Czym są podatki bezpośrednie?

Podatki bezpośrednie stanowią rodzaj podatków związany bezpośrednio z osiąganym przez podmiot (osobę fizyczną lub instytucję) dochodem lub majątkiem. Im wyższy dochód lub zgromadzony majątek, tym wyższa jest również kwota płaconego podatku. Dodatkowo w konstrukcji podatku bezpośredniego można zastosować rozwiązania podatku progresywnego (im wyższy dochód lub majątek, tym wyższa jest  krańcowa stawka opodatkowania podatkiem lub liniowego (krańcowa stawka opodatkowania jest jednolita i nie zależy od wysokości dochodu lub majątku).

Definicja formalno-prawna: 
Brak definicji formano-prawnej. Podział na podatki bezpośrednie i pośrednie należy do najstarszych podziałów historycznych. Głównym kryterium wyróżnienia obu grup podatków jest ich przerzucalność. Innymi mogą być:

• technika poboru,

• sposób nałożenia,

• zdolność podatnika.

Według kryterium przerzucalności, do podatków bezpośrednich zalicza się te podatki, które nie mogą być przerzucone na inny podmiot lub nie powinny być przerzucone według zamiaru ustawodawcy. W przypadku podatków bezpośrednich istnieje więc tożsamość miedzy podatnikiem podatku w kategoriach prawnych i podmiotem ponoszącym ciężar opodatkowania w kategoriach ekonomicznych. Ciężar podatku ponosi zawsze podmiot, na którego ustawodawca nałożył obowiązek podatkowy. W przypadku podatków pośrednich istnieje możliwość przerzucenia podatku na inny podmiot niż ten, na który ustawodawca nałożył obowiązek podatkowy.
Biorąc za kryterium technikę poboru podatku, do podatków bezpośrednich zaliczyć należy te, które opłacają podmioty bezpośrednio zobowiązane do zapłacenia podatku, do podatków pośrednich zalicza się natomiast te daniny, które ponoszą podmioty nie zobowiązane bezpośrednio do zapłacenia podatku.
Według kryterium sposobu nałożenia podatku, do podatków bezpośrednich zaliczyć należy te podatki, które są wymierzane na podstawie stałych spisów (katastrów), natomiast do podatków pośrednich, te które są wymierzane na podstawie taryf podatkowych, odnoszących się do zdarzeń, których nie da się przewidzieć.
Biorąc za kryterium zdolność podatnika, do podatków bezpośrednich zalicza się te, które nakładane są wprost na źródło przedmiotu opodatkowania, zaś do podatków pośrednich zalicza się te podatki, które ujawniają zdolność podatkową podatnika pośrednio, poprzez odniesienie do obrotu lub przychodu. Podatkami bezpośrednimi będą więc w takim ujęciu podatki dochodowe lub majątkowe, zaś podatkami pośrednimi podatki przychodowe lub konsumpcyjne.

Źródło: 
Encyklopedia podatkowa pod red. C.Kosikowskiego, Wyd. Prawnicze PWN, Warszawa 1998.

Komentarz: 
Podział na podatki bezpośrednie i pośrednie nie znajduje wprost przełożenia na kształtowanie i prezentowanie dochodów budżetowych. Ustawa o finansach publicznych (u.f.p.) podziałem tym posługuje się w kontekście Wieloletniego Planu Finansów Państwa (WPFP), zaliczając w art. 104 ust. 2 pkt 1 do: podatków pośrednich: podatek od towarów i usług, podatek akcyzowy oraz podatek od gier, podatków bezpośrednich: podatek dochodowy od osób fizycznych i podatek dochodowy od osób prawnych. W klasyfikacji tej nie zostały natomiast ujęte pozostałe podatki: tonażowy, od wydobycia niektórych kopalin, od spadków i darowizn, od czynności cywilnoprawnych, rolny, leśny, od nieruchomości i od środków transportowych. Podatki pośrednie wyróżnione są również w ustawach budżetowych, nie wyróżnia się natomiast w nich podatków bezpośrednich. Wyszczególnia się natomiast odrębnie wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatku tonażowego. W ustawie budżetowej na 2012r. wyszczególniono również wpływy z podatku od wydobycia niektórych kopalin (wszedł w życie 18 kwietnia 2012r.), nie zaliczając go do podatków pośrednich. Podatki pośrednie stanowią obecnie główne źródło dochodów podatkowych budżetu państwa.

Jakie są ich rodzaje?

