MODUŁ XI

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W LECZENIU RAN PRZEWLEKŁYCH

Literatura

1. K. De Walden – Gałuszko” Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej.”

2. M. Szewczyk, A. Jawień „Leczenie ran przewlekłych” Teramedia 2009.

3.E. Walewska „Podstawy Pielęgniarstwa Chirurgicznego”

4. O. Kirschnick „Pielęgniarstwo”

5. K. Zahradniczek „Pielęgniarstwo”

6. W. Kapała „Pielęgniarstwo w chirurgii”.

RANY PRZEWLEKŁE:

-Odleżyny

-Owrzodzenia podudzi

-Zespół stopy cukrzycowej

Odleżyna – jest uszkodzeniem skóry o charakterze owrzodzenia, będącym efektem znacznego niedokrwienia tkanek spowodowanego uciskiem i działaniem sił ścinających. Odleżyna – to obszar miejscowej martwicy tkanek, która rozwija się gdy skóra zostaje uciśnięta pomiędzy wyniosłością kostna, a zewnętrzną powierzchnia, przez dłuższy okres czasu. W innych słowach odleżyna spowodowana jest przedłużającym się ciśnieniem, które powoduje uszkodzenie niżej położonych tkanek.

Po raz pierwszy termin odleżyna został użyty w 1590 roku przez Hildausa i pochodzi z łacińskiego słowa decumbro co znaczy leżeć płasko. Używano wiele nazw dla określenia tego typu rany: - odleżyny /pressure ulcers/ - rany łóżkowe /bedsores/ - wrzody martwicze - rany niedokrwienne /ischemic ulcers/. Ale ponieważ ciśnienie jest kluczowym czynnikiem w powstawaniu tych ran obecnie używa się terminu ODLEŻYNA

Patogeneza:

główne czynniki zwane zewnętrznymi:

• ciśnienie powyżej 25 mm Hg zmyka naczynia włosowate i zatrzymuje zaopatrzenie w krew. Komórki są pozbawione tlenu i składników odżywczych

a produkty przemiany materii gromadzące się w komórkach gdy ciśnienie utrzymywane jest dłużej, powodują ich uszkodzenie, a potem śmierć

• tarcie gdy skóra jest przesuwana względem powierzchni np. łóżka i

powoduje mechaniczne uszkodzenie skóry.

• siły ścinające powodują uszkodzenie mikrokrążenia w szerokim obszarze skóry i również pociągają włókna mięśniowe z ich przyczepów kostnych.

Pojawiają się gdy kość lub staw się przesuwa, lecz skóra przylega do podłoża.

CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE

- zmiany pozycji i obracanie pacjenta – złe metody pielęgnacji,

- twarda powierzchnia łóżka lub wózka inwalidzkiego,

- nietrzymanie moczu lub stolca powoduje macerację i skórę bardziej wrażliwą na niedokrwienie

- infekcja spowodowana złą higieną powoduje obszary mikrouszkodzeń i wrota wejścia zakażenia.

CZYNNIKI WEWNĘTRZNE

• stan ogólny i odżywienie

• typ budowy - np. otyłość,

• ruchomość - ograniczenie ruchomości, niedowłady

• nietrzymanie moczu lub stolca

• czynniki neurologiczne - brak czucia bólu itp

• czynniki naczyniowe - cukrzyca, miażdżyca,

Jako czynniki wewnętrzne wyróżniamy:

- unieruchomienie – powoduje niemożliwość redukcji ciśnienia poprzez zmiany pozycji,

- niedożywienie – redukcja wagi ciała i wyściółki znajdującej się pomiędzy skórą i kośćmi,

- niedobiałczenie – powoduje powstawanie obrzęku, który czyni skórę bardziej wrażliwą na niedokrwienie,

- niedokrwistość – zmniejszony przepływ włośniczkowy i nieodpowiednie utlenowanie tkanek,

- niedobory witamin i minerałów – hamują naturalne procesy gojenia.

