ETAPY WYCHOWANIA

1. Wychowania genetyczne

Rozwój dziecka od narodzin do dojrzałości dokonuje się zgodnie z kolejnymi etapami . Istota , która dorasta przebywa pewną liczbę określonych etapów , z których każdy posiada odrębne strukturę psychiczną. W każdym studium swojego rozwoju , wychowanek realizuje równowagę dynamiczną, osiąga przejściowy pułap doskonałości , zmierza do pewnego stylu życia . Wychowawca powinien sprzyjać temu dążeniu. Jeśli jeden z etapów wychowania zostanie zaniedbany wychowankowi będzie zawsze coś brakowało. Klęska wychowania jest poważniejsza , gdy proces edukacyjny zatrzymuje się przed zakończeniem procesu rozwojowego, gdy zostanie zakłócony , poszczególne okresy rozwojowe są dominowane przez pewne rodzaje aktywności : np. w ciągu pierwszych lat życia na 1 plan wysuwa się aktywność sensoryczna i motoryczna. Wychowanie zakłada orientacje , celowość. Podstawa moralna dziecka , kształtuje się na podstawie licznych sukcesów , podstaw moralnych. Celem który ma być osiągnięty , jest umożliwienie wychowankowi określenia własnej osobowości , a składa się na nią całość dyspozycji fizycznych , efektywnych, intelektualnych , społecznych , dzięki którym istota ludzka określa i wyraża się w kręgu istot podobnych. Harmonijne wychowanie nie może być zrealizowane za pomocą działań hamujących i wywołujących tak lub źle dopasowanych i sprzecznych ze sobą wymagań. Wychowanie powinno mu umożliwiać osiągnięcie mądrości , o ile ten termin , będzie rozumiany w sposób genetyczny. Podstawowe zadania wychowawcze to opieka nad rozwojami dziecka , skierowanie go ku celom . Działanie , które wychowawcę kieruje ku dziecku rozwija , jego możliwości , stadia ewolucji , zainteresowań dziecka :

Do 1 roku życia stadium zainteresowań sensoryczno-motorycznych

Od 1 do 3 roku stadium zainteresowań głoskowo-językowych

Od 3 do 7 roku życia stadium zainteresowań subiektywnych konkretnych

Od 7 do 12 roku stadium zainteresowań obiektywnych specjalnych

Od 12 do 18 roku stadium zainteresowań subiektywnych w dziedzinie wartości

Okresy wychowania :

