Przestępstwo – tylko czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jak zbrodnia albo występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.
Podmiot przestępstwa – tylko osoba fizyczna (wyjątek – ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary)
Zachowanie – by uznać je za czyn musi być zachowaniem zewnętrznym zależnym od woli człowieka i sterowane przez jego wolę. ( nie jest czynem zachowanie człowieka pod wpływem przymusu bezwzględnego – vis absoluta – któremu nie mógł się oprzeć np. niezamknięcie przejazdu kolejowego bo koleś był związany i nie mógł się ruszać.
Przymus względny – vis compulsiva – psychiczny lub fizyczny, wywieranie nacisku na wolę człowieka, nie wykluczający kierowania przez tę wolę jego zachowaniem się. (wtedy stosuje się stan wyższej konieczności)
Ustawowe znamiona przestępstwa – opis składający się z elementów, których występowanie w czynie sprawcy musi być stwierdzone by można przypisać mu popełnienie określonego typu przestępstwa.
Znamiona opisowe – stwierdzenie ich nie wymaga stosowania ocen a ich zakrez znaczeniowy jest wyraźny
Znamiona ocenne – wymagają przy ustaleniu ich występowania w czynie posługiwania się różnego rodzaju ocenami (istotne zeszpecenie, poniża) Zakres zakazu ustanowionego przez przepis jest mniej wyraźny
Bezprawność czynu – jakiś czyn może wypełniać znamiona określonego typu przestępstwa, ale nie przesądza to o tym, że mamy do czynienia z przestępstwem. Czasami inne przepisy p.k. lub innej dziedziny prawa zezwalają w pewnym zakresie na zachowanie wypełniające znamiona przestępstwa np. koleś zatrzymuje włamywacza obezwładnia go i przetrzymuje wbrew jego woli do przyjazdu policji. Przestępstwo nieumyślne – wyłącza prawny charakter działania we wskazany wyżej rozumieniu, są to przestępstwa z nieostrożności
Wina – zachodzi wtedy, gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego./Suma przesłanek które muszą być spełnione by sprawca mógł ponieść odp karną.
Przesłanką winy jest strona podmiotowa przestępstwa (zamiar popełnienia przestępstwa albo lekkomyślność lub niedbalstwo – formy winy). Osoba musi być zdolna do ponoszenia winy. Okoliczności wyłączające winę – niepoczytalność sprawcy, błąd, działanie na rozkaz, stan wyższej konieczności.
Psychologiczna teoria winy – utożsamia winę ze stroną podmiotową przestępstwa (określony w ustawie stosunek psychologiczny sprawcy do czynu zabronionego)
Normatywna teoria winy – osobista zarzucalność popełnionego czynu
Społeczna szkodliwość – konkretne czyny odpowiadające tym opisom ustawowym powodują naruszenie lub zagrożenie określonego dobra prawnego, jest to element materialnej definicji przestępstwa. Definicja formalna – ogranicza się do wskazania że chodzi o czyn zabroniony przez ustawę karną.
Waga przestępstwa
Zbrodnia – czyny zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo karą surowszą (dolna granica zagrożenia ustawowego) np. zabójstwo umyślne
Występek – czyny zagrożone karą przekraczającą jeden miesiąc pozbawienia wolności, jeden miesiąc ograniczenia wolności lub grzywny powyżej 30 stawek dziennych.
Wyryczenia – jeśli nie przekraczają tych granic wymienionych powyżej.
