16. Pojęcie mitu w koncepcji Barthes'a (M)
Według Barthesa najprostszą odpowiedzią na pytanie czym jest mit dzisiaj jest: Mit jest słowem. Mit jest systemem porozumiewania się, komunikatem. Mowa wymaga jednak szczególnych warunków do tego by stać się mitem.
Mit nie mógłby być przedmiotem, pojęciem lub ideą. Jest sposobem znaczenia, jest formą.
Mitu nie określa przedmiot jego komunikatu, ale sposób jego wypowiadania – istnieją formalne granice mitu, a nie ma substancjalnych.
Barthes uważa, że wszystko może być mitem, ponieważ świat jest nieskończenie wyzywający. Każdy przedmiot może przejść z istnienia zamkniętego, niemego, w stan podatny na zawłaszczenie przez społeczeństwo w postaci mowy, bo żadne prawo nie broni mówić o rzeczach.
Mity są bardzo stare, ale nie są wieczne. Ludzka historia kieruje życiem i śmiercią mitycznej mowy. Mit jest słowem wybranym przez historię.
Mitu nie da się zdefiniować ani przez przedmiot, ani przez materię, bo dowolna materia może być arbitralnie obdarzona znaczeniem.
Mit podpada pod naukę ogólną i szerszą od językoznawstwa semiologię.
W micie dostrzec można trójwymiarowy schemat – signifiant (znaczące), signifie (znaczone) i znak.
Mit jest systemem szczególnym przez to, że buduje się w oparciu o łańcuch semiologiczny, który istnieje przed nim. Mit jest wtórnym systemem semiologicznym.
Tworzywa słowa mitycznego to język sensu stricte, fotografia, malarstwo, plakat, rytuał, przedmiot itd. są one przechwycone przez mit i sprowadzonej do czystej funkcji znaczącej.
Mit przesuwa o szczebel wyżej formalny system pierwotnych znaczeń. W micie mamy dwa systemy semiologiczne przy czym pierwszy w stosunku do drugiego jest przesunięty o jeden szczebel język-przedmiot i mit (metajęzyk wtórny język w którym mówi się o języku-przedmiocie).
De Saussure stwierdził, że znak nie jest naturalny, lecz arbitralny. Barthes wyciągnął z tego faktu następujące wnioski dotyczące mitu:
W świetle semiologii mowa dotyczy nie tylko języka, ale każdego komunikatu, który jest rozumiany w przestrzeni komunikacji (w kulturze wszystko znaczy czyli posiada jakąś wartość)
Barthes definiuje mit jako wtórny system semiologiczny
Wkraczając w przestrzeń kultury, mowa jest natychmiast przechwytywana przez klasę dominującą i przerabiana na mit Znak (który sam składa się z signifiant i signifie) staje się w całości signifiant dla nowego signifie.
W przestrzeni komunikacji dochodzi do kradzieży mowy (złodziejem jest ten kto ma wpływ na media) i jej zwrotu w odmiennej postaci. wypowiedź złożona z arbitralnych znaków zaczyna funkcjonować teraz jako związek naturalny, nabiera znamion perswazyjnej oczywistości.
Według Barthesa współczesne mitotwórstwo polega na mistyfikacji, która przerabia kulturę drobnomieszczańską w uniwersalną naturę.
Źródło: Mitologie Barthesa + Badania kulturowe [w:] Teorie literatury XX wieku.