1. Wiek dziecinnego pokoju od narodzin do 3 roku życia

2. Wiek koziołka od 3 do 7 roku życia

3. Wiek szkolny od 6 do 13 roku życia

4. Wiek niepokojów dojrzewania od 12 do 16 roku życia

5. Wiek młodzieńczego entuzjazmu od 16 do 20 roku życia

1. Wiek dziecinnego pokoju

Etap rozpoczynający się od narodzin i trwający do 3 roku życia. Polega na pielęgnacji dziecka , w tym czasie powraca do swojego dawnego sensu – karmienia. Wiek dziecinnego pokoju obejmuje dwie 2 fazy wzrastania . Pierwsza trwa 12 miesięcy i jest to okres przebudzania , a także okres niemowlęcia , które jeszcze nie mówi . Okres drugi , który obejmuje 2 i 3 rok życia związany jest z faktami takimi jak : odstawienie od piersi, opanowanie chodzenia i mowy . Aktywność noworodka jest w istocie natury , która obejmuje gamę odruchów : oddychania , pozwala dziecku na pierwszy krzyk , po którym następują odruchy kichania, chwytania itp. Ssanie utożsamia się z instynktem i realizowane jest bez ćwiczeń np. adaptacja smoczka nałożonego na butelkę . Podstawowe zajęcia niemowlęcia są proste : śpi , je , porusza się . W ciągu 1 miesiąca życia sen zajmuje 88 % czasu , a 55 % w końcu 1 roku życia. Jego posiłki początkowo zajmują połowę czasu , kiedy nie śpi. Pozostały czas zażywany jest na czynności ruchowe. Od pierwszych miesięcy życia pojawiając się ruchy spontaniczne, które przekształcają się w gesty pozwalające na chwytanie , dotykanie , ssanie. Pod wpływem dojrzewania nerwowego , pogłębia się wrażliwość na światło i hałasy. System ruchowy początkowo niespójny ulega koordynacji. Od 4 miesiąca pojawia się mowa – gaworzenia. Ulega precyzji także system efektowny. Początkowo ograniczony do wyrażania stanów zadowolenia i niezadowolenia. Około 3 roku życia daje się zauważyć myślenie dziecka. Jest to dopiero myślenie zalążkowe , jest na pół skoncentrowane na sobie . W każdym etapie rozwoju podstawową misja wychowania jest stworzenie dziecku sprzyjającego środowiska , które zaczyna się kilka miesięcy przed urodzeniem dziecka. Od okresu poczęcia co najmniej przez okres karmienia matka stanowi dla dziecka jego prawdziwe środowisko rozwojowe. Pierwszymi gestami wychowawczymi są gesty opiekuńcze , których celem , jest ułatwienie adaptacji do nowych warunków życia. Najlepszym pokarmem dla dziecka jest pokarm matki. Dziecku trzeba pozwolić na odpowiednią aktywność ruchową w swojej kołysce i zapewnić mu swobodę nóg i rąk , unikać pasów. Dobre jest zostawić dziecko całkowicie nagie , co zupełnej swobodzie. Zaspokojenie dwóch podstawowych potrzeb jakimi są pokarm i sen , stanowi okazję do pierwszych działań wychowywania. Najważniejszym z funkcjonalnych mechanizmów jest kontrola wypróżniania i oddawania moczu : defekacji , która rozpoczyna się przed końcem 1 roku życia. Praca wychowawcza w wieku niemowlęcym polega także na sprzyjaniu aktywności . Aktywność sensoryczno – motoryczna pozostaje od początku do końca tego etapu. Wychowawca powinien sprzyjać początkom chodzenia , przez ćwiczenie mięśni i dostarczenia punktów oparcia , samemu okazywać pomoc. Jedzenie stanowi także umiejętność , należy pozwolić dziecku jeść samemu, gdyż dziecko powoli uczy się samodzielności. Uczenie mowy wymaga czujności , gdyż w tym okresie naśladowanie dorosłych odgrywa dużą rolę. Trzeba mówić powoli , wyraźnie , używać prostych zdań. W okresie niemowlęcym można zauważyć dwie formy inteligencji ludzkiej :

-inteligencja praktyczna ( sensoryczno – motoryczna) adaptacja zachowań do nowych sytuacji.

- inteligencja werbalna , rozwija się na podstawie znaków , czyli słów.

Kształcenie charakteru : polegać ma na czuwaniu nad pojawieniem się 2 tendencji zasadniczych dla istoty ludzkiej : dążenie do okazania własnej siły i popędu seksualnego w swej formie pregenitalnej.