Forma winy – umyślne i nieumyślne. Zbrodnia tylko umyślnie, występek może być pop. również nieumyślnie. Nieumyślność występku musi być wyraźnie ustanowiona w ustawie przez użycie słowa „nieumyślnie”
Forma czynu
Popełnione tylko z działania – zgwałcenie
Pop tylko przez zaniechanie – niezawiadomienie o przestępstwie
Pop przez działanie lub przez zaniechanie – np. fałszywe zeznania (sprawca zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę)
Znamię skutku – podział opiera się na kryterium występowania wśród znamion danego typu przestępstwa znamienia skutku
Przestępstwa formalne (bezskutkowe) – jeśli przestępstwo polega na określonym zachowaniu się np. nieudzielenie pomocy
Przestępstwa materialne (skutkowe) – mamy do czynienia gdy określony skutek należy do znamion przestępstwa
Skutek – zmiana w świecie zewnętrznym, która może mieć różny charakter i która da się oddzielić od samego zachowania np. uszkodzenie rzeczy
Typy przestępstw
Typ podstawowy – baza wyjściowa dla innych typów np. umyślne zabójstwo
Typ uprzywilejowany – gdy jest zagrożony karą łagodniejszą np. typ podstawowy + znamiona dodatkowe (zabicie pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami)
Typ kwalifikowany – zagrożenie kara jest surowsze – pozbawienie wolności ze szczególnym okrucieństwem
Tryb ścigania
Z oskarżenia publicznego – ich ściganiem zajmuje się oskarżyciel publiczny (prokurator) działający w imieniu państwa
Z oskarżenia prywatnego – ściganie tych przest jest prywatną sprawą pokrzywdzonego. Np. znieważenie
Przestępstwa wnioskowe - Niektóre publicznoskargowe mogą być dopiero po złożeniu wniosku o ściganie przez pokrzywdzonego np. zgwałcenie
Podmiot przestępstwa – może być tylko osoba fizyczna, która ukończyła w chwili pop czynu 17 lat. (wobec nieletnich nie stos się odp karnej tylko środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. 2 wyjątki od 17 lat:
Nieletni po ukończeniu 15 lat ze względu na rodzaj pop czynu oraz właściwości sprawcy i okoliczności sprawy (zamach na życie prezydenta RP, zabójstwo umyślne, morderstwo, rozbój) dodatkowa przesłanka – nieskuteczność stosowanych środków wychowawczych. Kara wobec takiego nieletniego – 2/3ustawowego górnego zagrożenia za dane przestępstwo. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary
Potraktowanie dorosłego sprawcy w wieku od 17 do 18 lat jako nieletniego – tylko do sprawcy występku wobec którego można zastosować środki poprawcze lub wychowawcze
Decydujący jest wiek sprawcy w chwili popełnienia czynu
Nieletni – os do lat 18 wobec których stosuje się środki wychowawcze. Os między 13 a 17 rokiem życia wobec których toczy się postępowanie karne wypełniające znamiona niektórych przestępstw lub wykroczeń. Wobec nich stosuje się :
Środki wychowawcze : upomnienie, zobowiązanie do określonego postępowania, nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna, nadzór kuratora, umieszczenie w rodzinie zastępczej
Środek leczniczo-wychowawczy – umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym (w przypadku stwierdzenia niedorozwoju umysłowego itp.)
Umieszczenie w zakładzie poprawczym – w razie pop przez nieletniego m 13 a 17 rokiem życia jeśli występuje wysoki stopień jego demoralizacji ora występuje nieskuteczność innych środków
Młodociany – to taki który nie ukończył 21 lat chwili czynu ani 24 lat w chwili orzekania w I instancji. Szczególna kat sprawcy dorosłego, kara z naciskiem na cele wychowawcze, szersze możliwości zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary.
Przestępstwa powszechne – podmiotem może być każda osoba odpowiadająca ogólnym cechom podmiotu przestępstwa (os fizyczna która osiągnęła określony wiek)
Przestępstwa indywidualne – te w których opisie znamię podmiotu określone jest przez użycie pewnej dodatkowej cechy (żołnierz) sprawcami tych przest mogą być tylko os posiadające tą cechę.
Przestępstwa indywidualne właściwe – szczególna cecha podmiotu decyduje o byciu przestępstwa np. odmowa wykonania rozkazu
Przestępstwa indywidualne niewłaściwe – szczególna cecha podmiotu decyduje o stworzeniu jego typu kwalifikowanego lub uprzywilejowanego np. przestępstwo dzieciobójstwa może dopuścić się tylko matka
Czyn (zachowanie się) podmiotu – każde przestępstwo musi być czynem, podane za pomocą znamienia czasownikowego (zabija)
Skutek czynu - znamię skutku występuje tylko przy przestępstwach materialnych
Czas i miejsce czynu
Sytuację w jakiej czyn popełniono -
Sposób popełnienia i przedmiot wykonania czynu. Przedmiot wykonawczy – przedmiot materialny na którym dokonuje się przestępstwa
Forma czynu :
Przestępstwa trwałe – utrzymywanie pewnego stanu rzeczy np. pozbawienie człowieka wolności. Czas pop tych przest rozciąga się na okres od zapoczątkowania takiego stanu do jego zakończenia. Nie kończą się przez jednorazowe zachowanie sprawcy. Ma to znaczenie dla przedawnienia ścigania i wyrokowania.
