Anna Maroń
SWPS Wydziała Zamiejscowy w Sopocie
Sopot 2009
Krytyka artykułu naukowego : Efektywność odświeżania informacji w pamięci roboczej w warunkach dystrakcji.
Pojemność pamięci roboczej jest wykorzystywana ekonomicznie dzięki jej funkcjom kontrolnym. Odświeżanie pozwala kontrolować zawartość pamięci roboczej i jej dwóch klas reprezentacji – metazapisu (pamiętane informacje) i zapisu przedmiotowego. Wielką rolę odgrywa tu selekcja informacji, ponieważ w wielu sytuacjach metazapis, zapis przedmiotowy i percepcja pola mogą być podobne. Pojawia się także duża rola aspektu uwagowego, która ułatwia wyhamowanie niedawno zapisanych informacji. Celem krytykowanego eksperymentu była weryfikacja hipotez
o znaczeniu procesów uwagowych i interakcji procesów pamięciowych i uwagowych dla odświeżania. Zastosowana metoda komputerowa MATTE oraz manipulacja białym szumem – dystraktor. Wyniki pozwalają sugerować, że dla odświeżania większe znaczenie ma praco es selekcji niż chwilowa dostępność zasobów czy też zwiększenie obciążenia pamięci.
Ważnem elementem systemu poznawczego odpowiedzialnego za zachowanie się jest pamięć robocza. Zdefiniowana jest jako ogół funkcji, które umożliwiają utrzymanie w stanie wysokiej dostępności aktualnie wykorzystywanych informacji (Atkinson i Shiffrin 1968; Miyake i Shah 1999). W rozwiązywaniu zadań złożonych bardzo ważną rolę odgrywa selekcja informacji, które są potrzebne do wykonania zadania, ponieważ jest ich zbyt wiele aby pomieścić je w pamięci roboczej. Proces selekcji informacji zachodzi na płytkim i głębokim poziomie przetwarzania informacji
z czym się zgadzam i co potwierdza teoria Aliny Kolańczyk o uwadze intensywnej
( przetwarzanie głębokie, wąski zakres) i ekstensywnej ( przetwarzanie płytkie, szeroki zakres). Selekcja ta może także przebiegać na poziomie kontroli i wydobycia („odświeżenia”) zapisów z pamięci roboczej, które czasami trzeba zignorować, zapomnieć bądź wyhamować wcześniejszy zapis.
Jednym z mechanizmów kontrolujących pamięć roboczą jest odświeżanie czyli updating (Morris i Jones 1990; Miyake i Shah 1999). Rozumiane jest jako zastąpienie co najmniej jednego z elementów zapisanych w WM przez co najmniej jeden inny element. Odświeżanie zapewnia ekonomiczne działanie pamięci roboczej przy wykonywaniu zadań złożonych, ponieważ im trudniejsze zadanie warto wtedy „zapomnieć” o niektórych wcześniej zapisanych informacjach, które wtedy wydawały się być ważne. Ekonomiczność wykorzystania WM wymaga, aby przechowywane informacje miały sens ze względu na cel zadania, istnieje więc konieczność magazynowania także informacji o znaczeniu innych przechowywanych informacji- metazapis. Zapis przedmiotowy natomiast stanowi reprezentację elementów „samą
w sobie”.
Podczas wykonywania zadań złożonych rośnie rola meta zapisu, ponieważ znaczenie elementów potrzebnych do wykonania zadania w każdej chwili może się zmienić lub też trudno je zawrzeć w prostej reprezentacji.
Artykuł jest poświęcony zbadaniu oraz dokonaniu bardziej szczegółowego opisu funkcji odświeżania. W tym celu do badania zastosowano zadanie MATTE
( Sołtysińska 1999). Osoba badana zgodnie z kryteriami przechowuje w pamięci napływające informacje, gdy liczba i rodzaj oczekiwanych elementów osiągnie określoną wartość, wymagana jest reakcja. Wiąże to się ze zmianą zawartości bufora pamięci oraz kontrolę warunków, w których należy zareagować. Tu właśnie ważną rolę powinien odegrać metazapis.
W badaniu skoncentrowano się na weryfikacji hipotez dotyczących znaczenia zaangażowania procesów pamięciowych i uwagowych w efekcie odświeżania informacji. Zgadzam się z autorami artykułu co do postawionych hipotez i oczekiwań. Oczekiwali oni wyraźnych efektów prostych liczby elementów (EL) i dystrakcji, zarówno specyficznej (DYS-S), jak i niespecyficznej (DYS-N). Moje jak i autorów oczekiwania wobec eksperymentu tj. , iż liczba popełnianych błędów powinna rosnąć wraz z liczbą elementów i liczbą dystraktorów. Przebadano 103 osoby, 80 kobiet i 23 mężczyzn.
Wszystkie postawione hipotezy okazały się trafne i znalazły odzwierciedlenie w danych empirycznych. Okazało się, że efekt dystrakcji specyficznej okazał się silniejszy niż efekt liczby elementów. Znacznie słabszy efekt dystrakcji niespecyficznej mimo zastosowania wysokiego poziomu szumu. Podsumowując oznacza to, że dla procesu odświeżenia kluczowe znaczenie mają procesy selekcji, zarówno na poziomie percepcyjnym jak i wydobycia z pamięci. Hipoteza potwierdziła się i można stwierdzić iż proces selekcji okazał się znacznie ważniejszy dla skutecznego odświeżenia niż chwilowa dostępność zasobów czy też zwiększenie obciążenia pamięci. Selektywność, czyli zdolność do wybory jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem innych. Selektywność można zaobserwować na przykładzie zadania Stroopa (1935). Polega ono na prezentowaniu badanym bodźców pod postacią kolorowych słów lub kolorowych pasków papieru. Osoba badana ma za zadanie przeczytać słowo, bądź nazwać kolor, jakim zostało ono napisane. Pierwsze zadanie jest łatwe, dobrze znane i zautomatyzowane, następne trudniejsze bo niecodzienne i niezautomatyzowane. Prawdziwa trudność tego zadania polega na nazwaniu koloru wtedy, gdy treść zapisanego słowa nie zgadza się z kolorem. Zadanie Stroopa wymaga przezwyciężenia tendencji do czytania treści słowa i uzyskaniu kontroli, bo tylko wtedy możliwa jest poprawna odpowiedź na pytanie o kolor. Owa kontrola jest możliwa, choć bardzo kosztowna, jako że czas reakcji jakiego badany potrzebuje na udzielenie odpowiedzi jest znacząco dłuższy
w wypadku bodźców niespójnych.
Powyższe rozważania pozwalają nieco rozszerzyć charakterystykę procesu
i pojęcia odświeżania, jednak pełniejsze rozumienie zaangażowania procesów uwagowych i pamięciowych w efekcie odświeżania informacji wymaga dalszych badań i doprecyzowania szczegółów, których moim zdaniem tu zabrakło. Dzięki mechanizmowi odświeżania nasza pamięć robocza działa o wiele efektywniej z czym się zgadzam.
Bibliografia:
1). Paulewicz, B., Soltysińska, I. i Blaut, A. (2005). Efektywność odświeżania informacji w pamięci roboczej w warunku dystrakcji. Studia Psychologiczne 43(1): 91-96
2). Nęcka, E. (2001). Procesy uwagi. [w:] Strelau, J. [red.] Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2