1. Jeśli będzie w sposób niezręczny równoważą przez podstawę autoryzowaną , może przyczynić się do wywołania krzywdy .

2. Stanowi źródło ciekawości i satysfakcji

1. Wiek koziołka

Trwa od 3 do 7 roku życia . Podstawa osobowości istniej już w wieku niemowlęcym , ale wyróżnienie własnego „ja” od „ nie ja” pozostaje nie pełne i pojawia się w momencie odstawienia od piersi. Od 3 roku życia kiedy dziecko zaczyna używać zaimków osobowych takich jak : „mnie” , „kaprysy” tego okresu kryją w sobie. Istotne znaczenie o charakterze osobowym . dziecko osiąga wyróżnienie spośród członków swojego otoczenia. Cała akcje manifestowania własnego „ja” poprzedza ruch opozycji. Dziecko posługuje się dwoma środkami , jednym jest ogólna zręczność ciała : niezgrabne niemowlę ok. 4 roku życia nabiera zwinności. Dziecko wrażliwe na muzyczne rytmy – lubi tańczyć. Przechadza się w sposób ekspresyjny . Drugim środkiem jest szukanie podziwu u innych : dziecko odczuwa chęć podobania się , chce skupić na sobie uwagę. Innym sposobem zachowania który przyczynia się do wzbogacenia własnego „ja” jest naśladowanie dorosłych. Przybiera na sile między 5-7 rokiem życia i ulega zacieraniem. Zachowanie naśladowcze sprzyja pierwszym procesom uczenia się . Wychowawca powinien tę postawę rozwijać i pobudzać aby równoważyć tendencje naśladowcze. 3 lata – to wiek pytań. Za pomocą odpowiedzi, jakich dziecku udzielamy lub których sam sobie udziela , dziecko kształtuje sobie świat na własną miarę. Nie potrafi początkowo opisać , ani opowiadać następnie zaczyna coś sobie wymyślać – fantazjować. Zabawa jest naturalnym rodzajem aktywności w tym wieku. Aktywność zabawowa pojawia się długie przed 3 rokiem życia ,ale dopiero później rozkwita. Zabawy funkcjonalne zaspakaja potrzeby tworzenia i wyrażania siebie . Ok. 5 roku życia gama zabaw jest szeroka , zwłaszcza u dziewcząt . W tym momencie zabawa ujawnia struktury np. udawanie . ok. 5-6 rok życia aktywność zaczyna wzbogaca w się o dodatkową formę aktywności –praca. Między zabawą a pracą podstawa różnica polega , u dziecka nie na zainteresowaniu , też przyjemności osiąganej lub nie przy wykonywania : istnieją prace , które je pasjonuje a i które są dla niego nudne. Jednak podczas , gdy zabawa rozpoczyna się i kończy zależnie od chęci , kto się bawi , praca ma swój początek i koniec , zakłada pewien kierunek działania. Afirmacja swojego „ja” umocnienie myślenia , synkretycznego ,zabawa stanowią 3 aspekty osobowości dziecka. Dzieci utożsamiają się z dorosłymi lub rzeczami , kiedy interesuje się któraś z naszych czynności, to w pewnym stopniu staje się tą czynnością . Metodą wychowania koziołka jest zabawa. Wychowawca powinien uczyć nowych zabaw , pokazywać to , rób to co ja . W szkole czy w domu wychowanie koziołka obejmuje trzy aspekty ściśle ze sobą powiązane: kształcenie zmysłów , wyobraźni i charakteru. Kształtowanie ręki powinno mieć miejsce pierwszo planowe. Patryk też , jest ważny , dzięki nim poznaje przedmioty . Miedzy 3-7 rokiem życia wzrok staje się podstawowym sposobem poznawania świata. Rysunki i formy graficzne stają się ulubionymi rodzajami ekspresji dziecka. Kształcenie ucha odgrywa też dużą rolę. Dziecko w tym wieku śpiewa na ogół poprawnie i chętnie. Wyodrębniają szczegóły , które wywołuje , w nich przeżycia emocjonalne . wzrasta także wrażliwość na rozmaite bodźce zewnętrze i wewnętrzne. Wzrasta także zainteresowanie zjawiskami otoczenia.

1. Wiek szkolny

Jest etapem występującym między 6 a 13 rokiem życia . Można go określić za pomocą kilku związanych ze sobą cech : wiek rozumu , wiek wiedzy , wiek społeczny oraz wiek aktywności.

Wiek rozumu – zaczyna się od około 7 roku życia. Kształtuje się on dzięki ruchowi „denitracji” myślenia. Dziecko interpretuje świat zewnętrzny o wiele bliżej niż my ( dorośli) . Bardziej poprawnie dziecko posługuje się związkami logicznymi , pojawiają się także początki myślenia krytycznego. W etapie tym rozwija się również postawa pracy tzw. ‘wykonanie’ podjętego zadania , troska o jego wynik. Postawa ta może być opóźniona z wielu przyczyn , np. stanu zdrowa , wpływ środowiska , wyobrażenia dziecka ulegają uspokojeniu ; zanika upodobanie do rzeczy niezwykłych, które zastępowane jest przez upodobanie do przygody. Dziecko staje się bardziej rozsądne.

Wiek wiedzy – jest to etap od 9 roku życia. Szybko rosną możliwości pamięci . Uczeń może uczyć się wszystkiego, jeśli tylko przejawi zainteresowanie tą czynnością. Pojawiają się pierwsze uzdolnienia , również w postaci konkretnego talentu. Uzdolnienia muzyczne pojawiają się z reguły najwcześniej , następnie uzdolnienia uruchamiane w formie zręczności technicznej. Następnie w początkach dojrzewania pojawiają się uzdolnia matematyczne , literackie i przyrodnicze.

Wiek społeczny – życie ucznia jest bardzo intensywne . Jest to dla chłopców wiek koleżeństwa ,a dla dziewczynek potrzeba posiadania „przyjaciółki” . Stosunki społeczne nie maja już jedynie charakteru między jednostkowego. Uczeń odczuwa potrzebę życia w grupie , uczestnictwa w zbiorowej działalności.

Wiek aktywności – między 10 a 12 rokiem życia . Uczeń lubi działać. Jego aktywność świadczy o wzmożonej sile , o dużej witalności o adaptacji do świata ?. Jest to aktywność urozmaicona i praktyczna. Uczeń posiada jasne poczucie swoich osobistych zainteresowań , zazdrosny jest o swoje prawa , pragnie sukcesu.

