Od najstarszych dziejów rozwój człowieka był najbardziej zgłębianym tematem wielu psychologów i biologów. Dział ten zajmuje się przemianami jakie występują od momentu poczęcia aż do śmierci (ale takiej,która nastąpiła wskutek starości).Rozwój to szereg procesów,które prowadzą do przemiany struktur w organizmie .A zajmuje się tym nauka zwana ontogenezą.

Rozwój człowieka dzieli się na następujące etapy:

A. etap wewnątrzłonowy (prenatalny)

a) zygota(jajo płodowe)od zapłodnienia do 7-10 dnia

b)zarodkowy(embrionalny)od 10 dnia do 8 tyg.

c)płodowy(fetalny)od 9 tyg. ciąży do rozwiązania

B.etap zewnątrzłonowy (postnatalny)

1.niemowlęctwo (1 rok życia)

2.poniemowlęctwo(1 -3 rok życia)

3.przedszkolny ( od 3-7 roku życia)

4.młodoszkolny (7-13 lat)

5.okres dojrzewania (13-18 lat)

6.młodzieńczy (18-21 lat)

7.dojrzałość (21-60 lat)

8.starość (+60lat)

A. ETAP WEWNĄTRZŁONOWY (PRENATALNY)

Wszystko zaczyna się w chwili zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik. Komórka ta otrzymuje łącznie 46 chromosomów(23 od matki i 23 od ojca).Jeżeli zostanie przekazana inna liczba chromosomów,zostaje zachwiana równowaga,która może prowadzić do szeregu zmian w wyglądzie lub zachowaniu ( np. zespół Downa).Proces ten daje początek ciąży,która trwa 40 tyg(9 m-cy księżycowych).

Od chwili zapłodnienia do 10 dnia ciąży rozpoczyna się okres zygoty. Składa się ona z komórki i plemnika i zbudowana jest z cytoplazmy i jądra. Przez cały okres zygoty następują liczne podziały komórki oraz zagnieżdżenie się jej w macicy poprzez wypustki oraz tworzy się owodnia,która jest odpowiedzialna za tworzenie się pęcherza z płynem owodniowym . W okresie tym istnieje prawdopodobieństwo,kiedy komórka może się nie zagnieździć w macicy i mamy wtedy do czynienia z ciążą pozamaciczną,która jest niebezpieczna dla życia matki.

Drugi okres ,który zaczyna się w 10 dniu od poczęcia ,nazywany jest zarodkowym lub embrionalnym .W okresie tym zachodzi różnicowanie tkanek,

i rozwój wszystkich narządów. W piątym tygodniu następuje wczesne wykształcenie się szkieletu, ukladu mięśniowego,nerwowego. W szóstym tygodniu kształci się głowa,skrzela,zawiązki rąk i nóg. W siódmym tygodniu zawiązuje się tułów i klatka piersiowa.Pojawiają się palce i kształtują się oczy. Skóra jest przeźroczysta, widać

przez nią naczynka krwionośne. Pod koniec 8 tyg.embrion przypomina malutkiego człowieka. Na głowie pojawiają się zawiązki nosa i uszu,zanikają skrzela. Następują początki kostnienia.

Od dziewiątego tygodnia rozpoczyna się etap płodowy(fetalny). Jest to czas kiedy powstałe już narządy ulegają dalszemu rozwojowi, tak aby w pełni przygotować się do opuszczenia łona matki.

Między 9 tyg-12 tyg. dziecko ma ukształtowane zasadnicze części mózgu,zaczyna ćwiczyć swoje ruchy ,występuje już odruch przeciągania się i ziewania. Ćwiczy już mięśnie,które będą mu potrzebne do oddychania,pobierania pokarmu,wydawania głosu. Ciało pokrywa się meszkiem,powstają zawiązki paznokci,zęby mlecznych. Trzustka zaczyna produkcję insuliny, szpik kostny-krwinek, przysadka-hormonu wzrostu,nerki rozpoczynają pracę. Pod koniec 3 m-ca można już poznać płeć dziecka. Mierzy ono około 87mm,waży około 45g.

W 4-tym m-cu osiąga dł. 15 cm i waży 120g.Zaczyna ssać palec,połyka płyn owodniowy,potrafi robić różne miny,.Na palcach pojawiają się linie papilarne,a w mózgu tworzy się 250 tys.komórek nerwowych.

W 5-tym m-cu waga wynosi ok.280g a dł. ciała 23 cm. Matka odczuwa już ruchy płodu,jest to czas kiedy jego skóra grubieje i pokrywa się włoskami.