Witamina C – ważna dla syntezy kolagenu i powstawania fibroblastów,

Witamina A – rola we wczesnej fazie zapalenia, modulacja aktywności kolagenazy i stymulacja komórek naskórka

Cynk – niezbędny dla podziałów komórkowych i wzrostu komórkowego

Osoby starsze:

• zmniejszenie świadomości pacjenta – zmniejszoną jego ruchomość,

• ubytki czuciowe – pacjent nie odczuwa bólu spowodowanego działającym ciśnieniem lub tarciem,

• zmniejszenie aktywności ruchowej,

• podeszły wiek powoduje:

• utratę masy ciała

• zmniejszoną elastyczność skóry

• zmniejszenie unaczynienia

• zmniejszone napięcie skóry

• zwiększoną suchość skóry

• zmniejszone odczuwanie bólu

Najczęstsze miejsce występowania

• okolica kości krzyżowej,

• kości biodrowe,

• pięty,

• Łokcie,

• uszy i tył głowy.

Etapy rozwoju odleżyny

• I. Ucisk na skórę i tkanki podskórne

• II. Niedokrwienie, niedotlenienie tkanek

• III. Śmierć komórki

• IV. Odleżyna

Skale oceny rozwoju odleżyn:

Skala Waterlow

-Skala Norton

-Skala Douglasa

- Skala CBO (Dutch Consensus Prevention of Bedsores)

-Skala Bradena

-Skala wg Enisa i Sarmento

- Guttmana

Skala Thorencea

Stopień I – blednące zaczerwienienie – zaczerwienienie, które blednie pod wpływem ucisku palca wskazuje że mikrokrążenie jest jeszcze nie uszkodzone.

Stopień II – nieblednące zaczerwienienie – zaczerwienienie nie blednie pod

wpływem lekkiego ucisku palca, możliwe odbarwienia skóry, zwiększone ucieplenie i obrzęk,

Stopień III – częściowy ubytek skóry obejmujący naskórek lub skórę właściwą lub

oba. Rana jest powierzchowna i może mieć wygląd strupa lub zdarcia.

Stopień IV – pełnej grubości uszkodzenie skóry wraz z zajęciem tkanki podskórnej,

które może rozszerzać się do powięzi.

Stopień V – głębokie uszkodzenie przechodzące przez powięź w kierunku mięśni,

kości lub struktur podporowych takich jak: torebki stawowe lub ścięgna.

Skala wg. Enisa i Sarmento

I – odleżyna ograniczona do naskórka

II – zmiana obejmuje naskórek i skórę właściwą

III – zmiana obejmuje tkankę podskórną, skórę właściwą sięgając do mięśni

IV – zniszczenie wszystkich struktur tkanki miękkiej z rozszerzeniem na stawy i mięśnie

Cechy kliniczne i morfologiczne

• Nieblednący rumień na skórze I

• Powierzchowna rana, obrzęk, pęcherze, ból (uszkodzenie naskórka i częściowe uszkodzenie skóry właściwej)

II

• Rana z dnem pokrytym żółtymi ranami martwiczymi lub czerwoną ziarniną, brzegi rany dobrze odgraniczone, otoczone obrzękiem i rumieniem (uszkodzenie pełnej grubości skóry) III

• Owrzodzenie z martwiczymi tkankami w dnie rany z jamami drążącymi w kierunku przestrzeni międzypowięziowych, do stawów, ze zniszczeniem mięśni i kości (uszkodzenie skóry i tkanek leżących pod skórą, zakrzepica małych naczyń tkanki podskórnej) IV

Odleżyny u osób porażonych hemiplegia , paraplegia , tetraplegia.