1. Wiek niepokojów dojrzewania

Adolescencja od 12 do 18 ( 20 ) roku życia. W tym okresie dochodzi do dojrzewania. Adolescencja przygotowuje wytyczne jednostki do środowiska ludzi dorosłych , dzięki serii działań praktycznych , społecznych i kulturalnych. Podczas pierwszych lat adolescencji podstawowym przedmiotem zainteresowań staje się samowychowanie. Niepokój młodzieńczy rodzi się z oddziaływania przemian organicznych na życie umysłowe. Dojrzewanie biologiczne wyraża się pod wypływem gruczołów wewnętrznego wydzielania : ostatni etap rozwoju wzrostu a potem wagi. Drugą oznaką dojrzałości płciowej która wyraża się u dziewcząt przez pojawienie się menstruacji a u chłopców przez pierwszy wytrysk nasienia. Życie uczuciowe staje się bogatsze i ulega zabarwieniu erotycznemu. Budzi się zainteresowanie sprawami ciała. Z końcem tego okresu koleżeństwo ustępuje na rzecz uczucia , bardziej wymagającego . W tym okresie myślenie abstrakcyjne zastępuje myślenie pojęciowe , ulega wyostrzenie indywidualne uzdolnienia.

W tym wieku pojawiają się momenty buntu. W tym wieku młody człowiek interesuje się wszystkimi sprawami. Młody człowiek lubi dzielić życie z kolegami a młodzieżowe wspólnoty stanowią środowisko życiowe , co w pływa na jego osobowość. Uczeń interesuje się swoimi postępami, walczy ze słabościami , stara się podnosić w swoich oczach. Jego aktywność przestaje ograniczać się do chwili obecnej , zwraca się ku przyszłości. Rodzice powinni uświadomić swoje dzieci o zmianach podczas dojrzewania, najlepiej ok. 12 roku życia. Po pierwsze aby dziecko wiedziało , było przygotowane na różne sytuacje . W ciągu etapu dojrzewania można podjąć wyjaśnienia zjawisk rozmnażania istot.

1. Wiek młodzieńczego entuzjazmu

Jest to okres od 16 do 20 roku życia. Młodzi ludzie w tym okresie są zdolni do pasjonowania się wartościami : kulturalnymi , politycznymi , artystycznymi , moralnymi czy religijnymi. Każda z tych wartości staje się źródłem odrębnych emocji. Wyobrażania czyni z nich pewne całości, które ceni : sport, sztuka , partia itp. Wszystkie pociągają równoczesne i wpływają na orientacje młodzieżowego postępowania. Poczynając od 20 roku życia egzaltacja nie jest już zjawiskiem powszechnym. W okresie przejścia do pierwsze dojrzałości dokonuje się względnie uspokojenie. Pragnienia integracji z otoczeniem osłabia upodobanie do przyrody. Dokonuje się proces rozwoju , w tym momencie wychowanie powinno być zakończone. W tym okresie wychowanie nie ogranicza się do wiedzy pojęciowej , staje się kulturą. Celem staje się włączenie wszystkich młodych ludzi do uczestnictwa w największej liczbie wartości kultury. W tym okresie ludzi młodych trzeba kierować , orientować ku najwyższym wartościom duchowym . Powinniśmy proponować młodym ludziom ideał oświecony przez rozum , gdyż to nie oni sami mają do definiować, tylko wychowawca. Błądzenie młodości wynikające z jej niewiedzy, niecierpliwości , łatwowierności , które mają go ogłupić , trzeba u nich rozwinąć zdolność refleksji, jasności sądu oraz poczucie umiaru. Podobnie przy braku wytrwałości trzeba szukać wszelakich okazji do ćwiczenia w ich życiu codziennym , dać im przykład zimnej krwi , wytrwałości. Sport stanowi w tym wieku charakterystyczny sposób ekspresji i może stać się sposobem życia , ze swą moralnością i estetyką . W tym wieku pojawiają się także wartości jak wartość edukacji , politycznej , znaczenie wartości ekonomicznych , miłości bliźniego swego.

Występują różne formy wychowania w tym okresie m.in. :

- przez sztukę

- przez wartości kulturowe i duchowe

- przez wartości religijne

Także rola wychowania w tym okresie nie ogranicza się do zapewnienia formowania osobowości. Realizuje się w miarę jak młodzi ludzie dochodzą do rozwiązywania pewnej ilości problemów życiowych. Rola wychowawcy kończy się ok. 20 roku życia , nawet jeśli uczeń dalej studiuje trzeba , aby co tym momencie został przyzwyczajony do pracy , do myślenia i decydowania o sobie.