Istnieje kilka podatków bezpośrednich do których

zaliczamy:

• Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

• Podatek dochodowy od przedsiębiorstw (CIT)

• Podatek rolny

• Podatek leśny

• Podatek od nieruchomości

• Podatek od środków transportowych

• Podatek od czynności cywilnoprawnym

• Podatek od spadków i darowizn

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

płacony jest od dochodów uzyskanych w ciągu roku podatkowego przez osoby fizyczne (gospodarstwa domowe). Jest to jeden z najstarszych i jednocześnie najpowszechniej używanych podatków we współczesnej gospodarce. Opodatkowana jest suma dochodów z wszystkich źródeł, poza tymi, które są na podstawie prawa zwolnione z podatku. Podstawą opodatkowania jest dochód, będący przychodem pomniejszonym o koszy uzyskania i o odliczone ulgi oraz kwoty wolne od opodatkowania. W Polsce stosuje się obecnie podatek PIT w formie podatku progresywnego, ze stawkami opodatkowania 18% i 32%. Podobne rozwiązania obowiązują w większości krajów OECD, czasem ze stosunkowo wysokimi krańcowymi stawkami opodatkowania (np. 45% we Włoszech i USA, 52% w Niemczech). W 6 krajach Europy Środkowo-Wschodniej (Rosja, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Macedonia) wprowadzono w ostatnich latach podatek liniowy.

  Podatek ten można zdefiniować jako rodzaj daniny publicznej obciążającej dochody osób fizycznych, w której obowiązek podatkowy wynika z:

• ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2010 Nr 51, poz. 307 ze zmian.; dalej: u.p.d.f.),

• ustawy z dnia 20 listopada 1998r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. Nr 144, poz. 930 ze zmian.; dalej: u.rycz.).

Obowiązek podatkowy w omawianym podatku ciąży na każdej osobie fizycznej osiągającej dochody ze źródeł przychodów określonych w ustawie. Ustawodawca zalicza do nich: a) pracę najemną (np. stosunek służbowy, stosunek pracy,) b) członkowstwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, c) emerytury lub renty, d) działalność wykonywaną osobiście, e) pozarolniczą działalności gospodarczej, f) działy specjalne produkcji rolnej, g) najem, podnajem, dzierżawę, poddzierżawę oraz inne umowy o podobnym charakterze, h) kapitały pieniężne, i) prawa majątkowe, j) odpłatne zbycie nieruchomości (ich części) oraz udziału w nieruchomościach, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego, prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawa wieczystego użytkowania gruntów, innych rzeczy, k) inne źródła (np. stypendia, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, dotacje, dopłaty, nagrody).

Podatek dochodowy może być opłacany w czterech zasadniczych formach: a) zasadach ogólnych (ta forma uregulowana jest w u.p.d.f.), b) ryczałcie ewidencjonowanym, c) karcie podatkowej, d) ryczałcie od przychodów osób duchownych. Trzy ostatnie regulowane są u.rycz. Podatek opłacany jest: a) w przypadku zasad ogólnych - według skali progresywnej, b) w przypadku ryczałtu ewidencjonowanego – według stawek procentowych proporcjonalnych, które stosuje się wprost do przychodu; ten rodzaj stawek ma zastosowanie również do niektórych przychodów opodatkowanych na podstawie u.p.d.f., c) w przypadku karty podatkowej i ryczałtu od przychodów osób duchownych – według stawek kwotowych. Podatek dochodowy stanowi dochód budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, przy czym: wpływy z podatku dochodowego na zasadach ogólnych dzielone są między budżet państwa a budżety samorządowe. Do gmin przekazywane jest 39,34% podatku należnego od osób fizycznych zamieszkałych na obszarze gminy (por. art. 4 ust. 2, art. 9 ust. 1 i art. 89 u.d.j.s.t.). Do powiatów przekazywane jest 10,25% podatku należnego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu (por. art. 5 ust. 2 i art. 9 ust. 2 u.d.j.s.t.). Do województw przekazywane jest 1,60% podatku należnego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa (por. art. 6 ust. 2 i art.9 ust. 3 u.d.j.s.t.). wpływy z ryczałtu ewidencjonowanego i ryczałtu od przychodów osób duchownych zasilają w całości budżet państwa (por. art. 2 ust. 3 u.rycz.), wpływu z karty podatkowej zasilają w całości budżety gminne (por. art. 2 ust. 4 u.rycz. i art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. e) u.d.j.s.t.). Organami właściwymi do wymiaru i poboru tego podatku są naczelnicy urzędów skarbowych.

podstawa prawna	podmiot opodatkowania	przedmiot opodatkowania
Podatek dochodowy od osób fizycznych.	a. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).	→ Osoba fizyczne osiągające dochód.  → Spółki cywilne osób fizycznych
	b. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. nr 144, poz. 930 ze zm.).	b1. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.  → Osoby fizyczne.  → Spółki cywilne osób fizycznych
		b2. Karta podatkowa.  → Osoby fizyczne.