Przestępstwa wieloosobowe – czyn jako branie udziału w pewnym wspólnym działaniu
Przestępstwa wieloczynowe - polegające na pewnego rodzaju działalności na którą składają się poszczególne czyny. Cała działalność sprawcy nie jest dzielona na fragmenty tylko z mocy ustawy jest tratowana jako jeden czyn.
Przestępstwa z zaniechania – polega na niepodjęciu przez sprawcę działania, do którego był on zobowiązany (formalne przest z zaniechania, ich źródłem jest sama ustawa karna) lub na spowodowaniu określonego skutku przez nie podjęcie takiego działania (materialne przez z zaniechania). Kryterium takich przest opiera się na szczególnej cesze podmiotu(bycie zobowiązanym do określonego zachowania)
Materialne przest z zaniechania – podlega tylko ten na kim ciążył prawny obowiązek zapobiegnięciu skutkowi , źródłem może być ustawa i umowa lub przyjęcie określonej funkcji.
Skutek czynu, związek przyczynowy :
Teoria ekwiwalencji (równowartości warunków) – przyczyna każdego skutku jest pewna suma w-ków koniecznych do jego nastąpienia, wszystkie warunki są równej wartości. To czy warunek jest konieczny sprawdza się przy pomocy hipotetycznego usuwania tego warunku.
Teoria adekwatnego związku przyczynowego – nie wystarcza że czyjeś zachowanie się jest koniecznym warunkiem nastąpienia skutku, wymaga się jeszcze by określony skutek był normalnym, typowym następstwem takiego zachowania się
Teoria relewancji – nie każde spowodowanie skutku, nie każdy związek przyczynowy jest istotny dla odpowiedzialności karnej
Obejmuje zjawiska psychiczne które muszą towarzyszyć stronie przedmiotowej, czyli zewnętrznemu zachowaniu się które wyraża stosunek psychiczny sprawcy do czynu.
Formy winy
Umyślna – zachodzi wtedy gdy sprawca miał zamiar jego popełnienia. 2 typy zamiarów:
Bezpośredni – gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony i obejmuje on świadomością wszystkie znamiona tego czynu. (facet wybija szybce w samochodzie sąsiada chociaż doskonale wie że ją uszkadza i ze ta rzecz nie jest jego)
Zamiar bezpośredni nagły – decyzja o pop czynu zabronionego podejmowana jest w krótkim czasie, bez szczegółowych przemyśleń
Zamiar bezpośredni przemyślany – powstaje w wyniku trwającego jakiś czas kształtowania się decyzji, często połączonego ze stworzeniem dokładnego planu
Zamiar ogólny – sprawca nie precyzuje w swoich przeżyciach psychicznych skutku który chce spowodować np. rzuca się z pięściami na ofiarę chcąc ją pobić i powoduje ciężkie uszkodzenie ciała
Zamiar ewentualny – gdy sprawca możliwość pop czynu zab przewiduje i na to się godzi (różni się od bezpośredniego elementem świadomości i woli) np. facet napadając na bank wiąże strażnika żeby nie podniósł alarmu, przewiduje że po jego związaniu koleś może się udusić bo trudno mu oddychać i godzi się na to. Jeśli strażnik umrze to facet odpowiada za zabójstwo w zamiarze ewentualnym.
Zamiar niby-ewentualny – odmiana zamiaru bezpośredniego. Sprawca przy braku pewności co do jednego ze znamion czynu zabronionego chce zachowania się objętego znamieniem czasownikowym. Facet nie ma pewności czy osoba z którą chce odbyć stosunek ma 15 lat ale przewiduje taką możliwość i godzi się na nią jednocześnie chcąc odbyć z nią stos seks.