- zaburzenia stymulacji nerwowo-mięśniowej

- brak czucia

- często niedożywienie

- niewykształcone lub nieprawidłowe czynności samoopiekuńcze

- ograniczona zdolność do samoopieki

- często brak profesjonalnego nadzoru pielęgniarskiego

- obrzęki

- leki

Zasady leczenia odleżyn w zależności
od stopnia zaawansowania klinicznego

wczesna ocena czynników ryzyka,

wdrożenia odpowiedniej profilaktyki:

eliminacja , zmniejszenie czynników

• wewnętrznych

• zewnętrznych

• Pielęgnacja skóry:

- mycie ciepłą wodą, delikatnymi mydłami,

- nawilżanie substancjami nie zawierającymi alkoholu,

- olejki i kremy zawierające lanolinę,

- unikanie masowania skóry szczególnie nad wyniosłościami kostnymi

• odpowiednie żywienie i nawodnienie pacjenta,

• zapobieganiu tarciu – odpowiednie techniki zmiany pozycji pacjenta,

• stosowanie np. specjalnych rolek do przesuwania pacjenta.

Kompleksowa ocena odleżyny

• stopnia odleżyny – używając klasyfikacji

• lokalizacja odleżyny

• pomiar wielkości – długość, szerokość, głębokość lub objętość dla ran

głębokich /używając gipsu dentystycznego używanego do robienia odcisków/

• ocena charakteru wysięku – ropny, białkowy, krwisty. Należy ocenić jego

ilość co jest bardzo ważne w dalszym procesie leczenia,

• ocena dna rany – martwica rozpływna, ziarnina. Ocena ewentualnych

połączeń ze stawami, kośćmi, ścięgnami,

• ocena bólu – używając 10-cio stopniową skalę VAS,

• ocena otaczającej skóry – obecność maceracji, infekcji,

• ocena brzegów rany - ocena obecności i rozległości ewentualnych kieszeni

lub tuneli

Materace

• poprawę samopoczucia pacjentów poprzez wpływ czynników mechanoterapeutycznych, które łagodzą sztywność stawów, ostre bóle pleców, napięcie i kurczliwość mięśni.

• ograniczenie zmęczenia wywołanego długotrwałym leżeniem

• odciążenie ciała

• redukcję ucisku tkanek unikając ucisku stałego, zastępujemy go zmiennym (okresowo zerowym) wspomaganie

• wymuszają mikrokrążenie i dlatego zawsze przyspieszają proces leczenia

• skracają czas leczenia odleżyn,

• wspomagają dotlenienie skóry i tworzą jej właściwy mikroklimat

• dotlenienie ciała

• Ułatwienie opieki ułatwienie pracy pielęgniarkom, umożliwiając im poświecenie czasu na inne potrzeby chorych,

• ograniczenie konieczności przekładania pacjenta tylko do szczególnych przypadków

• chorobowych

• pozwalają na wydłużenie odstępu czasowego odwracania chorych (najczęściej u pacjentów w stanie terminalnym z powodu bólów, jakie występowały podczas zmiany pozycji ciała),

• łatwe utrzymanie higieny ciała pacjenta

• oszczędności w cierpieniu, lekach i środkach opatrunkowych

• bardzo wydatnie zmniejsza koszt leczenia odleżyn,

• przyspieszenie czasu wyleczenia.

• Podwaja ilość wyleczonych odleżyn i zdecydowanie redukuje ilość nowo powstających

Opatrunki

• utrzymanie wysokiej wilgotności pomiędzy nim a raną,

• nie uszkadzanie tkanek podczas wymiany

• usuwanie nadmiaru wysięku i toksycznych cząstek,

• nie przyleganie do rany,

• nieprzepuszczalny dla bakterii,

• pozwalanie na prawidłową wymianę gazową,

• utrzymywanie odpowiedniej temperatury,

• nietoksyczny i niealergizujący,

Opatrunki- rodzaje

• błony poliuretanowe

• hydrokoloidy

• hydrożele

• gąbki poliuretanowe

• dekstranomery

• opatrunki alginianowe

• inne lub złożone

Leczenia oparte na etapie
gojenia na jakim znajduje się rana oraz od jej głębokości

1.rana pokryta martwicą suchą lub rozpływną, płytka lub głęboka

2. rana ziarninująca płytka lub głęboka

3. rana naskórkująca

4. rana zainfekowana

błony poliuretanowe

Cienkie elastyczne, przezroczyste opatrunki, chroniące skórę

• Strona wewnętrzna błony ma właściwości adhezyjne (przyleganie do skóry)

Struktura błony pozwala na parowanie z powierzchni skóry, nie przepuszcza

natomiast wody i zanieczyszczeń z zewnątrz.

