zachownie skoordynowane reakcje osobnika, służą zaspokojeniu określonej potrzeby – biologicznej, psychicznej lub społecznej zachodzące pod wpływem czynników wew lub zew.Zoopsychologia który w wyjaśnianiu zachowania zwierząt akcentował ich subiektywne przeżycia /zakładano, że przeżycia te odpowiadają analogicznym subiektywnym zjawiskom u ludzi / była kierowana na antropomorfizm, a jej osiągnięciem jest badanie zdolności percepcyjnych i obyczajów zwierząt Behawioryzm odrzucał potrzebę uwzględniania przeżyć subiektywnych / odrzucali metody badawcze stosowane w psychologii, negowali potrzebę zajmowania się zjawiskami psychicznymi, ze względu na ich subiektywny /osiągnięcia: rozpowszechnienie metod badania u zwierząt wyuczonych reakcji ruchowych Etologia rozwinął zarówno osiągnięcia zoopsychologów, behawiorystów/ etologia uznaje istnienie zjawisk subiektywnych u zwierząt, nie opiera na nich interpretacji zachowania /badania etologiczne wymagają znajomości i zastosowania wiedzy z różnych dziedzin nauk,: fizjologia, ewolucjonizm, psychologia, hodowla zwierząt Tinbergen uważał, że przejaw jakiegoś zachowania się zwierzęcia można i należy wyjaśniać na 4 różne sposoby : przyczyna, ontogeneza, filogeneza, funkcja.genetyka beh-badania na ile poszczególne cechy organizmów żywych podlegają kontroli genetycznej a w jakim stopniu podlegają działaniom środowiskowym Rozwój zachowania uwarunkowany informacjami zakodowanymi w genach wbudowanych w DNA zwierzęcia ;behawior zależy od instrukcji chemicznych zawartych w genomie . czynniki środowisk- różnice w zachowaniu w zależności od warunków środowiska -środowisko stworzone przez człowieka wywiera wpływ na behawior zwierząt(gospodarskich, w zoo, laboratoryjnych, towarzyszących. -ograniczenia środowiskowe->ograniczenia w przejawianiu behawioru typowego dla gatunku np. zachowania okołoporodowe NP. świni domowej -dziki europejskie, Oswojenie- dotyczy tylko wybranych osobników i wiąże się ze zmianą zachowania wobec człowiekaUdomowienie- zmianami genetycznymi i dotyczy całych populacji zwierząt danego gatunku Wzmocnienie cech pożądanych –uległość -wzrost , reprodukcja, -wygląd, -cechy młodociane(duże oczy,) Redukcja cech nieporządanych- strach –agresja –cechy fizyczne mniejsze rogi lub bezrożność -Udomowienie wiąże się ze zmianami genetycznymi i dotyczy modyfikacji cech np. morfologicznych ,behawioralnych całej populacji danego gatunku -Zwierzęta dzikie mogą być utrzymywane w niewoli lub nawt przyjść tam na świat ale nadal są dzikie ,mogą być oswojone POPĘD-wewnetrzny proces nerwowy aktywizujący do działania; stan pobudzenia pewnych zespołów ośrodków i dróg nerwowych. Uruchomienie popędu zaspokojenie określonej potrzeby zwierzęcia Pobudzeniu i zaspokojeniu popędów towarzyszą różne stany emocjonalne zwierząt. wg stosunku organizmu do źródła bodzca:# popędy apetytywne- mobilizują zwierzę do osiągnięcia kontaktu z bodźcami atrakcyjnymi(kontakt z bodźcem)#Popędy awersyjne- ukierunkowują działania zwierząt na obronę własnego ciała przed działaniem bodźców awersyjnych(uchronienie się od bodźca)popęd ciekawośći-dążenie do kontaktu z bodźcem jednak z gotowością do ucieczki gdy jest groźny wg charakteru popędu. popędy pierwotne-wrodzone odziedziczone (głód, pragnienie, popęd płciowy, agresji, macieżynski, strach) Popędy