Dodatkowe cechy umyślności – przestępstwa kierunkowe:
Motyw – przeżycie psychiczne o charakterze intelektualnym skłaniające sprawcę do pop czynu
Pobudka – to samo co wyżej tylko przeżycie emocjonalne.
Cel – znamię którym kierować ma się sprawca np. cel przywłaszczenia.
Nieumyślna – przesłanką odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne jest naruszenie zasad ostrożności.
Lekkomyślność – sprawca świadomie narusza zasady ostrożności, możliwość pop czyn zab przewiduje lecz przypuszcza że go uniknie
Niedbalstwo – sprawca możliwości po czynu zab nie przewiduje chociaż może ją przewidzieć. ( koleś zostawił żelazko które się zapaliło, ale jeśli wcześniej dostał telefon że jego dziecko jest ranne w wyniku zdenerwowania wyszedł z domu nie wyłączając żelazka to nie ma niedbalstwa, bo nie mógł sobie z tego zdawać sprawy.)
Wina mieszana (kombinowana) – część znamion przestępstwa objęta jest zamiarem sprawcy a druga część tylko winą nieumyślną. Dotyczy to tylko przestępstw umyślnych kwalifikowanych przez określone następstwo np. udział w bójce. Przestępstwa takie traktuje się jak przest umyślne.
Przedmiot przestępstwa – dobra prawne np. życie, własność. – przedmiot materialny na którym dokonuje się przestępstwa.
Podział ze względu na przedmiot ochrony
Polegające na naruszeniu dobra prawnego – do znamion należy uszczerbek wyrządzony określonemu dobru prawnemu
Polegające na narażeniu dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwo – do znamion należy skutek w postaci stanu konkretnego niebezpieczeństwa dla dobra prawnego
Abstrakcyjne narażenie dobra prawnego – polegają na zachowaniu które jest uważane za niebezpieczne dla określonego dobra prawnego, ale to niebezpieczeństwo nie należy do znamion
Indywidualny, rodzajowy i ogólny przedmiot ochrony
Indywidualny – dobro chronione jednym przepisem karnym
Rodzajowy/grupowy – dobro prawne chronione przez grupę przepisów karnych
Ogólny – abstrakcyjnie ujęte dobro którego ochrona jest zadaniem całego prawa karnego.
Podobieństwo przestępstw – są to przestępstwa należące do tego samego rodzaju (przeciwko tego samemu lub zbliżonemu dobru prawnemu) Podobieństwo przestępstw rozstrzyga kryterium przedmiotu przestępstwa.
Zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej! Każdy ze współdziałających odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności
Formy zjawiskowe :
Sprawstwo – ten kto wykonuje czyn zabroniony sam
Współsprawstwo – Działanie dwóch lub więcej osób objęte są porozumieniem (element subiektywny) i są pewnym działaniem wspólnym (element obiektywny). Sprawstwo równoległe – 2 osoby pop przest w tym samym czasie i miejscu niezależnie od siebie
Sprawstwo kierownicze – ten kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby poleca jej wykonanie takiego czynu. Wydanie polecenia wykonania czynu. Sprawstwo pośrednie – pop przest za pośrednictwem innej os.
Podżeganie i pomocnictwo – formy udziału w przestępstwie popełnianym przez sprawcę głównego. Zasada niezależności odpowiedzialności od sprawcy głównego. Odpowiadają oni w granicach swojej umyślności. Niezależnie od odp sprawcy głównego. Kara wymierzana jest w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Wyłączenie odpowiedzialności – nie odpowiadają gdy przejawili skuteczny czynny żal ( dobrowolnie zapobiegli pop czyn zabronionego) Jeśli czynny żal był nieskuteczny to sąd może NZK. Przepis o czynnym żalu nie ma zastosowania do prowokatora (os która nakłania inną os do pop czyn zab w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego)
Podżeganie – nakłanianie innej os do pop czyn zab. Strona podmiotowa podżegania polega na umyślności w postaci zamiaru bezpośredniego. Nakłanianie osoby która ma już zamiar pop przest nie jest podżeganiem tylko pomocnictwem psychicznym.