Może pozostawać na miejscu nawet do dziesięciu dni .

• Błony poliuretanowe nie maja właściwości pochłaniających, przez co może gromadzić się pod nią wysięk w postaci "bąbla", który można nakłuwać i usunąć przy pomocy igły i strzykawki

Może on również powodować zsuwanie się błony z powierzchni odleżyny i konieczność jej częstszej wymiany skuteczne jako opatrunek zakładany profilaktycznie w miejscach najbardziej narażonych na ucisk i tarcie .

Błony poliuretanowe występują w różnych wielkościach

Preparaty:

• Opsite Flexigride - / Smith & Nephew /

• Tegaderm - /3M /

• Bioclusive - /Johnson

Hydrokoloidy

Występują w postaci płytki lub pasty. Płytka ma budowę dwuwarstwową:

• zewnętrzna ochronna zabezpiecza ranę przed zabrudzeniem płynami, stolcem lub moczem z zewnątrz

• wewnętrzna aktywna w kontakcie z wysiękiem z rany formuje żel pokrywający ranę i jednocześnie pochłania nadmiar wysięku, stwarza idealne wilgotne środowisko

• Hydrokoloidy izolują termicznie ranę powodując jej utrzymanie w temperaturze ciała.

Preparaty

• Granuflex super cienki - /ConvaTec/

• Granuflex - /ConvaTec/

• Tegasorb - /3M/

• Comfeel - /Coloplast/

Hyrocoll /Hartmann

Opatrunki poliuretanowe

Są to płytki o grubości 5-8 mm lub owalne i okrągłe gąbki. Poliuretan pod wpływem wysokiej temperatury tworzy piankę o strukturze komórek powietrznych, które „ łapią” wysięk. Mają bardzo dobre właściwości pochłaniające – stosuje się je do oczyszczonych ran powierzchownych – płytki lub głębokich – gąbki.

Mają działanie termoregulacyjne i są szczególnie polecane do leczenia owrzodzeń żylnych podudzi

• Nie mogą być stosowane na rany suche i nie wolno ich namaczać lub łączyć z antyseptykami na ranie

Płytki mają zewnętrzny plaster pozwalający utrzymać je na ranie

gąbki wymagają pokrycia opatrunkiem pokrywającym.

• Preparaty:

• Tielle - / Johnson & Johnson /

• Allevyn - / Smith & Nephew /

• Allevyn Cavity - / Smith & Nephew /

• Lyofoam - / Seton /

• Biatain /Coloplast/

Dekstranomery

• Są to opatrunki, które w kontakcie wysiękiem z rany formują żel

• Stosowane są do oczyszczania ran pokrytych martwicą

rozpływną, głębokich. Wymagają pokrycia drugim opatrunkiem pokrywającym.

• Preparaty

• Debrisan – / Pharmacia /

• Acudex – / Polfa Kutno /

Iodosorb - / Perstorp Pharma Ltd /

Iodosorb zawiera 0.9% jodopowidonu, który uwalnia się podczas pochłaniania wysięku działając antyseptycznie.

Opatrunki alginianowe

W kontakcie z wysiękiem z

rany opatrunek tworzy elastyczną, żelowo-włóknistą powłokę, utrzymującą idealne środowisko dla gojącej się rany

wymiana jonów wapnia z opatrunku z jonami sodu z wysięku, wpływa na procesy krzepnięcia i hamuje ewentualne krwawienie.

• Alginiany mają bardzo duże właściwości pochłaniające – około 18 x więcej niż ważą.

• Występują w postaci gęstej sieci sprasowanych włókien jako płytka na rany lub sznur do ran głębokich

wymagają pokrycia drugim opatrunkiem pokrywającym.