wtórne- nabyte wyuczone w konfrontacji z otoczeniem (więź w parze , więź matka-dziecko, strach przed bólem) Przebieg zachowania popędowego dwie fazy: fazę apetencyjną i działanie spełniające. Faza apetencyjna zachowania instynktowego składa się z kilku etapów. Pierwszy etap jest zwykle uruchamiany przez popęd (np. głód lub popęd płciowy), bez udziału bodźca zewnętrznegoNastępne etapy fazy apetencyjnej są wyzwalane prze odpowiednie bodźce kluczowe, działające na właściwy wrodzony mechanizm wyzwalający. Jednocześnie rozpoczęcie przez zwierzę kolejnego etapu hamuje etap poprzedni. Ostatni etap fazy apetencyjnej kończy się napotkaniem bodźca kluczowego, który wyzwala działanie. Bodźce kluczowe-występujące poza kontekstem społecznym w relacji drapieżnik ofiara. pełnią tylko ubocznie funkcję sygnałową; wyzwalają reakcje popędowe proste (np. widok drapieżnika — ucieczkę) lub złożone, instynktowe (np. widok, głos, woń zwierzęcia — reakcję łowiecką u drapieżnika) wyzwalacze-bodzce występujące w kontekście społecznym(godowych terytorialnych) typowe dla przedstawicieli danego gatunku.(np. wyzwalacze płciowe:wizualne zygzakowaty taniec samca ciernika, spiew godowy u ptaków; głosy alarmowe-wyzwalacze zygnalizujące zagrożenie reakcje intencjonalne-Gdy popęd jest zbyt słaby by wywołać właściwe zachowanie popędowe, reakcje w postaci zaczątkowej(ziewanie szczerzenie zębów ,przykucnięcia) kilkukrotne powtarzanie fazy wstępnej czynności działanie przezutowe -przy jednoczesnym pobudzeniu dwóch silnych przeciwstawnych popędów:awersyjnego i apetytywnego(strach agresja), -wzajemne niwelowanie się tych popędów skierowane w aktywność w innym kierunkureakcja przeżutowa (skierowanie aktywności osobnika w innym kierunku) reak. upustowe- silny popęd ale brak egzogennego bodźca kluczowegoreakcje w próżni stanów emocjonalnych u zwierząt FIZJ- objawy wegetatywne (regulowane przez układ nerwowy wegetatywny) zmiany ciśnienia tętniczego krwi/częstość skurczów serca /szerokość źrenic /zwężenie lub rozszerzenie naczyń skórnych /zmiany częstości oddechów /zmiany stężenia hormonów we krwi BEH:/ucieczka, walka, pobudzenie ruchowe lub znieruchomienie/ wokalizacja/ przyjmowanie póz ciała, gestyTemperament- zespół dziedziczonych cech behawioralnych: emocjonalność, aktywność, towarzyskość. Charaktercechy zachowania uwarunkowane przez środowisko, są względnie trwały, charakterystyczne dla jednostki i wpływają na sposób zachowania w różnych sytuacjach..cechy indywidualności - temperament uwarunkowany przez czynniki genetyczne - siła i szybkość reakcji zwierzęcia - wrodzona część indywidualności zwierzęcia - cechy uwarunkowane dominującym wpływem czynników środowiska zewnętrznego, są względnie trwałe, charakterystyczne dla jednostki i wpływają na sposób zachowania w różnych sytuacjac - cechy zdobyte podczas ontogenezy - cechy wyuczone przez działania człowieka - zachowanie w określonych sytuacjac Trwałość śladu pamięciowego, fazy pamięci zależne od czasu sensoryczna- - związane bezpośrednio z percepcją, trwa od kilku milisekund do kilku sekund. krótkotrwała-pamięć świeża, bardzo pojemna ,ale pojemność ograniczona trwa mnuty długotrwała-zachowanie śladów przez bardzo długi czas, ma stosunkowo nieograniczoną pojemność i czas trwania –godziny-dni-cale