Pomocnictwo – ułatwienie innej os pop czynu zab przez dostarczenie jej narzędzi, środka przewozu, udzielenie rady lub informacji. Pomocnictwo jest psychiczne i fizyczne. Pomocnictwo może być pop tylko umyślnie ale może to być zamiar bezpośredni lub ewentualny. Pomocnictwo może być udzielone przed czynem lub w trakcie jego. Po czynie jest tylko poplecznictwo.
Uczestnictwo konieczne – przestępstwa przy których konieczne jest występowanie lub współdziałanie więcej niż 1 os. Szczegolna kategoria uczestników koniecznych to ofiary przestępstwa (os które naruszony przepis mają chronić) tego rodzaju uczestnicy konieczni nie ponoszą odp.
Pomocnictwo a współsprawstwo. X zabija Y a Z świeci mu latarką y cel był widoczny Teorie:
Formalno-obiektywna – kryterium czy czyn polega na realizacji znamion przestępstwa. Jeśli tak to jest współsprawstwo. Z jest pomocnikiem bo jego zachowanie nie jest zabijaniem.
Teoria subiektywna – za współsprawcę może zostać osoba nie wypełnia własnym działaniem znamiona przestępstwa jeżeli działa z nastawieniem psychicznym charakterystycznym dla sprawcy. Z uznaje czyn jako przestępstwo pop razem z X Czyli czy sam uznaje się za współsprawcę czy tylko jako pomocnika.
Teoria materialno-obiektywna – kryterium tego czy zachowanie się danej osoby było istotnym wkładem w pop przest. Czy świecenie latarką przez Z jest było istotnym wkładem w zabójstwo czy tylko ułatwieniem bez którego X by sobie poradził.
Formy stadialne :
Zamiar – nie jest formą stadialną pochodu przestępstwa ponieważ przestępstwo musi być czynem a nie nastawieniem psychicznym człowieka
Przygotowanie – podjęcie czynności mających stworzyć w-ki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania (uzyskiwanie środków, zbieranie informacji). Przygotowanie jest karalne tylko wtedy gdy ustawa tak stanowi. Ogólna zasada to niekaralność przygotowania. Czynny żal – dobrowolne odstąpienie od przygotowania (zniszczenie środków przygotowanych)
Usiłowanie – 3 elementy usiłowania: zamiar pop czynu zab; zachowanie się zmierzające bezpośrednio do dokonania; brak dokonania. Usiłowanie nie odnosi się do przest nieumyślnych i z winy mieszanej. Usiłowanie jest karalne tak samo jak przest dokonane, w praktyce kary są niższe. Usiłowanie nieudolne – gdy usiłujący nie uświadamia sobie że dokonanie jest niemożliwe – karalne jest tylko takie usiłowanie nieudolne przy którym dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu do dokonania lub użycie środka nienadającego się do pop czy zab. Usiłowanie nieudolne z powodu braku cechy wymaganej podmiotu karze nie podlega, sąd może zastosować NZK a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Czynny żal – nie podlega karze kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł jego skutkowi. Koncepcje usiłowania :
Koncepcja subiektywna – zachowanie się zmierzające do dokonania, które w sposób jednoznaczny ujawnia wolę pop określonego przest.
Koncepcja obiektywna – usiłowanie jako początek dokonania. – zachowanie się zapoczątkowujące określoną w znamionach czynność czasownikową. ( X chce zabić Y wyjmuje broń i chowa ją do torby (przygotowanie) jedzie do Y (przygotowanie) po przybyciu na miejsce sięga do torby po broń (usiłowanie) strzela do Y (usiłowanie) kolejnym strzałem trafia Y i go zabija ( dokonanie)
Dokonanie
Okoliczności wyłączające bezprawność czynu – czyn wypełniający znamiona przestępstwa nie jest jednak w rzeczywistości przest ponieważ na mocy przepisu prawnego lub utartej praktyki działanie takie uważane jest za zgodne z prawem
Okoliczności wyłączające winę – niepoczytalność, błąd co do faktu nieświadomość bezprawności czynu rozkaz przełożonego
Okoliczności wyłączające społeczną szkodliwość czynu
Obrona konieczna – odpieranie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu. Uprawnienie do OK. nie ma charakteru subsydiarnego czyli jego istnienie nie zależy od tego czy istniało inne niż OK. wyjście z sytuacji. Dysproporcja dóbr nie może być nadmierna w sensie społecznym. Warunki OK.:
Obrona jest reakcją na bezpośredni zamach – zagrożone dobro może być naruszone w najbliższym czasie
Zamach jest bezprawny
Sposób obrony jest współmierny do niebezpieczeństwa zamachu.