Preparaty:

• Kaltostat - / ConvaTec /

• Kaltogel - / ConvaTec /

• Sorbsan - / Pharma Plast /

• Sea Sorb - / Coloplast /

• Algisite M – / Smith & Nephew /

Opatrunki złożone

Są to najnowocześniejsze opatrunki, które ze względu na swoją budowę i skład łączą cechy kilku grup opatrunków i dzięki temu mogą wielokierunkowo

oddziaływać na powierzchnię gojącej się rany.

Preparaty:

• Aquacel™ - / ConvaTec /

• Combiderm - / ConvaTec /

• Fibracol - / Johnson & Johnson /

• Versiva® - / ConvaTec / - opatrunek w trakcie rejestracji

• Promogran* - / Johnson & Johnson /

opatrunki inkorporowane jonami srebra

• Preparaty:

• Aquacel Ag - / ConvaTec / - to hydrowłókienny opatrunek z karboksymetylocelulozy

inkorporowany jonami srebra

• Acticoat - / Smith & Nephew / - to poliuretanowo-polietylenowy opatrunek

inkorporowany srebrem nanokrystalicznym,

• Actisorb Silver 220 - / Johnson & Johnson / - zawiera srebro impregnowane w węglu

aktywnym zamknięte w nylonowym rękawie.

• Samo srebro jest nieaktywne – działają jego sole jonowe, które uwalniają srebro kationowe.

• przeciwbakteryjne działanie srebra ważne w przewlekłej obecności bakterii,

jeżeli nie ma przeciwskazań : leczenie

miejscowo opatrunkami z jonami srebra a

nie antybiotykami ogólnie

DIDN,T HEAL – NIE LECZĄ SIĘ

D – cukrzyca /diabetes/

I – infekcja

D – leki /drugs/

N – niedożywienie

T – tkanka martwicza

H – hypoxia

E – napięcie na brzegach rany /excesive tension/

A – inna rana /another wound/

L – niska temperatura /low temperature/

Przyczyną około 80% ran przewlekłych kończyn dolnych jest Przewlekła Niewydolność Żylna (PŻN), pozostałe 20% ran powstaje w przebiegu takich chorób, jak np.: miażdżyca tętnic kończyn dolnych lub miażdżyca tętnic kończyn dolnych i PŻN, tzw. owrzodzenia mieszane tętniczo-żylne, choroby metaboliczne, hematologiczne, nowotwory złośliwe, układowy toczeń rumieniowaty, guzkowe zapalenie tętnic. Wykazano, że PŻN występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn, a częstość występowania choroby wzrasta z wiekiem. Postępujący charakter choroby prowadzi do wielu groźnych powikłań, w tym do owrzodzeń goleni.

Owrzodzenia żylne goleni

• Wynik przewlekłej niewydolności żylnej.

• Należą do ran przewlekłych, których proces leczenia

• jest trudny i długotrwały.

• Zależy od wpływu wielu czynników, wśród których najważniejszą rolę odgrywają czynniki etiologiczne:

nie leczone żylaki kończyn dolnych oraz zakrzepica żył głębokich.

Efektywne leczenie owrzodzeń żylnych wymaga ogólnej terapii.

Obejmuje kompresjoterapię warstwową i leczenie rany za pomocą opatrunków aktywnych.

Czas ich leczenia jest długotrwały i niekiedy przeciąga się do kilku lub nawet kilkunastu lat

prowadząc do wielu powikłań:

-m.in.: zapalenia tkanki łącznej,

-zniekształcenia stawu skokowego i ograniczenia jego ruchomości

- lub nawet trwałego kalectwa

• Owrzodzenia żylne goleni są poważnym powikłaniem

• przewlekłej niewydolności żylnej, nie leczonych

• żylaków kończyn dolnych oraz zakrzepicy żył głębokich.