6 m-c to czas kiedy dziecko ma już 30cm i waży 640 g. Ma już brwi i rzęsy,staje się podobny do noworodka. Jest dużo szczuplejszy,ponieważ dopiero teraz zaczyna się odkładać tkanka tłuszczowa.

7 m-c to początek III trymestru ciąży, w nim rozstrzyga się czy dziecko urodzi się pośladkowo. Powinno się odwrócić główką w dół. Wkłada już całą piąstkę do buzi,a gdy nałyka się za dużo wód płodowych dostaje czkawkę,co kobieta odczuwa jako lekkie pukanie. Jego płuca i układ naczyniowy jest już dobrze rozwinięty. Bardzo szybko rośnie i waży już około 1800g,a mierzy 40cm dł. W 8 m-cu dziecko przygotowane jest już do porodu,zanika meszek,skóra staje się różowa,tkanka tłuszczowa stanowi 8% masy ciała. Dziecko intensywnie ćwiczy oddychanie,ssanie

i połykanie. Waga to 2100 g,mierzy 46 cm.

W 9 m-cu dziecko jest już w pełni przygotowane do opuszczenia organizmu matki.

Na główce pojawiają się już grube i długie włoski. Zaznaczają się gruczoły piersiowe

a dziecko powinno być odwrócone główką w dół. W 40 tygodniu rozpoczyna się poród.

Okres życia wewnątrzłonowego to czas bardzo dynamicznego rozwoju,uczenia się ,zapamiętywania i uzyskanie szczególnej więzi emocjonalnej z matką.

1. Okres noworodkowy

Po urodzeniu zaczyna się etap zewnątrzłonowy i rozpoczyna się okresem niemowlęctwa,którego pierwszy miesiąc nazywany jest noworodkowym. Trwa on od pierwszego dnia narodzin do miesiąca po nim. Dziecko w tym okresie śpi po 21 godzin na dobę, budząc się tylko na karmienie. Zachodzi wtedy przełom hormonalny, zmiana obrazu krwi,dziecko jest podatne na infekcję i ma podwyższoną ciepłotę ciała. Okres ten kończy się stabilizacją wagi ciała,układu oddychania,wydalania i krążenia. Odpada kikut pępowiny.

2. Okres niemowlęctwa

Począwszy od drugiego miesiąca życia a kończąc na dwunastym niemowlę intensywnie rośnie,rozwija się umysłowo i psychicznie.

W tym czasie przyrost masy ciała zwiększa się trzykrotnie a długość o 50%.Od 2-3 m-ca dziecko zaczyna wydawać pierwsze dźwięki tzw. głużenie a około 6 m-ca zaczyna te dźwięki wydawać bardziej świadomie i nazywane jest ono gaworzeniem. Uważa się że rozwój dziecka w tym okresie ma znaczący wpływ na życie dorosłego człowieka. Pod koniec 12 m-ca życia, większość dzieci zaczyna już chodzić.

3.Okres poniemowlęcy (1-3 rok)

Pomiędzy 2 i 3 rokiem życia następuje okres poniemowlęcy charakteryzuje się on między innymi tym,że dziecko w tym czasie osiąga poziom widzenia dorosłego człowieka,potrafi dostrajać swoje ruchy do kształtu przedmiotu,ma większą koordynację. Naśladuje otoczenie,czyli ruchy i czynności otoczenia. Uczy się mówić, ma bogatą mimikę i gestykulację. Słowa są jeszcze mało zrozumiałe i zniekształcone. Spada tempo rozwoju fizycznego a wzrasta zapotrzebowanie na ruch. Dziecko staje się szczuplejsze ,zanika podskórna tkanka tłuszczowa .Wielka ruchliwość prowadzi do zmęczenia,więc dziecko w tym wieku powinno więcej spać. Uzębienie mleczne występuje już w komplecie( 20 zębów mlecznych).Świadomie oddaje mocz i kał , również w nocy.

