Osoby niepełnosprawne ruchowo

Osoba niepełnosprawna z dysfunkcją narządu ruchu to osoba o ograniczonej sprawności kończyn górnych, dolnych lub kręgosłupa wskutek trwałego ubytku spowodowanego uszkodzeniem lub niedorozwojem mózgu, bądź schorzeń, uszkodzeń lub zniekształceń w układach: kostnym, mięśniowym lub nerwowym. Można więc powiedzieć, iż niepełnosprawność ruchowa to wszelkie zaburzenia narządu ruchu, które mogą być wywołane wieloma przyczynami, ale ich konsekwencją jest zawsze ograniczenie sprawności ruchowej (A.Migas 2006).

Niepełnosprawni ruchowo stanowią bardzo różnorodną populację, ponieważ z jednej strony mamy do czynienia z osobami z niewielkimi uszkodzeniami narządu ruchu, samodzielnie poruszającymi się i obsługującymi, z drugiej zaś z ludźmi dotkniętymi całkowitą niesprawnością, zdanymi na pomoc innych.

Narząd ruchu i jego uszkodzenia, dysfunkcje

Anatomiczny układ narządu ruchu obejmuje struktury kostne i mięśniowe kręgosłupa oraz kończyn i wykazuje wysoki stopień integracji z innymi ważnymi dla życia układami. Należy go traktować jako złożony zespół elementów podporowych i ruchowych, sterowany, koordynowany i kontrolowany przez ośrodkowy układ nerwowy, a zależny energetycznie od wydolności układu krążeniowo-oddechowego.

Reakcje ruchowe następują w wyniku pobudzenia mięśni określonym bodźcem płynącym z ośrodkowego układu nerwowego. Wysyłanie bodźca wywołującego ruch następuje z reguły pod wpływem sygnałów - informacji odbieranych z otoczenia.

Człowiek przy pomocy narządu ruchu wykonuje w zasadzie dwa rodzaje ruchów:

• manipulacyjne - przy pomocy kończyn górnych,

• lokomocyjne – przy pomocy kończyn dolnych.

Ruchy manipulacyjne mogą być wykonywane przy pomocy: tylko palców, palców i ręki, przedramienia, ramienia (całej kończyny górnej) i ramienia wspomaganego ruchem tułowia. Różnią się one od siebie możliwościami zasięgu przestrzennego (wielkością) i kierunku. Inne możliwości przedstawiają ruchy wykonywane tylko palcami, a inne całą kończyną. Wykonywane ruchy łączą się w zespoły ruchów tworząc czynności czyli ruchy o różnym zasięgu, kierunku i tempie ich wykonywania, w zależności od tego czy są to czynności życia codziennego, czynności robocze czy czynności występujące w innych sferach życia człowieka.

Ruchy lokomocyjne wykonywane przede wszystkim przy pomocy kończyn dolnych stanowią bardzo złożone zespoły ruchów mających na celu przemieszczanie całego organizmu w przestrzeni to znaczy: chodzenie, bieganie, siadanie, wstawanie, stanie itp. Możliwość poruszania się w przestrzeni jest potrzebne człowiekowi praktycznie stale z wyjątkiem chwil biernego wypoczynku.

Czynności składające się z ruchów manipulacyjnych i lokomocyjnych nazywane są czynnościami motorycznymi - ruchowymi. Niesprawności narządu ruchu będące wynikiem uszkodzenia lub choroby jednego lub wielu elementów tego układu są więc niesprawnościami motorycznymi.

Niezależnie od wyżej wymienionych ruchów układ ruchu nadaje ciału kształt, postawę oraz pomaga w komunikacji niewerbalnej, okazywaniu emocji i kontaktach interpersonalnych.

Ze względu na umiejscowienie patologii dysfunkcje narządu ruchu można podzielić na ( Kaiser-Grodecka 1987):

• dysfunkcje pochodzenia mózgowego,

• dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego,

• dysfunkcje układu kostno-stawowego

• braki kończyn – wrodzone lub stany po amputacji

Niezależnie od przyczyn, które spowodowały dysfunkcję, ze względy na podobieństwo skutków, w grupie niesprawności narządu ruchu można wyodrębnić:

• Uszkodzenia i braki w anatomicznej strukturze narządu ruchu

Zaliczamy tu różnego rodzaju uszkodzenia i braki kości i mięśni kończyn spowodowane mechanicznymi uszkodzeniami, urazami lub amputacjami. Uszkodzenia i braki mogą dotyczyć części kończyny bądź całej kończyny lub kończyn.

• Zaburzenia czynności motorycznych przy nienaruszeniu anatomicznej struktury narządu ruchu

Zaburzenia te obejmują:

o porażenia – całkowity brak ruchów czynnych w mięśniach na skutek uszkodzenia układu nerwowego,

o niedowłady – częściowe upośledzenie czynności ruchowych,

Główne postacie porażenia i niedowładu to:

 monoplega, czyli porażenie jednej kończyny dolnej lub górnej,

 hemiplegia, czyli porażenie połowicze jednej strony,

 tetraplegia, czyli porażenie wszystkich czterech kończyn.

• Deformacje narządu ruchu powodujące równocześnie zaburzenia czynności motorycznych

Są to nieprawidłowości lub wady anatomicznej struktury narządu ruchu lub jego poszczególnych części. Zwykle u podstawy deformacji są zmiany w układzie kostnym. Deformacje mają na ogół charakter wad wrodzonych