• Należą do ran przewlekłych i trudno gojących się. Czas

• ich leczenia jest długotrwały i niekiedy przeciąga się do

• kilku lub nawet kilkunastu lat, prowadząc do wielu powikłań

• np. zapalenia tkanki łącznej, zniekształcenia stawu

• skokowego i ograniczenia jego ruchomości lub nawet

• trwałego kalectwa.

Kolejne etapy leczenia obejmują m.in.:

1. Diagnostykę rany;

2. Leczenie przyczynowe pnż;

• leczenie inwazyjne (np. chirurgia żył, skleroterapia),

• leczenie zachowawcze np.; kompresjoterapia, laseroterapia,

ozonoterapia, odsysanie wydzieliny z rany,

oczyszczanie mechaniczne, hydroterapia

3. Farmakoterapia, np. leki przeciwbólowe, przeciwzapalne,

przeciwkrzepliwe, flebotropowe, , antybiotyki

4.Edukację chorego

opatrunki

• Rana najczęściej występują w jednej trzeciej dolnej przyśrodkowej części goleni, zawsze jest kolonizowana przez bakterie, dlatego może nastąpić jej zakażenie. Wówczas wokół owrzodzenia pojawia się obrzęk skóry, temperatura, silny ból, zmiana zabarwienia rany – duża ilość ropnej wydzieliny i przykry zapach.

• Opatrunki, które mają zastosowanie w leczeniu owrzodzeń silnie wydzielających i zakażonych, to hydrofiber i alginiany.. Utrzymują wilgotne środowisko rany, ułatwiają autolizę martwych tkanek, zmniejszają ból oraz skracają czas gojenia.

Aquacel -z grupy hydrofiber . Jest to miękki nietkany opatrunek, których tworzony jest opatrunek w postaci płytek lub taśm.

• Wysięk jest absorbowany bezpośrednio w strukturę

• Wysoka retencja wysięku, gdyż Aquacel może zwiększyć swój ciężar nawet 25 razy w przezroczysty żel, dokładnie wypełniający ranę, bez pozostawiania pustych przestrzeni.

• Powstały po uwolnieniu Aquacelu żel jest łatwy do usunięcia. Zmiany opatrunku są praktycznie bezbolesne dla pacjenta.

• Dzięki wertykalnemu mechanizmowi pochłaniania wysięku opatrunek zmniejsza ryzyko maceracji skóry wokół rany.

• Hydrofiber nie jest opatrunkiem okluzyjnym. Należy go nakładać bezpośrednio na ranę. Powinien wystawać poza jej brzegi nie więcej niż centymetr. Opatrunek należy odpowiednio dociąć do kształtów rany.

• W owrzodzeniach żylnych konieczny jest opatrunek wtórny. Grupa opatrunków zależeć będzie m.in. od wyglądu rany, ilości wysięku, zapachu. Można zastosować np. opatrunek pochłaniający zapach, hydrokoloidowy lub piankowy.

• Zmiana opatrunku

• Aquacel pozwala określić ilość pochłoniętego

• nie pozostawia włókien zanieczyszczających ranę. Opatrunek należy usunąć za pomocą pęsety i rękawic. Jeżeli resztki żelu znajdują się w ranie, usuwa się je z łatwością za pomocą irygacji rany. Do irygacji rany należy użyć ciepłej (37°C) soli fizjologicznej.

• Aquacel może po nasiąknięciu zmienić kolor na zielony.

• Nie powinien być pozostawiany w ranie dłużej niż siedem dni.

• Przy ranach obficie wydzielających wskazane jest, by zmieniać go częściej. Zmiana opatrunku nie jest bolesna, a opatrunek nie uszkadza nowo powstałych komórek

opatrunki alginianowe

• Przedstawicielami grupy alginianów są: Sorbalgon, Fibracol (skład kolagenowo-alginianowy), Algosteril, SeaSorb, Melgisorb, Sorbsan, Tegagen, Kaltostat.

• Alginiany, podobnie jak opatrunki typu hydrofiber, mają zastosowanie w leczeniu ran wydzielających.

• Mimo że opatrunki wyglądają podobnie, mają różne właściwości. Materiał ten charakteryzuje się właściwościami przyspieszającymi gojenie.