Podatek dochodowy od przedsiębiorstw (CIT)

płacony jest od dochodów uzyskanych przez podmioty prawne, a więc głównie różnego rodzaju przedsiębiorstwa. Podatek obliczany jest zazwyczaj od dochodu rozumianego jako łączny przychód pomniejszony o koszty uzyskania tego przychodu – a więc od zysku przedsiębiorstwa. Na wysokość dochodu wpływ ma to, jakiego typu wydatki przedsiębiorstwo może uznać za koszty uzyskania przychodu: im łagodniejsze są kryteria kwalifikowania wydatków do kosztów, tym niższy dochód i płacony podatek. W Polsce stosuje się obecnie podatek CIT w formie podatku liniowego, ze stawką 19%. W krajach OECD stawki podatku CIT wahają się od 12,5% w Irlandii do 40% w Belgii..

. Podatek ten zdefiniować można jako rodzaj daniny publicznej obciążającej dochody osób prawnych oraz innych jednostek organizacyjnych zrównanych dla celów podatkowych z osobami prawnymi, w którym obowiązek podatkowy wynika z ustawy z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2011 Nr 74, poz. 397 ze zmian.; dalej: u.p.d.p.).
Podatnikami tego podatku są:

• osoby prawne,

• spółki kapitałowe w organizacji, a więc spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

• jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek nieposiadajacych osobowości prawnej,

• spółki niemające osobowości prawnej mające siedzibę lub zarząd w innych państwie, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego tego państwa są traktowane jak osoby prawne i podlegają w tym państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania,

• podatkowe grupy kapitałowe.

Ustawa wyróżnia nieograniczony i ograniczony obowiązek podatkowy. W pierwszym przypadku podatnik obowiązany jest zapłacić podatek dochodowy w Polsce od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania (w Polsce lub za granicą). W drugim przypadku podatek opłacany jest tylko od dochodów osiągniętych na terytorium Polski.

Przedmiotem opodatkowania jest dochód, definiowany jako różnica pomiędzy przychodem a kosztami jego uzyskania, osiągnięty w roku podatkowym. Rokiem podatkowym dla celów podatku dochodowego od osób prawnych jest zasadniczo (z pewnymi wyjątkami) rok kalendarzowy, chyba że podatnik postanowi inaczej w statucie, umowie spółki lub innym dokumencie regulującym jego zasady ustrojowe; w takim przypadku rokiem podatkowym może być okres kolejnych dwunastu miesięcy. Stawka podatku wynosi 19% podstawy opodatkowania, którą stanowi dochód pomniejszony o odliczenia przewidziane w u.p.d.p. Dochody z tego podatku dzielone są pomiędzy budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego, przy czym: do gmin przekazywane jest 6.71% podatku należnego od podatników tego podatku posiadających siedzibę na terenie gminy (por. art. 4 ust. 3 u.d.j.s.t.), do powiatów przekazywane jest 1,40% podatku należnego od podatników tego podatku mających siedzibę na terenie powiatu (por. art. 5 ust. 3 u.d.j.s.t.), do województw przekazywane jest 14,75% podatku należnego od podatników tego podatku mających siedzibę na terenie województwa (por. art. 6 ust. 3 u.d.j.s.t.). Organami właściwymi do wymiaru i poboru tego podatku są naczelnicy urzędów skarbowych.

Podatek dochodowy od osób prawnych.	Ustawa z dnia 15 luty 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.).	→ Osoby prawne oraz spółki kapitałowe w organizacji.  → Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek: cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowo-akcyjnych.  → Podatkowe grupy kapitałowe.	Uzyskany dochód bez względu na rodzaj źródeł, jakich dochód ten został osiągnięty.

