ZESTAWY USTNE-PYTANIA JĘZYKOWE

Oceń przydatność szablonów językowych we współczesnej komunikacji

Uzasadnij swoje stanowisko odwołując się do podanego fragmentu, wybranego tekstu kultury oraz własnych doświadczeń komunikacyjnych.

Tekst

Wg autora tekstu szablony językowe są przydatne, ale należy ich używać z umiarem. Oznacza to, że należy wyczuć, do jakich granic należy go używać, aby tekst nie brzmiał sztucznie.

Szablony językowe to, tak jak ujął autor, „natrętna powtarzalność połączeń kilku wyrazów,[…]które powtarzają się w tekstach częściej, niżby to wynikało z potrzeb tylko treściowych”. Miał tu na myśli, iż szablony te stały się tak popularne, że nikt nie zwraca na nie uwagi, są popularne w języku dyplomatycznym, urzędowym a nawet potocznym.

Przykłady

Wszelkie zwroty grzecznościowe mają charakter szablonu językowego (tekstu kliszowanego). Używamy ich z zasady mechanicznie, odtwarzając z pamięci, nie tworząc ich wciąż na nowo. Takie zwroty jak Dzień dobry, Przepraszam bardzo, Wesołych świąt i szczęśliwego nowego roku, Z wyrazami szacunku wyjmujemy w razie potrzeby z pamięci jak z kieszeni i adresujemy do kogo potrzeba. O mechaniczności tego rodzaju komunikacji świadczy chociażby to, że zdarza nam się pomylić i zamiast Dziękuje powiedzieć na przykład Przepraszam.

Czy sformułowanie Serdeczne życzenia jest poprawne? Tak mówić, po uprzednim wyczytaniu listy imion osób, które obchodzą w danym dniu imieniny, ma w zwyczaju spiker w radiowej „Jedynce”.

Do słuchaczy, których prezenter z założenia nie zna, kieruje więc niezindywidualizowane szablonowe życzenia. W takich sytuacjach szablon grzecznościowy jest nie tylko wystarczający, ale wręcz wskazany.

Tekst kultury

Reklama leków: Szablon językowy „Przed użyciem zapoznaj się z treścią ulotki dołączonej do opakowania bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.”

W jaki sposób język reklam wpływa na postrzeganie świata?

Rozważ problem, odwołując się do podanego fragmentu, wybranego tekstu kultury oraz własnych doświadczeń komunikacyjnych.

Język reklam, komunikat językowy, język sloganów używany w celu zachwalenia towaru, do wzbudzenia chęci kupna i skorzystania z usługi; wpływa na świadomość odbiorcy przez stereotyp, oklepany zwrot, często w funkcji sentencji. Przykłady współczesne języka reklam odwołują się do emocji.

Tekst

Język reklam tworzy anonimowemu odbiorcy magiczny świat, działa na wyobraźnię, jest łatwy do zapamiętania, krótki, podany w atrakcyjnej formie językowej. Język reklam tworzy stereotypy szczęśliwych ludzi i zdrowego, wygodnego, bezproblemowego, pełnego luksusu życia.

Przykłady

Reklama McDonalds: „Puszysta bułka, soczysta wołowina…”

Zastosowanie słownictwa nacechowanego pozytywnie (wyrazy kojarzące się z dobrym posiłkiem). Reklama śpiewana- lektorzy śpiewają tekst reklamy, melodia wpadająca w ucho.

Własne doświadczenia

Np.: Konkurs na chwytliwy slogan reklamujący konkurs recytatorski

W jaki sposób sytuacja komunikacyjna wpływa na językowe ukształtowanie wypowiedzi?

Omów zagadnienie, odwołując się do przytoczonego tekstu, wybranego tekstu kultury oraz własnych doświadczeń komunikacyjnych.

Tekst

Na ukształtowanie wypowiedzi wpływają: miejsce, w którym dochodzi do rozmowy, odbiorca, sposób,w jaki przekazujemy informacje.

Własne doświadczenia

Rozmowa z nauczycielem- oficjalna sytuacja komunikacyjna; używanie zwrotów grzecznościowych , odnoszenie się do siebie z szaczunkiem;

Rozmowa z koleżanką- rozmowa mniej ofcjalna, stosowanie języka potocznego

Tekst kultury

Reklama Służba zdrowia- sytuacja komunikacyjna

Starsza pani, udając się do lekarza, odnosiła się z szacunkiem do pani doktor, która odpowiadała bezosobowo, bez szacunku. W wyniku takiej sytuacji starsza pani odpowiedziała w taki sam sposób.

Jak sposób wypowiadania się charakteryzuje bohaterów literackich?

Omów zagadnienie, odwołując się do podanego fragmentu Wesela, całego utworu oraz innego utworu literackiego.