życieze względu na rodzaj zapamiętywanego materiału- pamięć opisowa (deklaratywna}- pamięć zdarzeń, miejsc, obiektów, zwierząt, ludzi- pamięć proceduralna (ruchowa, nieopisowa,)-pamięć procedur, umiejętności, nawyków ze względu na czasowe właściwości pamięci - pamięć katalogowa –zdarzeń przeszłych - operacyjna (robocza)- pamięć zdarzeń aktualnie toczących się Inteligencja kognitywna zdolność do myślenia skutecznego w szczególności w sytuacjach nieprzewidywanych i niepewnych, zdolność wykorzystania własnej wiedzy Znaczenie biol:- ułatwiają zdobywanie pożywienia- są pomocne w unikaniu niebezpieczeństw- umożliwiają komunikację między osobnikami Funkcja podwzgórza w sterowaniu zachowaniem - reakcje stresowe- nadaje rytm procesom beh- reguluje sen, czuwanie- reguluje pobieranie pokarmu- reguluje rozmnażanie i opiekę rodzicielską- kontroluje strach i agresję- modyfikuje czynności emocjonalne i motywacyjne, część boczna podwzgórza jest częścią Mózgowego układu nagrody Emocje są wzbudzane, żeby odpowiednio motywować zwierzę do przejawiania odpowiedniego behawioru (przygotowują organizm do skutecznego działania), nadają motywację czynnościom podtrzymującym życie, ale służą także do komunikacji i ustalania reguł życia społecznego.

zachownie skoordynowane reakcje osobnika, służą zaspokojeniu określonej potrzeby – biologicznej, psychicznej lub społecznej zachodzące pod wpływem czynników wew lub zew.Zoopsychologia który w wyjaśnianiu zachowania zwierząt akcentował ich subiektywne przeżycia /zakładano, że przeżycia te odpowiadają analogicznym subiektywnym zjawiskom u ludzi / była kierowana na antropomorfizm, a jej osiągnięciem jest badanie zdolności percepcyjnych i obyczajów zwierząt Behawioryzm odrzucał potrzebę uwzględniania przeżyć subiektywnych / odrzucali metody badawcze stosowane w psychologii, negowali potrzebę zajmowania się zjawiskami psychicznymi, ze względu na ich subiektywny /osiągnięcia: rozpowszechnienie metod badania u zwierząt wyuczonych reakcji ruchowych Etologia rozwinął zarówno osiągnięcia zoopsychologów, behawiorystów/ etologia uznaje istnienie zjawisk subiektywnych u zwierząt, nie opiera na nich interpretacji zachowania /badania etologiczne wymagają znajomości i zastosowania wiedzy z różnych dziedzin nauk,: fizjologia, ewolucjonizm, psychologia, hodowla zwierząt Tinbergen uważał, że przejaw jakiegoś zachowania się zwierzęcia można i należy wyjaśniać na 4 różne sposoby : przyczyna, ontogeneza, filogeneza, funkcja.genetyka beh-badania na ile poszczególne cechy organizmów żywych podlegają kontroli genetycznej a w jakim stopniu podlegają działaniom środowiskowym Rozwój zachowania uwarunkowany informacjami zakodowanymi w genach wbudowanych w DNA zwierzęcia ;behawior zależy od instrukcji chemicznych zawartych w genomie . czynniki środowisk- różnice w zachowaniu w zależności od warunków środowiska -środowisko stworzone przez człowieka wywiera wpływ na behawior zwierząt(gospodarskich, w zoo, laboratoryjnych, towarzyszących. -ograniczenia środowiskowe->ograniczenia w przejawianiu behawioru typowego dla gatunku np. zachowania okołoporodowe NP. świni domowej -dziki europejskie, Oswojenie- dotyczy tylko wybranych osobników i wiąże się ze zmianą zachowania wobec człowiekaUdomowienie- zmianami genetycznymi i dotyczy całych