Podatek rolny

Podatkiem tym są opodatkowane gospodarstwa rolne. Za które uważa się uzytki rolne o powierzchni wiekszej od 1ha i wiekszej od 1ha przeliczeniowego. Podstawe opodatkowania stanowi liczba ha przeliczeniowych danego gospodarstwa. Liczbe te określa się z uwzględnieniem powierzchni gruntów gospodarswa rolnego, sposobu uzytkowania gruntów, klasy uzytków rolnych, przynaleznosci gospodarstwa rolnego do okręgu podatkowego. W podatku rolnym obowiazuje stawka kwotowa, stanowiaca równowartość 2,5 kwintala żyta z 1ha przeliczeniowego. Zyto jest najtańszym zbozem w PL, dlatego obciążenie gospodarstw takim podatkiem jest bardzo niskie

Podatek rolny	a. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 1993r. Nr 1, poz. 3 ze zm.). b. Ustawa z dnia 10 października 2002 r. o zmianie ustawy o podatku rolnym (Dz. U. nr 200, poz. 1680).	→ Właściciel. → Posiadacz samoistny.  → Użytkownik wieczysty.  → W niektórych przypadkach posiadacz zależny gruntów.	Grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako grunty rolne, zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenia działalności gospodarczej innej niż rolnicza.

Podatek leśny

Tym podatkiem są opodatkowane m.in. osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, a będące właścicielami lub posiadaczami lasu. Lasem okreslamy grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0.10ha (10 arów) pokryty roślinnością lesną. Z omawianego podatku SA zwolnione drzewostany w wieku do 40 lat oraz wpisane do rejestru zabytków. Podstawą opodatkowania podatkiem lesnym jest liczba ha przeliczeniowych powierzchni głownie gatunku drzew w danym drzewostanie.

Podatek leśny	Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. nr 200, poz. 1862).	→ Właściciel.  → Posiadacz samoistny.  → Użytkownik wieczysty.  → W niektórych przypadkach posiadacz zależny lasów.	Grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako grunty lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna.

Podatek od nieruchomości

Podmiotami podatku od nieruchomości SA osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej będące właścicielami , samoistnymi posiadaczami lub użytkownikami wieczystymi nieruchomości albo ich części. Podatkiem od nieruchomości SA opodatkowane budynki, budowle oraz grunty przeznaczone na cele nierolnicze i nieleśne. Podstawa opodatkowania budynków jest ich powierzchnia użytkowa w m2. W przypadku budowli ich wartośc początkowa ustalona dla celów odpisów amortyzacyjnych. Budynki i grunty SA opodatkowane stawkami kwotowymi od m2, a budowle stawką procentową

Podatek od nieruchomości	Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2002 r. nr 9, poz. 84 i nr 200, poz. 1683 ze zm.).	→ Właściciel.  → Samoistny posiadacz.  → Użytkownik wieczysty.  → W niektórych przypadkach posiadacz zależny nieruchomości lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego..	Grunty, budynki, budowle a także urządzenia budowlane w rozumieniu prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewniają możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Podatek od środków transportu

Podatek od środków transportu	→ Właściciel środka transportu.  → Jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, na którą środek transportowy został zarejestrowany.	→ Samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony i wyżej.  → Ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdu od 3,5 tony i wyżej.  → Przyczepy i naczepy, których łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i wyższą.  → Autobusy.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatkowi temu podlegaja zgodnie z jego nazwą przede wszystkim czynności cywilno prawne, tj umowa sprzedazy, poręczenia, umowy majątkowe małżeńskie, ustanowione hipoteki, umowy spółki.

Podatek od czynności cywilno prawnych	Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku o czynności cywilnoprawnych (Dz. U. nr 86, poz. 959 ze zm.).	→ Osoby fizyczne.  → Osoby prawne.  → Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące stronami czynności cywilnoprawnych.	→ Czynności cywilnoprawne (umowy). → Zmiany tych umów.  → Orzeczenia sądów i ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak podlegające opodatkowaniu czynności cywilnoprawne.

Spadków I darowizn

Opodatkowane tym podatkiem są jedynie osoby fizyczne. Natomiast spadki i darowizny otrzymane przez osoby prawne SA opodatkowane podatkiem dochodowym od osób prawnych. Podstawa opodatkowania jest wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potraceniu długów i ciężarów. W Polsce na tych samych zasadach w tej samej wysokości są opodatkowane zarówno spadki jak i darowizny.

Podatek od spadku i darowizn	Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1997 r. nr 16, poz.89 ze zm.).	Osoby fizyczne, które nabyły własność rzeczy i prawa majątkowe.	→ Nabycie własności rzeczy znajdującej się na terytorium R.P. lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium R.P., tytułem: spadku, darowizny, zasiedzenia, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, zachowku.  → Nabycie praw do wkładu oszczędnościowego.  → Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych za granicą, jeżeli nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium R.P.