4. Okres przedszkolny (3-7 lat)

W okresie tym dziecko zaczyna wypowiadać się zrozumiale ,co schodzi się z wejściem w wiek przedszkolny .W tym wieku dziecko zaczyna kształcić swoją mowę i motorykę. Staje się bardziej niezależne ponieważ staje się samodzielne. Z wiekiem staje się bardziej ciekawe i zadaje więcej pytań. Rozwojowi i usprawnieniu ulegają narządy wewnętrzne: serce, płuca, układ pokarmowy, których czynności bardziej zbliżają się do funkcji organizmu dojrzałego. Kończyny wydłużają się. Dziecko w tym wieku jest już bardzo sprawne fizycznie. Jest bardzo ruchliwe,a momentami nawet nadpobudliwe, co sprzyja szybkiemu rozwojowi i koordynacji ruchów. W tym wieku ma zwiększoną koncentrację uwagi i zwiększa się pojemność pamięci, co daje się zauważyć poprzez rozwój słownika. Zaczyna kontrolować emocje i pojawiają się uczucia moralne. Pod koniec tego okresu obserwujemy początki morfologicznego zróżnicowania chłopców i dziewcząt. Uzębienie w wieku 7 lat powinno być już stałe. W okresie przedszkolnym ustala się prawo- lub lewostronna lateralizacja,czyli przewaga prawej lub lewej strony. Wydłuża się czas skupienia uwagi na zajęciach dydaktycznych i zdolność wyrażania

emocji na zajęciach plastycznych(próba rysowania). Intelektualnie dziecko pod koniec tego okresu jest przygotowane do wejścia w wiek szkolny i rozpoczęcia nauki w szkole.

5.Okres młodszoszkolny (8-12 lat)

Najważniejszym procesem w tym okresie, jest zakończenie rozwijania się większości narządów wewnętrznych a także ustalenie ich funkcji. Zauważalny jest szybki rozwój psychoruchowy. Ruchy są harmonijne i płynne,występuje znaczna koordynacja ruchów i zręczność. W wieku tym stopniowo zanika grasica ,która jest pierwotnym narządem limfatycznym oraz czynność przysadki mózgowej,a ich rolę przejmuje tarczyca i gruczoły płciowe. Rozwija się także aktywność społeczna i umiejętność pracy w zespole. Ogólna masa mięśni zwiększa się o 5%.Na początku tego okresu zauważalne jest zahamowanie wzrastania,natomiast w końcowej fazie wydłużenie się. Jest to okres przygotowania się organizmu do zmian jakie mają nastąpić w okresie dojrzewania.

6. Okres dojrzewania

Samo dojrzewanie u człowieka polega na zmianach w budowie człowieka, zmianach

zewnętrznych jak i wewnętrznych. Kończy się gdy wszystkie narządy wewnętrzne oraz układy zostaną w pełni rozwinięte i następuje wtedy dojrzałość cielesna.

Okres dojrzewania dzieli się na 3 fazy:

• przygotowawcza-zaczyna się już w wieku młodoszolnym,kiedy to zaczynają powiększać się już brodawki piersiowe,pogrubiają się rysy twarzy i tworzy się podskórna tkanka tłuszczowa. W tej fazie zaczyna się kształtować charakter i rozwój emocjonalny. Dziewczynki rozwijają się szybciej od chłopców i przewyższają ich intelektualnie.

• właściwego dojrzewania-pokwitaniowa- zaczyna się przekształcanie dziewczynki w kobietę a chłopca w męższczyznę. W procesie tym ,następują znaczne zmiany hormonalne,fizjologiczne. Efektem końcowym tych przemian jest zdolność organizmu do rozrodu. W czasie kiedy ciało się zmienia następują też zmiany natury psychologicznej. Szybkość zmian w organiźmie ,które następują w tym okresie jest uwarunkowane w dużej mierze genetycznie,ale zależy też od tego w jakim środowisku młody człowiek jest wychowywany. Mają też na to wpływ inne czynniki jak:sposób odżywiania się ,tryb życia. Jedną z najważniejszych rzeczy w tym okresie jest rozpoczęcie pracy przez gonady- gruczoły płciowe,nadnercza i tarczyca. Uwalniają one hormony do krwiobiegu. Zewnętrznym znakiem dojrzewania u dziewczynek jest miesiączka,jest to wynik oddziaływania żeńskich hormonów( estrogenów) na narządy rodne. Z początku są to cykle nieregularne, ponieważ jest za niski poziom hormonów,produkowanych przez przysadkę i jajniki. Ale jest to znak,że w przyszłości dziewczynka będzie mogła zostać mamą.

U chłopców takim znakiem dojrzewania jest polucja( wytrysk nasienia), samoistne oczyszczanie się narządów płciowych. Okres dojrzewania trwa średnio 5 lat. Ale każdy przechodzi to indywidualnie i zależy to od wielu czynników.

Występują zmiany w wyglądzie tj. u dziewczynek: zmiana rysów twarzy,zaokrąglenie się miednicy, szybki rozwój piersi,pojawienie się owłosienia łonowego. U chłopców: przyspieszenie wzrastania,powiększenie jąder, opuszczenie się moszny,pojawienie się zarostu, zmiana barwy głosu(mutacja),rozwój owłosienia pachowego.