• Opatrunek alginianowy, dzięki swojej miękkiej i luźnej strukturze włóknistej, dopasowuje się do różnych typów ran, jest również przydatny do ich tamponowania. Położony na ranę z wysiękiem staje się żelem hydrofilowym, tworzy ciepłe wilgotne środowisko gojenia się rany oraz umożliwia jego usunięcie

• Alginiany mają bardzo dobre właściwości pochłaniające

• Mogą być również stosowane na rany pokryte przylegającą warstwą ropy, włóknika lub zanieczyszczeń, ponieważ wytworzone wilgotne środowisko sprzyja autolizie i ułatwia oczyszczanie rany.

• Opatrunki te, zastosowane w leczeniu stopy cukrzycowej łatwo dopasowują się do rany, można je ciąć, tworząc paski i stosować w miejscach trudno dostępnych.

• Alginiany nie są wskazane w ranach suchych lub pokrytych martwymi, czarnymi tkankami, ponieważ aby powstał żel, konieczny jest wysięk.

Postępowanie z opatrunkiem

• Opatrunek należy zawsze zakładać zgodnie z instrukcjami ponieważ niektóre z nich, np. w ranach głębokich, muszą być przycięte lub zrolowane przed założeniem (Kaltostat).

• Po oczyszczeniu rany, irygacji i osuszeniu otaczającej skóry należy dopasować (dociąć) opatrunek. Jeżeli podczas zmiany widoczne są suche włókna opatrunku, to może znaczyć, że zmiany są zbyt częste. Wypełniając ranę głęboką, pamiętajmy, że opatrunek rozszerzy się wraz z pochłanianiem wysięku. Rany głębokie powinny być wypełniane delikatnie, ponieważ opatrunki łatwo pochłaniają wydzielinę.

• Wybierając opatrunek wtórny należy również zwrócić uwagę na ilość wydzieliny. Jeżeli wysięk jest obfity, wówczas opatrunek wtórny powinien obejmować warstwę absorbentu, pianki i/lub opatrunek pochłaniający nieprzyjemny zapach.

• Usuwanie opatrunku

• Jeżeli rana jest zakażona i obficie wydzielająca, opatrunek należy zmieniać codziennie za pomocą sterylnej pęsety i rękawic. Przed zdjęciem trzeba zrosić opatrunek ciepłą solą fizjologiczną, następnie wszystkie resztki znajdujące się w ranie, takie jak martwica, ropa, włóknik, należy wypłukać, gdyż pozostawione mogą wywołać reakcję zapalną.

• Wraz ze zmniejszaniem się ilości wysięku można zmniejszać częstość zmian opatrunków.

• Formowanie żelu w ranie z pośrednim wysiękiem może trwać kilka dni, wówczas opatrunku nie należy zdejmować przed nasiąknięciem, gdyż może to doprowadzić do mikroskopijnego uszkodzenia rany.

systemem kolorowy

W zależności od etapu gojenia i koloru na którym znajduje się odleżyna:

„czarno/brązowe”- to te pokryte suchą martwicą,

„żółte”- to te pokryte martwicą rozpływną,

„czerwone”- rany ziarninujące”,

„różowe”- naskórkujące.

Stopa cukrzycowa

Stopa cukrzycowa to choroba niedokrwienna stóp. Może doprowadzić do konieczności przeprowadzenia amputacji stopy. Jej leczenie wymaga dużych nakładów środków pieniężnych oraz cierpliwości i wytrwałości. Stopa cukrzycowa jest wynikiem powikłania cukrzycy. Stopa cukrzycowa zmniejsza wrażliwość stóp na ból, utrudnia gojenie ran i wywołuje ich owrzodzenie. W konsekwencji może spowodować deformację stopy, która uniemożliwi chodzenie.

Stopa cukrzycowa powstaje na skutek uszkodzenia dużych naczyń krwionośnych. Zaniedbywana cukrzyca prowadzi do niebezpiecznego wzrostu poziomu cukru we krwi, który uszkadza owe naczynia. Następnie pojawiają się choroby układu sercowo-naczyniowego.