W razie przekroczenia granic OK. sąd może NZK a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Eksces:
Intensywny – gdy broniący się stosuje sposób obrony który nie był konieczny dla odparcia zamachu, albo istnieje rażąca dysproporcja dóbr
Ekstensywny – polega na spóźnionym działaniu obronnym, albo działaniu przedwczesnym gdy zamach nie był jeszcze bezpośredni.
Stan Wyższej Konieczności – wyłącza przestępność czynu polegającego na poświęceniu jakiegoś dobra w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącemu dobru ratowanemu a niebezpieczeństwa tego nie można było inaczej uniknąć, a dobro poświęcone jest niższej wartości niż dobro ratowane. Ustalenie wartości dóbr odbywa się na kryteriach obiektywnych akceptowanych społecznie.
SWK a OK
*Przy SWK jest niebezpieczeństwo a przy OK. jest bezprawny zamach.
* Przy SWK poświęcenie jakiegoś dobra a OK. odpieranie zamachu
*Przy SWK zasada subsydiarności przy OK. nie
Zasada subsydiarności – warunek by zachowanie się polegające na poświęceniu jakiegoś dobra było jedynym wyjściem z sytuacji. Działanie w SWK musi mieć charakter działania umyślnego i znamiennego określonego celem. Przekroczenie granic SWK : Gdy niebezpieczeństwa nie było bezpośrednie; przełamana została zasada subsydiarności; nie zachowano zasady proporcjonalności.
Działanie w ramach uprawnień lub obowiązków – opiera się na założeniu braku sprzeczności wewnątrz danego systemu prawa. Jeśli jakaś dziedzina prawa daje obywatelowi prawo do określonego działania to czyn taki nie może być podstawą odp karnej
Zgoda pokrzywdzonego – nie ma przestępstwa jeśli naruszenie lub zagrożenie nastąpiło za zgodą pokrzywdzonego. Zgoda jest prawnie skuteczna pod warunkiem :
Dotyczy dobra którym osoba udzielająca zgody może swobodnie dysponować
Zgoda jest dobrowolna
Zgoda istnieje w chwili czynu.
Czynności lecznicze – działanie było podjęte w celu leczenia i leczący działał zgodnie z zasadami sztuki medycznej, leczenie musi odbywać się za zgodą chorego.
Karcenie małoletnich – od 2010 r nie można stosować kar cielesnych – naruszenie nietykalności cielesnej.
Ryzyko sportowe – uprawianie danej dyscypliny sportu jest dozwolone. Działanie było podjęte w celu sportowym. Nie zostały naruszone reguły danej dyscypliny sportowej.
Ryzyko nowatorstwa – celem działającego jest przeprowadzenie eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego
Spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze
W świetle aktualnego stanu wiedzy oczekiwane jej osiągnięcie jest uzasadnione
W świetle aktualnego stanu wiedzy zasadne są celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu. Jeśli w eksperyment zaangażowany jest człowiek musi nastąpić jego zgoda po poinformowaniu go o spodziewanych korzyściach i zagrożeniach jak również o możliwości odstąpienia od eksperymentu w każdej chwili.
Ostateczna potrzeba – w celu zapewnienia dyscypliny w wojsku wymuszone przy użyciu niezbędnych środków, natychmiastowe przeciwdziałanie, a posłuch dla rozkazu nie może być osiągnięty w inny sposób.
