TEORIA | ZAŁOŻENIA | PODSTAWOWA PRZESŁANKA ROZWOJU HANDLU | PRZEDSTAWICIEL | UWAGI |
---|---|---|---|---|
Teorie przedklasyczne:
|
starożytni władcy dążyli do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej |
|||
|
każdy towar ma swoją słuszną cenę, powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany; słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji | św. Tomasz z Akwinu | ||
- monetaryzm/ bulionizm - merkantylizm właściwy |
doktryna ekonomiczna i polityczna zalecająca popieranie wywozu własnych towarów przy jednoczesnym ograniczaniu importu z myślą o uzyskaniu w ten sposób nadwyżek złota za główny cel uważano zwiększenie zasobów kruszców za główny cel uważano zwiększenie zasobów zagranicznych pieniędzy, w tym złota i srebra |
dopływ do kraju złota |
Krytyka: A. Smith, D. Hume, D. North |
|
Teoria kosztów absolutnych A. Smitha (przewagi absolutnej, różnic absolutnych) |
- 2 kraje - 2 towary - 1 czynnik produkcji: praca - nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa jednocześnie koszty produkcji - istnieje pełna mobilność pracy w granicach jednego kraju i brak mobilności pracy między krajami - relacja między nakładem pracy a wielkością produkcji nie zmienia się (brak korzyści skali) - nie występują koszty transportu obu tych towarów - w obu krajach istnieje wolna konkurencja - eksport = import - nie ma barier handlowych - kraj A jest bardziej efektywny (dysponuje przewagą absolutną) w produkcji towaru x, a zarazem jest mniej efektywny niż kraj B (nie dysponuje nad nim przewagą absolutną) w produkcji towaru y - kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru x, w przypadku którego dysponuje przewagą absolutną, w zamian za import z kraju B całości lub części produkcji towaru y, w przypadku którego absolutną przewagą dysponuje jego partner handlowy – kraj B Międzynarodowy podział pracy – czyli specjalizacja każdego kraju jedynie w kilku, a nie wszystkich produktach, pozwoli na lepsze spożytkowanie przez oba kraje posiadanych przez nie zasobów, co znajduje odbicie w tym, że eksportując towary będące przedmiotem specjalizacji, a importując te, w których specjalizują się partnerzy, kraje uczestniczące w międzynarodowej wymianie towarowej wytwarzają więcej dóbr. O wyborze kierunku specjalizacji decydują absolutne różnice w kosztach wytwarzania. Przyczynami, które mogą sprawić, że między krajami występują różnice w kosztach wytwarzania, są różnice w wyposażeniu w zasoby naturalne lub nabyte. |
występujące między krajami absolutne różnice kosztów wytwarzania, mierzone nakładami pracy | A. Smith (Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, 1776) | |
Teoria kosztów względnych R. Torrensa i D. Ricarda (kosztów komparatywnych, porównawczych)
|
- założenia j.w. - kraj A wytwarza obydwa wyroby taniej (drożej) niż kraj B - kraj A (mający absolutną przewagę nad krajem B w produkcji obydwu dóbr) powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B, tzn. tego towaru, w przypadku którego jego przewaga nad krajem B jest stosunkowo największa lub brak przewagi stosunkowo najmniejszy - kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towaru, w przypadku którego niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu |
występujące między krajami względne różnice kosztów wytwarzania, mierzone nakładami pracy |
|
Prawo wzajemnego popytu J.St. Milla – czynnikiem decydującym o przyjęciu relacji wymiennej w obrotach handlowych między krajami są wielkości popytu i podaży zgłaszanych przez kraje uczestniczące w wymianie; kraj o relatywnie wysokim popycie na towar importowany odnosi z wymiany mniejsze korzyści niż jego partner o stosunkowo mniejszym popycie na towar importowany Teoria Marshalla – „reprezentacyjny koszyk towarów” – przedmiot wymiany między dwoma krajami; „krzywe zaoferowania” (krzywe popytu wzajemnego) – krzywa popytu kraju A na „reprezentacyjny” koszyk towarowy kraju B, która to krzywa jest jednocześnie krzywą podaży koszyka towarów kraju B (w punkcie przecięcia się krzywych zaoferowania dwóch krajów znajduje się punkt równowagi w handlu międzynarodowym) |
- ujęcie wieloczynnikowe - ujęcie subiektywne |
możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją wtedy, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice „realnie” ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i in. czynników produkcji
|
występujące między krajami względne różnice kosztów realnych | Kierunki rozwoju teorii handlu mn.:
|
|
|