populacji zwierząt danego gatunku Wzmocnienie cech pożądanych –uległość -wzrost , reprodukcja, -wygląd, -cechy młodociane(duże oczy,) Redukcja cech nieporządanych- strach –agresja –cechy fizyczne mniejsze rogi lub bezrożność -Udomowienie wiąże się ze zmianami genetycznymi i dotyczy modyfikacji cech np. morfologicznych ,behawioralnych całej populacji danego gatunku -Zwierzęta dzikie mogą być utrzymywane w niewoli lub nawt przyjść tam na świat ale nadal są dzikie ,mogą być oswojone POPĘD-wewnetrzny proces nerwowy aktywizujący do działania; stan pobudzenia pewnych zespołów ośrodków i dróg nerwowych. Uruchomienie popędu zaspokojenie określonej potrzeby zwierzęcia Pobudzeniu i zaspokojeniu popędów towarzyszą różne stany emocjonalne zwierząt. wg stosunku organizmu do źródła bodzca:# popędy apetytywne- mobilizują zwierzę do osiągnięcia kontaktu z bodźcami atrakcyjnymi(kontakt z bodźcem)#Popędy awersyjne- ukierunkowują działania zwierząt na obronę własnego ciała przed działaniem bodźców awersyjnych(uchronienie się od bodźca)popęd ciekawośći-dążenie do kontaktu z bodźcem jednak z gotowością do ucieczki gdy jest groźny wg charakteru popędu. popędy pierwotne-wrodzone odziedziczone (głód, pragnienie, popęd płciowy, agresji, macieżynski, strach) Popędy wtórne- nabyte wyuczone w konfrontacji z otoczeniem (więź w parze , więź matka-dziecko, strach przed bólem) Przebieg zachowania popędowego dwie fazy: fazę apetencyjną i działanie spełniające. Faza apetencyjna zachowania instynktowego składa się z kilku etapów. Pierwszy etap jest zwykle uruchamiany przez popęd (np. głód lub popęd płciowy), bez udziału bodźca zewnętrznegoNastępne etapy fazy apetencyjnej są wyzwalane prze odpowiednie bodźce kluczowe, działające na właściwy wrodzony mechanizm wyzwalający. Jednocześnie rozpoczęcie przez zwierzę kolejnego etapu hamuje etap poprzedni. Ostatni etap fazy apetencyjnej kończy się napotkaniem bodźca kluczowego, który wyzwala działanie. Bodźce kluczowe-występujące poza kontekstem społecznym w relacji drapieżnik ofiara. pełnią tylko ubocznie funkcję sygnałową; wyzwalają reakcje popędowe proste (np. widok drapieżnika — ucieczkę) lub złożone, instynktowe (np. widok, głos, woń zwierzęcia — reakcję łowiecką u drapieżnika) wyzwalacze-bodzce występujące w kontekście społecznym(godowych terytorialnych) typowe dla przedstawicieli danego gatunku.(np. wyzwalacze płciowe:wizualne zygzakowaty taniec samca ciernika, spiew godowy u ptaków; głosy alarmowe-wyzwalacze zygnalizujące zagrożenie reakcje intencjonalne-Gdy popęd jest zbyt słaby by wywołać właściwe zachowanie popędowe, reakcje w postaci zaczątkowej(ziewanie szczerzenie zębów ,przykucnięcia) kilkukrotne powtarzanie fazy wstępnej czynności działanie przezutowe -przy jednoczesnym pobudzeniu dwóch silnych przeciwstawnych popędów:awersyjnego i apetytywnego(strach agresja), -wzajemne niwelowanie się tych popędów skierowane w aktywność w innym kierunkureakcja przeżutowa (skierowanie aktywności osobnika w innym kierunku) reak. upustowe- silny popęd ale brak egzogennego bodźca kluczowegoreakcje w próżni stanów emocjonalnych u zwierząt FIZJ- objawy wegetatywne (regulowane przez układ nerwowy wegetatywny) zmiany ciśnienia tętniczego krwi/częstość skurczów serca /szerokość źrenic /zwężenie lub rozszerzenie naczyń