Zwyczaj – społecznie akceptowany np. wręczanie prezentów osobom pełniącym f-kcje pub (prezent nie może być na żądanie obdarowanego i musi być wręczony po dokonaniu czynności, nigdy nie pieniądze, ani rzeczy o dużej wartości) . Bądź zwyczajowo przyjęte czyny polegające na naruszeniu nietykalności cielesnej (np. oblanie wodą w lany poniedziałek)
Niepoczytalność – brak możliwości rozpoznania znaczenia swojego czynu lub pokierowania swym postępowaniem, zachodzącym w chwili czynu spowodowany upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych. Konsekwencją niepoczyt. Jest brak winy po stronie sprawcy
Poczytalność ograniczona – nie wyłącza winy, wpływa jednak na stopień winy powodując jego obniżenie – NZK
Wprowadzenie się w stan odurzenia – niepoczytalność sprawcy w chwili czynu wynikająca z wprawienia się sprawcy w stan nietrzeźwości lub odurzenia. Sprawca ponosi odpowiedzialność według zasad ogólnych – sprawca przewidywał lub mógł przewidzieć że wprowadzając się w taki stan wywoła u siebie niepoczytalność lub jej ograniczenie. Stan po użyciu alkoholu stężenie alk we krwi = od 0,2 prom do 0,5 prom. Stan nietrzeźwości = powyżej 0,5 promila.
Błąd co do faktu – wyłączenie winy umyślnej, sytuacja gdy zachodzi rozbieżność między jakimś fragmentem rzeczywistości a wyobrażeniem o nim sprawcy. Istotny błąd co do faktu to błąd co do znamienia czynu zabronionego – Facet na polowaniu ładuje z dubeltówki do zwierzęcia a okazuje się że to nie zwierze tylko człowiek – błąd co do faktu – nie jest to zabójstwo umyślne ale nie wyklucza to odp karnej. Facet ładuje do innego człowieka myśląc że ten jest innym człowiekiem – błąd nieistotny i jest wina.
Nieświadomość bezprawności czynu (błąd co do prawa) – dotyczy nie jednego ze znamion przest a całościowej oceny prawnej – w praktyce stosowane do mniej znanych przestępstw. Pl prawo karne uwzględnia na korzyść sprawcy jego błąd co do prawa jeżeli taka nieświadomość bezprawności jest usprawiedliwiona – podstawowe kryterium brak możliwości uniknięcia błędu np. z powodu nagłego wprowadzenia przepisu, albo jako cudzoziemiec z kraju w którym takie czyny są prawnie dozwolone. Jeśli błąd nieusprawiedliwiony to odp na normalnych zasadach ale sąd NZK.
Przestępstwo urojone – ktoś zachowuje się zgodnie z prawem, ale błędnie sądzi że jego zachowanie jest przestępstwem – odp karna nie wchodzi w grę ponieważ o przestępności czynu stanowi ustawa a nie czyjeś przekonanie.
Błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączających winę – nie popełnia przest, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu że zachodzi tu jedna z tych okoliczności, gdy nieusprawiedliwiony – odp na normalnych zasadach sąd może NZK. Po kolizji drogowej 2 ludzi się kłócą jeden do drugiego mówi że zaraz uciszy go na zawsze i sięga pod kurtkę drugi myśli że tamten ma broń uderza go ciężkim przedmiotem i powoduje ciężkie uszkodzenie ciała a okazało się ze ten pierwszy nie ma broni.
Rozkaz przełożonego – Koncepcje :
Ślepych bagnetów – absolutne posłuszeństwo – nie do przyjęcia
Myślących bagnetów – prawo i obowiązek żołnierza do analizowania każdego rozkazu pod kątem jego legalności i rozstrzygania za każdym razem czy rozkaz wykonać – nie do przyjęcia
Koncepcja umiarkowanego posłuszeństwa – żołnierz dop się czynu zab będącego wykonaniem rozkazu nie popełnia przestępstwa chyba że wykonując rozkaz umyślnie pop przestępstwo. Wykonawca rozkazu odpowiada wtedy kiedy chce pop czyn zabroniony (zamiar bezpośredni) albo przewidując możliwości wypełnienia znamion godzi się na to (zamiar ewentualny) żołnierz ma rozkaz rzucenia petardy na dach budynku dach się podpala (nie ma winy bo żołnierz tego sobie nie uświadamiał) Żołnierz dostał rozkaz celowego podpalenia domu (jest wina)
Nie stanowi przestępstwa czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma – X zamyka w pokoju na klucz Y – umyślne pozbawienie wolności. Ale jeśli to zamknięcie trwało minutę to jest to społecznie szkodliwe w stopniu znikomym. Znikoma szkodliwość społeczna czynu to kategoria ocenna. Przy ocenie społ szkod czyn sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej szkody, sposób i okoliczności pop czynu, wagę naruszonych obowiązków, postać zamiaru, motywację sprawcy.