• pełnej dojrzałości- popokwitaniowa- u dziewczynek cykle miesiączkowe już są regularne i pokrywają się całkowicie z owulacją. Następuje ostateczny rozwój somatyczny czyli wzrost szkieletu. Dziewczynka jest już młodą kobietą. Ma już typowo kobiecą budowę, pełne owłosienie łonowe, kobiece rysy twarzy.

U chłopców natomiast, narządy płciowe a także cechy somatyczne osiągnęły już apogeum. Kończy się proces kostnienia szkieletu, owłosienie przybiera męski charakter. Następuje wzrost siły mięśniowej i rozrost mięśni oraz uregulowany jest tembr głosu.

Jest to bardzo trudny okres w życiu młodego człowieka,ponieważ następuje szereg różnych zmian, z którymi nieraz bardzo ciężko się pogodzić,dlatego bardzo ważne jest wsparcie bliskich i odpowiednie przygotowanie do tego przez szkołę i pedagogów.

8. Okres młodzieńczy (17-25 lat)

Mimo osiągnięcia dojrzałości płciowej,ciało w dalszym ciągu nabiera masy i nieznacznie jeszcze rośnie.Jedynie mózg ulega dalszym zmianom. Jest to czas poszukiwań i próby znalezienia sensu życia. W tym wieku ,człowiek zaczyna zdawać sobie sprawę z możliwości jakie niesie życie. Próbuje już sam podejmować decyzje i ponosić tego konsekwencje. Jak będzie burzliwy ten czas zależy od wielu czynników i od tego w jakim środowisku dorasta człowiek. Bardzo ważne staje się to ,czy dostarczona będzie mu pomoc przez kogoś starszego i doświadczonego życiem. Chodzenie do szkoły i kształcenie się, zaczyna nabierać celowości,człowiek zaczyna sobie zdawać sprawę z tego,że wpłynie to bezpośrednio na start w życiu dorosłym.

9. Okres dojrzałości ( dorosłość) 26-60 lat.

Okres ten dzieli się na : dojrzałość(26-40 lat) i wiek średni (40-60 lat).

Ciało w tym czasie jest w najlepszym rozkwicie. Kobiety zostają świadomymi matkami. Umysł jest w pełni rozwinięty,dlatego w tym okresie najlepiej przyswaja się wiedzę. Po 25 roku życia i zakończenia się okresu wzrostu,procesy przemiany materii równoważą się, jednak praca i właściwości poszczególnych układów zaczynają stopniowo spadać. Pod względem psychologicznym na te lata przypada stadium stabilizacji zawodowej. Między 40 a 50 rokiem życia u kobiet zaczyna się okres menopauzy. Stopniowo zanika miesiączka. Najpierw są to nieregularne krwawienia,które po jakimś czasie ustają całkowicie. Zmienia się wygląd człowieka,skóra staje się pomarszczona,włosy robią się siwe,słabnie wzrok. Z wiekiem słabnie tężyzna fizyczna,człowiek robi się coraz słabszy. Spada odporność organizmu. Zaczyna się regres ,który trwa do 60 roku życia.

10. Okres starości (60 lat-...)

Omawiając bieg ludzkiego życia dochodzimy do okresu starości. Jako wyznacznik tego czasu traktuje się przejście na emeryturę. Przez starość najczęściej rozumiemy znaczny spadek wydolności organizmu. W miarę jak przybywa nam lat zmniejsza się ilość tkanki nerwowej,mniej wydolne robi się serce,płuca. Pogorszenie się słuchu,wzroku,siwienie,zmniejszenie się sprężystości mięśni nabiera na sile. Częściej

dopadają człowieka stany depresyjne,które objawiają się poprzez trudności w zasypianiu,zobojętnieniu, w braku troski o siebie. Zaczynają się problemy z pamięcią krótkotrwałą,odpamiętywaniem informacji,dzieje się tak dlatego,ponieważ starsza osoba jest bardziej podatna na działanie bodźców rozpraszających. Wyróżnia się trzy zasadnicze etapy starzenia

od 60-75 lat-wiek podeszły

od 75-90 lat-wiek starczy

powyżej 90 lat- wiek sędziwy.

Od tego ile człowiek przeżyje lat,składa się szereg czynników genetycznych i społecznych. Regularna aktywność ruchowa i higieniczny tryb życia to zasady,którymi powinien się kierować każdy starszy człowiek. A od tego zależy jak przeżyjemy ostatnie lata życia,tak żeby były one latami nie zależnymi od nikogo innego poza nami samymi.