- podjęcie specjalizacji międzynarodowej oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (który jest przedmiotem importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (który staje się przedmiotem eksportu) - potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach; każdy kraj powinien specjalizować się w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne |
występujące między krajami względne różnice kosztów alternatywnych | G. Haberler (Austria) | |
Teoria obfitości zasobów Heckschera-Ohlina- Samuelsona (proporcji w zasobach) - sformalizowana - niesformalizowana |
- 2 kraje, 2 towary i 2 czynniki produkcji: praca i kapitał - czynniki produkcji są jednorodne (homogeniczne) - oba czynniki są niezbędne do wytworzenia każdego z towarów - w obu krajach stosowane są identyczne technologie produkcji - w obu krajach istnieje doskonała konkurencja - w obu krajach istnieją identyczne gusty - koszty transportu nie są brane pod uwagę - nie występują bariery ruchu towarów przez granice - doskonała mobilność czynników produkcji wewnątrz kraju przy braku mobilności między krajami - jeden z towarów jest bardziej pracochłonny, a drugi – kapitałochłonny - różne wyposażenie krajów w czynniki produkcji Twierdzenie Heckschera-Ohlina – kraj będzie eksportował te towary, do wytworzenia których zużywa się relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju obfitego, a sprowadzał z zagranicy towary, których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie rzadkiego. Obfitość zasobów:
(K : L)B > (K : L)A
(RK : RL)B < ((RK : RL)A RK - przychód z zastosowania kapitału (K), tj. stopa procentowa (r), czyli cena kapitału RL - przychód z zastosowania pracy (L), tj. stawka płacy (w), czyli cena pracy Twierdzenie Heckschera-Ohlina- Samuelsona o wyrównywaniu się cen czynników produkcji – w warunkach wolnego handlu wymiana międzynarodowa prowadzi do wyrównywania się cen czynników produkcji między krajami:
Warunki wyrównywania się cen czynników produkcji:
nie ma międzynarodowego przepływu czynników produkcji – substytutem jest przenoszenie towarów (wymiana handlowa) |
występujące między krajami relatywne różnice kosztów i cen (są konsekwencją różnic w wyposażeniu krajów w czynniki produkcji) | Efekt Stolpera-Samuelsona – istnieje ścisły związek między zmianami cen towarów a zmianami cen czynników produkcji, a co za tym idzie – ze zmianami dochodów ich właścicieli; uruchomiony przez handel międzynarodowy ruch cen czynników produkcji, polegający na wzroście cen czynnika w danym kraju obfitego i spadku cen czynnika w danym kraju rzadkiego, prowadzi do wzrostu realnych dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz spadku realnych dochodów właścicieli czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego. Twierdzenie Rybczyńskiego – wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu właśnie tego czynnika, a zarazem absolutny spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego zasoby nie ulegają zmianie. Tzw. paradoks Leontiefa – wbrew twierdzeniu Heckschera-Ohlina USA eksportują dobra, do wytworzenia których potrzeba relatywnie więcej czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego, a importują dobra, których wytwarzanie wymaga relatywnie więcej czynnika w danym kraju obfitego. Choroba holenderska (deindustrializacja) – w wyniku zmian spowodowanych wzrostem zasobów czynników naturalnych; w przypadku Holandii zaobserwowano, iż odkrycie liczących się zasobów surowców (gazu ziemnego) spowodowało, że dynamika rozwoju przemysłu w tym kraju zaczęła odstawać od tempa rozwoju górnictwa; skokowy wzrost zasobów jednego z czynników produkcji (gazu, ropy), przy nie zmienionych lub wolno rosnących zasobach pozostałych (kapitału, pracy) sprawia, że szybko rozwijające się górnictwo wysysa kapitał i pracę z inntch zastosowań. |
|
Teorie neoczynnikowe |
|
|||
Teorie neotechnologiczne
|
Opóźnienie naśladowcze (M. Posner) – przyczyną istnienia handlu międzynarodowego może być występowanie odstępu czasowego między rozpoczęciem produkcji określonego dobra w dwóch krajach:
|
różnice w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego | ||
|
Handel międzynarodowy jest pochodną przechodzenia danego produktu-innowacji kolejno przez trzy fazy:
|
występowanie faz życia produktu | R. Vernon | |
|
Korzyści skali produkcji i zbytu – występują wtedy, gdy wielkości produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji:
|
różnice kosztów wskutek osiągania korzyści skali produkcji | ||
Teorie popytowo-podażowe | Bardzo istotne jest rozwijanie tzw. handlu wewnątrzgałęziowego – jednoczesny import i eksport towarów tych samych gałęzi i branż. Korzyści:
|