skórnych /zmiany częstości oddechów /zmiany stężenia hormonów we krwi BEH:/ucieczka, walka, pobudzenie ruchowe lub znieruchomienie/ wokalizacja/ przyjmowanie póz ciała, gestyTemperament- zespół dziedziczonych cech behawioralnych: emocjonalność, aktywność, towarzyskość. Charaktercechy zachowania uwarunkowane przez środowisko, są względnie trwały, charakterystyczne dla jednostki i wpływają na sposób zachowania w różnych sytuacjach..cechy indywidualności - temperament uwarunkowany przez czynniki genetyczne - siła i szybkość reakcji zwierzęcia - wrodzona część indywidualności zwierzęcia - cechy uwarunkowane dominującym wpływem czynników środowiska zewnętrznego, są względnie trwałe, charakterystyczne dla jednostki i wpływają na sposób zachowania w różnych sytuacjac - cechy zdobyte podczas ontogenezy - cechy wyuczone przez działania człowieka - zachowanie w określonych sytuacjac Trwałość śladu pamięciowego, sensoryczna- - związane bezpośrednio z percepcją, trwa od kilku milisekund do kilku sekund. krótkotrwała-pamięć świeża, bardzo pojemna ,ale pojemność ograniczona trwa mnuty długotrwała-zachowanie śladów przez bardzo długi czas, ma stosunkowo nieograniczoną pojemność i czas trwania –godziny-dni-cale zapamiętywanego materiału- pamięć opisowa (deklaratywna}- pamięć zdarzeń, miejsc, obiektów, zwierząt, ludzi- pamięć proceduralna (ruchowa, nieopisowa,)-pamięć procedur, umiejętności, nawyków czasowe właściwości pamięci - pamięć katalogowa –zdarzeń przeszłych - operacyjna (robocza)- pamięć zdarzeń aktualnie toczących się Inteligencja kognitywna zdolność do myślenia skutecznego w szczególności w sytuacjach nieprzewidywanych i niepewnych, zdolność wykorzystania własnej wiedzy Znaczenie biol:- ułatwiają zdobywanie pożywienia- są pomocne w unikaniu niebezpieczeństw- umożliwiają komunikację między osobnikami Funkcja podwzgórza w sterowaniu zachowaniem - reakcje stresowe- nadaje rytm procesom beh- reguluje sen, czuwanie- reguluje pobieranie pokarmu- reguluje rozmnażanie i opiekę rodzicielską- kontroluje strach i agresję- modyfikuje czynności emocjonalne i motywacyjne, część boczna podwzgórza jest częścią Mózgowego układu nagrody Emocje są wzbudzane, żeby odpowiednio motywować zwierzę do przejawiania odpowiedniego behawioru (przygotowują organizm do skutecznego działania), nadają motywację czynnościom podtrzymującym życie, ale służą także do komunikacji i ustalania reguł życia społecznego.

TESTOSRTERON-że kastracja samców, od dawna stosowana w hodowli zwierząt gospodarskich, powoduje ich złagodnienie. Podobne zjawisko występuje u zwierząt laboratoryjnych: reakcje agresywne zanikają u szczurów kastrowanych, natomiast pojawiają się ponownie u tych samych zwierząt po iniekcji testosteronu. Poziom testosteronu zależy od rangi zwierzęcia w stadzie i aktualnej sytuacji socjalnej: obce samce wprowadzane do stada są zwykle obiektem ataku i wykazują niski poziom testosteronu we krwi, poziom tego hormonu koreluje się z pozycją socjalną- osobnik alfa ma najwyższy poziom testosteronu, gdy zostanie on jednak zabrany ze stada, poziom hormonu obniża się PROGESTERON- Ciężarne samice są agresywne wobec samca wchodzącego na ich terytorium, zachowania takie są widoczne również w okresie karmienia SEROTONINA-obniża poziom agresji. Brak ruchu wzrost agresji