• Należy do przewlekłych powikłań cukrzycy. Występuje zarówno u chorych na cukrzycę typu 1, jak i 2.

• Jest to owrzodzenie (płytkie albo głębokie przerwanie ciągłości skóry).

• Najczęściej występuje pod główkami kości śródstopia, na grzbietach palców młoteczkowatych albo na pięcie.

• Główna przyczyna –neuropatia obwodowa. Stopa cukrzycowa jest pozbawiona czucia bólu i temperatury.

• Dodatkowe czynniki - nieodpowiednia higiena stóp, źle dobrane obuwie i uraz mechaniczny cieplny lub chemiczny,.

• Owrzodzeniu może towarzyszyć deformacja stopy.

klasyfikacja Wagnera:

stopień 0 – stopa wysokiego ryzyka

stopień 1 – owrzodzenie powierzchowne

stopień 2 – owrzodzenie z towarzyszącym stanem zapalnym skóry i tkanek podskórnych

stopień 3 – jw. i dodatkowo stan zapalny kości, ropowica stopy

stopień 4 – ograniczona martwica sucha lub wilgotna

stopień 5 – rozległa martwica, wskazania do amputacji.

Przyczyny i objawy stopy cukrzycowej

• Uszkodzenie nerwów prowadzące do zaburzeń chodu, zaników mięśniowych, osłabienia kończyn dolnych, pogorszenia lub zaniku czucia bólu, dotyku oraz temperatury.

• Upośledzenie ukrwienia, do którego dochodzi wskutek zwężenia tętnic o różnej średnicy, najczęściej drobnych.

• Zbyt duże obciążenie różnych okolic stopy, wynikające z nieprawidłowego sposobu stawiania stopy podczas chodzenia i zmiany jej kształtu.

Objawy stopy cukrzycowej:

• Ból stopy, który zwiększa swoje natężenie zwłaszcza w nocy.

• Bolesne skurcze mięśni, mrowienie i kłucie w nodze.

• Łuszcząca i wysuszona skóra.

• Pojawiające się na skórze pęknięcia i owrzodzenia.

• Trudne do zagojenia rany.

• Zniekształcenie kości.

• Zaburzenia w odczuwaniu bólu, temperatury i dotyku.

• Drętwienie stóp.

• Stopa przestaje pełnić funkcję podpierającą i pozwalającą zachować równowagę.

Zapobieganie powstawaniu stopy cukrzycowej

• Wyrównanie cukrzycy

• Wczesne rozpoznanie choroby

• Regularne oglądanie stóp, 

• Utrzymywanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego i stężenia cholesterolu

• Higiena stóp.

• Prawidłowe obcinanie paznokci

• Noszenie odpowiedniego obuwia, wkładek oraz skarpet.

Unikanie urazów mechanicznych i termicznych

Leczenie stopy cukrzycowej

Stopa cukrzycowa wymaga leczenia przez specjalistów: diabetologa, chirurga naczyniowego, ortopedy, rehabilitanta i dermatologa. W trakcie leczenia stopy cukrzycowej należy zachować cierpliwość.

• wyrównanie metaboliczne cukrzycy poprzez modyfikację diety i leczenie mające na celu zmniejszenie stężenia glukozy we krwi

• leczenie zaburzeń lipidowych

• zaprzestanie palenia tytoniu

• w przypadku stopy dużego ryzyka dobór odpowiedniego obuwia lub wkładek ortopedycznych

• chirurgiczne opracowanie owrzodzenia

• leczenie zakażonych owrzodzeń – antybiotykoterapia (doustna lub dożylna) i miejscowe stosowanie odpowiednich opatrunków

• odciążenie kończyny – poruszanie się o kulach lub na wózku inwalidzkim

• w przypadku dużych ubytków skóry po oczyszczeniu owrzodzenia ewentualne przeszczepienie skóry.