Wesele

Rozmowa Pana Młodego i Panny Młodej, polegająca na tym, że mężczyzna używał przesadnych określeń dla oddania swojego zachwytu, w sposób poetycki wyznawał miłość, idealizował obiekt swoich uczuć, była popisem typowej dla młodopolskich twórców chłopomanii. Pan Młody nie wiedział, jakie panują na wsi obyczaje, w swoim postrzeganiu chłopów kierował się stereotypami, nie znał prawdziwego oblicza środowiska, które tak podziwiał. Podobała mu się wieś, która pomagała mu zabić nudę i zapomnieć o dekadentyzmie, który szerzył się w kręgach inteligenckich. Sposób wypowiadania się odróżnia chłopów od inteligencji. Z jednej strony mamy do czynienia z elementami gwarowymi, z drugiej natomiast z językiem wyższych sfer, zmetaforyzowanym, sztucznym w swoim wysublimowaniu. Dzięki temu, czytelnik może odróżńić bohaterów, ich pochodzene i poglądy.

Przykład

Ferdydurke- Gombrowicz stworzył własny styl wypowiedzi bohaterów, który go charakteryzował. Poszczególni bohaterowie wypowiadają się w sposób przynależny obowiązującej akurat formie, obnażając za pomocą języka swą „gębę”.
Sposób wypowiadania się konkretnej postaci sygnalizuje, jaką przyjęła formę, jest więc ważnym czynnikiem jej budowania i zarazem obnażania.Uczniowie posługują się swoim żargonem. Żenujące, infantylne sformułowania, protekcjonalny ton czy tak zwane „świntuszenia” odnajdujemy w scenie, gdy inżynier Młodziak pokazuje swe „prawdziwe oblicze” w zaciszu sypialni. Odrzuca nowoczesną pozę i posługuje się zdrobnieniami doprowadzającymi jego żonę do pasji (majteczki, majtaski, zdradunia, zdradeczka, karczek).

Gwarę, rozumianą jako prostacki język niewykształconych wieśniaków możemy obserwować w częściach, w których występuje lokajczyk i parobek Walek. Próbując przyjąć wielkopański styl wymowy przy stole Hurleckich, staje się osobą godną litości. Podobnie zaskakująco i dziwacznie brzmi gwara w ustach Miętusa: „Nie wydoje, powiedom, nie wydoje, jescebyk!”.

Jakie funkcje mogą pełnić teksty?

Odpowiedz, odwołując się do rozprawy politycznej S.Staszica, innego tekstu literackiego oraz własnych doświadczeń komunikacyjnych.

Tekst

Funkcja impresywna – dąży do kształtowania postaw i zachowań odbiorcy; Celem takiego tekstu jest wpłynięcie na poglądy, zachowanie odbiorcy, nakłonienie go do konkretnych działań czy wybrania jakiejś postawy. Funkcję impresywną cechuje pojawienie się :
1. czasowników w trybie rozkazującym (np. zawstydź się i zadrżyj)
2. słownictwa oceniającego

Ta funkcja języka łączy się zawsze z informatywną (nawet slogan reklamowy informuje) – trzeba umieć ocenić, która z nich dominuje. Skutecznemu nakłanianiu towarzyszy też na ogół funkcja poetycka języka (np. środki artystyczne)

Przykład

Kazimierz Przerwa-Tetmajer „Melodia mgieł nocnych”

Funkcja poetycka – jej celem jest zachwycić, zaskoczyć lub rozśmieszyć odbiorcę.
Tekst o funkcji poetyckiej pełen jest porównań, przenośni itp.

Własne doświadczenia

Funkcja fatyczna – jest to funkcja nawiązywania, podtrzymywania kontaktu lub sygnalizowania jego zakończenia np.
hej!, cześć, witam, dzień dobry, aha, jak leci?, halo!, baj baj!, bywaj, do widzenia, do zobaczenia
Tego typu wyrażenia o niczym nie informują, ale komunikują, że chcemy nawiązać, podtrzymać lub zakończyć kontakt z partnerem aktu mowy. Np.: Rozmowa na czacie

Jakie funkcje w komunikacji językowej mogą pełnić zdrobnienia?

Oomów zagadnienie odwołując się do przytoczonego tekstu, wybranego tekstu kultury oraz własnych doświadczeń komunikacyjnych.

Tekst

Poprzez nadużywanie zdrobnień, zmieniamy ich znaczenie. Polacy nadużywają zdrobnień, po to, aby zmniejszyć dystans pomiędzy osobami, z którymi rozmawiają.

Własne doświadczenia

Ekspedientka w sklepie, pytając się co podać używa zwrotu „Kochanie, Paniusiu, Dziewczynko”

Przykład

Balladyna- Alina zwracając się do siostry używa licznych zdrobnień, co śiwadczy o tym, że bardzo ją kochała.