1.Prawo jest to zespół norm regulujących stosunki społeczne ustanowionych lub uznanych przez państwo i zabezpieczonych aparatem przymusu państwowego.

2. Prawo a inne systemy normatywne

Normy prawne wydawane są przez poszczególne organy. Normy prawne obowiązują nas wszystkich. Normy poza prawne powstają spontanicznie w społeczności gdy zostaje upowszechniona (zwyczaj).

Rodzaje norm poza prawnych:

- normy etyczne ( dotyczą zawodu );

- normy religijne ( obowiązują wyznawców );

- normy moralne ( odróżniają dobro od zła );(np. wyrzuty sumienia);

Normy prawne są usankcjonowane przymusem państwowym.

3. Państwo – organizacja mająca monopol na stanowienie i wykonywanie prawa na określonym terytorium. Ma zdolność do nawiązywania i utrzymywania stosunków dyplomatycznych z innymi państwami. Państwo jest często mylone z narodem i krajem.

4.Związki prawa z państwem:

1) związek genetyczny, przejawiający się w tym, że prawo i pań­stwo powstały w tym samym czasie i w wyniku podobnych proce­sów społecznych;

2) wielostronne związki funkcjonalne, przejawiające się we wza­jemnych uzależnieniach prawa i państwa w toku codziennego bytu tych zjawisk.

5.

Źródła prawa – prawotwórcza działalność upoważnionych do tego organów państwa, polega na tworzeniu norm prawnych.

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są:

1. konstytucja-Konstytucja (z łaciny constitutio – ustanowienie), akt prawny o najwyższym znaczeniu, zwany też ustawą zasadniczą w celu podkreślenia jego wyjątkowego charakteru.

2. ustawy- akt prawny o charakterze ogólnym i powszechnie obowiązującym, uchwalany przez parlament.

3. ratyfikowane umowy międzynarodowe- oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, wywołujące dla nich skutki prawne (prawa i obowiązki o charakterze międzynarodowym).

4. rozporządzenia- akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania

5. akty prawa miejscowego-specyficzny rodzaj aktu powszechnie obowiązującego. Posiada wszystkie cechy tych aktów, ale obowiązuje tylko na obszarze działania organu, który go wydał.

6.Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde ma swoje miejsce. Źródło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi. Warunkiem wejścia w życie ustawy jest jej ogłoszenie (np.: w Dzienniku Ustaw, Monitorze Polskim).

7. Tworzenie prawa: 1.stanowienie prawa jest tworzone przez uprawnione organy państwa (jednostkowe akty tworzenia prawa) W tym znaczeniu mówi się, że powstające prawo jest prawem stanowionym- sensu- stricte pełnym tego słowa znaczeniu

Prawo stanowione określane też jako prawo pisane. Zasady formułowania prawa: umowa kwasi -stanowienie prawa to porozumienie co najmniej dwóch osób, które tworzą określone prawa i obowiązki, oparte na prawie już istniejącym

8.Tworzenie prawa oparte na praktyce:

Wyróżniamy dwa sposoby tworzenia prawa opartego na praktyce:

 poprzez sankcjonowanie zwyczaju – przyjęcie przez organ państwowy norm zwyczajowych do rozstrzygnięć sądowych. Organ stosuje normy zwyczajowe przyjmując określone rozwiązanie,

 poprzez decyzję precedensową – rozstrzygnięcie sprawy na podstawie wcześniejszych podobnych przypadków prawnych.

9. System prawa- zbiór norm prawnych obowiązujących na danym terytorium i w danym czasie. Między tymi normami zachodzą rozmaite relacje: natury treściowej (treść jednych norm prawnych uzupełnia i rozwija treść innych), formalnej (jedne normy stanowią formalną podstawę do obowiązywania innych), wynikające z hierarchii aktów prawnych (normy wyższego rzędu uzasadniają obowiązywanie norm niższego rzędu i jednocześnie wyznaczają ich treść).

9. Zasada prawa (zasada prawna) to pojęcie języka prawniczego, przez które, zależnie od kontekstu, można rozumieć:

zasadę prawa w ujęciu opisowym, czyli typ ukształtowania określonej instytucji prawnej; np. zasada kontradyktoryjności, zasada prekluzji dowodowej etc.;

zasadę prawa w ujęciu dyrektywalnym, czyli dyrektywę postępowania, którą da się wyinterpretować z tekstu prawnego lub wywnioskować z norm prawnych wyinterpretowanych z tego tekstu i która jest przez to prawnie wiążąca (zasada prawa sensu stricto); czasami pojęcie zasada prawa bywa odnoszone także do tzw. zasad-postulatów, tj. innych dyrektyw postępowania uznawanych w doktrynie za należące do systemu prawa lub dające się z niego wywieść w inny sposób niż ma to miejsce w przypadku zasad prawa sensu stricto - w tym w szczególności wypowiedzi de lege ferenda. Zasady prawa w ujęciu dyrektywalnym wyrażają z reguły wartości, które prawodawca uważa za szczególnie doniosłe i co do których chce, by były respektowane przy stosowaniu norm, które nie są zasadami prawa.

10. "Obowiązywanie prawa" oznacza, ze można określić, czy dane normy prawne obowiązują, czy należy się do nich stosować i czy można stosować konsekwencje prawne z tym związane. Aby to ustalić, trzeba dysponować określonymi kryteriami odróżniania norm prawnych obowiązujących od nieobowiązujących. ~W nauce prawa najczęściej można spotkać podział tych kryteriów na aksjologiczne, behawiorystyczne i formalne.

