wypowiedzi, nie odpowiedzi, gdyż nie ma tu oceniania, a jedynie poznanie poglądów, stanowiska na dany temat, rozeznania i refleksji respondenta.
Cechą charakterystyczną ankiety jest to, że badani udzielają odpowiedzi w sposób pisemny (a w wywiadzie - w sposób ustny).
Kwestionariusz ma charakter rzeczownikowy: jest to kartka papieru zapisana pytaniami, na które respondenci mają udzielić odpowiedzi. Ankieta to czynności związane z posługiwaniem się kwestionariuszem - zespół logicznie ułożonych czynności, aby w sposób poprawny posługiwać się kwestionariuszem, ma więc charakter czasownikowy. W ankiecie pedagogicznej można stosować różne pytania: otwarte, zamknięte, półotwarte, odkłamywacze czyli pytania kontrolne, filtrujące, pośrednie i bezpośrednie.
-Wywiad narracyjny (etnograficzny)
To swobodna rozmowa lub dialog ukierunkowany przez badającego, który wcześniej przygotował zestaw niezbędnych pytań, zwany kwestionariuszem wywiadu.
Celem wywiadu jest zebranie interesujących badacza informacji od dobranych odpowiednio osób.
Indywidualne wywiady pogłębione, najważniejsze zalety:
wyeliminowanie presji grupy;
silniejsza więź z badaczem, przekonanie respondenta o poufności.
zbliżenie respondenta do problemu badawczego
większe możliwości przeprowadzającego wywiad: pełniejsza koncentracja na jednym respondencie;
uzyskane informacje są głębsze;
można odkryć postawy nie akceptowane społecznie.
Wady:
badacz szybciej się męczy, w związku z czym zatrudnia ankieterów;
możliwość odwołania spotkania przez respondenta, jego niechęć, brak współpracy;
mniejsza kreatywność respondentów
respondenci są bardziej uprzejmi, wypowiadają mniej krytycznych uwag, łatwiej akceptują koncepcje różnych produktów.
ograniczona jest możliwość obserwacji przebiegu spotkania przez obserwatora.
wydłuża się czas realizacji projektu
wyższe koszty.
Badanie polegające na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub analiza konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.
Obserwacja pedagogiczna
Obserwacja etnograficzna polega na tym, że badacz bierze udział bezpośredni w życiu osób badanych. Uczestnictwo może być jawne lub niejawne.
Obserwacja uczestnicząca jest stosowana w celu dostrzeżenia i wyjaśnienia relacji między jednostkami biorącymi udział w różnych, w tym w decyzjach nabywczych (np. wpływ uczniów na style nauczania).
Pozwala dotrzeć do autentycznego języka badanych, zobaczyć jakie są zwyczaje reprezentantów motywy działania, nauki.
Analiza archiwów
Ich zawartością są dokumenty, źródła, teksty i rzeczy materialne.
Monografia pedagogiczna.
Nie ma jednoznacznego określenia tej metody badawczej na gruncie pedagogiki.
A.Kamińskiego, to rodzaj postępowania naukowego prowadzący do opisania jakiejś formalnej instytucji pedagogicznej, instytucji wychowawczej. Metodzie monografii pedagogicznej, zajmuje się instytucjami wychowawczymi , placówkami pedagogicznymi lub też instytucjonalnymi formami aktywności wychowawczej. (szkoły, świetlice, domy dziecka, internaty, przedszkola, zakłady poprawcze, a także do form zinstytucjonalizowanych: muzea, domy kultury, kółka zainteresowań, harcerstwo, Caritas, PCK, kluby środowiskowe, itp. )
Stosowanie tej metody ma na celu gruntowne poznanie danej placówki, sięgnięcie w jej głąb, a więc wejrzenie w jej funkcjonowanie jako systemu społecznego i jako zbioru osób, poznanie jej struktury, zasad, którymi się kieruje, efektywności podejmowanych przez nią działań wychowawczych. Celem jest również opracowanie pewnych ulepszeń czy też rozwojowych prognoz.
W monografii pedagogicznej stosuje się różnorodne techniki badawcze, przy czym najczęściej łączy się kilka różnych technik w jednym badaniu, tak aby uzyskać jak najbardziej rzetelne informacje, aby zdobyć duży stopień pewności metodologicznej i podejść do badania danej instytucji od różnej strony. Połączone techniki wzajemnie się uzupełniają i kontrolują. Najczęściej w metodzie monograficznej wykorzystuje się takie techniki badawcze jak: analiza dokumentów, obserwacja uczestnicząca, wywiad, ankieta, eksperyment wychowawczy.
Eksperyment pedagogiczny.
T. Pilch: eksperyment pedagogiczny bada określony wycinek rzeczywistości pobudzając go do zmian. Zmiany te dotyczą zachodzących w tej rzeczywistości wychowawczej procesów wychowawczych i dokonują się pod wpływem nowych czynników które są do tej rzeczywistości wprowadzane w trakcie badań.
Następuje również obserwacja tych zmian.
Wybrana zbiorowość społeczną, czy też jakiś proces - wprowadzenie do tego układu badawczego jakiś odpowiednio dobrany czynnik - wywołanie zmiany w tym układzie.
Stosowanie metody eksperymentu ma na celu skontrolowanie jakie zmiany powstają w danym układzie pod wpływem określonego nowego czynnika, który nazywamy zmienną niezależną.
Eksperyment dostarcza takich informacji jak:
- jakie są efekty inicjatyw wychowawczo - edukacyjnych podejmowanych przez nauczyciela,
- jaką wartość mają nowe metody nauczania, nowe metody wychowawcze,
- jakie skutki przynoszą konkretne działania wychowawcy.
Przy eksperymencie istnieje kwestia natury moralnej. Chodzi o to, że nie wszystkie działalności są dopuszczalne w obrębie eksperymentu. Kategorycznie zabrania się świadomego wprowadzania szkodliwych czynników (szkodliwych zmiennych niezależnych) do danej grupy (do układu badawczego).
Trudno jest sobie wyobrazić powtórzenie jakichkolwiek badań w takich samych warunkach. Nie jest to do wykonania, ale nie można do tego podchodzić tak bezwzględnie.
Występują: technika grup równoległych, technika czterech grup (technika Solomona), technika rotacji i technika jednej grupy.
Eksperymenty często są prowadzone jakby w rozłączeniu od założeń teoretycznych. Jest to podstawowy błąd towarzyszący metodzie eksperymentu w pedagogice.