Zbieg przestępstw, kara łączna
przesłanki ZP – sprawca popełnia 2 lub więcej przestępstw w określonym czasie, tzn przed wydaniem pierwszego wyroku nawet nieprawomocnego za którekolwiek z tych przestępstw. X kradnie jednego dnia a za miesiąc dokonuje rozboju, po rozprawie która była 3 miesiące później znieważa sędziego, rozbój i kradzież są zbiegiem ale zniewaga już nie.
Wymiar kary łącznej –
system kumulacji - polega na zwykłym zsumowaniu kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa.
System absorpcji – najsurowsza kara pochłania pozostałe.
System asperacji – zaostrzenie kary najsurowszej z wymierzonych.
System wymiaru kary łącznej – łączenie kar tego samego rodzaju (pozbawienie wolności z pozb wol i grzywne z grzywną.) 2 górne i jedna dolna granica kary łącznej – nie niższa od najwyższej z wymierzonych kar i nie wyższa od sumy wymierzonych kar bądź co do grzywny do 810 stawek dziennych, przy karze ograniczenia wolności 2 lata, przy karze pozbawienia wolności 15 lat. Jeżeli suma kar pozb wol przekracza 25 lat a jedna z tych kar wynosi nie mniej niż 10 lat można orzec karę 25 pw. Taki system w Pl.
Ciąg przestępstw – sprawca pop 2 lub więcej przestępstw, w krótkich odstępach czasu, w podobny sposób, i zanim zapadł 1 wyrok chociażby nieprawomocny z któregokolwiek z tych przestępstw. Sąd orzeka jedną karę w wysokości górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Zbieg kar – gdy kary nie podlegają łączeniu są wykonywane kolejno np. ktoś dostał 8 lat i 10 lat które się nie łącza więc będzie siedział 18
Pozorny zbieg przestępstw- gdy przy bliższej analizie tego zbiegu nie ma bądź gdy zachodzi ale w drodze decyzji ustawodawcy lub pewnej utartej praktyki traktuje się je jako przypadki występowania tylko jednego czynu np. jeśli ktoś rzuci granat w tłum to będzie to traktowane jako jedno zabójstwo 20 osób a nie jako 20 zabójstw pozostających w zbiegu.
Przestępstwo ciągłe – w krótkich odstępach czasu, dwóch lub więcej zachowań w wykonaniu z góry powziętego celu. – uważa się za jeden czyn zabroniony
Zbieg przepisów ustawy – gdy jeden czyn wypełnia znamiona 2 lub więcej przestępstw. Idealny zbieg przestępstw – przyjęcie że sprawca dopuścił się tylu przestępstw ile przepisów karnych naruszył- stosuje się w niektórych systemach prawnych i wymierza się kare łączną za zbieg przestępstw.
Kumulatywna kwalifikacja czynu – Ten sam czyn może stanowić jedno przestępstwo . np. zgwałcenie 15latki. – karę wymierza się na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą. Skazanie na podstawie jednego przepisu ale w kwalifikacji prawnej czynu wymienia się wszystkie naruszone przepisy
Pozorny zbieg przepisów – konieczne jest posłużenie się pewnymi regułami wyłączenia zbiegu przestępstw :
Wyłączenie przepisu ogólnego przez szczegółowy – określenie jakiegoś przestępstwa pewnymi cechami specyficznymi w porównaniu z typem ogólnym. zabójstwo a zabójstwo w afekcie.
Wyłączenie przepisu pochłoniętego przez przepis pochłaniający – gdy konkretny czyn wyczerpuje znamiona jednego przestępstwa , a jednocześnie fragment tego czynu wyczerpuje znamiona innego przest. Gwałcący grozi gwałconej że ją okaleczy, niby zbieg przest zgwałcenia i groźby ale w przest zgwałcenia groźba już jest wliczona.
Wyłączenie przepisu posiłkowego (subsydiarnego) przez przepis główny. – gdy ustawodawca traktuje jakiś przepis karny rezerwowo i stosuje się go tylko wtedy gdy nie może być zakwalifikowany czyn z innego przepisu.