*Obowiazywanie prawa w ujęciu aksjologicznym (psychologicznym)oznacza, ze za obowiązujące uważa się tylko te normy prawne, które są, oceniane dodatnio, tzn. jako zgodne z podstawowymi wartościami lub normami moralnymi.

*Behawiorystyczne (socjologiczne, realistyczne) obowiazywanie prawa polega na tym, ze norma prawna obowiazuje, dlatego ze jest stosowana przewazajacej liczbie przypadków (w skali masowej), przy czym motywy, tórymi kieruja sie adresaci norm, sa tu obojętne

*Formalne (tetyczne) obowiazywanie prawa polega na uzasadnieniu mocy obowiazujacej normy prawnej (a dokladniej i w sposób latwiejszy do stalenia - przepisu prawnego).

11. Przestrzeganie prawa - polega na zgodnym z prawem postępowaniu obywateli oraz innych jednostek organizacyjnych . Potrzeba przestrzegania prawa istnieje zawsze a urzędy są do tego zobowiązane .

12. Wykładnia prawa polega na wyjaśnieniu sensu przepisów prawnych, ustaleniu właściwego ich rozumienia, przypisaniu im odpowiedniego znaczenia, bądź wyznaczeniu ich zakresu. Przez wykładnię rozumie się określone czynności podjęte w celu ustalenia znaczenia i zakresu wyrażeń języka prawnego.

Rodzaje wykładni prawa:

1.Wykładnia językowa - polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze względu na język, w którym zostały sformułowane.

2. Wykładnia pozajęzykowa

Wykładnia pozajęzykowa - składają się na nią:

*wykładnia celowościowa (teleologiczna)

*wykładnia systemowa (systematyczna)

*wykładnia funkcjonalna.

Wykładnia celowościowa - przepis ustawy musi być tłumaczony tak, aby był najbardziej zdatnym środkiem do osiągnięcia celu ustawy

Wykładnia funkcjonalna - interpretując przepis prawny należy uwzględniać jego funkcję

Wykładnia systemowa - założenie, że przepis w danym akcie prawnym nie jest umiejscowiony przypadkowo, lecz wynika z racjonalnego działania prawodawcy. Z takiej wykładni może wynikać wniosek że przepis ma mniejsze znaczenie ze względu na treść przepisu wyżej położonego.

13. Luka w prawie to sytuacja, w której brak jest odpowiedniego przepisu (normy) prawa, bądź istniejący przepis (norma) nie jest taki jak być powinien.

Luki w prawie dzielą się na wiele rodzajów:

luka extra legem - występuje gdy dla danego stanu faktycznego (kwestii prawnej) brak jest normy prawnej (przepisu prawa)

luka intra legem - występuje gdy dla danego stanu faktycznego (kwestii prawnej) obowiązuje norma prawna (przepis prawny), jest ona jednak nazbyt ogólny (niedookreślony)

luka contra legem - występuje gdy dla danego stanu faktycznego (kwestii prawnej) obowiązuje norma prawna (przepis prawny), ale nie jest ona taka jak być powinna

luka techniczna - oznacza brak norm (przepisów) prawnych regulujących procedurę, w jakiej ma dojść do podjęcia jakiejś decyzji, wydania jakiegoś aktu prawnego albo dokonania jakiejś innej jeszcze czynności

luka swoista (konstrukcyjna) - oznacza brak norm (przepisów) prawnych, których ustanowienie nakazują inne normy (przepisy prawne)

luka kolizyjna (logiczna) - oznacza sprzeczności dwóch obowiązujących norm (przepisów) prawnych

luka de lege ferenda (postulatywna) - oznacza lukę, extra, intra czy contra legem, czy też innego jeszcze rodzaju (techniczną, swoistą,kolizyjną), której mimo zachodzącej potrzeby jej wypełnienia, nie można usunąć w inny sposób aniżeli na drodze przyjęcia odpowiedniej ustawy (rozporządzenia, uchwały, itd.)

luka zamierzona i niezamierzona - luki celowo przewidziane przez ustawodawcę lub będące wynikiem jego pomyłki (nieprzewidzenia możliwości wystąpienia danego typu sytuacji, będącej często skutkiem niestaranności

14. Reguły kolizyjne I stopnia:

a) Hierarchiczności – gdy dochodzi do treściowej sprzeczności norm usytuowanych na różnych piętrach hierarchii systemu – „lex superior derogat legi inferiori” – norma wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu – uchylenie normy stosowane tylko w konkretnym przypadku.

b) Temporalna (chronologiczna, czasowa) – stosuje się, gdy dochodzi do treściowej kolizji między normami tego samego stopnia, z których jedna jest wydana wcześniej, druga później. Norma wydana później nie może być normą hierarchicznie niższą od normy wcześniejszej. Reguła ta głosi, że norma wydana później uchyla normę wydaną wcześniej – „lex posterior derogat legi priori”

c) Merytoryczna (szczegółowości) – kiedy dochodzi do kolizji dwóch równorzędnych norm, z których jedna jest normą o zakresie ogólnym (szerszym) a druga o zakresie szczegółowym – norma szczegółowa deroguje normę ogólną (nie znajduje zastosowania w zakresie regulacji objętej normą szczegółową) – „lex specialis derogat legi generali”